 Tegucigalpa | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  Hondures | ||
| Departamentu | Departamento de Francisco Morazán (es)  | ||
| Municipio (es) | Distrito Central (es) | ||
| Tipu d'entidá | gran ciudá | ||
| Nome oficial | Tegucigalpa (es) | ||
| Nome llocal | Tegucigalpa (es) | ||
| Códigu postal |
11101 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 14°06′21″N 87°12′14″W / 14.1057°N 87.204°O | ||
  Tegucigalpa Tegucigalpa (Hondures)  | |||
| Superficie | 201.5 km² | ||
| Altitú | 990 m | ||
| Demografía | |||
| Población | 1 682 725 hab. (2021) | ||
| Porcentaxe |
100% de Distrito Central (es) 100% de Departamento de Francisco Morazán (es) 16.72% de Hondures | ||
| Densidá | 8350,99 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1578 (Gregorianu) | ||
| Estaya horaria | UTC−06:00 | ||
| Llocalidaes hermaniaes | Nueva Orleans, Lima, Taipéi, Madrid, Bogotá, Gainesville, Amán, Guadalajara y Ciudá de Guatemala | ||
| amdc.hn | |||
 | |||
Tegucigalpa, oficialmente Tegucigalpa, Conceyu del Distritu Central y embrivíu como Tegucigalpa, M. D. C.,[nota 1] comúnmente conocida como Tegus,[1][2] ye la capital y sede de gobiernu de la República d'Hondures, xunto a la so ciudá ximielga Comayagüela, según los Artículos 8 y 295 de l'actual Constitución d'Hondures.[3][4]
Anque yá dende 1536 conocíase-y al pequeñu pobláu a les veres de la cuenca del ríu Choluteca (anguaño'l Centru Históricu) pol peculiar nome de Taguzgalpa, ye cola llegada de los españoles a la rexón en busca de minerales que se reconoz el 29 de setiembre de 1578 como'l día que marca la so fundación sol nome de Real de Mines de San Miguel de Tegucigalpa. Tres sieglos dempués, el 30 d'ochobre de 1880 convertir na capital del país, mientres la presidencia de Marco Aurelio Soto.[5]
Mientres la curtia esistencia de la Constitución Política de la República Federal de Centro América, ente 1824 y 1839, Tegucigalpa foi declarada un distritu federal y capital de los entós xuníos nuna sola nación: los estaos d'El Salvador, Guatemala y Hondures.[6] Dempués d'esti fallíu intentu de caltener una república centroamericana, Hondures torna a ser un país individual ya independiente y el 30 de xineru de 1937, refórmase l'Artículu 179 de la Constitución d'Hondures de 1936 sol Decretu Non. 53 y establezse a Tegucigalpa y Comayagüela como'l Distritu Central. El 9 d'avientu del mesmu añu ratificar sol Decretu Non. 2.[7]
El Distritu Central atópase na rexón montascosa sur central d'Hondures nel departamentu de Francisco Morazán, del cual ye tamién la cabecera departamental.[8] L'área metropolitana de Tegucigalpa y Comayagüela atopar nun valle, arrodiáu per montes y dambes, siendo ciudaes ximielgues, tán xeolóxicamente dixebraes pola cuenca del ríu Choluteca que-yos traviesa.[9] El Distritu Central ye'l conceyu más grande y más pobláu de Francisco Morazán y el decimocuartu más grande d'Hondures.[10] Tegucigalpa y Comayagüela, xuntes, ye la ciudá más grande y más poblada d'Hondures.
La capital ye'l centru políticu y alministrativu del país onde s'alluguen 23 embaxaes y 16 consulaos representando diplomática y consularmente a 39 países d'alredor del mundu.[11][12] Ye la sede de la mayoría de les axencies públiques y empreses estatales, ente elles, la ENEE y Hondutel, les compañíes nacionales d'enerxía y telecomunicaciones, respeutivamente.[13] Ye tamién el llar de la seleición nacional de fútbol y del plantel principal y rectoría de la Universidá Nacional Autónoma d'Hondures (UNAH), la máxima casa d'estudios del país. L'aeropuertu internacional, Toncontín, adquirió fama y infamia mundial pela so pista d'aterrizaxe desaxeradamente corta pa un aeropuertu de categoría internacional lo cual obliga a los aviadores a entamar maniobres daqué irregulares mientres el despegue y aterrizaxe pa safar los montes aledañas.[14][15]
L'Alcaldía Municipal del Distritu Central (AMDC) ye l'autoridá gubernamental de la ciudá y conceyu,[16] encabezada por un alcalde y 10 rexidores quien formen la Corporación Municipal, él órganu executivu-llexislativu del conceyu.[17] Siendo cabecera departamental, ye sede del gobernador políticu departamental de Francisco Morazán. Pa 2013, l'Alcaldía aprobó un presupuestu de más de trés mil millones de lempires (US$153.5 millones),[18] y atropó una delda enriba de los mil millones de lempires (US$50 millones),[19] en parte pa financiar los proyeutos d'infraestructura que ta entamando la presente alministración municipal.
La infraestructura capitalina nun se caltuvo al ritmu de la so esplosión demográfica.[20][21] La falta de planificación fayadiza,[22] la urbanización trupo y desordenao sumaos con fenómenos socioeconómicos como la probeza y la delincuencia, son azotes de la vida cotidiana.[23][24] Les principales víes de circulación son l'escenariu d'embotellamientos una y bones la presente rede vial nun se dar# aguantu colos más de 400 mil vehículos que circulen por elles diariamente.[25] Tanto'l gobiernu nacional como'l municipal desenvolvieron proyeutos p'amontar la infraestructura y solliviar la probeza na ciudá.[26][27]
Etimoloxía
La mayoría de les fontes suxuren que l'orixe y significáu del vocablu Tegucigalpa deriva de la llingua náhuatl.[28] El so significáu exactu ta abiertu a distintes interpretaciones, pero la versión más espublizada ente la creencia popular ye que deriva del vocablu nahua Taguz-galpa nel cual significa cuetos de plata. Aun así, ente historiadores como l'hondureñu Jesús Aguilar Paz, dicha interpretación ye incierta una y bones los pobladores aborígenas inoraben la presencia de xacimientos minerales na rexón. Perdióse na hestoria quién o cuándo se determinó lo de cuetos de plata, una teoría ye que fueron los españoles, y non los nativos, quien lu llamaron asina a la rexón tres el descubrimientu de les sos riqueces minerales.[29]
El polígrafu mexicanu Antonio Peñafiel, nel so llibru "Nomenclatura xeográfica de Méxicu" (1897), define'l vocablu Tegucigalpa como una corrupción de Tecutli-cal-pa que significa [señor] nos palacios reales.[30] Otra creencia ente historiadores mexicanos como José Ignacio Dávila Garibi y Alfredo Barrera Vásquez, contempla que Tegucigalpa ye del vocablu nahua Tecuztlicallipan que se traduz como llugar de residencia de los nobles, o posiblemente del vocablu Tecuhtzincalpan que significa llugar sobre la casa del amáu señor o cuetu de los sabios.[31]
El filólogu hondureñu Alberto de Jesús Membreño, nel so llibru "Nomes Xeográficos Indíxenes de la República d'Hondures" (1901) (republicado en 1994 como “Toponimies indíxenes de Centroamérica”), refuga por completu'l tradicional cuetos de plata y argumenta que Tegucigalpa deriva del vocablu nahua Teguycegalpa que significa nes cases de les piedres apuntiaes. Membreño defende'l so interpretacíón faciendo apunte de que Taguzgalpa yera'l nome antiguu de la zona oriental d'Hondures y que'l so vocablu significa nes cases de la tierra mariella.[32]
El llingüista americanista austriacu, Rodolfo R. Schuller, propón que'l vocablu Tegucigalpa significa llugar onde ta la casa de l'aurora,[33] ente que l'investigador guatemalianu Flavio Rodas Noriega, promovió un discutiniu sobre l'orixe etimolóxicu de Tegucigalpa y propunxo que'l términu deriva de Totogalpa, lo que ye una referencia a Tototi, vocablu nahua que significa páxaru o a toncontín que ye otru términu nahua que'l so significáu ye baille de los indios mexicanos. Per otra parte, l'escritor hondureñu Rafael Heliodoro Valle, escribió que'l nome ye Teguiazkalpa, que la so etimoloxía significa la rexón de los cuetos de los venerables vieyos.
