Discutiniu de 2006

En xineru de 2006, un llibru (n'holandés) apaeció nos Países Baxos, escritu por Sybe Rispens, tituláu Einstein nos Países Baxos.^[21] N'unu de los capítulos d'esti llibru analiza la rellación ente Albert Einstein y Debye. Rispens afayó nuevos documentos y demostró que, mientres la so direición de la Sociedá Kaiser Wilhelm, Debye participó viviegamente na llimpieza de les instituciones científiques alemanes de "elementos non arios" como los xudíos y otros. Rispens rexistra que'l 9 d'avientu de 1938, Debye escribió na so calidá de presidente de la Deutsche Gesellschaft Physikalische (DPG) a tolos miembros de la DPG:

En vista de la situación actual, l'afiliación de los xudíos alemanes na Deutsche Gesellschaft Physikalische, según lo axustao poles lleis de Nuremberg, nun puede siguir. Acordies colos deseos de la xunta, pido a tolos miembros a los que s'apliquen estes normes que m'informen del so arrenunciu. Heil Hitler!

Numberoses biografíes^{[22][23][24][25]} publicaes antes del trabayu de Rispens, afirmen que Debye treslladar a los EE.XX. porque se negó a aceptar la nacionalidá alemana forzáu polos nazis, y entamó la so salida d'Alemaña mientres una visita a la so madre en Maastricht a finales de 1939, tres lo qu'encetó un barcu en Xénova en xineru de 1940 y llegó a Nueva York a principios de febreru de 1940. Solicitóse de momentu la so residencia permanente nos EE.XX. y aceptó una ufierta de trabayu de la Universidá de Cornell en xunu de 1940. Esi mes, crució la frontera d'Estaos Xuníos con Canadá y tornó a los pocos díes con una visa d'inmigración. Tamién foi capaz de sacar a la so esposa d'Alemaña y llevala a los EE.XX. n'avientu de 1940. A pesar de que'l so fíu yá taba nos EE.XX. antes de partir, la so cuñada y la so fía de 19 años d'edá nun pudieron treslladase. Vivíen na so residencia oficial en Berlín, calteniéndose gracies a los salarios oficiales de Debye en Berlín (caltuvo curioso una llicencia oficial d'ausencia pa esti propósitu).

Amás, Rispens^[21] aliega qu'Albert Einstein na primer metá de 1940 intentó viviegamente prevenir a Cornell avera del nomamientu de Debye. Einstein supuestamente escribió a los sos colegues d'Estaos Xuníos alvirtiéndo-yos de que: "Sé de bona fonte que Peter Debye inda ta n'estrechu contautu colos líderes alemanes (nazis)" y, siempres acordies con lo que sostién Rispens, encamentó a los sos colegues a faer "lo que consideren el so deber como ciudadanos americanos". Pa sofitar esta afirmación, Rispens referir a una conocida carta de Debye a Einstein y la respuesta d'Einstein a la mesma. Van Ginkel^[26] investigó informes del FBI de 1940 sobre esti asuntu y trazó la "fonte confiable" a una sola carta empobinada a Einstein y escrita por daquién que'l so nome perder. Esta persona nun yera conocida personalmente por Einstein y, según el mesmu Einstein, probablemente tampoco conocía personalmente Debye. Per otra parte, esta carta acusatoria nun lu llegó a Einstein direutamente, si non que foi interceptada polos censores británicos que-y la amosaron a Einstein. Einstein unvió al axente británicu cola carta a Cornell, y les autoridaes de Cornell informaron a Debye sobre l'asuntu. Darréu, Debye escribió la so conocida carta a Einstein de 1940, a la que respondió Einstein. Los dos últimes cartes pueden atopase na correspondencia publicada d'Einstein.

Rispens aliega que Debye unvió una telegrama a Berlín el 23 de xunu de 1941 informando a los sos patrones anteriores de que yera capaz y ta dispuestu a volver a entamar les sos responsabilidaes nel Kaiser Wilhelm Institut, presumiblemente col fin de caltener el so permisu d'ausencia y caltener la casa y los salarios disponibles en Berlín pa la so fía, anque hasta'l momentu nun se pudo recuperar nenguna copia d'esta telegrama. Nel branu de 1941, Debye presentó la so solicitú de convertise en ciudadanu de los Estaos Xuníos y foi reclutado rápido nos EE.XX. pa participar na investigación de guerra aliada.

