Urbanismu
rama de la ciencia

L'ampliación de la ciudá china de Shenzhen, una de les de más rápida crecedera del mundu, foi diseñada por aciu planificación urbanística.

L'urbanismu ye'l conxuntu de disciplines que s'encarga del estudiu de los asentamientos humanos pal so diagnósticu, comprensión ya intervención. L'urbanismu utiliza a la xeografía urbana como ferramienta fundamental, ya intenta entender los procesos urbanos con cuenta de planiar les intervenciones pa la cualificación del espaciu.

L'urbanismu y l'urbanística

La urbanística, ye'l conxuntu de téuniques que derivaes del urbanismu sirven pa la intervención urbana, nelles se sistematizan los procesos urbanos con cuenta de llograr una eficacia de la intervención urbana. Esisten diverses corrientes del pensamientu urbanísticu a dicir de: La planificación estratéxica, el planiamientu urbanísticu, la renovación urbana, ente otres.

De manera concreta ye l'aición d'urbanización la qu'intervien en busca de la organización de la ciudá y el territoriu.

La denominación de quien se dediquen a esta oficiu son ​​los urbanistes, sicasí d'alcuerdu a les normes de los países y les rexones estos pueden llamase planificadores urbanos, peritos n'urbanismu, téunicos n'urbanismu, inxenieros catastrales. En munchos países, l'urbanismu ye una especialización o estensión de los oficios de xeografía, arquiteutura, inxeniería civil o derechu.

La urbanística ye la planificación de los diversos llugares y ambientes nos que se desenvuelve la vida material, sentimental y espiritual en toles sos manifestaciones, individuales y coleutives, y entiende tantu los asentamientos urbanos como los rurales. La urbanística nun puede sometese n'esclusiva a les normes d'un esteticismu gratuitu sinón que la so naturaleza ye esencialmente funcional.

Xeneralmente entiéndese que'l urbanismu nun ye más que la práutica de la urbanística, que ye la disciplina científica correspondiente a la ciencia y arte de la planificación urbana.^[1] L'urbanismu tradicionalmente acomuñóse a l'arquiteutura tocantes a qu'esta disciplina aplicar al conxuntu de conocencies práutiques qu'apurren les bases fundamentales pa resolver los problemes de les ciudaes. Esta dualidá dexa entever el calter descriptivo y esplicativo de la urbanística como ciencia frente al calter prescriptivu del urbanismu como práutica o téunica, inclusive como arte, anque dambos enfoques son parcialmente correutos y se realimentan mutuamente.

• Les teoríes de la urbanística tán n'estrecha rellación y converxen con otres disciplines comenenciudes nel estudiu de la ciudá y el territoriu y na intervención sobre dambos como: l'arquiteutura, la inxeniería civil, les ciencies polítiques, la ecoloxía, la xeografía, la economía, el derechu, la socioloxía, etc., asina otres ciencies humanes como: la historia, l'antropoloxía, la llingüística, la semiótica, etc.
• Como campu profesional, les práutiques y téuniques de planificación urbana intervienen na aplicación de les polítiques urbanes d'equipamientos, de vivienda, d'infraestructures y tresporte, de mediu ambiente y proteición a la naturaleza, de xestión de Recursos, etc.

El bienestar de la población (residente o forestera) qu'habita o s'atopa dacuando na ciudá o'l territoriu constitúi l'oxetu últimu de la urbanización, términu que foi acuñáu por Ildefonso Cerdá el cual describía asina la referida actividá:

«He equí les razones filosófiques que m'inducieron y decidieron a apurrir la pallabra urbanización, non yá pa indicar cualquier actu que tienda a arrexuntar la edificación y a regularizar el so funcionamientu nel grupu yá formáu, sinón tamién el conxuntu de principios, doctrines y regles que tienen d'aplicase, por que la edificación y el so agrupamientu, lloñe d'estruyir, desvirtuar y malvar les facultaes físiques, morales ya intelectuales d'home social, sirvan tantu pa fomentar el so desenvolvimientu y puxanza como p'aumentar el bienestar individual, que la so suma forma la felicidá pública.»^[2]

Historia

Ver tamién: Historia del urbanismu n'España

Putrajaya ye la capital alministrativa de Malasia. Construyida a partir de mediaos de los años 1990, ye una de les capitales más nueves del mundu.