L'autora ya historiadora hondureña Leticia de Oyuela, nel so llibru “Historia Mínima de Tegucigalpa” (1989), contempla la idea de que la pallabra Tegucigalpa deriva d'otra llingua nel cual significa piedres pintaes.[34] L'antropóloga hondureña Gloria Lara Pinto, na so collaboración titulada "Dicotomía d'una ciudá: Los raigaños indíxenes de Tegucigalpa y Comayagüela" (2011) pa la Revista Paradigma de la Universidá Pedagóxica Nacional Francisco Morazán, propón que ye una derivación de Teguzigalpa o Tecuzincalpan y significa na tierra del pequeñu señor.[35] L'historiador hondureñu Mario Felipe Martínez Castillo, nel so llibru de bolsu "Llectures de la capital d'Hondures" (2012), fai fincapié de que Tegucigalpa nun puede significar cuetos de plata poles razones yá esploraes por previos investigadores y polo cual suxure que vien de la llingua lenca y significa llugar onde s'axunten los señores.[36][37]
Historia
Fundación, colonia ya independencia
Nos sos entamos foi poblada por un grupu d'españoles que buscaben vetes de plata nel llugar cerca de 1560, darréu cola crecedera del pobláu mineru conocióse-y col nome de Real Villa de San Miguel de Tegucigalpa de Heredia el 29 de setiembre de 1578 sobre un antiguu pobláu indíxena esistente. Nesa dómina l'área de Tegucigalpa yera un centru d'actividá minera onde s'estrayía especialmente plata y oru.
El primer alcalde de Tegucigalpa, Juan de la Cueva, nunca s'imaxinó qu'aquella encantadora y pintoresca ciudá, convertiríase años más tarde na zona más importante d'Hondures, funcionando les principales oficines del Estáu y sector priváu.
Foi fundada en 1578, como centru mineru, y de la Cueva foi nomáu alcalde en 1579. La población foi denomada "Real Mines de Tegucigalpa", llogrando'l títulu de Villa de San Miguel de Heredia.
Mientres tol periodu colonial la villa tuvo un calter mineru, estrayéndose minerales dende'l cuetu El Picacho y na zona montascosa de San Juancito. Al aportar la independencia del país la capitalidad de la República d'Hondures pasó de Tegucigalpa a Comayagua y viceversa en delles ocasiones, hasta qu'en 1880 quedó definitivamente establecida en Tegucigalpa.
En 1817 empecípiase, por iniciativa del alcalde Narciso Mallol, la construcción d'una ponte sobre'l ríu Choluteca, de mampostería en siete arcos. La obra, terminada cuatro años más tarde, xunió a Tegucigalpa cola vecina ciudá de Comayagüela, sobre la marxe opuesta del ríu.[38] Güei conocer, popularmente, como'l Ponte Mallol.
En 1821 foi alzada al rangu de ciudá. En 1824, el primer congresu de la República d'Hondures decretó que Tegucigalpa y Comayagua, les dos ciudaes principales del país, alternárense como capital del Estáu, hasta que'l 30 d'ochobre de 1880 treslladóse la sede del Gobiernu definitivamente a la ciudá de Tegucigalpa como capital del Estáu, decretóse que van morar nella autoridaes civiles, sacante la Corte Suprema de Xusticia que va morar en Comayagua, treslladando de momentu les oficines dependientes del Gobiernu Supremu.
Nel añu 1847 fúndase la primera universidá nel país, col nome de La Sociedá del Xeniu Entamador y del Bon Gustu, siendo'l so primer rector el sacerdote José Trinidad Reyes.
En 1875 mientres la presidencia del Capitán xeneral José María Medina ordenar la construcción d'un nuevu Campusantu Xeneral de Tegucigalpa allugándolo en Comayagüela y termináu en 1877, inauguráu mientres la presidencia de Marco Aurelio Soto, en marzu de 1995 el Congresu Nacional decretó al Campusantu Xeneral como "Patrimoniu Cultural Nacional" dexándose de vender nuevos llotes y ordenar la so proteición y curiáu.
Dende 1898 dispúnxose que Tegucigalpa y Comayagüela, les dos ciudaes vecines, a dambes veres del Choluteca, formaren la capital, pero calteniendo nomes separaos, con dos gobiernos municipales. Cuntaben, entós daquella, con unos 40.000 habitantes y el Distritu Central, incluyendo poblaciones circunvecinas, axuntaba más de 50.000 almes.
Tegucigalpa foi'l trubiecu de pernomaos patriotes y estadistes hondureños, como Dionisio de Herrera, Francisco Morazán, José Trinidad Cabañas, José Trinidad Reyes, Xeneral José Santos Guardiola, Doctor Marco Aurelio Soto, ente otros.
Dómina contemporánea
Tegucigalpa creció nos postreros 50 años, pero convirtióse nuna ciudá desorganizada por cuenta de la falta de planificación de la mesma. La migración del campu escontra la ciudá vieno amontar la población capitalina, especialmente na terrenal redoma allugada nes fasteres de los numberosos cuetos, munchos d'ellos, carentes d'urbanización.
La ciudá de Tegucigalpa, atópase en constante crecedera. Nestos momentos los polos de desenvolvimientu residencial apunten escontra'l sur de la ciudá, dende l'aeropuertu Toncontín hasta la zona de la represa Los Lloreos y como ciudad dormitorio, tenemos na zona nordés, a los conceyos de Santa Lucía y Valle d'Ánxeles.
El 30 d'ochobre de 1998 la ciudá sufrió daños importantes tres el pasu del furacán Mitch, que destruyó una parte de Comayagüela y los llugares bordiaos pel ríu Grande o Choluteca. El furacán caltuvo sobre'l territoriu hondureñu por cinco díes lo que causó que la tierra nun pudiera absorber tanta agua y auníu a la deforestación, provocara graves hinchentes en tol país, principalmente en Tegucigalpa.
La crecida de los afluentes del ríu Grande o Choluteca fixeron qu'esti va degolar l'altor de la ponte Juan Ramón Molina, que foi abasnáu pola corriente y sustituyíu rápido por una ponte Bailey.
Les agües tamién provocaron deslizamientos de tierra nel sector del cuetu El Rebexíu. Estos deslizamientos abasnaron la mayor parte de la colonia Soto, que los sos escombros cayeron sobre la cuenca del ríu faciendo que se formara un dique al altor de dicha colonia, esti dique enllancó les agües del ríu Grande o Choluteca y causó l'hinchente nes partes baxes de Comayagüela destruyendo los vieyos establecimientos allugaos a redoma de la Cai Real. N'otros sectores la corriente derrumbó llombes, cuetos y fasteres de montes, llevándose consigo barrios enteros, edificios, parques, automóviles, etc. Les árees mayormente afeutaes fueron les asitiaes cerca de ríos.
Anguaño Tegucigalpa tuvo pasando por un notable crecedera en dellos y bien importantes aspeutos.
Cascu históricu
El centru históricu de Tegucigalpa caltién dellos interesantes esponentes de l'arquiteutura colonial de los sieglos XVIII, XIX, los edificios relixosos más importantes son:
- La Ilesia Catedral de San Miguel (Tegucigalpa) asitiada nel centru de la ciudá,
- El Santuariu de la virxe de Suyapa na Basílica de Suyapa nes contornes, escontra l'este.
- Plaza y Ilesia de Los Dolores, Barriu Embaxo en Tegucigalpa.
Ente delles edificaciones de principios del XX, tenemos:
- Edificio Medina Planes.
- Parque la Lleona
- Fonte y escalinata escontra'l barriu La lleona.
- Teatru Nacional Manuel Bonilla.
- Palaciu llexislativu del Congresu Nacional.
- Bancu Central d'Hondures.
- La Sala Bancatlán,
Demografía
Según los resultaos del Censu de Población y de Vivienda del 2001 del Institutu Nacional d'Estadístiques (INE), la población del Distritu Central, qu'entiende les ciudaes de Tegucigalpa y Comayagüela, yera de 906.129 habitantes.[ensin referencies] En 2010 la población del Distritu Central cuntaba 1.126.534 habitantes acordies coles proyeiciones del INE.[39]
Xeografía
Tegucigalpa atopar nuna cadena de montes a altores de 935 metros (3.068 pies) nos sos puntos más baxos y 1.463 metros (4.800 pies) nel so nivel más altu n'árees suburbanas. Al igual que la mayoría de les tierres altes del interior d'Hondures, la mayoría de la superficie actual de Tegucigalpa foi ocupada por montes abiertos. L'área qu'arrodia la ciudá sigue siendo'l sofitu a los montes abiertos monte de pinos entemecíos con dalgunos de carbayu, carba y escamplaes de yerba, según l'aguya de fueya perenne de fueyes y montes caducifolios de fueya ancha.
Tegucigalpa llinda al norte colos conceyos de Cedros y Talanga, al sur colos conceyos de Maraita, San Bonaventura, Santa Ana y Lepaterique, al este colos conceyos de Santa Lucía, San Antonio d'Oriente, Valle d'Ánxeles y San Juan de Flores y al oeste colos conceyos d'Ojojona, Lepaterique, Lamaní y San Antonio de Flores.
