 hebréu: שואדית / Šuadit' | |
|---|---|
| Faláu en |  Francia |
| Rexón | Sur de Francia |
| Falantes | llingua muerta |
| Familia | Indoeuropéu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
El shuadit (tamién denomináu chouhadite, chouhadit, chouadite, chouadit) ye una llingua xudeorromance estinguida del sur de Francia, tamién conocíu como Xudeoprovenzal. Atopáronse documentos del sieglu XI en Francia, y dempués de sufrir cayíes drástiques qu'empiecen cola persecución de la Inquisición en Francia, finalmente escastóse cola muerte del so postreru falante, Armand Lunel, en 1977. Considérase como un dialeutu del occitanu.
Historia
El desenvolvimientu y la edá de nacencia del shuadit nun ta claro pa los historiadores. El llatín, como l'idioma de comerciu y l'alministración del Imperiu romanu, estender na rexón tres la conquista de Galia Tresalpina por Xuliu César, completada nel añu 50 d. C. Hai, sicasí, poques evidencies sobre si'l Shuadit desenvolver por aciu l'adopción y l'alteración del llatín pola comunidá xudía local, o si baxa del idioma enforma anterior a ésti, el Xudeolatín. Otra posibilidá ye que'l llinguaxe evolucionara como resultáu de la influencia de la escuela de Narbona (Narbonne).
Diferencies
El shuadit amuesa una serie de carauterístiques fonolóxiques que faen única esta llingua ente otros idiomes xudíos. El nome de Shuadit significa lliteralmente 'xudíu' y ye la pronunciación en xudeoccitano de la pallabra hebrea Yehudit. Asocedió porque la /j/ inicial pasa a ser /ʃ/, y la /h/ ye de cutiu omitida ente vocales, de manera Yehudit > Shehudit > Sheudit > Shuadit.
En pallabres heredaes del hebréu y araméu, les cartes samekh, ensin y thav son toes pronunciaes /f/, como la pallabra "fe". La conxetura ye que dos fonemes /s/ xunir nun únicu fonema /θ/, y depués deriva al fonema /f/. Esta observación da validez a la teoría de que'l shuadit ye una derivación d'un idioma muncho más antiguu La'az, más qu'una llingua independiente surdida nel sur de Francia.
En pallabres derivaes del llatín, esiste un enclín a diptongar /l/ y /ʎ/a /j/. Amás, los fonemes /ʒ/ʃ/, según /dʒ/tʃ/, amenorgar a un únicu fonema /ʃ/. Exemplos del provenzal al shuadit: Plus, filho, juge > pyus, feyo, šošy.
Cayente
En 1498, los xudíos fueron espulsaos del sur de Francia. Anque la comunidá nun foi totalmente espulsada hasta 1501, gran parte d'ella esvalixóse por otres rexones, especialmente Xénova y delles zones d'Alemaña. Pese al decretu d'espulsión, el El Condao Venaissin tuvo sol control direutu del Papa, y una pequeña comunidá xudía siguió viviendo ellí en relativu aislamientu.
Arriendes de la Revolución Francesa, cuando a los xudíos qu'habitaben estes zones dexóse-yos vivir llegalmente en Francia, como ciudadanos de plenu derechu, l'usu del shuadit escayó rápido, hasta la so completa estinción por cuenta de la muerte del so postreru falante, Armand Lunel, en 1977.
Referencies
- Z. Szajkowski (1948). דאָס לשון פֿון די ייִדן אין קאָמטאַ-ווענעסען. New York: Author (with the aid of YIVO).
- H. Guttel (1971) "Xudeo-Provençal". Encyclopaedia Xudaica 10: páxs.439-441.
- R. Hirschler (1894) "Petit vocabulaire comprenant à peu près tous les mots et expressions judéo-provençales employés par les israélites dits cotmadins avec étymologie". Calendrier à l'usage des israélites pour l'année religieuse 5655. Toulouse. páxs.26-32.
- M. Banitt (1963). "Une langue fantôme : -y judéo-français". Revue de linguistique romane 27, páxs. 245-294.
- D. Blondheim (1928). "Notes étymologiques et lexicographiques." Mélanges de linguistique et de littérature offerts à M. Alfred Jeanroy par ses élèves et ses amis. Paris: Champion. páxs. 71-80.
- P. Pansier (1925). "Une comédie en xíriga hébraïco-provençal del fin du XVIIIe siècle". Revue des études juives 81: páxs. 113-145
- shuadit_language
- xudeo-provençal