L'urbanismu empezó siendo una teoría complexa qu'interesó dende'l primer momentu a los estudiosos de la ciudá, y acabó siendo una disciplina qu'axunta una suma de conocencies sustanciales rellacionaos cola construcción y caltenimientu de les ciudaes y col estudiu de rellacionar sociu-económicu-ambientales que tien llugar dientro del fenómenu urbanu, de la que s'ocupa anguaño una multiplicidá de profesionales: arquiteutos, economistes, xeógrafos, inxenieros, sociólogos, y de forma esclusiva los urbanistes.

Hipodamo de Mileto (consideráu por munchos el primer urbanista de la historia) fixo'l plan urbanísticu d'El Pireo, el puertu d'Atenes, sobre una cuadrícula qu'agora se conoz como hipodámica, y que se repitió ensame de vegaes. Nerón tamién se portó como un urbanista cuando, tres el quema de Roma, fixo reconstruyir la ciudá sobre un plan distintu del trazáu orixinal.

Felipe II recueye delles idees urbanístiques nes lleis d'Indies, cuando trata de la construcción de nueves ciudaes nel Nuevu Mundu (procesu nel que España llevó a cabu una de les mayores creaciones de ciudaes de nueva planta de la historia). Dende'l sieglu XV en toa Europa tamién se fundan ciudaes, anque probablemente, na mayoría, escurrir direutriz yera más demostrar el poder del monarca que faer ciudaes útiles, lo que nun quitar por qu'haya unes cuantes de gran guapura.

El Barón Haussmann diseñó la renovación de París. Camilo Sitte foi'l miembru más destacáu de la Escuela Urbana de Viena. Otros urbanistes destacaos son Otto Wagner. En 1928 tuvo llugar el primer Congresu Internacional d'Arquiteutura Moderna y en 1947 apruébase la llei británica d'urbanismu (la Town and Country Planning Act 1947), como resultancia del New towns movement.

A iniciativa del Institutu Cimeru d'Urbanismu de la Universidá de Buenos Aires, en 1949 la Organización de les Naciones Xuníes (ONX) declaro'l 8 de payares Día Mundial del Urbanismu como fecha pa recordar aiciones necesaries pal bien común como l'aumentu de parques y zones recreatives, la remodelación de delles árees ciudadanes, la terminación d'obres de desenvolvimientu urbanu, la desconxestión de zones superpoblaes y aquelles midíes que mengüen la contaminación del aire y de l'agua. Esta fecha ye l'entamu de diverses iniciatives pal desenvolvimientu urbanu sostenible y un finxu pa les celebraciones de los urbanistes de tol mundu.

En 1970, surde la ciudá postmoderna y degolando el marcu nel que por etimoloxía y definición taba constreñido l'urbanismu –la ciudá-, güei ye una disciplina d'oxetivu muncho más ampliu y utilízase pa la ordenación integral del territoriu. L'urbanismu, sinónimu de planificación y ordenación, ocupar d'apurrir modelos territoriales sectorializados, onde cada unu d'esos ámbitos tien asignáu un desenvolvimientu acorde coles sos aptitúes. Asina, va haber unos suelos netamente urbanos, otros urbanizables, esto ye, susceptibles de aportar a urbanos cuando les necesidaes de crecedera y espansión determinar, y, a lo último suelos non urbanizables ensin nenguna mira d'evolución escontra espacios cívicos.

Orixe y significáu del términu Urbanismu

Frankfurt, destruyida mientres la Segunda Guerra Mundial, la ciudá reconstruyó dellos edificios centenarios que fueron integraos a la "nueva ciudá".

