El xamón de Trevélez

I.G.P. Xamón de Trevélez "Tradición 1862"

Tradiciones y fiesta

Fiesta de los catalanes

Leyenda, cantares, romances y otres Lleendes =

Cunten que yeren tres hermanos que cuando'l so padre morrió dexó-yos n'heriedu les sos tierres:

Al so fíu mayor les tierres más altes (barriu altu).

A otru dexó-y les tierres del mediu (barriu mediu).

Al pequeñu dexólu les tierres baxes (barriu baxu).

Toos yeren felices nes tierres del mediu, pero un día engarráronse y cada unu dir a les sos tierres. Pela nueche cunten que de lloñe se víen les lluces de los cortixos de cada unu de los hermanos con veles, d'ende'l so nome.

Tamién se cunta que nun tayo llamáu Piedra Ventana topa una cueva na cual una vegada al añu ábrese dando un pasadizo que conduz hasta un ríu soterrañu, y cunten qu'aquel qu'encruz el ríu atopará una formosa princesa mora, que-y ufiertará riqueza d'incalculable valor.

Un pastores atoparon nuna cueva na cual había un santu y avisaron a la xente del pueblu, que xubió y diéronse cuenta de que yera la Virxe de les Nieves. Coyer y traer al pueblu y asitiar na ermita y a otru día cuando fueron a vela yá nun taba. Xubieron a la cueva ónde la habíen atopáu y taba ellí, entós decidieron face-y una ermita nel Mulhacén y tolos años diben visitala'l día 5 d'agostu.

Un añu de muncha seca'l pastores del pueblu decidieron xubir a pidi-y pel mal añu que taben pasando y atoparon un charcu de llárimes a los pies de la Virxe y entós decidieron llevala de nuevu al pueblu. Nel momentu que la Virxe foi asitiada na ermita del pueblu empezó a llover.

Cúntase que dos hermanos que vivíen nel barriu altu col so padre. Teníen una menada de vaques y entós el mayor mandó al so hermanu menor echa-yos de comer. El rapazu cuando baxó a la corrolada atopó un magüetu que nun yera so y embistió escontra él. Ésti salió corriendo a avisar al so hermanu'l cual nun-y fixo enforma caso entós foise a falar col so padre y ésti díxo-y que cuando embistiese él llanzára-y la gorra. El mozu baxó de nuevu a la corrolada y el magüetu -y embistió, él faciendo casu del so padre llanzó-y la gorra, convirtiéndose'l magüetu n'oru. El rapazu totalmente impresionáu baxu a coyer l'oru y nel momentu que lu tocó sumió l'oru y el rapazu.

Ónde anguaño atópase la llaguna Vacares, cunten qu'antaño había un xardín y una formosa princesa. Nuna parte d'esi xardín había un pasadizo que percorría tola Sierra, pol qu'entraba y salía la princesa pa nun correr nengún peligru. Anque nun pudo llibrase de les amenaces de muerte d'un moru, si nun correspondía al so amor. Pero ella yá se namorara d'un príncipe.

Un día un home de mal corazón que pasaba por ellí vio al moru y díxo-y que la princesa taba con otru home. El moru enfurecido y con muncha rabia poner en camín pa mata-y cuando llegó al xardín taba recoyendo figos y poniéndolos nuna bandexa de plata ufiertándo-ylos al so amáu príncipe y nel mesmu momentu qu'esti llevó'l figu a la boca pa come-y lo, el moru cortó-y la cabeza. La princesa empezó a llorar ensin consuelu dalgunu, dando llugar a l'apaición de la llaguna.

Cunten que a los pastores valerosos y guapos apaézse-yos la princesa ufiertándo-yos figos y munchos por mieu nun quieren aceptalos. Unu que los aceptó guardar nel bolsu, y cuando baxó al pueblu echó mano al so bolsu y los figos convirtiérense en monedes d'oru.