Tegucigalpa, xunto con Comayagüela, constitúin la capital d'Hondures. El ríu Choluteca, que crucia la ciudá de norte a sur, dixebra físicamente de Tegucigalpa y Comayagüela, mientres Tegucigalpa atopar a la marxe derecha del ríu Grande o Choluteca, Comayagüela ta nel sector occidental de la ciudá y próxima al aeropuertu. Dambes ciudaes alcontrar nel conceyu del Distritu Central, see constitucional del Gobiernu de la República d'Hondures y de la Archidiócesis de Tegucigalpa. La ciudá componer de nidies llombes, y l'aniellu de montes qu'arrodien la ciudá tiende a atrapar la contaminación. Hai una reserva conocida como "Banzáu Los Lloreos", al oeste de la ciudá ufiertando un 30 per cientu del suministru d'agua de la ciudá, según una planta de tratamientu d'agües al sur de la ciudá alredor de 7,3 quilómetros (4,5 milles) del aeropuertu, parte del banzáu de la Concepción a solu 6 km (3,7 milles) al suroeste de la planta d'agua.
Economía
Tegucigalpa ye la ciudá que cunta'l mayor Índiz de desenvolvimientu humanu d'Hondures, que ye de 0.859, bien cimeru al de San Pedro Sula (0.720), anque se caltién menor que'l restu de capitales centroamericanes superando namái a Managua, Nicaragua.
Clima
Al igual que gran parte del centru d'Hondures, la ciudá tien un clima tropical, anque templáu pola altitú, lo que significa menos húmedu que los valles más baxos y les rexones costeres. Cuenta con dos temporaes, la temporada seco y frío qu'empieza en payares y remata en marzu y la temporada lluvioso y templao qu'empecipia n'abril y remata n'ochobre.
El permediu d'hores de sol per mes mientres l'añu ye 211,2 y el permediu de díes lluviosos per mes ye de 8,9. El permediu d'hores de sol mientres la estación seca ye de 228 per mes, ente que 182,5 milímetros (7,19 pulgaes) ye'l permediu de precipitación mensual mientres la estación húmeda. Los meses más lluviosos de la temporada d'agües ye de mayu-xunu y setiembre-ochobre, con un permediu 16.2 díes d'agua mientres esos periodos.
 Parámetros climáticos permediu de Tegucigalpa (Aeropuertu de Tegucigalpa)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima absoluta (°C) | 33.0 | 34.5 | 35.5 | 36.6 | 36.9 | 34.5 | 35.9 | 36.9 | 34.2 | 34.8 | 32.8 | 31.4 | 36.9 |
| Temperatura máxima media (°C) | 25.7 | 27.4 | 29.5 | 30.2 | 30.2 | 28.6 | 27.8 | 28.5 | 28.5 | 27.3 | 26.0 | 25.4 | 27.9 |
| Temperatura media (°C) | 19.5 | 20.4 | 22.1 | 23.4 | 23.6 | 22.6 | 22.1 | 22.4 | 22.2 | 21.5 | 20.4 | 19.7 | 21.7 |
| Temperatura mínima media (°C) | 14.3 | 14.5 | 15.5 | 17.1 | 18.2 | 18.2 | 18.0 | 18.0 | 17.9 | 17.6 | 16.3 | 15.0 | 16.7 |
| Temperatura mínima absoluta (°C) | 4.5 | 7.2 | 4.7 | 8.9 | 11.1 | 12.4 | 12.6 | 12.2 | 11.0 | 10.0 | 7.7 | 6.8 | 4.5 |
| Precipitación total (mm) | 5.3 | 4.7 | 9.9 | 42.9 | 143.5 | 158.7 | 82.3 | 88.5 | 177.2 | 108.9 | 39.9 | 9.9 | 871.7 |
| Díes de lluvia (≥ 1.0 mm) | 1 | 1 | 1 | 2 | 9 | 12 | 9 | 9 | 13 | 10 | 4 | 2 | 73 |
| Hores de sol | 220.1 | 231.7 | 269.7 | 246.0 | 217.0 | 171.0 | 192.2 | 204.6 | 183.0 | 201.5 | 198.0 | 210.8 | 2545.6 |
| Humedá relativa (%) | 71 | 66 | 62 | 60 | 67 | 75 | 74 | 73 | 76 | 78 | 77 | 75 | 71.2 |
| Fonte nº1: World Meteorological Organization[40] | |||||||||||||
| Fonte nº2: Observatoriu de Hong Kong.[41] | |||||||||||||
Contaminación
La contaminación ye unu de los principales problemes qu'afecten a la ciudá, dende yá delles décades. Mientres dellos meses del añu la ciudá vese cubierta por una estensa capa de smog, que puede ser producíu por cuenta de la quema de refugayes tóxiques o montes cercanos a la ciudá, según el fumu espulsáu pola gran cantidá de vehículos que circulen pola metrópolis. Anque tamién puede ser causada pola combustión de carbón, madera o biomasa.
En mayu de 2014, un estudiu reveló que Tegucigalpa ye la ciudá col aire más contamináu en Centroamérica, y una de les capitales más contaminaes de Llatinoamérica (xunto a Ciudá de Méxicu, Lima, Buenos Aires, Bogotá, Santiago de Chile y Ciudá de Guatemala ente otres). La contaminación urbana en Tegucigalpa provoca tamién un cayente económicu, yá que añalmente'l país sufre perdes de 913 millones de lempires.
Política y gobiernu
Como capital d'Hondures, como cabecera departamental y como conceyu, el Distritu Central ye la sede de tres gobiernos: el gobiernu nacional, el gobiernu departamental y el gobiernu municipal.[42] Antes de 1991, el gobiernu central exercía mayor xurisdicción sobre la execución del manexu municipal en tol país, lo cual causaba una representación admistrativa dispareja y una distribución desaparente de recursos y de gobernabilidad.[43] Como resultancia, a finales de 1990, sol Decretu Non. 134-90, el Congresu Nacional d'Hondures aprobó la Llei de Municipalidaes, dándo-y una definición más clara a les instituciones municipal y departamental, los sos representantes y les sos funciones p'asina da-y autonomía a los gobiernos llocales y descentralizalos del gobiernu nacional.[44]
Anque autónomu, el Distritu Central ye influyíu pol gobiernu nacional siendo que'l territoriu ye la sede del gobiernu de la república. Cambeos importantes na estructura política del conceyu y el financiamiento de grandes proyeutos tienen de ser presentaos ante'l Despachu Presidencial y aprobar pol Congresu Nacional antes de ser executaos pol gobiernu llocal.[45]
Distritu Central
El Conceyu del Distritu Central ye constitucionalmente la capital d'Hondures ente que Tegucigalpa y Comayagüela son dos entidaes dientro del conceyu, que nel so tiempu fueron ciudaes y conceyos propios hasta ser incorporaos nun solu conceyu y una sola ciudá, pola necesidá de poder asitiar oficines gubernamentales de dambos llaos de la cuenca del ríu Choluteca.
L'actual Constitución d'Hondures, nel so Títulu I, Capítulu I, Artículu 8 declara:
- Les ciudaes de Tegucigalpa y Comayagüela, conxuntamente, constitúin la capital de la República.
Amás, nel so Títulu V, Capítulu XI, Artículu 295 declara:
- El Distritu Central formar nun solu conceyu los antiguos de Tegucigalpa y Comayagüela.
Aun así, popularmente se indentifica a Tegucigalpa como la capital, siendo que foi Tegucigalpa quien ocupara dichu título antes de compartilo con Comayagüela. Anque llegal y políticamente falando son una sola ciudá, tradicionalmente, sigue identificándose-y como dos ciudaes hermanes o ximielgues, dau a la hestoria detrás de los sos entamos.
Anguaño, ye correutu dicir que Tegucigalpa ye la capital d'Hondures, tamién ye correutu dicir que Tegucigalpa y Comayagüela, xuntes, son la capital d'Hondures; y a lo último, a partir de la so formación el 30 de xineru de 1937 sol Decretu Non. 53 del reformáu Artículu 179 de la Constitución d'Hondures de 1936 ye correutu dicir que'l Distritu Central ye la capital.
Cabo resaltar que n'Hondures los conceyos defínense como divisiones alministratives de los departamentos y non necesáriamente como una sola ciudá, polo cual un conceyu puede contener más d'una ciudá o pobláu, incluyendo la so cabecera municipal que nel casu d'Hondures tiende a ser la ciudá homónima y más poblada del conceyu; anque pa propósitos alministrativos y llegales, l'alcaldía municipal ye l'autoridá dientro de la ciudá cabecera y el restu del conceyu.
