 Sádaba | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Aragón | ||||
| Provincia | .svg.png.webp){kind=small} provincia de Zaragoza | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Nome oficial | Sádaba (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
50670 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 42°16′56″N 1°16′18″W / 42.2821°N 1.2718°O | ||||
  Sádaba Sádaba (España) | |||||
| Superficie | 129.549332 km² | ||||
| Altitú | 454 m | ||||
| Llenda con |
Carcastillo, Castiliscar (es)  , Uncastillo, Layana (es) , Biota (es) , Ejea de los Caballeros y Bardenas Reales (es)
| ||||
| Demografía | |||||
| Población |
1263 hab. (2023) - 671 homes (2019) - 653 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
0.13% de provincia de Zaragoza 0% de Aragón 0% de España | ||||
| Densidá | 9,75 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | Navarrenx | ||||
| sadaba.es | |||||
 | |||||
.svg.png.webp)
.svg.png.webp)
Sádaba ye un conceyu español, provincia de Zaragoza, na comunidá autónoma d'Aragón (España). Pertenez a la contorna de les Cinco Villes. La población ye de 1.666 habitantes (INE 2009), pa una superficie de 129 km² y una densidá de 12,86 hab/km².
Historia
Los restos romanos cercanos a la villa faen pensar que, anque se desconoz l'añu de la so fundación, pudiera tar rellacionada col movimientu de dalgún pequeñu asentamientu romanu cercanu a posiciones más defensives ante los ataques bárbaros.
La zona de Sádaba empezar a repoblar nel sieglu XI. En 1099 yeren los sos señores García Garcés y la so esposa Blanquina (o Velasquita). En 1125 construyóse un castiellu más primitivu que l'actual, fundáu por Alfonsu I El Batallador. En 1159 yera propiedá d'un fíu de los señores, Don Pedro García, lo que significaba un señoríu hereditariu, daqué nada común n'Aragón mientres el sieglu XII.
Nos entamos del sieglu XIII Arnaldo de Alascún tiranizaba a los vecinos de Sádaba y realizaba correríes pola allegante Navarra, pola que Sancho VII "El Fuerte" actuó militarmente contra él y punxo a Sádaba so la so proteición en 1215. En 1221, tuvo que repitir la operación contra'l fíu d'anterior, Fortanet de Alascún, y la so madre María, que apurrieron la villa a perpetuidad.
En 1223 yá figuraba Fernando de Leret como tenente en “Sádaba Nueva”, fecha de la que data'l castiellu nuevu. El so socesor Teobaldo I devolvió la villa y el castiellu a Fortanet en 1244, a ruegos del conde de Van Ver, pero con toles obligaciones d'un vasallu. Sádaba volvió a Aragón por solicitú de los sos vecinos en 1261. Años dempués púnxose n'armes pola guerra contra Navarra y Francia en 1283.
Na Guerra de los Dos Pedros, Sádaba foi una de los apurríos en rehenes a Carlos II de Navarra mientres les negociaciones ente dambos reis. Pedru IV vendió la villa a Francisco de Villanueva en 1384, pero los vecinos mercaron la so llibertá en 1399 y Sádaba yá nun volvió salir de la Corona d'Aragón. En 1452 volvió sufrir ataques navarros, al igual qu'otres llocalidaes fronterices. En 1518 Carlos I confirma tolos privilexos de la Villa.
Dempués de la Guerra de Socesión, na que los sadabenses van lluchar con valor, otorgar a la villa de Sádaba el títulu de Villa "fidelísima" y la flor de lliriu, en reconocencia a esta llucha.
