 Pozuelo de Calatrava | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia de Ciudá Real | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de Pozuelo de Calatrava (es)  | Julián Muñoz Sánchez | ||
| Nome oficial | Pozuelo de Calatrava (es)[1] | ||
| Códigu postal |
13179 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 38°54′44″N 3°50′16″W / 38.912222222222°N 3.8377777777778°O | ||
  Pozuelo de Calatrava Pozuelo de Calatrava (España)  | |||
| Superficie | 99.67 km² | ||
| Altitú | 630 m | ||
| Llenda con | Almagro y Ballesteros de Calatrava | ||
| Demografía | |||
| Población |
3709 hab. (2023) - 1816 homes (2019) - 1737 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
0.75% de provincia de Ciudá Real 0.18% de Castiella-La Mancha 0.01% de España | ||
| Densidá | 37,21 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| pozuelodecalatrava.es | |||
 | |||
.svg.png.webp){kind=small}
Pozuelo de Calatrava ye un conceyu español de la provincia de Ciudá Real, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha, allugáu na comarca histórica del Campu de Calatrava. Tien una superficie de 99,67 km² con una población de 3.371 habitantes (INE 2015) y una densidá de 33,6 hab/km².
Llenda al norte colos conceyos de Miguelturra, al este y sur tamién con Almagro, al noroeste con Ciudá Real y al suroeste con Ballesteros de Calatrava.
Historia
El conceyu de Pozuelo de Calatrava primitivamente dependía d'Almagro, desafiándose na Edá Media.
Constátase la esistencia de restos arqueolóxicos de diversos periodos: un posible castru anterromano nel estremu suroeste, (nel santuariu de la Virxe de los Santos), una motilla nel sitiu del Acebuchar y una vía de comunicación conocida como Cañada del Carrerón, con direición a la Ponte del Alguacil y proveniente de Villarta de San Juan, sirven p'atestiguar la dómina romana.
Va Ser na Carta Puebla de Miguelturra de 1230 cuando apaeza la primer referencia a esti pueblu, col nome de Pozuelo del Camín, yá que na mesma describen les sos llendes. Según la Carta Puebla, el términu municipal asignáu ye'l siguiente: Al Sureste con Pozuelo del Camín <<... por visu de la Cabeza de Francisco Obieco ...>>. Efeutivamente, esta pequeña llomba de 659 metros d'altor, conocida na actualidá nel Mapa Topográficu Nacional como Cuetu Obizo, asitiar nel camín que xune Miguelturra con Pozuelo. Les llendes con Pozuelo siguen siguiéndose la llinia marcada pel camín que de Pozuelo conducía a Calatrava la Vieya.[2] Otra serie de documentos recueyen diverses menciones a El Pozuelo, asina na concordanza de 1245 ente la Orde de Calatrava y el arzobispu de Toledo sobre la distribución de los diezmos, faise mención a la ilesia d'El Pozuelo.
Escontra 1445 foi alzada la encomienda del Pozuelo, a les que s'axudicaron bienes, derechos y cargues circunscritas a esti términu.
A principios del sieglu XIX cuntaba con 532 vecinos y en 1826 dizse que'l pueblu yera villa con Alcalde Mayor de primer clase, yá con 2.197 habitantes, parroquia y pósito.