Un exemplu, el Conceyu del Distritu Central ye'l conceyu más pobláu d'Hondures y l'área metropolitana de Tegucigalpa y Comayagüela formen la ciudá más grande y más poblada del país, aun así, el Distritu Central nun ye'l conceyu más grande d'Hondures cuando en términos de superficie alministrativa fálase (territoriu). Anque ye'l conceyu más grande de Francisco Morazán, ye namái'l decimocuartu más grande d'Hondures, habiendo 13 conceyos más grandes en términos d'área alministrativa pero non en población. Los dos conceyos más grandes d'Hondures son Puerto Lempira y Catacamas nos departamentos de Gracias a Dios y Olancho, respeutivamente.[10]
Otru exemplu reparar na ciudá de La Ceiba, cabecera municipal del conceyu homónimu, unu de los ocho conceyos del Departamentu de Atlántida. La Ceiba ye la ciudá más grande de Atlántida y la tercer ciudá más grande d'Hondures, en términos de población y área urbana, pero'l Conceyu de La Ceiba ye solo'l segundu conceyu más grande de Atlántida, siendo'l Conceyu de Tela'l más grande de dichu departamentu, anque menos pobláu, polo cual la ciudá de Tela nun se considera la ciudá más grande de Atlántida.[10]
Amás del urbe de Tegucigalpa y Comayagüela, el Distritu Central tamién cunta con 41 aldegues y 293 caseríos, éstos son pequeños poblaos nes zones rurales del conceyu que les sos poblaciones varien ente unes cuantes docenes nos caseríos más pequeños hasta unos cuantos miles, nes aldegues más poblaes. Pa propósitos alministrativos, la llei municipal dexa asigna-yos alcaldes auxiliares o patronatos p'actuar como representantes llocales.
Gobiernu central y departamental
El Distritu Central ye'l centru políticu y alministrativu d'Hondures. Ye la sede de los trés poderes del gobiernu nacional y les sos dependencies, incluyendo de la mayoría de les axencies públiques y empreses estatales. La capital ye sede de toles misiones diplomátiques que caltienen presencia n'Hondures, cola esceición de Filipines, que'l so consuláu nel país atópase en San Pedro Sula. Anguaño allúguense 23 embaxaes y 16 consulaos en Tegucigalpa, representando a tolos países centroamericanos, la mayoría de los suramericanos, 14 países europeos incluyendo Rusia, trés países caribeños, dos países asiáticos, Canadá, Estaos Xuníos, Méxicu y Sudáfrica.
La residencia oficial y despachu del Executivu, la Casa Presidencial, alcuéntrase sobre'l Bulevar Juan Pablo II na Colonia Los Profesionales, el Congresu Nacional atopar nel Centru Históricu de Tegucigalpa sobre callar Bolívar del Barriu La Mercé y la Corte Suprema de Xusticia atopar nel Centru Cívicu Gubernamental alcontráu a una banda del distribuidor vial del Bulevar Fuercies Armaes y el Bulevar Kuwait, al sur del Centru Comercial Mall les Cascaes. La capital ye tamién la sede de la Policía Nacional, de les Fuercies Armaes y de la mayoría de les instituciones financieres del país, tanto públiques como privaes.
El Distritu Central ye tamién la sede del gobiernu del departamentu de Francisco Morazán encabezáu pol gobernador políticu departamental. El gobernador ye nomáu pol presidente de la república y de la mesma ésti primero ye'l representante del executivu nacional a nivel departamental. Históricamente, el gobernador políticu departamental tuvo un papel menos visible nel marcu políticu y alministrativu del país a nivel departamental y municipal al grau que los sos incumbentes declararon que'l gobernador precisa una autonomía y autoridá más evidente según asocede n'otros países como Méxicu y Estaos Xuníos. El gobernador políticu actual ye Rigoberto Herrera del Partíu Nacional mientres el periodu de 2010-2014 y apuerte un sueldu base mensual de 35,000 lempires (US$1,725).[46]
A nivel nacional, el departamentu de Francisco Morazán ta representáu por 23 de los 128 diputaos que constitúin el Congresu Nacional. Asina mesmu, el Distritu Central como'l restu de los conceyos, ye miembru de l'Asociación de Conceyos d'Hondures (AMHON), quien repara los intereses municipales dientro del marcu civil y políticu del país y actúa como enllaz a nivel nacional.
Gobiernu llocal
El gobiernu llocal toma forma dientro d'un sistema onde los poderes del executivu y el llexislativu son representativu (electos por votu popular) y compartíu (alcalde y rexidores), rexíos pola Llei de Municipalidaes qu'entró a valir el 1º de xineru de 1991. L'Alcaldía Municipal del Distritu Central (AMDC) ye l'autoridá gubernamental de la ciudá y conceyu que la so sede de gobiernu atopar nel Centru Históricu de Tegucigalpa frente al Parque Central. Como lo establez la Llei de Municipalidaes, la AMDC ta estructurada nuna Corporación Municipal, cual ye l'órganu deliberativo de la municipalidá, electa pol pueblu y máxima autoridá dientro del términu municipal.[47]
La Corporación Municipal ta formada por un alcalde quien actúa como xefe executivu, alministrador xeneral y representante llegal del conceyu[48] y un vice alcalde quien asume'l puestu del alcande al ser riquíu y supervisa les funciones dientro de la AMDC según indíque-y l'alcalde.[49] L'alcalde y vice alcalde apuerten un sueldu base mensual de L.61,000 (US$3.000) y L. 55,000 (US$2.700), respeutivamente.[50]
La Corporación Municipal tamién la integren diez regidor quien constitúin el poder llexislativu y deliberativo dientro del conceyu y xuntos col alcalde executen les sos obligaciones delegaes pola Llei de Municipalidaes, incluyendo l'alministración del conceyu, les sos normes presupuestaries y la llexislación de lleis y ordenances a nivel municipal. Los rexidores apuerten un sueldu base mensual de L.55,000 (US$2,700).[50]
Un xerente xeneral, nomáu pol alcalde, actúa como xefe d'auditoría encargáu del manexu, recaldación y repartición de fondos de la comuña municipal. Una secretaria municipal, tamién nomada pol alcalde, actúa como oficiadora llegal encargada del rexistru oficial de tolos procedimientos llegales. La Corporación Municipal tamién cunta con un Conseyu de Desenvolvimientu Municipal el cual actúa como gabinete d'asesoría en toles árees d'enfoque de la ciudá, como'l desenvolvimientu social, la seguridá, servicios públicos, etc.
Alministración actual
L'actual alcalde del Distritu Central ye Nasry Juan Asfura Zablahz quien pertenez al Partíu Nacional (PNH), dempués de ganar la eleición en payares de 2013. Asfura ye la octava persona electa n'ocupar el puestu d'Alcalde del Distritu Central desque les eleiciones llocales fueron restablecíes en 1986. Antes de 1986, el gobiernu llocal del Distritu Central, conocíu como Conseyu Metropolitanu, yera designáu pol Presidente de la República. Ésta ye la novena eleición dende entós.
De los diez rexidores actuales, siete son homes y trés son muyeres. Cinco pertenecen al Partíu Nacional ente qu'otros dos pertenecen al Partíu Llibertá y Refundación (Llibre), dos pertenecen al Partíu Lliberal (PLH) y unu pertenez al Partíu Anti Corrupción (PAC).
Tanto l'alcalde y como los rexidores son electos a un términu de cuatro años polos votantes del Distritu Central. La destitución del alcalde o cualquier rexidor por cualesquier causa queda reservada a la Secretaría del Interior y Población (antes Secretaría de Gobernación y Xusticia).
Alcalde de Tegucigalpa y
- Alcaldes de Tegucigalpa
L'Alcalde de Tegucigalpa ye l'Inxenieru Nasry Asfura, foi electu p'alministrar el gobiernu de la capital nel periodu 2014-2018 (actual).