Alministración
Últimos alcaldes de Sádaba
| Periodu | Alcalde | Partíu | |
|---|---|---|---|
| 1979-1983 | Gregorio Gracia Chueca[2] | PSOE | |
| 1983-1987 | |||
| 1987-1991 | |||
| 1991-1995 | Francisco Javier Aznárez Navarro | CPI | |
| 1995-1999 | Cecilio Cavero | PP | |
| 1999-2003 | |||
| 2003-2007 | |||
| 2007-2011 | Santos Navarro Giménez | PSOE | |
| 2011-2015 | Miguel Ángel Pérez Iguaz | PP | |
| 2015-2019 | Santos Navarro Giménez[3] | PSOE |
Resultaos eleutorales
| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| PSOE | 4 | 4 | 4 | 5 | ||||
| PP | 5 | 4 | 3 | 3 | ||||
| PAR | - | 1 | 2 | 1 | ||||
| IX | - | - | ||||||
| Total | 9 | 9 | 9 | 9 | ||||
Demografía
Dato demográficos de Sádaba ente 1842 y 2001:[5]
| 1842 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2012 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1,057 | 1,999 | 1,947 | 1,799 | 1,812 | 1,983 | 2,535 | 2,748 | 2,820 | 2,686 | 2,971 | 2,470 | 2,034 | 1,881 | 1,722 | 1,577 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Patrimoniu artísticu
- Cascu urbanu, con delles cases blasonadas de la villa medieval.
- Castillo de Sádaba, exemplu d'arquiteutura militar cisterciense de transición, orixinariu del sieglu XI.[6]
Esiste intención de tresformalo nun Centru d'Arte Contemporáneo.[7]
- La llamada Sinagoga, en realidá una capiya romana.
- El llamáu Altar de los moros, en realidá'l mausoléu romanu de los Atilios del sieglu II.
- La Ilesia de Santa María, que pertenez al estilu góticu llevantín y foi consagrada nel 1549. Tien una planta de nave única, a la que se-y añader dos capilla xunto al presbíteru. Presenta un ampliu coru nel que destaca'l so sillería y el so órganu. L'interior ta decoráu con diversos retablos mistos, el presbíteru ye de forma poligonal con un gran retablu dedicáu a la virxe. Destaquen tamién la pila bautismal y el púlpitu.
Fiestes
En Sádaba celébrense dos periodos de fiestes a lo llargo del añu. Les Fiestes de la Cruz y la Crucica, que se celebren el 3 y el 4 de mayu y son les fiestes menores. N'agostu, el tercer domingu (el 19 d'agostu), celébrense les fiestes patronales, n'honor de San José.
Nestes fiestes, destaquen los encierres, tornar de vaquillas, discomóviles, les charangues, los fueos artificiales, el toru de fueu, la tradicional foguera de la viéspora, los xuegos pa neños, les orquestes, les actividaes deportives, la procesión peles cais de la Villa col Santu Patrón y les xotes.
Fiestes n'honor de San Isidro Llabrador, 15 de mayu, que se celebren na pedanía d'Alera d'unos 300 habitantes y que s'atopa a 8 quilómetros de Sádaba direición Navarra. Encierres, bailles, comíes populares, xotes, xuegos infantiles...y lo más importante: la procesión n'honor del Santu.
Hermanamientos
.svg.png.webp)
Navarrenx, Francia
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). «Treinta aniversario de las primeras elecciones municipales de la democracia». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014. Consultáu'l 6 de marzu de 2014.
- ↑ «Alcaldes de tolos conceyos de la provincia de Zaragoza». Heraldo.es. 14 de xunu de 2015. https://www.heraldo.es/noticias/aragon/zaragoza_provincia/2015/06/14/todos_los_alcaldes_provincia_zaragoza_366885_1101025.html.
- ↑ Gobierno d'Aragón. «Archivo Eleutoral d'Aragón». Consultáu'l 13 d'agostu de 2012.
- ↑ INE - Institutu Nacional d'Estadística d'España
- ↑ López, Ánxeles. «Sádaba alica los asedios al castiellu del sieglu XI nun campamentu militar medieval» (castellanu). Consultáu'l 24 de setiembre de 2007.
- ↑ Ejeanoticias. «Un rayu provoca la cayida de parte d'una almena del castiellu de Sádaba» (castellanu). Consultáu'l 18 de setiembre de 2007.
Ver tamién
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sádaba.
- Conceyu de Sádaba
- Web non oficial
- Castiellu de Sádaba