Foi bien documentáu en munches biografíes, y tamién nel llibru de Rispens, que Debye y los sos colegues holandeses ayudaron a la so colega xudía Lise Meitner en 1938-1939 (con gran riesgu pa sigo mesmu y pa la so familia^[27][28]) a cruciar la frontera xermanu-holandesa pa escapar de la persecución nazi y, finalmente, poder llegar a Suecia.

Precediendo al trabayu de Rispens, y en contraste con él, un artículu de Rechenberg^[29] apaeció 18 años antes en rellación cola carta de Debye. L'artículu describe la misiva de Debye con más detalle y presenta una imaxe bien favorable de Debye nos sos esfuercios p'aguantar a los activistes nazis. Per otra parte, esti artículu señala que Max von Laue, bien conocíu polos sos puntos de vista anti-nazis, dio'l so vistu bonu a la carta del presidente de la DPG.

La respuesta internacional

El fíu de Debye, Peter P. Debye, entrevistáu en 2006 a la edá 89 años^[30] recuerda que'l so padre yera totalmente apolíticu y que na intimidá familiar nun s'aldericaba d'asuntos políticos. Según el so fíu, Debye namái quería faer el so trabayu nel Institutu Kaiser Wilhelm, y mientres el tiempu que los nazis nun lu fadiaron, él foi capaz de faelo. Recuerda que la so madre encamentó-y a permanecer nos EE.XX. en casu de guerra. El fíu de Debye llegara a los EE.XX. nunes vacaciones de dos meses mientres el branu de 1939, pero nunca volvió a Alemaña debíu al españíu de la guerra.

Les acusaciones de Rispens 'fueron consideraes suficiente graves pol Conseyu d'Alministración de la Universidá d'Utrecht que'l 16 de febreru de 2006 anunció un cambéu de nome pal Institutu de Debye. Esto fixo dempués de consultar col NIOD.^[31]

Nun artículu d'opinión publicáu nel sitiu web del Institutu Debye, el Dr. Gijs van Ginkel (hasta abril de 2007 Direutor Xerente Senior del VM Debye Instituut n'Utrecht^[32]) llamentó esta decisión. Nel so artículu cita estudiosos que señalen que'l DPG foi capaz de retener al so personal amenaciáu'l tiempu que podría esperase so una creciente presión de los nazis. Tamién aliega'l fechu importante de que cuando Debye en 1950 recibió la Medaya Max Planck del DPG, naide opúnxose, nin siquier el conocíu oponente de los nacionalsocialistes Max von Laue, que taría en condiciones d'oponese. Tamién Einstein, col so enorme prestíu, inda taba vivu, al igual qu'otros científicos xudíos como Lise Meitner y James Franck (dambos conocíen íntimamente a Debye). Nengún d'ellos protestó contra Debye cuando recibió la máxima distinción científica alemana. Ello ye que Albert Einstein, dempués de munchos años de nun participar na votación de los nomaos a la medaya Max Planck, xunir de nuevu nel procesu de votar por Debye.

Monument for Peter Debye in the Maastricht square that bears his name: Momentos Dipolares (Felix van de Beek, 1998)

La Universidá de Maastricht tamién anunció que taba reconsiderando la so posición nel Peter Debye Prijs voor onderzoek natuurwetenschappelijk (Premiu Peter Debye pa la investigación científica).^[33]

Nuna respuesta nel sitiu web de la DPG,^[34] Dieter Hoffmann y Mark Walker tamién conclúin que Debye nun yera un activista nazi. Ellos señalen que Max von Laue tamién foi riquíu y obligáu (como funcionariu) a roblar cartes con Heil Hitler. Tamién afirmen que'l DPG foi una de les últimes sociedaes científiques en purgar a los sos miembros xudíos y namái bien al so pesar, y citen la respuesta de la Lliga de Profesores Universitarios del Reich (una organización nacionalsocialista) a la carta de Debye:

Obviamente, la Sociedá Alemana de Física ta inda bien atrasada ya inda s'enferrona firmemente a los sos queríos xudíos. Ello ye que ye notable que namái "por cuenta de circunstancies fora del nuesu control", yá non pueda caltenese a los miembros xudíos

En mayu de 2006,^[35] el ganador holandés del Premiu Nobel Martinus Veltman qu'escribiera'l prólogu del llibru de Rispen, arrenunció a la descripción del llibru de Peter Debye, retiró'l so prólogu, y pidió al Conseyu d'Alministración de la Universidá d'Utrecht que reconsiderara la so decisión de camudar el nome del Institutu Debye.