Corporación Municipal 2014-2018
La presente alministración cunta cola siguiente organización:
| Títulu | Nome | ----- | Alcalde | Nasry Juan Asfura Zablah | Partíu Nacional |
|---|---|---|---|---|---|
| Vice Alcalde | Juan Carlos García Medina | Partíu Nacional | |||
| Primer Rexidor | Martin Stuar Fonseca Zúñiga | Partíu Nacional | |||
| Segundu Rexidor | José Javier Velázquez Cruz | Partíu Nacional | |||
| Tercer Rexidor | Erick Ricardo Amador Aguilera | Partíu Nacional | |||
| Cuartu Rexidor | Rafael Edgardo Barahona Osorio | ----- | Quintu Rexidor | Marcia Facusse Andonie | Partíu Lliberal |
| Sestu Regidor | Jorge Alberto Zelaya Munguía | Partíu Nacional | |||
| Séptimu Rexidor | María Luisa Borjas Vásquez | ||||
| Octavu Rexidor | José Carlenton Dávila Mondragón | Partíu Anti Corrupción | |||
| Novenu Rexidor | Faiz Salvador Sikaffi Canahuati | Partíu Lliberal | |||
| Décimu Regidor | Silvia Consuelo Montalvan Matute | Partíu Nacional | |||
Presupuestu
El presupuestu de l'alcaldía pal añu 2016 ye de 4,200 millones de lempires. El PIB per cápita ye de cientu cincuenta mil Lempires.[51][52]
Law & Order
La Policía Nacional d'Hondures al traviés de la Policía Nacional Preventiva ye l'autoridá uniformada encargada de caltener l'orde públicu y el cumplimientu de la llei. La Policía Nacional caltién la so sede nel Distritu Central na Colonia Casamata. La Xefatura Metropolitana Non. 1 ye la designación al departamentu de policía del conceyu. Ésti cunta con siete distritos policiales dientro de la zona metropolitana.
| Distritos Policiales | ----- | Distritu 1-1 | L'Edén |
|---|---|---|---|
| Distritu 1-2 | El Mandén | ||
| Distritu 1-3 | San
Miguel |----- |
Distritu 1-4 | Kennedy |
| Distritu 1-5 | El Belén | ||
| Distritu 1-6 | ----- | Distritu 1-7 | ----- |
Pa 2011, la Secretaría de Seguridá designó dos mil 162 millones de Lempires (US$ 114 millones de dólares) a seguridá pública ya investigación criminal nel Distritu Central.
Según lo establecío pola Llei de Policía y Convivencia Social, los conceyos pueden financiar les sos propies policías municipales y el Distritu Central opera na actualidá una Policía Municipal compuesta por aproximao 160 oficiales, dalgunos d'ellos asignaos a les zones turístiques de la ciudá. Esiste tamién la Policía de Tránsitu, dependencia de la Policía Nacional, encargada de reparar el cumplimientu de les lleis de la vía pública. El Departamentu Municipal de Xusticia al traviés del Xulgáu de Policía Municipal procesa les infracciones llocales.
El Ministeriu Públicu d'Hondures, con sede nel Distritu Central y xurisdicción a nivel nacional al traviés de les sos fiscalíes rexonales, ta al cargu de la investigación de los delitos y l'exerciciu de l'acción penal pública representando a la sociedá hondureña. La Procuradoría Xeneral de la República, tamién cola mesma see domiciliar, exerz la representación llegal del Estáu en defensa de los sos intereses.
Cultura
Tegucigalpa carauterizar pol so variáu ya interesante calter cultural. La ciudá tien un gran valor cultural que tuvo atrayendo a munches persones nes últimes décades, carauterizar pol so bellu estilu colonial y modernu al empar lo que la fai un sitiu bien especial.
La ciudá celebra delles feries como la Feria del Aniversariu de Tegucigalpa el 29 de setiembre esta festividá pretende llograr lo meyor de los capitalinos y ye una dómina del añu que siempres enllena de muncho prestu p'axuntase.
Tamién se celebren otres feries como AGAFAM (Feria d'Asociación de Ganaderos y Llabradores de Francisco Morazán), la Feria del Caballu y la Feria del Entamador.
En Tegucigalpa atopamos munchos centros culturales, ente ellos destaquen:
- El Teatru Nacional Manuel Bonilla ye una de les instituciones de mayor prestíu na ciudá. Inauguráu en 1905, les sos sales dedicar a eventos musicales y teatrales de primer nivel. Nel teatru nacional Manuel Bonilla realizáronse más de 10 000 presentaciones musicales, teatrales, óperes, en presentaciones que se realicen diariamente en delles funciones mientres el día y la nueche. Amás realícense otros eventos especiales mientres l'añu. Fomenta la organización y promoción de los distintos espectáculos escénicos (Teatru, Danza y Música) d'alta calidá, tanto nacional como internacional; teniendo como oxetivu primordial alzar el nivel cultural y espiritual de los residentes de la ciudá capital.
- Teatro Renacimientu.
- Escuela Nacional de Danza "Mercedes Agurcia Membreño" (MAM).
- Escuela Danza Llibre.
- Escuela Nacional de Música
- La Galería d'Arte Nacional nes sos instalaciones alienda l'amor al arte y na so arquiteutura colonial llexa l'apacible ambiente de dómines pasaes. Dende arte rupestre, escultura prehispánica en piedra, cerámica precolombina, pintura colonial hasta arte relixoso en plata, puede esfrutase y almirar nuna verdadera llacuada cultural. Visitar les instalaciones de la Galería Nacional d'Arte en Tegucigalpa, ye faer un interesante percorríu pola historia del arte d'Hondures, na entidá considerada patrimoniu nacional. La Galería Nacional d'Arte ye'l principal proyeutu de la Fundación Pro Arte y Cultura (Fundate).
- Paraninfu de la Universidá Nacional Autónoma d'Hondures.
- Chiminikee (parque infantil, muséu científicu pa neños).
- El Centru Cultural d'España en Tegucigalpa - CCET .
Lliteratura y eventos culturales
Tegucigalpa cunta con delles biblioteques, presentes en solo delles zones de la capital, quedando la mayor parte de la capital y árees escolares ensin accesu a biblioteques públiques. En Tegucigalpa realizáronse tamién delles "feries del llibru".
Amás Honduras cunta con dellos museos con distintos temátiques, ente ellos:
- Muséu Nacional Villaroy'
- Muséu del Home Hondureñu
- Muséu Históricu Militar
- Muséu pa la Identidá Nacional (MIN)
- El Muséu del Aíre d'Hondures
Infraestructura
Infraestructura cultural
Universidaes
- Universidá Nacional Autónoma d'Hondures UNAH
- Universidá Católica d'Hondures UNICAH
- Centru de Diseño Arquiteutura Y Construcción CEDAC
- Universidá de Xestión y Teunoloxía UG&T
- Universidá José Cecilio del Valle UJCV
- Universidá Teunolóxica d'Hondures UTH
- Universidá Teunolóxica Centroamericana UNITEC
- Universidá Politéunica d'Inxeniería UPI
- Universidá Pedagóxica Nacional Francisco Morazán UPNFM
- Universidá Metropolitana d'Hondures
- Universidá Politéunica d'Hondures
- Universidá Cristiana Evanxélica Nuevu Mileniu UCENM (Campus Tegucigalpa)
- Centru Universitariu Teunolóxicu CEUTEC
- Centru Universitariu Guaymura
Colexos
- Institutu Central Vicente Cáceres ICVC
- Institutu Mistu Hibueras IMH
- Institutu teunolóxicu de administracion d'empreses INTAE
- Instituto San Francisco ISF
- Institutu Tecnico Saúl Zelaya Jiménez ITSZJ
- Institutu Taular IT
- Institutu Modelo
- Institutu Salesianu San Miguel ISSM
- Instituto San José del Carmen ISJC
- The American School of Tegucigalpa AST
- Del Campu International School DCIS
- International School Tegucigalpa IST
- Elvel School
- Discovery School
- Shadai School
- Academia Los pinares
Biblioteques
La capital cuenta con un llindáu númberu de biblioteques, ente elles atópense:
La Biblioteca Nacional d'Hondures (1880): La Biblioteca Nacional d'Hondures ye una biblioteca que contién más de cuarenta mil volumes, concita el suañu del so fundador el doctor Antonio Ramón Vallina y los suaños del so propiciador, secretariu de gobiernu de Marco Aurelio Soto, doctor Ramón Rosa. Ye una institución d'utilidá pública, dependiente de la Secretaría de Cultura, Artes y Deportes, que la so misión ye arrexuntar, catalogar, clasificar, caltener y espublizar tola producción documental publicada nel país y nel estranxeru. Atópase na antigua casa onde nació'l Xeneral Francisco Morazán, esta antigua casa, foi tamién: "Casa de la Moneda" (1780) y en 1830 sirvió pa les xuntes del Congresu Nacional. Ente los años: 1859-1876 sirvió como cuartel y más tarde en 1898 instalóse la Tipografía Nacional; y como información hasta 1926 dexar d'acuñar monedes.
La ciudá de Tegucigalpa cuenta tamién cola Biblioteca de la Universidá Nacional Autónoma d'Hondures pa sofitar el desenvolvimientu de la investigación, la docencia y l'estudiu, apurriendo l'accesu a los recursos d'información necesarios, propios de la Universidá o ayenos a ella. Los distintos puntos de serviciu atienden a tola comunidá universitaria y ufiértense en 10 centros universitarios, cada unu con delles biblioteques de facultá, Centru de Recursos d'Aprendizaxe y museos especializaos.
