 Pozo Cañada | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia d'Albacete | ||
| Partíu xudicial | Albacete | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcaldesa de Pozo Cañada (es)  | Mari Llanos Soria Oliver | ||
| Nome oficial | Pozo Cañada (es)[1] | ||
| Códigu postal |
02510 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 38°48′17″N 1°44′09″W / 38.8048°N 1.7358°O | ||
  Pozo Cañada Pozo Cañada (España)  | |||
| Superficie | 117.16 km² | ||
| Altitú | 700 m | ||
| Llenda con | Albacete y Chinchilla de Montearagón | ||
| Demografía | |||
| Población |
2703 hab. (2023) - 1418 homes (2019) - 1379 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
0.7% de provincia d'Albacete 0.13% de Castiella-La Mancha 0.01% de España | ||
| Densidá | 23,07 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| pozocañada.es | |||
 | |||
Pozo Cañada ye un conceyu español asitiáu al sureste de la península ibérica, na provincia d'Albacete, dientro de la comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Ta enmarcáu dientro de la contorna histórica de la Mancha de Montearagón.[2] En 2017 cuntaba con 2.800 habitantes según les cifres oficiales del INE. Perteneció a Albacete hasta 1999, cuando s'alzó en conceyu independiente.
Toponimia
Anque de procedencia medieval, sí apaez nel Catastru y perdura hasta'l momentu actual el topónimu de Pozo Cañada, que provién de la esistencia d'un puntu d'aguada asitiáu na mesma oriella de la Cañada Murciana y Sienda Real. L'orixe del nucleu de población pudo tar venceyáu a la esistencia d'agües someres na vera de la Cañada Murciana, vía pecuaria utilizada dende la Edá Media polos ganaos de la Mesta nes sos migraciones añales ente les tierres del Reinu de Murcia y la serranía de Cuenca, y que coincide en bona parte cola actual carretera d'Albacete a Murcia. En dichu llugar, y pa serviciu del ganáu trashumante, tuvo d'allumase un pozu colos sos correspondientes bebederos, dando ello llugar a la formación d'un pequeñu nucleu de cases y habitantes que recibió'l nome de Pozo de la Cañada, denominación que figura nos documentos del Conceyu de Chinchilla fechaos en 1515.
Xeografía
Pozo Cañada atopar a 24 km d'Albacete, 128 km de Murcia y 275 km de Madrid. Ta asitiáu al sureste de l'autovía A-30, comunicáu por ésta con Murcia y la capital provincial. El términu municipal tien una estensión de 117,16 km².
El conceyu atopar ente los Llanos d'Albacete y les Tierres Altes en redol a Chinchilla de Monte-Aragón, nun espaciu de transición colos Campos d'Hellín, participando de diverses carauterístiques de les contornes citaes, d'ende la presencia del primer molín de vientu de La Mancha pela parte sur, asitiáu nel Cuetu del Molín de la llocalidá. Allúgase dientro de la contorna histórica de La Mancha de Montearagón, según dientro de la mancomunidá Monte Ibéricu-Corredor de Almansa.[3]
Historia
Prehistoria
L'área de Pozo Cañada ye una zona relativamente bien conocida, gracies fundamentalmente a diversos afayos casuales o bien descubrimientos llevaos a cabu na primer metá del sieglu XX.
La Edá del Bronce carauterizar polos asentamientos n'altor con un claru sentíu de defensa y control estratéxicu del territoriu. Muralles construyíes en piedra de mediu y gran tamañu, ensin forgar y trabaes en secu. Les viviendes suelen ser de planta circular. La economía básase na esplotación agropecuaria del terrén. Dellos asentamientos asitiaos al sur de Pozo Cañada, na sierra del Chortal y na Morra de Mercadinos, que la so finalidá ye'l control del pasu del Estrechu de Pozo Cañada de la parte sur. Al norte atopa'l conxuntu de la Peñuela, escaváu nos años 1920, onde apaecieron restos d'una población que la so antigüedá data del añu 1200 e. C.[4]
Mientres el periodu íberu y romanu el poblamientu na zona articular en función de les víes de comunicación, un importante trazáu viario que ponía en contautu l'área mesetaria col Sur y el Llevante peninsular. Referímonos a la vía romana Complutum-Carthago Nova, que siguiría un trazáu paralelu a l'actual carretera nacional N-301. En 1974, en Venta Nueva, atopáronse miliarios (actuales puntos quilométricos), fechaos nel segundu consuláu del emperador Traxanu, que son un testimoniu del pasu de la calzada por dicha área. Acomuñaos a la calzada romana apaecen dellos asentamientos d'esta dómina en Mizquitillas, Venta Nueva, la Cueva y los Mercadinos con abondosu material cerámico. Otra muerte iberorromana ye la necrópolis del Navajón.[5]
Nel términu de Pozo Cañada esiste una paraxa, conocíu como pozu Airón nel mapa 1/25.000 del Institutu Xeográficu y nel del Exércitu. Nesta paraxa esiste dende antiguu un pozu Airón, al llau hai otru pozu entubado y de él estrayi agua pa regar la finca de Torre Maiquez. Airón foi un dios prerromanu rellacionáu coles agües, un dios tamién rellacionáu col tránsitu al más allá.