Diverses investigaciones históriques, tantu nos Países Baxos como nos EE.XX., lleváronse a cabu dempués de l'actuación de la Universidá de Maastricht. La primera d'estes investigaciones, llevada a cabu pol departamentu de Química y Bioloxía Química de la Universidá de Cornell yá remató. L'informe^[36] de la investigación de Cornell, publicáu'l 31 de mayu de 2006, establez que:

Sobre la base de la información actualizada, nun atopemos evidencies que sofiten les acusaciones de que Debye fuera un simpatizante o collaborador nazi, o que se sostuviera opiniones antisemites. Ye importante qu'esto s'afirme claramente, una y bones estes son les acusaciones más graves.

Sigue declarándose:

Poro, sobre la base de la información, pruebes y rexistros históricos conocíos hasta la fecha, creemos que cualquier aición na que se disocie el nome de Debye del Departamentu de Química y Bioloxía Química en Cornell ye inxustificada.

En xunu de 2006, informóse^[37][38] que'l direutor científicu del enantes Institutu Debye fuera amonestado pol Conseyu d'Alministración de la Universidá d'Utrecht por una nuevu publicación sobre los años mientres la guerra de Debye sobre la base de que taba sesgado demasiáu personalmente con respectu al conflictu del nome del Institutu. Acordies con el conseyu de la institución, el llibru nun tendría de editase como una publicación del Institutu Debye, sinón a títulu personal. El llibru^[26] foi prohibíu pola Universidá d'Utrecht y a los dos direutores del antiguu Institutu Debye prohibióse-yos tener más contautu cola prensa. Una docena de profesores de la Facultá de Física, ente los cualos figuraba Cees Andriesse, manifestáronse abiertamente en contra de les intervenciones de la Xunta y protestaron contra la censura exercida pola universidá.^[39]

En mayu de 2007, les universidaes d'Utrecht y Maastricht anunciaron qu'un nuevu comité encabezáu por Jan Terlouw asesoraría-yos en rellación col cambéu de nome. Amás, a principios de 2007, anuncióse un informe oficial, que va ser publicáu pola NIOD y autorizáu pol Ministeriu d'Educación Holandés (continuación prevista pa la seronda de 2007) .^[40]

2007 Informe NIOD

L'informe describe la presentación que fai Rispens de Debye (la d'un comenenciosu que nun tien oxeciones a los nazis) como una caricatura.

Puede afirmase que Debye foi llamáu con razón un comenenciosu dempués de la so llegada a los Estaos Xuníos. Vimos que s'emprestó a ser lleal al sistema políticu dominante, en primer llugar al Tercer Reich y dempués a los Estaos Xuníos, ente que coles mesmes, caltuvo la puerta trasera abierta: nel Tercer Reich (por aciu la retención de la so nacionalidá holandesa), y nos Estaos Xuníos (tratando de caltener de callao dellos contactos cola Alemaña nazi al traviés del Ministeriu d'Asuntos Esteriores).

Conclúyese que les aiciones de Debye en 1933-1945 basar na idea positivista de la ciencia nel sieglu XIX, que vía la investigación en física como una xeneración de bendiciones pa la humanidá. L'informe señala que, pa los sos contemporáneos, Debye foi consideráu como un comenenciosu por dalgunos y como un home de calter más eleváu por otros. L'informe afirma que Debye nun foi coaccionáu polos nazis cuando escribió la infame carta de la DPG cola firma Heil Hitler y que tampoco siguió l'exemplu d'otres sociedaes al faelo, sinón que más bien otres sociedaes siguieron el so exemplu.^[41] L'informe NIOD tamién conclúi que Debye viose obligáu a unviar la carta y que yera, pa él, a cencielles una confirmación d'una situación esistente. Tamién sostién que Debye, mientres el Tercer Reich, desenvolvió una estratexa de sobrevivencia basada na ambigüedá que-y dexó siguir la so carrera científica a pesar del baturiciu políticu. Crucial pa esta estratexa de sobrevivencia yera la necesidá de tener disponible una vía d'escape, por casu, nos sos tratos secretos colos nazis en 1941 si fuera necesariu.