Museos
Cunta la capital d'Hondures con interesantes museos, ente atopamos los siguientes:
Muséu Nacional Villaroy: Ye consideráu pol so valor arquiteutónicu como un monumentu característicu dientro del contestu urbanu Tegucigalpa. La so construcción foi realizada ente 1936-1940 por Samuel Salgado de marcada influencia Italiana, dientro d'un esquema paladian.
Muséu del Home Hondureñu: Ufierta al públicu visitante trés sales d'exhibiciones pictóriques d'artistes del pincel hondureñu y la Biblioteca especializada n'arte Reina Sofía, ente otros. Amás funciona'l Taller de Restauración Miguel Ángel Gómez, onde se recuperaron más de 400 obres, patrimoniu relixosu. De calter priváu y al cargu de la Fundación Muséu del Home Hondureñu (FMHH). Unu de los llogros más grandes de la fundación ye'l llogru de la Casa Ramón Rosa, actual sede del centru cultural, onde antes funcionaba la Corte Suprema de Xusticia.
Muséu Históricu Militar" Atopar nel edificiu del Cuartel San Francisco esti muséu tien una seleición d'artículos personales y fotografíes de los pernomaos héroes militares y homes fuertes d'Hondures. Asina mesmu, tien una sala con armes de fueu antiguu y modernes y el Muséu de les Telecomunicaciones l'oxetivu d'esti centru ye abellugar el patrimoniu históricu que constitúin los distintos equipos y documentación según l'edificiu mesmu del Palaciu de Telecomunicaciones. Coles mesmes, contribuyir a espandir les conocencies científicu y cultural de los nuesos emplegaos y de la sociedá hondureña polo xeneral, no que se refier a Telecomunicaciones.
Muséu pa la Identidá Nacional (MIN): Ye una institución permanente abierta al públicu, ensin fines d'arriquecimientu al serviciu de la sociedá y el so desenvolvimientu, qu'adquier, conserva, investiga, comunica y exhibe con propósitu d'estudiu, d'educación y esfrute, la evidencia material ya inmaterial de los pobladores qu'habitaron y habiten el territoriu hondureñu con cuenta de fortalecer la memoria histórica y el sentíu d'identidá nacional.
Quien nun tuviera oportunidá de visitar el sitiu arqueolóxicu de ruines de Copán, nel Muséu d'Identidá Nacional[53] va atopar un auditoriu qu'amuesa, nuna versión teunolóxica d'avanzada, la principal ciudá de los mayes n'Hondures: Copán. L'Auditoriu del sitiu arqueolóxicu de Copán[54] nel MIN dexa al visitante tener una esperiencia imaxinaria y tresportase n'espaciu y tiempu a la dómina en que Copán atópase na so mayor rellumanza.
El Muséu del Aíre d'Hondures asitiáu nes cercaníes del Aeropuertu Internacional Toncontín cuenta con dalgunos de los aparatos voladores colos que se dio entamu a una etapa nel nuesu país, el "boom" de la Historia de l'Aviación n'Hondures que ye una visión más allá de lo que fueron aquellos tiempos de bonanza. Esta fundación muséu cunta con pieces úniques nel mundu como ser l'avión caza pilotáu por Fernando Soto Henríquez na Guerra del Fútbol de 1969, que ye'l postreru nel so tipu de salir victoriosu nun combate aereu. amás d'otros modelos que fueron parte de la historia de la Fuercia Aérea Hondureña, el muséu amás cunta con videos, fotografíes, maquetes, planos, etc.
Parques
Tegucigalpa carauterizar polos sos parques como:
- El Parque La Lleona onde puede apreciase una gran y bien bona vista de la ciudá, ye un bon llugar onde puede pasase a relaxar y esfrutar de la ciudá.
- El parque nacional del Picacho o de les Naciones Xuníes, cuenta con una impresionante vista dende los sos miradores, ye'l llugar ideal pa tomar escelentes fotografíes de la ciudá. Tamién atopara nesti llugar un pequeñu zoolóxicu de les especies natives d'Hondures y el monumentu El Cristu del Picacho. Esti parque foi abiertu al públicu'l 2 d'agostu de 1946.
- El Paséu del Cerro Juana Lainez foi un iconu de la hestoria cívico y militar, anguaño ye un símbolu inconfundible de Tegucigalpa, col so monumentu a La Paz. Ye unu de los principales miradores d'onde puede vese los cuatro puntos cardinales de la ciudá, tamién un pulmón ecolóxicu que val la pena caltener, apocayá establecióse equí una base de bomberos forestales. Anque nun foi esplotáu pa usu turísticu como tendría de ser, pos nun esisten les condiciones de servicios y seguridá, sigue siendo bien visitáu; con frecuencia utilízase como zona de práutiques previu los desfiles patrios... y p'otru tipu de práutiques "cuasi estudiantiles". Realícense diverses ceremonies, ente estes les detonaciones de los cañones y izado de la bandera pa les festividaes de setiembre y ochobre.
- El Parque Central ta allugáu frente la Catedral de San Miguel y ye unu de los parques más allegaos de la ciudá, nél desenvuélvense delles actividaes d'enforma interés, según tamién puede pasase un bon momentu.
- Plaza España (parque Alfonsu XIII) ye un parque mirador qu'ufierta amplios espacios pa folgar y recreación según inigualables vistes escontra la zona del Bulevar Morazan y El Hatillo. Nel centru de la plaza en forma octagonal alcuéntrase una estatua de la so maxestá'l Rei Alfonsu XIII d'España.
- El Parque del Redondel de los Artesanos, al par del Centru Cultural d'España na Colonia Palmira, cuenta con un auditoriu municipal al campu, nél desenvuélvense conciertos, obres de teatru y feries, y ye el puntu de salida pa les Recreovías pola Paz el tercer domingu de cada mes. Foi inauguráu'l 1 d'ochobre de 1973 cola tradicional Feria de los Artesanos que-y da nome. Cuenta igualmente con una estatua dedicada al pintor primitivista José Antonio Velásquez.
Tresporte
Terrestre
La manera más rápida de treslladase d'un puntu a otru na ciudá, ye al traviés del aniellu periféricu "Quintu Centenariu". Esti aniellu, cubre'l llau este de la ciudá de Tegucigalpa y tamién ta coneutada a la carretera nacional, onde tán los ramales nacionales escontra'l norte del país, (escontra San Pedro Sula), al sur (escontra Nicaragua) y otres salíes escontra pueblos cercanos.
Tegucigalpa ta comunicada col restu del país y l'esterior por diverses carreteres pavimentadas. La principal d'elles diríxese escontra'l norte del país, otra escontra'l sur -coneutando cola Carretera Interamericana- y una tercera escontra l'este.
La ciudá tien en construcción el proyeutu de tresporte públicu Metrobús Tegucigalpa, empecipiáu nel añu 2010 ya inauguráu una etapa en fecha 24 de xineru de 2014.
Aereu
L'aeropuertu principal de Tegucigalpa ye'l Aeropuertu Internacional Toncontín, allugáu nel sur de la ciudá. Esti aeropuertu ye consideráu unu de los más peligrosos del mundu pola cercanía d'una sierra y una pista d'aterrizaxe relativamente curtia;[55] mientres dellos años tratóse de sustituyilo pol aeropuertu de Palmerola, en Comayagua, onde anguaño opera una base aérea de los Estaos Xuníos.[56]
Toncontín foi ameyoráu significativamente per mediu de les obres realizaes pola Corporación Aeroportuaria de Tegucigalpa y Interairports, empresa privada contratada pol gobiernu p'alministrar los cuatro aeropuertos internacionales del país. Enantes, Toncontín solo cuntaba con una pista d'aterrizaxe de 1863 metros de llargor. En 2009 foi ampliada con 300 metros, de les cualos 150 metros de pista útil, 60 metros de franxa de seguridá de pista, y 90 metros d'área de seguridá niveláu al estremu de la pista.[57] L'altitú de la pista ye de 1033 msnm.
Toncontín cuenta, amás, con servicios de migración, aduana, meteoroloxía y control del tráficu aereu. Ye atendíu por compañíes aérees internacionales como American Airlines, Avianca, Continental Airlines, Copa Airlines, DELTA y delles llinies aérees llocales, que la conecten col restu del país, El Salvador y Estaos Xuníos.
Infraestructura de salú
Hospitales
De categoría privada:
- Hospital y Clíniques Viera
- Hospital y Clíniques San Jorge
- Hospital Centro Médica
- Hospital Infantil "María"
- Clínica Cardiopulmunar Alamea
- Centru Oftalmolóxicu Santa Lucía
- Centru de Maternidá y Diagnósticu
- Hospital Medicasa
- Honduras Medical Center
- Hospital La Policlínica
- Centru Médicu Hondueño
- Centru Oncolóxicu Hondureñu
.