El términu "urbanismu" vien de la pallabra llatina urbs (‘ciudá’),la cual desenvolvióse na antigüedá referir por antonomasia a la capital del mundu romanu, Roma. Apaez per vegada primera nel diccionariu de la Real Academia Española en 1956, onde se define como “conxuntu de conocencies que se refieren al estudiu de la creación, desenvolvimientu, reforma y progresu de los poblaos n'orde a les necesidaes de la vida urbana”. Ye claro que la idea de pobláu nun s'afai a la dimensión actual del urbanismu, siendo la idea de ciudá, nel sentíu modernu del términu, la que s'afai más al campu d'esta disciplina.

Lo urbano tien una condición que más fondamente estrema la vida moderna d'aquella tradicional-rural, nun ye una condición espacial nin una delimitación demográfica o granible, sinón una conducta, una forma de vida, que ta determinada poles singulares carauterístiques de la ciudá en tanto entidá material: específicamente'l so tamañu, densidá y heteroxeneidá. Lo urbano ye l'efectu que'l tamañu, la densidá y l'heteroxeneidá de la ciudá tienen sobre'l calter social de la vida coleutiva.

Anque'l términu urbanismu utilizóse primeramente pa designar tolos fenómenos d'ordenación urbana, a midida que el fenómenu constructivu y edificatorio hai trespasando l'espaciu puramente urbanu, dichu términu foi movíu na práutica pol de Ordenamientu territorial cuando quier faese referencia a intervenciones en suelos extra urbanos, onde entren en xuegu intereses supralocales protexíos dende instancies públiques cimeres: defensa nacional, carreteres, mediu ambiente, etc. N'España, el términu Ordenación del Territoriu emplégase tamién pa la planificación n'ámbitos supramunicipales, nos que xeneralmente esisten rellaciones funcionales importantes ente los conceyos y apréciase la necesidá de coordinar los planes urbanísticos municipales.

Na actualidá'l términu urbanismu aplicar a la ordenación urbana; a toles conocencies rellacionaes cola construcción de ciudaes o nucleos urbanos, y estrémase del términu “urbanización”, que ta, anguaño, direutamente rellacionáu colos procesos constructivos, pero non cola ordenación urbana. El términu ordenación del territoriu utilízase, sicasí, pa designar l'actividá urbanística empobinada a la planificación del suelu interlocal, dende una óptica más amplia d'ordenación espacial, tomando ámbitos de calter rural.

L'oficiu d'Urbanismu

Nel mundu dende va delles décades, l'urbanismu impartir nes universidaes como disciplina lliberal ya independiente d'otros oficios. Podemos atopar más de 100 universidaes de distintos países, que brinden esta carrera universitaria emplegando denominaciones como: Urbanismu, Llicenciatura n'Urbanismu, Planificación del Territoriu y Mediu Ambiente, Inxeniería Urbana, Planiamientu Urbanu, Planificación de Ciudaes, Urbanística y Mediu Ambiente, Topografía urbana, ente otros.

En Llatinoamérica la primer carrera d'urbanismu a nivel licenciatura (pre-grau) enllantar na Universidá Simón Bolívar de Venezuela;^{[necesita referencies]} depués la carrera implementar en Méxicu; na máxima casa d'estudios, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu (UNAM), Universidá Autónoma Metropolitana (UAM)‚ la Universidá Autónoma de la Ciudá de Méxicu (UACM)‚ Nel Centru Universitariu d'Arte, Arquiteutura y Diseñu de la Universidá de Guadalaxara, Perú, n'Arxentina díctase la Llicenciatura n'Urbanismu na Universidá Nacional de Xeneral Sarmiento (UNGS) , Brasil y en Colombia enllantóse'l Programa de Xestión y Desenvolvimientu Urbanos na Universidá del Rosario y el Programa d'Urbanismu na Universidá de La Salle (Bogotá).^[3] En Bolivia esiste la Carrera de Planificación Territorial na Universidá Autónoma Gabriel René Moreno y na Universidá Mayor de San Simón. El casu européu ye lideráu per Holanda y Francia y n'América del Norte per Canadá.

