Pierre-Simon Laplace
10. Sillón 8 de la Academia Francesa (es) 11 abril 1816 - 5 marzu 1827 ← Michel-Louis-Étienne Regnaud de Saint-Jean d'Angély (es) - Pierre Collard → par de Francia (es) 4 xunu 1814 - 5 marzu 1827 114. presidente Academia Francesa de les Ciencies, Francia 1r xineru 1812 - 31 avientu 1812 ← Bernard de Lacépède (es) - Jean Noël Hallé → miembro del Senado Conservador (es) 24 avientu 1799 - abril 1814 Ministro del Interior de Francia (es) 12 payares 1799 - 25 avientu 1799 92. presidente Academia Francesa de les Ciencies, Francia ← Joseph-Louis Lagrange - Jean-Charles de Borda → presidente Sociedá de Xeografía de París, Francia
Vida
Nacimientu	Beaumont-en-Auge[1], 23 de marzu de 1749[2]
Nacionalidá	Francia [3]
Residencia	Baxa Normandía Arcueil
Llingua materna	francés
Muerte	París[4], 5 de marzu de 1827[2] (77 años)
Sepultura	Cementeriu de Montparnasse
Familia
Casáu con	Marie Anne Charlotte de Courty de Romange (1788 – )
Fíos/es	Charles Émile de Laplace
Estudios
Estudios	Universidá de Caen Collège du Bois (en)
Direutor de tesis	Jean le Rond d'Alembert
Direutor de tesis de	Denis Poisson Mijaíl Ostrogradski (es)
Llingües falaes	francés[2]
Alumnu de	Christophe Gadbled
Oficiu	matemáticu, astrónomu, físicu, políticu, filósofu, profesor universitariu, físicu teóricu, estadísticu, escritor
Emplegadores	École normale (en) Bureau des Longitudes (es) Instituto de Francia (es)
Premios	ver 72 científicos de la Torre Eiffel [5] Royal Society miembru de l'Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Orden de la Reunión miembru de la Royal Society caballeru de la Lexón d'Honor  (2 ochobre 1803) Gran Oficial de la Lexón d'Honor  (14 xunu 1804) Gran Cruz de la Orden de la Reunión  (3 abril 1813) Gran Cruz de la Lexón d'Honor  (22 mayu 1825)
Influyencies	Leonhard Euler
Miembru de	Royal Society Société Philomatique de Paris (es) Academia Francesa[6] Real Academia de les Ciencies de Suecia Academia Francesa de les Ciencies Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Academia Prusiana de les Ciencies Academia de Ciencies de Rusia Real Academia d'Artes y Ciencies de los Países Baxos Sociedá de Xeografía de París Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL Academia de les Ciencies de Baviera Accademia delle Scienze di Torino[4]
Creencies
Relixón	Agnosticismu

Pierre-Simon Laplace (23 de marzu de 1749, Beaumont-en-Auge – 5 de marzu de 1827, París) foi un astrónomu, físicu y matemáticu francés qu'inventó y desenvolvió la tresformada de Laplace y la ecuación de Laplace. Compartió la doctrina filosófica del determinismu científicu.

Biografía

Nacíu nuna familia de granxeros de la baxa Normandía, coló a estudiar na Universidá de Caen, onde foi encamentáu a D'Alembert, quien, impresionáu pola so habilidá matemática, encamentar de la mesma pa un puestu de profesor na Escuela Militar de París en 1767, na que tuvo ente los sos discípulos a Napoleón Bonaparte.^[7] En 1785 ye nomáu miembru de l'Academia de Ciencies y en 1795, miembru de la cátedra de matemátiques del Nuevu Institutu de les Ciencies y les Artes, que va presidir en 1812. En 1788 cásase cola moza Marie-Charlotte de Courty de Romanges, perteneciente a una familia de Besançon, 20 años más nuevu qu'él, y con quien tuvo dos fíos, Sophie-Suzanne y Charles-Émile, nacíu en 1789 y qu'algamaría el grau de xeneral.^[8] En 1795, Laplace empezó a publicar el primeru de los cinco volúmenes que van constituyir el so Mecánica celeste y en 1796 imprime Exposition du système du monde, onde revela'l so hipótesis nebular sobre la formación del sistema solar. En 1799 foi nomáu ministru del Interior mientres el Consuláu, anque nun tuvo nel cargu más que seis selmanes. El so antiguu alumnu Napoleón Bonaparte confirió-y en 1805 la Lexón d'honor y en 1806 el títulu de conde del Imperiu. En 1812 publicó'l so Teoría analítica de les probabilidaes y en 1814 el Ensayu filosóficu sobre la probabilidá. En 1816 foi escoyíu miembru de l'Academia Francesa. A pesar del so pasáu bonapartista, tres la restauración de los Borbones foi lo bastante arteru como pa consiguir ser nomáu marqués en 1817.^[9]