De categoría pública:
- Institutu Hondureñu de Seguridá Social (IHSS)
- Hospital Escuela
- Hospital San Felipe
- Hospital del Tórax
Infraestructura deportiva
Villa Olímpica de Tegucigalpa
El centru recreativo y deportivo más ampliu en Tegucigalpa ye la Villa Olímpica. Ye d'accesu gratuitu, cuenta con un estadiu olímpicu, parque de béisbol, piscines, dellos ximnasios, canches de baloncestu, de tenis, amplios aparcamientos p'automóviles y árees verdes pa descansu. Puede aportase fácilmente pol aniellu periféricu de la ciudá.
Parque de pelota "Lempira Reina"
Ye un estadiu destináu pa partíos de béisbol, allugáu frente al estadiu metropolitanu Tiburcio Carías Andino, ye'l segundu estadiu n'importancia pa esti deporte dempués del allugáu nes instalaciones de la Villa Olímpica de Tegucigalpa. creáu en 1951
Deportes
Tegucigalpa cunta con munchos centros deportivos en cada colonia, barriu o centru, amás con munchos estadios, y complexos deportivos.
Fútbol
Tegucigalpa ye sede de los dos clubes más grandes de la Lliga Nacional de Fútbol d'Hondures: El Club Deportivo Olimpia, y el Club Deportivo Motagua. Ente dambos suman más de 30 títulos de lliga. El deportivu Olimpia, ye'l más popular y el que tien más campeonatos de lliga, siguíu de cerca de la so archirrival Motagua. Dambos equipos fueron campeones de Centroamérica. Amás la ciudá cunta con un complexu d'entrenamientu pa seleiciones xuveniles denomináu proyeutu GOAL que foi financiáu pola FIFA y construyíu nos terrenes de la Universidá Nacional Autónoma d'Hondures (UNAH).
Turismu
Turismu ecolóxicu
- Parque nacional La Tigra: Tien una área tota de 243,40 km² qu'entiende la zona nucleu y la so zona d'amortiguamientu, el parque tien llendes con cinco municipios que son: Distritu Central, San Juan de Flores, Santa Lucía, Valle d'Ánxeles y Talanga.D'ellos el que tien la so mayor cobertoria ye'l Distritu Central, cuenta con cuatro ecosistemes que son:
_-raising_leg.jpg.webp)
Guacamaya colorada ave del Zoolóxicu Metropolitanu del Picacho
1. Sistema Agropecuariu
2. Monte tropical siempres verde estacional aciculifoliado montano inferior
3. Monte tropical siempres verde estacional mistu montano inferior y
4. Monte tropical siempres verde estacional latifoliado montano cimeru.
Esti postreru esta na parte más elevada que tien el parque.
El monte secu subtropical ta allugáu na zona norte del parque y ye el que tien menor cantidá d'área. La Tigra tien una gran variedá de flora y fauna, ente la vexetación podemos mentar especies d'árboles como ser: pinu d'ocote, carbayos, encines, liquidámbar y aguacatillos ente otros, tamién hai diversidá d'helecho seis d'ellos en peligru d'estinción los cualos son protexíos por AMITIGRA.
Ente la fauna hai especies de mamíferos, anfibios, reptiles y aves que son los grupos más comunes y que podemos reparar dientro del parque, sábese que viven animales como: tigrillos, guatusas, venados cola blanca, micos de nueche, pumes y yaguaroundis. Aves como xilgueros, paves de monte, quetzales, gavilanes y tucanes ente otres más.
- El Zoolóxicu Metropolitanu del Picacho: Allugáu nel Picacho, con una estraordinaria vista de la ciudá de Tegucigalpa y ente un monte de carbayos y pinos, el zoolóxicu metropolitanu ufierta una opción pa conocer dalgunos de los animales nativos de la nuesa Honduras.
Destaca un xaguar, felín más grande d'América y que ye nativu d'Hondures, según una coleición bien completa de venados cola blanca y monos araña. Con un total de 310 animales, ente los que podemos cuntar 20 especies distintes de mamíferos, 23 d'aves y 7 de reptiles.
L'área total del zoolóxicu ye d'unes 22 mazanes.
Otros sitios d'interés
Nes cercaníes de Tegucigalpa hai munchos pueblos coloniales, ente ellos atopamos:
- Santa Lucía
- Ojojona
- San Juancito
- Valle d'Ánxeles
- Cantarranas
- Yuscarán
- Sabanagrande
Zoplacetelera
Tegucigalpa ye una ciudá de hotelería y negocios. Hai un ampliu abanicu d'hoteles, ente los más grandes atópense los siguientes:
- Hotel Casa del Viaxeru
- Hotel Honduras Maya
- Hotel Clarion
- Hotel Marriott
- Hotel Real Intercontinental
- Hotel Alameda
- Hotel Excelsior
- Apart-Hotel Guijarro
- Hotel Plaza del Llibertador
- Hotel Plaza San
Martín * Hotel Plaza del Xeneral
- Hotel Plaza Florencia
- Hotel & Suites Copantl
- Hotel Leslie's place *Hotel
Escuela Madrid
Ciudaes hermaniaes
Caraques, Venezuela.
Madrid, España.
Belo Horizonte, Brasil.
Nueva Orleans, Estaos Xuníos.
Guadalaxara, Méxicu..svg.png.webp)
Saint-Étienne, Francia.
San Xosé, Costa Rica.- Ciudá de Méxicu, Méxicu.
Ayacucho, Perú.- Lima, Perú.
Medellín, Colombia.
Yaundé, Camerún.
Taipéi, Taiwán.
San Salvador, El Salvador.- Bogotá, Colombia.
La Paz, Bolivia.
Managua, Nicaragua.
Prístina, Kosovu.
Londres, Inglaterra.
Mónacu, Mónacu.
Venecia, Italia.
Berlín, Alemaña.
Abu Dhabi, Emiratos Árabes Xuníos.- Valencia, España.
- Tuxtla Gutiérrez, Méxicu.[58]
Ver tamién
- Área Metropolitana de Tegucigalpa y Comayagüela
- Comayagüela
- Distritu Central (Hondures)
Notes
- ↑ Cola fusión de Villa de Tegucigalpa y Comayagüela (entós Villa de Concepción) como un solu conceyu'l 28 de setiembre de 1890, titúlase a cencielles Tegucigalpa y a partir del 30 de xineru de 1937 cola fusión a Distritu Central, ésta pasa a denominase Tegucigalpa, Conceyu del Distritu Central (abreviación Tegucigalpa, M.D.C.)