Edá Media
Esti conceyu perteneció mientres munchos sieglos al marquesáu de Villena, y primeramente al señoríu de don Juan Manuel, infante de Castiella, siendo ésti quien empecipió la repoblación y la colonización d'esta zona. Yera don Juan Manuel devotu de San Xuan, mas non de San Xuan Bautista, sinón de San Xuan de Mayu o de Porta Llatina, que la so devoción estendió por tola parte albaceteña del marquesáu.
Edá Moderna
La primitiva ilesia de Pozo Cañada, de xuru foi construyida n'honor a San Xuan de Mayu. Nun ye fácil la datación de l'actual imaxe del patrón, San Xuan Bautista, tosca y policromada, anque poles carauterístiques que denota atopar ente'l Renacimientu tardíu y el barrocu incipiente, posiblemente podría asitiase ente finales del sieglu XVI y mediaos del XVII. Lo importante ye la devoción en sí mesma y, sobremanera, el recuperar un símbolu esencial de la identidá cultural y relixosa de Pozo Cañada.[6]
La dependencia de Pozo Cañada del conceyu d'Albacete tien d'afitase nel sieglu XVIII, concretamente en 1745 cuando la entós villa d'Albacete ampliaba'l so términu a mariña del de Chinchilla de Monte-Aragón con tierres asitiaes a la derecha de la Cañada Murciana. D'esta manera, y por una artificiosidá alministrativa, dixebróse jurídicamente lo que por naturaleza yera y sigue siendo un mesmu espaciu de convivencia social y de rellación vecinal, y bona prueba d'ello ye que'l Conceyu de Pozo Cañada venga emprestando los servicios de suministru d'agua y saneamientu y otros al barriu de Pozo Bueno. La llinia divisoria ente'l nuevu términu albacetense y el chinchillano quedaba afitáu práuticamente na mesma población, concretamente na cai y camín de Murcia. Asina'l barriu de Pozo Bueno quedaba en Chinchilla de Monte-Aragón y el de Pozo Cañada n'Albacete y asina permaneció hasta la segración de la llocalidá.[6]
Darréu, el 11 de febreru de 1787, la ilesia de Pozo Cañada dixebrar de la ilesia de Chinchilla de Monte-Aragón.
Edá Contemporánea
Yá nel sieglu XX y de sublime importancia fueron los primeros sucesos tráxicos de la Guerra Civil na provincia. Ye'l primer enfrentamientu sangrientu ente los sublevaos n'Albacete capital y un grupu de vecinos d'izquierdes de Pozo Cañada qu'intenten oponese a la rebelión armada del 18 de xunetu de 1936. De resultes d'esti enfrentamientu tienen llugar los primeros cinco muertos de la selmana de la rebelión militar na provincia, sucesos asocedíos a la entrada de la llocalidá na conocida esquina del Mataderu.