Na Exposition du système du monde (Esposición del sistema del mundu, 1796) describió una teoría sobre la formación del Sol y del sistema solar a partir d'una nebulosa o remolín de polvu y gas. Esta hipótesis nebular, que yá fuera perfilada enantes por Inmanuel Kant, con muncho mayor detalle y múltiples refinamientos, permanez nos nuesos díes como'l fundamentu básicu de tola teoría de la formación estelar. Per otra parte, demostró tamién la estabilidá del sistema solar, sentó les bases científiques de la teoría matemática de probabilidaes (na so obra Théorie analytique des probabilités, onde, ente otros llogros, formuló'l métodu de los mínimos cuadraos, que ye fundamental pa la teoría d'errores) y formuló de manera bien firme ya influyente la imaxe d'un mundu dafechu determinista.

Sollerte a los descubrimientos de nebuloses realizaos por William Herschel n'Inglaterra, Laplace pensó que'l colapsu gravitatoriu d'una nebulosa podría dar orixe a la formación del Sol y que'l material orbitando en redol al Sol podría entestase pa formar una familia de planetes. Esta teoría esplicaba de manera natural que tolos planetes orbiten en redol al Sol nel mesmu sentíu (d'oeste a este) y que les sos órbites tean nun mesmu planu. Herschel concordó con esta idea y xeneralizar pa esplicar la formación y evolución de toles estrelles y sistemes estelares.

Ye recordáu como unu de los máximos científicos de tolos tiempos, dacuando referíu como'l Newton de Francia, con unes fenomenales facultaes matemátiques non tener por nengún de los sos contemporáneos.^[10]

La so obra más importante, Traité de mécanique céleste (Tratáu de mecánica celeste, 1799-1825, 5 vols.), ye un compendiu de tola astronomía de la so dómina, enfocada de manera totalmente analíticu, y onde perfeccionaba'l modelu de Newton, que tenía dellos fenómenos pendientes d'esplicarsobremanera dellos movimientos anómalos que siguíen ensin solución: Xúpiter taba sometíu a una aceleración aparente, ente que Saturnu paecía frenase adulces y la Lluna tamién amosaba un movimientu aceleráu. Si estos movimientos siguíen indefinidamente, Saturno cayería sobre'l Sol, Xúpiter escapar del sistema solar y la Lluna cayería sobre la Tierra. Con tan solo 23 años d'edá, Laplace demostró que l'aceleración de Xúpiter y el frenáu de Saturnu yeren movimientos periódicos. Los perllargos periodos (en redol a mil años) fixeren creer hasta entós qu'estes variaciones yeren continues ya indefiníes ('seculares'); en 1785 demostró que tales anomalíes deber a la posición relativa de Xúpiter y Saturno respectu del Sol. Tou ello precisó una cantidá enorme de cálculos bien detallaos. En 1787 Laplace demostró que'l movimientu anómalu de la Lluna tamién yera oscilatoriu y que taba causáu por pequeñu efeutos (de 'segundu orde') nel sistema triple Sol-Tierra-Lluna. Les variaciones yeren periódiques y, poro, el sistema solar tenía de ser estable y autorregulado. Toes estes idees recoyer na so obra Exposition du système du monde publicada en 1796.

Laplace creó una interesada fórmula pa espresar la probabilidá de que'l Sol saliera pel horizonte. Dicía que la probabilidá yera de ${\displaystyle (d+1)/(d+2)}$, onde d ye'l númberu de díes que'l sol salió nel pasáu. Laplace afirmaba qu'esta fórmula, conocida como la regla de socesión, podía aplicase en tolos casos onde nun sabemos daqué, o onde lo que conocíamos foi camudáu polo que non. Entá s'usa como un estimador de la probabilidá d'un eventu, si sabemos el llugar del eventu, pero namái tenemos bien poques muestres d'él.

Laplace creía fuertemente nel determinismu causal, tal como puede apreciase na siguiente cita:

Podemos mirar l'estáu presente del universu como l'efeutu del pasáu y la causa del so futuru. Podría concebise un intelectu qu'en cualquier momentu dau conociera toles fuercies qu'animen la naturaleza y les posiciones de los seres que lu componen; si esti intelectu fuera lo suficientemente vastu como pa someter los datos a analises, podría entestar nuna simple fórmula'l movimientu de los grandes cuerpos del universu y del átomu más llixeru; pa tal intelectu nada podría ser inciertu y el futuru, según el pasáu, taríen frente a los sos güeyos.

Esti intelectu referir al demoniu de Laplace (cf. demoniu de Maxwell). Los descubrimientos de la física moderna, especialmente la mecánica cuántica y el principiu d'incertidume, prueben que la esistencia de tal intelectu ye imposible siquier en principiu.