Na Gaceta de Madrid, del martes 30 de setiembre de 1817 publicóse: El dia 25 d'esti mes tuvieron la honra de felicitar á S.M. pol feliz allumamientu de la Reina la nuesa Señora, á nome de la villa del Pozuelo de Calatrava, el Escelentísimu Sr. marques de Villadarias y D. Juan Josef Hervás, alcalde mayor de la mesma villa, nos términos siguientes: "Señor: La lleal villa del Pozuelo de Calatrava, nel campu d'esta órden, y nel so nome'l Escelentísimu Sr. marques de Villadarias, el so comendador, y D. Juan Josef Hervás, alcalde mayor d'ella, tienen l'honor de postrase á L.R.P. de V.M. y felicita-y pol feliz y deseyáu allumamientu de la Reina la nuesa Señora, dándonos á lluz á la Serma. Sra. Doña María Isabel Luisa, qu'heredera de les virtúes de los sos amaos Padres, va ser la envidia de la España y entá de toles naciones. "La villa del Pozuelo de Calatrava entós que supo tan fausta noticia tresportar de gozu al considerar que'l nuesu augusto y deseyáu Soberanu Fernandu VII, que Dios guarde, habia yá aseguráu la sucesion del tronu de los sos mayores cola qu'acababa de danos la so augusta y virtuosa Esposa na reciennacida Infanta; y prorumpiendo en cantaraes y demostraciones d'allegría, tributó gracies al Dios de los egércitos por tan feliz sucesu, pidiéndo-y comunique á V.R.M. la so sabiduría y xusticia como hasta aqui facer, por que xulgue á los sos pueblos segun les lleis d'esta, y d'esta miente los montes y collaes de la fecunda Iberia gusten les dulzures de la paz, y los frutos de la xusticia del amáu Soberanu que nos gobierna."[3]
Demografía
| 1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2008 | 2013 | 2015 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,343 | 2,515 | 2,576 | 2,691 | 2,894 | 3,365 | 3,371 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Monumentos
Ilesia parroquial de San Xuan Bautista
Foi construyida a lo llargo del sieglu XVII pa sustituyir nes sos funciones a la primitiva ilesia de San Antón, que tuvo asitiada nel Altu del Polvillo hasta 1755, añu en que, yá constituyida en ermita, foi destruyida pol terremotu de Lisboa.
Nel momentu de la so construcción, el nucleu principal de la población asitiar nel Altu del Polvillo, al noroeste de la ilesia, razón pola cual la puerta d'esa fachada foi concebida n'orixe como entrada principal al templu. Ello ye que l'espaciu güei ocupáu pola Plaza d'España foi abarganáu entós pa destinalo a campusantu parroquial, anque la idea foi abandonada casi de momentu al tratase d'una zona inundable del antiguu calce del regueru de la Llaguna. Cuando la crecedera natural de la población llevó a la ocupación del vecín Altu del Navajo y l'escampada entemedia foi convertida na actual Plaza d'España, la puerta de la fachada sur, construyida pa dar accesu al campusantu, convertir na entrada principal al templu.
Trátase d'un edificiu exentu de grandes proporciones, que presenta una planta basilical de cruz llatina d'una sola nave y un ábside poligonal. La ilesia nel so conxuntu inscribir nel estilu barrocu. Ta construyida con mampostería careada de piedra cuarcita trabada con argamasa blanco de cal y arena, y reforzada nes esquines y nos vanos con sillería de piedra caliar de bona calidá de talla. Once contrafuertes de fábrica refuercen el conxuntu nel esterior, dos nel ábside, cuatro nel cruceru y cinco na nave. El transepto, o nave tresversal, ta marcáu non yá en planta, sinón tamién n'altor: el puntu d'encruz cola nave principal constituyir un cimborrio de fábrica de planta cuadrangular, cubiertu al esterior con texa curva a cuatro agües, y al interior con una llamativa cúpula de media naranxa sostenida sobre pechinas.
La nave principal, d'inferior altor, ta cubierta al esterior con texa curva a dos agües, y al interior con una bóveda corrida de mediu cañón; y presenta un coru a los pies sofitáu por columnes de piedra.
La entrada principal, asitiada na fachada sur, atópase flanqueada por dos grandes contrafuertes de fábrica, rematada por un arcu de lladriyu de mediu puntu coronáu por una pequeñu fornica, tamién de mediu puntu, y acovecida so una bóveda de lladriyu llevemente apuntada que sofita nos contrafuertes llaterales.