Referencies
- ↑ Tiroren (2008). «Significáu del vocablu "Tegus"». tuBabel.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Editor (11 d'ochobre de 2012). «Honduras slang» (inglés). Honduras.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Asamblea Nacional Constituyente (11 de xineru de 1982). «Constitución de la República d'Hondures de 1982-Artículu 8». Honduras.net. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Asamblea Nacional Constituyente (11 de xineru de 1982). «Constitución de la República d'Hondures de 1982-Artículu 295». Honduras.net. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Secoff (13 de marzu de 2005). «Conceyu de Tegucigalpa y Distritu Central». angelfire.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Asamblea Nacional Constituyente (9 de setiembre de 1921). «Constitución Política de 1921». archiváu 30 de marzu de 2006. Ministeriu Públicu d'Hondures. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Asamblea Nacional Constituyente (30 de xineru de 1937). «Constitución Política de 1936-Decretu 53». archiváu 05 d'avientu de 2000. Ministeriu Públicu d'Hondures. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ admin (23 d'avientu de 2012). «Departamentu de Francisco Morazán». redhonduras.hn. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Operador de Turismu Receptivu d'Hondures (11 de xineru de 2010). «Tegucigalpa, Una ciudá con muncha hestoria». OPTURH.com. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- 1 2 3 Secretaría d'Estáu del Despachu Presidencial (9 d'ochobre de 2010). «Información por Departamentu y Conceyu». ProjectoHonduras.com. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ Fundación pa la Inversión y Desenvolvimientu d'Esportaciones (FIDE) (3 d'abril de 2009). «Embajada y Consulaos n'Hondures». hondurasinfo.hn. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Editor en GoAborad.com (11 de marzu de 2011). «Embaxaes» (inglés). GoAbroad.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Fundación pa la Inversión y Desenvolvimientu d'Esportaciones (FIDE) (3 d'abril de 2009). «Oficines gubernamentales». hondurasinfo.hn. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Editor Seición Nacionales (15 de febreru de 2011). «aeropuertos-mas-peligrosos/ Toncontín sigue en segundu llugar de los aeropuertos más peligrosos». Diariu La Tribuna. Archiváu dende l'aeropuertos-mas-peligrosos/ orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Hernández, Juan Orlando (12 de setiembre de 2012). «mundu Toncontín ye'l segundu aeropuertu más peligrosu del mundu». Diariu L'Heraldu. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ AMDC (xunu de 2010). «Organigrama AMDC 2010-14». capital450.hn. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Congresu Nacional d'Hondures (23 de mayu de 1991). «Facultad de la Corporación Municipal». Archiváu'l 11 d'ochobre de 2011. AMDC. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ AMDC (20 d'avientu de 2012). «Presupuestu d'ingresos y egresos de 2013». capital450.hn/tresparencia. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ AMDC-Division de Contabilidad (31 de marzu de 2013). «Operaciones financieres al llargu plazu». capital450.hn/tresparencia. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Axencia ACAN-EFE (23 d'ochobre de 2011). «Tegucigalpa cumple 430 años ente desorde y vulnerabilidá». radiolaprimerisima.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Gómez, Karla (23 d'ochobre de 2011). «Desorde urbanu ye la peor “falla” na capital». Diariu L'Heraldu. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Vargas, Marianela (19 de payares de 2010). «Tegucigalpa con zones d'altu riesgu pa construyir». RevistaConstruir.com. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Gómez, Karla (9 de mayu de 2011). «torgar-que-comerciu-invada-residenciales Zonificación nun torgar que comerciu invada residenciales». Diariu L'Heraldu. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Redaición (17 de payares de 2009). «el%20Frente/Ediciones/2009/11/18/Noticias/Crecedera-desordenada-de-la ciudá-rique-de-un-hasta-aqui Crecedera desordenáu de la ciudá rique d'un “hasta equí”». Diariu L'Heraldu. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Redaición (24 de febreru de 2011). «Gobierno d'Hondures busca menguar tráficu». Diariu L'Heraldu. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Saláu, Sheila (27 d'abril de 2011). «Gobierno y BCIE suscriben conveniu de préstamu por 46.1 millones de dólares». hondudiario.com. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Comisiones ciudadanes (29 de setiembre de 2008). «Plan de Ciudá 450». capital450.hn. Consultáu'l 20 de xunetu de 2013.
- ↑ Schwimmer, Eric (24 de febreru de 2003). «Addenda» (inglés). geocities.ws. Consultáu'l 22 de xunetu de 2013.
- ↑ Izaguirre, Gustavo (24 de setiembre de 2010). «so-aniversariu/ Tegucigalpa y el so Aniversariu». Selmanariu Católicu FIDES. Consultáu'l 23 de xunetu de 2013.
- ↑ Peñafiel, Antonio (1897). Columbia University Library: Nomenclatura xeográfica de Méxicu, 1ª, Méxicu: Oficina Tipográfica de la Secretaria de Fomentu, páx. 250. ISBN 978-1173201975. «Tegucigalpa-Teguzicalpa»
- ↑ Traductor náhuatl (9 de marzu de 2008). «Diccionariu náhuatl». vocabulariu.com.mx. Consultáu'l 23 de xunetu de 2013. «Tecuhtzincalpan-Tegucigalpa (Llugar sobre la casa del amáu señor)»
- ↑ Membreño, Alberto de Jesús (1901). Harvard College Library: Nomes Xeográficos Indíxenes de la República d'Hondures, 1ª, Tegucigalpa, M.D.C.: Tipografía Nacional, páx. 97 y 101. «Teguycegalpa-Tetl huitztli calli pan»
- ↑ Fay Earle, Evan (febreru de 2006). «Guide to the Rodolfo R. Schuller Papers» (inglés). Division of Rare and Manuscript Collections, Cornell University Library. Consultáu'l 23 de xunetu de 2013.
- ↑ De Oyuela, Leticia (2001). Historia Mínima de Tegucigalpa, 2ª, Tegucigalpa, M.D.C.: Editorial Guaymuras, páx. 23-24. ISBN 9992615923. «Etimoloxía y Realidá»
- ↑ Lara Pinto, Gloria (2011). Revista Paradigma: Dicotomía d'una ciudá, los raigaños indíxenes de Tegucigalpa y Comayagüela 30. Tegucigalpa, M.D.C.: Institutu d'Investigación y Evaluación Educatives y Sociales (INNIES), páx. 180-181. Consultáu'l 22 de xunetu de 2013. «Tegucigalpa-Tecuzicalpa-Tecuzincalpan-Tecu(tli) (t)zin (tl)alpan»
- ↑ Silva Pérez, Roger (13 de marzu de 2012). «Comentate: Parolando con Don Mario Felipe». Diariu La Tribuna. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 22 de xunetu de 2013.
- ↑ Martínez Castillo, Mario Felipe (2012). Lorenza Durón: Lectura de la capital d'Hondures, 1ª, Tegucigalpa, M.D.C.: Alcaldía Municipal del Distritu Central.
- ↑ http://www.angelfire.com/ca5/mas/dpmapas/fmo/teg/t100.html Sobre la construcción de la Ponte Mallol
- ↑
- ↑ «Weather Information for Tegucigalpa» (1 de febreru de 2002). Consultáu'l 4 d'agostu de 2012.
- ↑ Climatological Information for Tegucigalpa, Honduras, Hong Kong Observatory. Retrieved 4 August 2012.
- ↑ Mariño, Rocío (15 d'abril de 2005). «Estudio sobre Descentralización». Universidá de Georgetown, Facultá de Serviciu Esterior. Consultáu'l 6 de xunetu de 2013.
- ↑ Durón Canales, Fanny Daniria (13 del xunetu de 2010). «La institución municipal n'Hondures, del sieglu XVIII al Sieglu XX». Universidá de Costa Rica, Facultá de Ciencies Sociales. Consultáu'l 6 de xunetu de 2013.
- ↑ Congresu Nacional d'Hondures (13 d'abril de 1990). Cox, Claudia (ed.): «Decreto Númberu 134-90, Llei de Municipalidaes». Archiváu'l 20 de payares de 2000. Federación de Conceyos del Ismu Centroamericanu. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 6 de xunetu de 2013.
- ↑ T Godichet, Oliver; del Cid, Rafael; S Trputec, Zoran (1997) Descentralización y gobiernu municipal n'Hondures, 1, FLACSO Programa El Salvador, páx. 109. Consultáu'l 6 de xunetu de 2013.
- ↑ Gallego, Eris (27 d'ochobre de 2012). «Rigoberto Herrera, gobernador de FM». DiariuLa Tribuna (Honduras). Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ Congresu Nacional d'Hondures (23 de mayu de 1991). «Facultad de la Corporación Municipal». Archiváu'l 11 d'ochobre de 2011. AMDC. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ Congresu Nacional d'Hondures (23 de mayu de 1991). «Facultad del Alcalde Municipal». Archiváu'l 11 d'ochobre de 2011. AMDC. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ Congresu Nacional d'Hondures (23 de mayu de 1991). «Facultad del Vice Alcalde». Archiváu'l 11 d'ochobre de 2011. AMDC. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- 1 2 Gerencia de Recursos Humanos (13 de xunu de 2013). «Reporte de planillas del mes de mayu de 2013». AMDC. Consultáu'l 7 de xunetu de 2013.
- ↑ http://www.elheraldo.hn/tegucigalpa/913604-466/alcald%C3%ADa-de-tegucigalpa-aprueba-l4200-millones-pa-el-2016
- ↑ http://www.elheraldo.hn/metro/890629-213/en-l-500-millones-aumentar%C3%A1-presupuestu-municipal-2016
- ↑ http://www.min.hn
- ↑ http://web.archive.org/web/http://www.min.hn/exhibiciones/auditorio-acopen-virtual/ Copán Virtual
- ↑ http://www.youtube.com/watch?v=v_z5HtME9n8 Video en YouTube del Aeropuertu de Toncontín
- ↑ Esvien vuelos n'Hondures. BBC Mundo, 31 de mayu de 2008
- ↑ «Llogros». InterAirports, S.A.. Consultáu'l 30 de setiembre de 2013.
- ↑ http://www.asich.com/index.php?itemid=14131/
Enllaces esternos
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Tegucigalpa.- Portal oficial de la Alcadía Municipal del Distritu Central
- Portal oficial del Gobiernu d'Hondures
- Mapa interactivo de Tegucigalpa
| Predecesor: Comayagua |
Capital de la república d'Hondures 30 d'ochobre de 1880 - Actual see  |
Socesor: ' |
 |
| Control d'autoridaes |
|---|
Datos: Q3238- Multimedia: Tegucigalpa