Sicasí, entá perdura la formación de urbanistes como una especialización al nivel de posgráu de disciplines allegaes, tales como l'Arquiteutura, la Inxeniería Civil, la Ecoloxía, la Xeografía, la Economía y la Socioloxía, ente otres.

Ver tamién

• Ciencies de la Tierra
• Ciudá (dixebra)
• Congresu Iberoamericanu d'Urbanismu
• Día Mundial del Urbanismu
• Ecoloxía urbana
• Espaciu públicu
• Suelu (urbanismu)
• Iconolingüística
• Institutu del Conurbano
• New Urbanism
• Planificación urbana
• Planificación Territorial
• Piensa globalmente, actúa llocalmente
• Plan Xeneral d'Ordenación Urbana
• Planiamientu urbanísticu
• Tresporte públicu
• Urbanismu de Barcelona

Bibliografía

• Gaete Feres, Héctor; Alministración y Xestión del Urbanismu; ISBN 84-689-3472-0; añu 2005.
• López de Lucio, Ramón; Ciudá y urbanismu a finales del sieglu XX
• http://oa.upm.es/13414/1/CIUDADYURBANISMOFINALESS.XX.pdf

• Boville, Belén; Sánchez-González, Diego (2007). Planificación Territorial y Desenvolvimientu Sostenible en Méxicu, Perspeutiva Comparada / Planning and Sustainable Development in Mexico, Comparative Perspective. Universidá de Barcelona-Universidá Autónoma de Tamaulipas, páx. 465. ISBN 978-84-611-9500-8.

• Larrodera López, Emilio: Anotaciones sobre cuarenta años de planiamientu urbanísticu n'España, Complementos al Cursu sobre Figures del Planiamientu y la so Xestión. Comisón d'Urbanismu y Vivienda COAM, Madrid, 1982. ISBN 84-85572-43-2.

• García Medina, José: Hipoteca del aprovechamientu urbanísticu. Ed. La Llei. Wolters Kluwer España, S.A., Madrid, 2008. ISBN 978-84-9725-861-6.

• Bascuñán Walker, Francisco / Walker Fernández, Paz / Mastrantonio Freitas, Juan: «Modelu de cálculu d'aérees verdes en planificación urbana dende la densidá habitacional ». Urbanu. Chile, 2007 vol. 10 núm. 015., páxs.97-101. ISBN 0717-3997

• Baeriswyl Rada, Sergio: « Nuevos desafíos urbanos y nueves ferramientes de planificación». Urbanu. Chile, 2006 vol. 9 núm. 013., páxs.44-47. ISBN 0717-3997

• Muñoz Rebolledo, María Dolores: « Dimensión ambiental nos preseos de planificación territorial». Urbanu. Chile, 2003 vol. 6 núm. 7., páxs.63-72. ISBN 0117-3997.

• Sánchez-González, Diego; Ledezma-Elizondo, María Teresa; Rivera-Ferrera, Nora Livia (2011). Geografía Humana y crisis urbana en Méxicu / Human Geography and urban crisis in Mexico. Monterrey: Universidá Autónoma de Nuevo León, páx. 278. ISBN 978-607-433-688-7.

• Sánchez-González, Diego. «Aproximaciones a los conflictos sociales y propuestes sostenibles d'urbanismu y ordenación del territoriu en Méxicu / Approaches to Social Conflicts and Sustainable Proposals for Urban and Regional Planning in Mexico». Revista d'Estudios Sociales (42):  páxs. 40-56. ISSN 0123-885X. 

• Alagón Laste, José María (2014). «¿Viviendes aisllaes o nucleos urbanos? Modelos urbanísticos del Institutu Nacional de Colonización n'Aragón: la zona de Monegros-Flumen (Huesca)». Norba. Revista d'Arte XXXIV:  páxs. 221-247. 

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Urbanismu .
• Conseyu Européu de Urbanistes: Formáu na so mayor parte por estaos miembros de la Xunión Europea
• Sitiu oficial del Día Mundial del Urbanismu