La entrada de la fachada norte, concebida n'orixe como accesu principal al templu, presenta un esquema bien similar a l'anterior: flanqueada por dos grandes contrafuertes de fábrica, remata con arcu de mediu puntu construyíu con dovelas de sillería caliar de cuidada talla, y ta acovecida por una bóveda de lladriyu sofitada nos contrafuertes axacentes.
El campanariu adosar a la fachada oeste de la nave, ta construyíu en mampostería careada de piedra cuarcita con refuerzu de sillería nes esquines; tien planta cuadrada, dos cuerpos n'altor, y remata con un chapitel con cubierta de cayuela. El primer cuerpu ye ciegu, y el segundu presenta, en caúna de los sos cuatro cares, grupos de dos baldíos ximielgos remataos por arcos de mediu puntu en lladriyu p'allugar les campanes. Una cornisa perimetral moldurada de piedra interponer ente dambos cuerpos, estremándolos.
La sacristía, a lo último, ye de planta rectangular, ta construyida con mampostería irregular de piedra caliar reforzada con sillería del mesmu material nes esquines, y cubierta a una agua con texa curva sobre una estructura de madera. Trátase d'un agregu posterior adosáu al llau sur del transepto.
Dientro del templu hai que destacar la guapura del so altar mayor d'estilu barrocu ensin policromar y otros altares secundarios pero non menos importantes pola so riqueza y valor artísticu como'l de San Antón.
Capiya del Cristu de la Misericordia
Enantes conocida como de San Antón, de San Sebastián, o del Cristu de la Misericordia Antiguu, alcontrar nel centru de la plaza de la Capiya, nel estremu norte del nucleu urbanu de Pozuelo de Calatrava, a unos 250 metros al noroeste de la ilesia parroquial de San Xuan Bautista. Ocupa'l visu del llamáu Altu del Polvillo, qu'allugó'l nucleu orixinariu de l'actual población. Son los restos de l'antigua ilesia parroquial, destruyida en 1755 pol terremotu de Lisboa. Los sillares de l'antigua ilesia parroquial destruyida fueron utilizaos na construcción de la nueva ilesia parroquial.
La ermita ye d'amenorgaes dimensiones (13,55 x 5.05 metros) y respuende a la conocida tipoloxía d'ilesia de salón, con una sola nave y un ábside rectangular, tanto al interior como al esterior, y empobináu al norte. Ye bien probable que fuera parte del tansepto de l'antigua ilesia parroquial.
Ta construyida con tapial aceráu o calicastro (güei enfoscáu con cementu coloriáu) ente cintes dobles de lladriyu, sobre un zócalo de mampostería careada mista de piedra caliar y cuarcita. Les esquines preséntense reforzaes con sillares de piedra caliar.
La ermita nel so conxuntu ta cubierta al esterior con teyáu de texa curva a trés agües sobre una estructura de madera. La única puerta d'accesu dende l'esterior asitiar na fachada sur, a los pies de la nave, tien forma de portalón adintelado y ta enmarcada por un arcu de mediu puntu con dos arquivoltas, construyíu con dovelas de sillería caliar.
Sobre ella asítiase la espadaña, de lladriyu, con un solu vanu coronáu por un arcu de mediu puntu. Na fachada oeste, a lo último, ábrese una gran ventana rectangular ensin nengún tipu de ornamentación.
Santuariu de La nuesa Señora de los Santos
Remontar a tiempos de la Reconquista y asítiase nun cuetu onde había un pequeñu fuerte naquella dómina. Piénsase que foi construyida a finales del sieglu XV o principios del XVI. Sicasí, la cubrición ye d'estilu mudéxar, estilu que se desenvuelve ente los sieglos XIII y XIV.
La planta ye allargada, col ábside poligonal. L'antigua ermita dispondría de dos cuerpos separaos por un arcu fornero, y darréu añadiríase'l tercer cuerpu, dixebráu de los anteriores por una rexa, tres la cual atoparíamos el refectorio, llugar ónde la cofradería de la Virxe de los Santos realizaría les sos comíes.