El 8 de mayu de 1999 ye la fecha más importante de la hestoria de Pozo Cañada, pos la llocalidá segregóse del conceyu d'Albacete constituyéndose en conceyu nuevu, siendo d'esta manera'l conceyu más nuevu de los 87 esistentes na provincia d'Albacete. Más tarde, el 25 de xineru de 2000, constituyíase la so primer Corporación Municipal, siendo escoyíu primer alcalde Pedro García Rodríguez.[6]
Demografía
A fecha 1 de xineru de 2017 cuntaba con una población de 2.800 habitantes según les cifres oficiales del INE,[7] que s'estremen ente'l cascu urbanu y delles aldegues tremaes.[3]
Fiestes
- San Antón, 17 de xineru. Lo más carauterístico de la fiesta ye la lumbre de los quintos, mozos que yeren llamaos a files pa emprestar el yá desapaecíu serviciu militar. Celebrar comiendo nel campu, coyendo lleña y entrando nel pueblu colos remolques apinaos de lleña y un gran pinu al atapecer del día anterior a San Antón tirando carretillas voladores de pirotecnia y encendiendo la foguera a los dolce de la nueche.[8]
- Xueves Lardero, ye'l xueves anterior al Miércoles de Ceniza. La tradición ye comer nel campu una merienda con un productu típicu, la mona, bollu con un güevu cocíu nel centru.[8]
- Selmana Santa, qu'empieza cola procesión del Domingu de Ramos y remata col Domingu de Resurreición. A lo llargo de la selmana asoceden los distintos pasos procesionales con talles de valor, cofraderíes, bandes de tambores y cornetes, según la banda de Música «La Primitiva» creada en 1972 qu'acompaña a Nuesa Señora de los Dolores y a les autoridaes llocales en toles procesiones. Los pasos más destacaos son la procesión del Silenciu, Miércoles Santu pela nueche, onde El nuesu Señor de la Caña percuerre les cais del pueblu a escures, por un Viacrucis nun silenciu absolutu, y d'antiguo namái podíen acompañar a esti pasu los homes del pueblu. La procesión del Alcuentru, el Vienres Santu pela mañana, onde muncha xente de toes partes concéntrense na plaza de la Virxe a los pies de la escalinata de la ilesia de san Xuan Bautista pa guardar l'alcuentru de la Virxe col so Fíu, El nuesu Padre Jesús Nazarenu lleváu a la Cruz. La procesión más solemne ye la del Entierru, el Vienres Santu pela nueche, onde'l cuerpu yacente ye lleváu a costazos hasta'l Calvariu, la parte más alta del pueblu, onde ye veláu pol pueblu mientres tola nueche y curiáu polos Socios Romanos. Y a lo último, la procesión de Resucito na que Cristu resucitáu atopar cola Virxe; tou esto asocede na plaza del Conceyu so una agua de carambelos. Mientres estes fiestes los platos típicos son güevos rellenos, ensaladilla rusa, y duces como rollos fritos, pan de Calatrava, flores con miel, panecicos dulces y otros platos de la llocalidá.[8]
- San Isidro Llabrador, 15 de mayu, fiesta de los llabradores, celebrada por tol pueblu en romería nel campu.[8]
- Feria de San Xuan Bautista, 24 de xunu, patrón de Pozo Cañada. Son les fiestes mayores del pueblu y celébrase mientres dellos díes con verbenes, actos culturales, suelta de vaquillas y otros festexos.[9][10]
- Virxe del Rosario. Celébrase'l primer sábadu d'ochobre, cola tradición del Rosariu de l'Aurora, onde xente del pueblu sale cantando poles cases de la llocalidá mientres toles nueches y madrugaes de los sábados d'ochobre.[8]
Gastronomía
Ente los diversos platos que'l visitante puede atopar destacamos l'arroz caldoso y gazpachos manchegos con carne de caza; tamién pistu manchegu, xudíes con perdiz, migues ruleras con tropezones, ayu de mataero, atascaburras y carne de corderu al fornu; toos estos platos pueden tastiase nos distintos restoranes de la llocalidá.[11]
Esisten otros platos y postres típicos, que son ellaboraos poles xentes del pueblu en distintes dómines del añu, como los güevos rellenos, ensaladilla rusa, y duces como rollos fritos, pan de Calatrava, flores con miel y panecicos dulces.
Tamién hai una gran tradición pastelera en Pozo Cañada. Destacamos ente los dulces típicos de la llocalidá los mantecados de caxa, mantecados d'almendra, sollutos, rollos d'anís y otros munchos, amás de les populares magdalenas abizcochaes.
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Páxina oficial del Conceyu de Pozo Cañada.».
- 1 2 «Dato población». Conceyu de Pozo Cañada. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Conceyu de Pozo Cañaes. «Edad de Bronce». Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Conceyu de Pozo Cañaes. «Edad de Bronce». Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- 1 2 3 Conceyu de Pozo Cañaes. «sieglu-xiii&catid=43:hestoria&Itemid=38 Edad de Bronce». Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Consultáu na páxina oficial del INE el 30 d'avientu de 2017.
- 1 2 3 4 5 Biblioteca de Pozo Cañada. «Pozo Cañada - Fiestes y tradiciones». Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Visión Seis Televisión (19 de xunu de 2015). Fiestes n'honor a San Xuan Bautista en Pozo Cañada. http://www.visionseis.tv/fiestas-en-honor-a-san-juan-bautista-en-pozo-canada/. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Visión Seis Televisión (19 de xunu de 2015). actividaes-de-san-juan/ Güei arrinquen les actividaes de San Xuan. http://www.visionseis.tv/güei-arrinquen-les actividaes-de-san-juan/. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2015.
- ↑ Gómez Flores, Andrés (2001). La cocina popular d'Albacete. Albacete: El Pigazu del Llobu, páx. 20.
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Pozo Cañada 
.
Sitiu web oficial (en castellanu)
