Tirol
coat of arms of Tyrol (en)
Alministración
País	Austria
ISO 3166-2	AT-7
Tipu d'entidá	estáu d'Austria
Capital	Innsbruck
Governor of Tyrol (en)	Anton Mattle
Nome oficial	Tirol (de)
Nome llocal	Tirol (de)
División	ver Distrito de Landeck (es) , distrito de Reutte (es) , Distrito de Imst (es) , Distrito de Innsbruck-Land (es) , Distrito de Schwaz (es) , Distrito de Kufstein (es) , Distrito de Kitzbühel (es) , Distrito de Lienz (es) y Innsbruck
Xeografía
Coordenaes	47°N 11°E / 47°N 11°E / 47; 11
Superficie	12647.71 km²
Llenda con	Cantón de los Grisones, Salzburgu, Vorarlberg, Carintia, Estáu Llibre de Baviera, Trentino-Tirol del Sur y Vénetu
Demografía
Población	757 634 hab. (1r xineru 2020)
Densidá	59,9 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 y UTC+02:00
tirol.gv.at

Tirol^[1] (n'alemán: Tirol) ye unu de los nueve estaos federaos d'Austria. Ye'l tercer estáu austriacu n'estensión y el quintu en población. L'estáu inclúi dos zones separaes xeográficamente: Tirol o Tirol del Norte (n'alemán Tirol o Nordtirol) y Tirol del Este (Osttirol).

La so capital ye Innsbruck, ente que les siguientes ciudaes más poblaes son Kufstein y Telfs. Llenda al norte con Alemaña (Baviera), al este colos estaos austriacos de Salzburgu y Carintia, al sur con Italia (Provincia autónoma de Bolzano y Provincia de Belluno), al suroeste con Suiza (Cantón de los Grisones), y al oeste col estáu austriacu de Vorarlberg.

El so ríu principal ye'l Eno. El monte Grossglockner na frontera con Carintia ye'l monte más altu d'Austria (3798 m).

Historia

Mapa del Tirol coles fronteres de 1888 (tola rexón foi parte d'Austria nesti tiempu).

Hasta 1918 la rexón histórica del Tirol pertenecía íntegramente al Imperiu austrohúngaru, pero al terminar la Primer Guerra Mundial, la rexón del Tirol meridional (Tirol del Sur, Trentín) foi apurrida a Italia acordies con el Tratáu de Saint-Germain-en-Laye. Austria retuvo les rexones de Tirol del Norte y Tirol del Este, que formen na actualidá l'estáu federáu de Tirol.

Nesa dómina hubo esfuercios pa consiguir un Estáu autónomu o independiente o inclusive la so unión a Alemaña. Nos años 20 del sieglu XX produció una estabilización económica al traviés del fomentu de la industria, de les obres públiques (carreteres, electrificación del ferrocarril y centrales térmiques) y de la recuperación del turismu. Sicasí, la Gran Depresión y les sanciones económiques promovíes pola Alemaña de Hitler (la sanción de los 1.000 marcos) provocaron un gran descensu del turismu, lo qu'afectó gravemente a la economía tirolesa.

El 12 de marzu de 1938 entró la Wehrmacht n'Austria y Tirol #convertir en parte del Tercer Imperiu Alemán. Tirol y Vorarlberg fueron xuníos y la rexón de Tirol del Este foi incorporada a Carintia. Engarraos a la denominada "Opción en Tirol del Sur" (pola que se daba la opción a los habitantes xermanoparlantes d'esa provincia italiana d'emigrar a la zona alemana so pena de trate asimilaos al idioma y nación italianos de Mussolini) emigraron aproximao 70 000 tiroleses del Sur a l'Alemaña Nazi, la mayoría d'ellos al Tirol del Norte y del Este. La emigración foi frenándose a midida que avanzaba la Segunda Guerra Mundial. Una tercer parte de los citaos emigrantes tornaron al so llar tres 1945.

La Segunda Guerra Mundial y los diversos frentes abiertos per Alemaña nel conflictu producieron tamién numberoses víctimes en Tirol. A partir de 1943 los Aliaos empezaron a bombardear la rexón.

Tres la entrada de les tropes americanes en Innsbruck el 3 de mayu de 1945, el control del estáu foi apurríu de manera provisional a la Resistencia de la rexón. Nel branu de 1945 Tirol pasó a formar parte de la zona francesa mientres la ocupación aliada d'Austria. Tirol del Este topábase na zona británica, anque dambes rexones volvieron ser xuníes en 1947.

Tres la firma del Tratáu d'Estáu d'Austria'l 15 de mayu de 1955, les tropes aliaes abandonaron el país. Nesti tiempu produció un gran crecedera económica que tresformó al estáu del Tirol d'una economía agraria a una sociedá industrial con un importante sector servicios. El turismu volvió afluyir a la rexón. A finales de los años 50 producióse un boom na construcción d'autopistes y túneles. Amás, Innsbruck foi sede de los Xuegos Olímpicos d'Iviernu en dos causes (los IX Xuegos Olímpicos d'Iviernu en 1964 y los XII Xuegos Olímpicos d'Iviernu en 1976).

Tres la entrada d'Austria na Xunión Europea en 1995 y el Tratáu de Schengen de 1998 producióse una reactivación de la collaboración nes actividaes económiques, culturales y polítiques nes zones austriaca ya italiana de Tirol.

Xeografía

L'estáu de Tirol ye'l tercer Bundesland (estáu federáu) más estensu d'Austria con una superficie de 12 647,71 km². Amás, ye l'estáu austriacu con mayor llargor fronterizu con un total de 719 km, distribuyíos ente Alemaña, Italia, y nuna pequeña parte, Suiza.

La so superficie tópase estremada en dos rexones non colindantes (por motivos históricos): per un sitiu Tirol o Tirol del Norte, la mayor de los dos subrexones y por otru Tirol del Este, tando dambes rexones separaes per Italia (Tirol del Sur o Provincia autónoma de Bolzano) y l'estáu federal de Salzburgu.

División alministrativa

División alministrativa de Tirol (parte austriaca en gris claru y parte italiana en gris escuru).

Alministrativamente ta estremada en nueve distritos, ocho pertenecientes a Tirol del Norte y unu a Tirol del Este.

Ver tamién

• Rexón del Tirol
• Innsbruck
• Conceyos del estáu de Tirol

Referencies

Enllaces esternos