Como elementos decorativos na cubrición, atopamos, ente otros, ovas y dardos, motivos ornamentales de calter clásicu del Renacimientu. Tamién hai decoración en forma de lluria. Coles mesmes, les pintures qu'afaten la ermita fueron realizaes en 1884, como agradecimientu a la Virxe por llibrar a Pozuelo d'una gran plaga de cólera. Estes nun fueron bien cuidaes, y destruyéronse y repintaron en 1993 per última vegada, anque la resultancia foi bastante defectuosu. La temática de les pintures ye relativa a la Lletanía Lauretana. Amás, nel arcu que dixebra les dos partes de la ermita, podemos ver los cuatro crucies de les órdenes militares.
En 1930 ye construyíu'l nuevu refectorio y l'antiguu pasa a formar parte de la ilesia, pos ye onde se recueyen los exvotos. Nel ábside abren dos puertes que comuniquen la ermita cola sacristía y el camarín de la Virxe.
En cuanto al retablu, ta d'acordies col pensamientu barrocu. Búscase impresionar a los fieles, por eso lo decorativo adquier un papel fundamental. Queda patente la sensación de movimientu nesti retablu, por eso, casi na so totalidá ta cubiertu de foyarasca. Les columnes son d'estilu salomónicu, y complétense con capiteles corintios. La decoración ye de calter eucarísticu, ente sarmientos, fueyes de parra y recímanos d'uva.
El santuariu ta arrodiáu de pequeñes viviendes, toes elles propiedá de la hermandá. Son arrendaes por aciu puyes y nelles viven delles families por temporaes. Dende lo alto del cuetu atopamos con vistes bien guapes del Campu de Calatrava.
La Virxe de los Santos asítiase nel retablu tol añu, sacante cuando ye baxada a los sos andes pa les romeríes. L'antigua imaxe foi destruyida mientres la Guerra Civil, siendo l'actual talla de candeleru y de vistir. De la Virxe antigua caltiénse'l Neñu Jesús que ta guardáu nel muséu, que foi salváu por un vecín del conceyu.
La romería más antigua celebrábase'l día 8 de setiembre, anque por falta de fiestes llocales decidió pasáselo al primer fin de selmana de setiembre, y alleguen centenares de persones pa ufiertar les sos promeses a la Virxe. Nel mes de mayu fomentóse otra romería, al salvase'l pueblu de la epidemia del cólera que se celebra'l primer domingu d'esti mes. Ye característicu tamién el segundu fin de selmana de mayu celebrar la llamada Misa de la xusticia a la qu'alleguen les autoridaes y dempués faise una comida na que se convida a tol pueblu, en conmemoración a les que se realizaben d'antiguo a la xusticia (les autoridaes de la dómina).
Tantu nes fiestes de mayu como nes de setiembre ye tradicional la ufrienda floral a la patrona, na que sobremanera los neños de Pozuelo ufierten los sos ramos a la Virxe de los Santos vistíos col traxe rexonal manchegu.
Ye tradicional que mientres les procesiones, a la qu'alleguen fieles de tol Campu de Calatrava, faise un altu nun almendro, llugar onde la tradición diz que s'apaeció la Virxe, volviendo la imaxe a Pozuelo y faciendo una súplica pidiendo por tolos devotos de la Virxe.
La imaxe de la patrona visita Pozuelo de Calatrava una selmana cada trés años, de normal nel mes d'ochobre.
Baños de Fuensanta
Mandaos construyir por Carlos María Isidro de Borbón (hermanu del rei Fernandu VII), publicar en 1820 los primeros estudios. Nel anuariu oficial de les agües medicionales d'España relativu a 1876-1877 encamiéntense les sos agües en bañu o bébora, pal reumatismu, la neurosis, neuralxes, litasis, hepétides húmedes, desigües menstruales, etc.