Modelu de Laplace

La so definición diznos que:

sía Y un esperimentu cualesquier y S el conxuntu finito de les sos resultancies posibles tal que ${\displaystyle S=\{a_{1},..,a_{k}\}}$,

si suponemos que cada resultancia ye equiprobable (que nengún tenga más oportunidaes qu'otru), entós ${\displaystyle P(\{a_{i}\})=p}$.

Si queremos que P seya una función de probabilidá tal que ${\displaystyle P(S)=1=\sum _{i=1}^{k}P(\{a_{i}\})}$ entós ${\displaystyle p=1/k}$.

Sía A un subconxuntu de S tal que ${\displaystyle A=\{a_{1},..,a_{r}\}}$ entós ${\displaystyle P(A)=\sum _{i=1}^{r}p(\{a_{i}\})\ =r*p=r/k=|A|/|S|}$

Tresformamientos de Laplace

Aproximao en 1744, Euler, siguidor de Lagrange, empezó a buscar una solución pa les ecuaciones diferenciales en forma de:^[11]

${\displaystyle z=\int X(x)y^{ax}\,dx}$

y ${\displaystyle z=\int X(x)x^{a}\,dx}$

En 1785, Laplace atopó la llave siguiente, utilizando integrales en forma de tresformamientos d'ecuaciones diferenciales, qu'a cencielles yera la forma de la solución, y atopó que la ecuación tresformada yera bono de resolver, inclusive más que la orixinal.^[12][13]

Anécdotes

Napoleón, refiriéndose a la so obra Exposition du système du monde, comentó a Laplace: «Cúntenme qu'escribió usté esti gran llibro sobre'l sistema del universu ensin mentar nin una sola vegada al so creador», y Laplace contestó: «Sire, nunca precisé esa hipótesis». Con ello aludía al fechu de que Newton tuvo qu'aludir a la voluntá divina un sieglu enantes pa xustificar que'l so llei de la gravitación universal nun fuera capaz d'esplicar les anomalíes de los movimientos de Xúpiter y Saturno. Napoleón comentó-y la respuesta al matemáticu Lagrange, quien esclamó «¡Ah! Dios ye una bella hipótesis qu'esplica munches coses». Napoleón tamién-y cuntó esto a Laplace, a lo qu'ésti, siendo consecuente col métodu científicu y col conceutu de predictibilidad del determinismu científicu, darréu argumentó: «Anque esa hipótesis pueda esplicar tou, nun dexa predicir nada».

Llectura encamentada

• Simmons, J, The giant book of scientists -- The 100 greatest minds of all time, Sydney: The Book Company, (1996).

Obra

Testos de vulgarización

• Exposition du système du monde, Bachelier, Paris, 1836. Testu en llinia Reeditáu na coleición Corpus des œuvres de philosophie en langue française, Fayard, Paris, 1984. ISBN 2-213-01477-9

Testos téunicos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Pierre-Simon Laplace.

• Œuvres complètes de Laplace, publicaes so los auspicios de la Académie de les Ciencies por MM. los secretarios perpetuos, Gauthier-Villars, Paris, 14 vols. 1878-1912. Entiende : I-V. Traité de mécanique céleste ; VI. Exposition du système du monde ; VII. 1-2. Théorie analytique des probabilités ; VIII-XII. Mémoires extraits des recueils de l'Académie des sciences de Paris et de la classe des sciences mathématiques et physiques de l'Institut de France ; XIII-XIV. Mémoires divers. Tables. Testu en llinia
• Théorie analytique des probabilités, Tomu VII de les obres completes, Paris, 3ª ed., 1820. Testu en llinia Reeditáu : Jacques Gabay, 1995 ISBN 2-87647-161-2
• Traité de mécanique céleste (1799-1825, 5 vols.)

Honores

• Asteroide (4628) Laplace.^[14]
• Unu de los setenta y dos sabios colos sos nomes grabaos na torre Eiffel
• El títulu de la European Space Agency pa la Europa Jupiter System Mission ye "Laplace"
• El coneyu de la serie d'Anime Rozen Maiden lleva'l so nome: Laplace Non Ma

Ver tamién

• Tresformada de Laplace
• Teorema de Laplace
• Determinismu científicu
• Nebulosa protosolar
• Demoniu de Laplace (cf. Demoniu de Maxwell)

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Pierre Simon Laplace.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Pierre-Simon Laplace.
• Xuiciu de Napoleón sobre Pierre-Simon Laplace.
• The Antikythera Calculator (Italian and English versions)
• Pierre Simon Laplace biografía
• Biografía de Laplace
• Pastore, Giovanni, EL PLANETARIU DE ARQUÍMEDES RECUPERÁU, Rome, 2013, ISBN 978-88-904715-4-4
• Biography of Pierre-Simon Laplace
• Biography of Pierre-Simon Laplace - copy of 1908 text
• Laplace Non Ma (Personaxe de la serie Rozen Maiden)

• Datos: Q44481
• Multimedia: Pierre-Simon Laplace
• Cites famoses: Pierre Simon Laplace