Sicasí, l'informe tamién señala que la imaxe de Debye nun tien de ser demasiáu simplayu porque les sos aiciones tamién fueron motivaes pola so llealtá a la so fía, que permaneciera en Berlín. Polo xeneral, Debye desenvolvió un métodu de sobrevivencia basáu na ambigüedá que "podría engañar a la mirada de la xente".^[42]

Informe 2008 Terlouw

En xineru de 2008, la Comisión Terlouw aconseyó a les Xuntes de les Universidaes d'Utrecht y Maastricht el siguir utilizando'l nome de Peter Debye pal institutu de química y física n'Utrecht, y siguir cola concesión del premiu de ciencies en Maastricht.^[43] La Comisión llegó a la conclusión de que Debye nun yera un miembru del partíu, nun yera un antisemita, nun fixo más propaganda nazi, nun cooperó cola maquinaria de guerra nazi, nun yera un collaborador, y sicasí tampoco yera un héroe de la resistencia. Yera un científicu bastante pragmáticu, flexible y brillante, idealista con al respective de la busca de la ciencia, pero namái superficialmente empobináu na política. Con respectu a la unviada de la carta de la DPG, la Comisión llegó a la conclusión de que la situación de Debye facer ineludible. La Comisión señaló que la Real Academia Holandesa de Ciencies tamién tomó distancia como miembru honorariu d'Albert Einstein, faciendo fincapié nes circunstancies en que se tomaron estes decisiones. La Comisión indicó qu'agora, setenta años más tarde, nun puede xulgase sobre la decisión de Debye pa roblar esta carta nes circunstancies escepcionalmente difíciles nes que de siguío s'atopó. Sicasí, la Comisión describe la carta DPG como un fechu extraordinariamente desagradable, formando una páxina escura na hestoria de la so vida. A lo último, la Comisión concluyó que, basándose nel informe NIOD una y bones nenguna mala fe per parte de Debye demostróse, la so bona fe tien d'asumise y encamentó a la Universidá d'Utrecht caltener el nome del Institutu de Debye de la Ciencia de Nanomateriales y que la Universidá de Maastricht siguiera collaborando col Premiu Peter Debye. La Universidá d'Utrecht aceptó l'encamientu pero la Universidá de Maastricht nun lo fixo. Pero en febreru de 2008, la Fundación Hustinx (Maastricht), iniciadora y patrocinadora del Premiu Peter Debye, anunció que va siguir otorgando'l premiu. La ciudá de Maastricht, llugar de nacencia de Debye, declaró que nun ve nenguna razón pa camudar los nomes de les cais y places de Debye.

Debye l'espía

Nuna publicación de 2010, Jurrie Reiding afirma que Debye pue ser un espía del MI6 británicu.^[44][45] Reiding afayó que Debye fíxose amigu del espía bien documentáu Paul Rosbaud. Primero atopáronse alredor de 1930 cuando dambos taben trabayando como editores de dos revistas científiques. Collaboraron na fuga de Lise Meitner en 1938. Acordies con Reiding, Debye taba bien rellacionáu nos círculos científicos ya industriales alemanes y podría apurrir información pervalible pal MI6. Por casu, como miembru de la xunta de l'Academia Alemana d'Investigación d'Aviación taba familiarizáu con Hermann Göring. Reiding tamién ufierta una esplicación pa la salida precipitada de Debye el 16 de xineru de 1940 pa los Estaos Xuníos: la fecha coincidió cola prevista (pero más tarde retrasada) invasión d'Holanda polos alemanes un día más tarde, información posiblemente recibida de Rosbaud.

Premios

Foi gallardoniáu en 1936 col premiu Nobel de Química poles sos contribuciones a la conocencia de les estructures moleculares. Tamién foi gallardoniáu cola Medaya Rumford (1930), cola Medaya Max Planck (1950), cola Medaya Priestley (1963), concedida pola American Chemical Society, y cola National Medal of Science (1965).

Epónimos

Física *

Debye, nome d'una unidá de momentu dipolar llétricu

• Ecuación de Debye-Hückel, relativa a la conductividá llétrica en soluciones electrolítiques (en collaboración col físicu alemán Erich Hückel (1896-1980))
• Modelu de Debye, métodu pa envalorar la contribución de los fonones al calor específico nun sólidu *

Efeutu Debye-Falkenhagen, que describe l'aumentu de la conductividá d'una solución d'electrolitu cuando s'aplica un voltaxe de bien alta frecuencia (descubiertu conxuntamente col físicu alemán Hans Falkenhagen (1895-1971))

• Llargor de Debye, que determina la separación significativa de cargues llétriques

Astronomía *

Nel so honor bautizar al asteroide 30852 Debye afayáu'l 2 d'ochobre de 1991 por Freimut Börngen y Lutz D. Schmadel. El so nome orixinal era: 1991 TR6.

• El cráter llunar Debye lleva esti nome nel so honor.