Ente les sos dependencies Fuensanta cuntó con un archivu, casa pal médicu, puestu de la Guardia Civil, patiu, economatu, capiya pa los fieles, central telefónica, tabierna y salón de bailles. El so interior constaba de dos zones o barrios bien estremaos qu'acoyíen a lo llargo de la temporada braniza a trés mil persones y nel que se celebraben corríes de toros.
Economía
L'actividá económica de la llocalidá basar nel sector agrariu cola vide y el olivo como principales cultivos y el sector industrial con delles fábriques de fundición de fierro y de muebles.
Fiestes
En Pozuelo de Calatrava hai una rica tradición cultural que toma forma nes fiestes y celebraciones, que s'asoceden a lo llargo de tol añu:
- Romería de La nuesa Señora de los Santos, patrona de Pozuelo de Calatrava, romería que se fai'l primer fin de selmana de mayu y setiembre y que trescurre nel Cuetu de La nuesa Señora de los Santos, asitiáu a 14 km del conceyu.
- Nueche de les Fogueres: el día 7 d'avientu festividad na que s'encender numberoses fogueres peles cais, onde la xente axuntar pa beber y comer.
- Feries y Fiestes n'honor a la Virxe del Carmen, del 15 al 18 de xunetu.
- Selmana Cultural n'honor al Santísimu Cristu de la Misericordia del 1 al 9 d'agostu. La festividá del Santísimu Cristu ye'l día 6 d'agostu.
- San Cristóbal: el segundu domingu de xunetu, con procesión de coches y camiones xunto al santu.
- Día del Ángel. El primer fin de selmana del mes de marzu, tolos habitantes de la llocalidá en grupos d'amigos o en familia, pasen un prestosu día de campu que según la tradición antigua facer col fin d'axorizar al diañu tirando piedres al suelu.
- Cada trés años, la patrona de Pozuelo de Calatrava, La nuesa Señora de los Santos, ye treslladada dende'l so santuariu hasta'l conceyu. El trayeutu ye d'unos 14 km. y mientres una selmana agospiar na llocalidá onde se realicen diversos actos de cultu, destacando'l primer día cola entrada de la Virxe nel conceyu onde son munchos los fieles qu'alleguen a recibila; y tamién destaca la procesión que realiza peles cais del pueblu onde toles cais engalanar con un especial gustu por que la imaxe pasiar por elles.
Gastronomía
La gastronomía popular componer de platos típicos manchegos como les migues, el pistu manchegu, el asadillo, el revientalobos, el tiznao, los guisos con carne de caza menor autóctona de la zona como la llebre, la perdiz y el coneyu y duces como les perrunes, mantecados, rosquillos, barquillos, flores y el tradicional monte nevao que se compón de lleche con canela, galleta y clara de güevu montada a puntu de nieve asemeyando lo que'l nome del propiu postre indica.
Personaxes pernomaos
- Calixto Hornero de la Resurrección del Señor, escolapiu y humanista del sieglu XVIII.
- José María de la Fuente, entomólogu.
- Guillermo Alcázar Ocaña, futbolista.
- Leandro Cano Gracia (1840-1896), Capitán d'infantería y Comandante n'El Penal del Dueso (Santoña, Cantabria).[4]
- Benito Cervantes Delgado, alcalde de Pozuelo de Calatrava y Capitán de la Guardia Civil.
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Ocaña Barba, 1995.
- ↑ Gaceta de Madrid (117): p. 1049. 30 de setiembre de 1817.
- ↑
Bibliografía
- Ocaña Barba, José Manuel (1995. Ciudá Real) Los privilexos medievales de Miguelturra: La Carta Puebla y la posterior ampliación de los privilexos, Cuenca, 1996, Alarcos, 1995: Actes del Congresu Internacional conmemorativo del VIII Centenariu de la Batalla de Alarcos: Serviciu de Publicaciones de la Universidá de Castiella-La Mancha, páx. 375. ISBN 84-89492-34-4.
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Pozuelo de Calatrava 
.
