Pedro Aguirre Cerda
Presidente de Chile 24 avientu 1938 - 25 payares 1941 ← Arturo Alessandri - Juan Antonio Ríos → ministru del Interior de Chile 3 xineru 1924 - 1r febreru 1924 ← Domingo Amunátegui Solar - José Maza Fernández → ministru del Interior de Chile 23 avientu 1920 - 16 agostu 1921 senador de Chile diputáu de Chile
Vida
Nacimientu	Pocuro (es) , 6 de febreru de 1879[1]
Nacionalidá	Chile
Muerte	Santiagu[2], 25 de payares de 1941[1] (62 años)
Sepultura	Cementerio General de Santiago (es)
Causa de la muerte	tuberculosis
Familia
Casáu con	Juana Rosa Aguirre Luco
Estudios
Estudios	Institutu Pedagóxicu de la Universidá de Chile : filosofía Collège de France : Economía política Universidá de París : Derechu alministrativu Universidá de Chile : derechu Institutu Nacional Xeneral José Miguel Carrera
Nivel d'estudios	profesor de filosofía
Llingües falaes	castellanu
Oficiu	abogáu, políticu
Llugares de trabayu	Santiagu
Emplegadores	Institutu Nacional Xeneral José Miguel Carrera Liceo Manuel Barros Borgoño (es)
Creencies
Partíu políticu	Partíu Radical

Pedro Aguirre Cerda (6 de febreru de 1879, Pocuro ^(es)  – 25 de payares de 1941, Santiagu) foi un políticu, educador y abogáu chilenu.

Miembru del Partíu Radical, tuvo diversos cargos ministeriales, incluyendo'l Ministeriu del Interior mientres el primer gobiernu d'Arturo Alessandri Palma. Sol lema «Gobernar ye educar», Aguirre Cerda foi electu como Presidente de Chile pal periodu ente 1938 y 1944, nuna de les eleiciones más afeches de la hestoria republicana.

Dientro de les principales obres del so gobiernu atopen l'impulsu dau a la educación, la reclamación del Territoriu Chilenu Antárticu, la fundación de la Corporación de Fomentu de la Producción (CORFO) y la creación de la Secretaría Xeneral de Defensa de la Raza y Aprovechamientu de les hores Llibres.^[3] El so gobiernu sería'l primeru de los trés Gobiernos Radicales qu'esistiríen nel país hasta 1952.

Popularmente conocíu como "Don Tintu", pola so vinculación a la industria vitivinícola, y como "El Presidente de los probes", una tuberculosis torgó-y terminar el so mandatu, finando a metá d'ésti. Nel so honor, fundóse una base antártica y l'antiguu sector de Ochagavía (al sur de Santiago) dio orixe a un departamentu col so nome y qu'entendía l'actual comuña de Pedro Aguirre Cerda.

Primeros años

Nació en Pocuro, un pequeñu pueblu cercanu a Los Andes, el 6 de febreru de 1879, siendo'l séptimu fíu d'una familia d'un total d'once hermano. Los sos padres fueron Juan Bautista Aguirre Campos y Clarisa Cerda Escudero; la so familia tenía ascendencia vasca.^[4] La so madre quedó vilba cuando Aguirre Cerda tenía ocho años d'edá, teniendo de curiar sola a los sos fíos.^[5]

Estudios y carrera docente

Empecipió los sos estudios nuna pequeña escuela rural, y depués nel Llicéu D'Homes de San Felipe. Naquel establecimientu conoció a Maximiliano Salas Marchán, un profesor de castellán que-y inspiró l'interés pola enseñanza.^[6] Darréu realizó los sos estudios cimeros nel Institutu Pedagóxicu de la Universidá de Chile onde se tituló de profesor de castellán y filosofía en 1900. Mientres el so pasu pol Institutu Pedagóxicu, estudió a intelectuales estranxeros como Lenz, Hanssen y Schneider, y a autores nacionales como Valentín Letelier, Diego Barros Arana, Claudio Matte y Miguel Luis Amunátegui.^[7] Tamién realizó estudios de derechu na Universidá de Chile, titulándose d'abogáu en 1904 cola so memoria "La instrucción secundaria en Chile".^[8] Mientres realizaba los sos estudios, Aguirre Cerda trabayó en dellos liceos n'horariu vespertín.^[7] En 1910 viaxó a Francia a especializase en derechu alministrativu y financieru na Universidá de La Sorbona, y economía política y llexislación social nel Colexu de Francia.^[9]

Pedro Aguirre Cerda y la so esposa Juana Aguirre Luco.

Al so regresu en 1914, empecipió la so carrera como profesor na Escuela d'Aplicación d'Infantería (actual Escuela de Suboficiales del Exércitu), trabayando darréu nel Liceo Manuel Barros Borgoño y l'Instituto Nacional, impartiendo les asignatures de castellán, educación cívica y filosofía.^[10] Nel Institutu Nacional conoció a Domingo Amunátegui Solar, quien años más tarde -y consiguió un puestu como ministru del presidente Juan Luis Sanfuentes.^[11] Darréu consiguió'l puestu de presidente de la Sociedá Nacional de Profesores. En 1916 casóse con Juana Rosa Aguirre Luco, quien yera la so prima hermana, fía del doctor José Joaquín Aguirre Campos y Mercedes Luco Gutiérrez.

Aguirre Cerda ingresó a la masonería a los 27 años d'edá, lo que foi fundamental nel so ingresu al Partíu Radical. En 1916 aproximao conoz a la poeta y profesora Lucila Godoy Alcayaga (Gabriela Mistral), con quien entabló una llarga amistá. Mistral dedicó-y a él y a la so esposa'l llibru Ablayamientu, ente qu'Aguirre Cerda dedicó-y a la poeta el so llibru El problema agrariu.^[12]

Carrera política

Empecipió la so carrera nel mundu políticu siendo escoyíu diputáu poles provincies de San Felipe, Putaendo y Los Andes (1915-1918) y, darréu, pola Provincia de Santiago (1918-1921).

En 1921 foi escoyíu senador por Concepción, hasta la disolución del Congresu Nacional en 1924. Antes el Presidente Juan Luis Sanfuentes lo nomara ministru de Xusticia ya Instrucción Pública, dando énfasis a la educación. Mientres el primer gobiernu d'Arturo Alessandri Palma, desempeñóse como ministru del Interior.

En 1924 producióse'l llamáu "ruiu de sables" y posterior golpe militar qu'obligó a Aguirre Cerda a arrenunciar del so cargu. Se exilió n'Europa mientres un añu, volviendo en 1925, pero partió nuevamente en 1927. Mientres la so estadía n'Europa escribió los sos llibros El problema agrariu (1929) y El problema industrial (1933). El primer testu surdió de les conversaciones que tuvo sobre la tema cola poeta Gabriela Mistral, a quien-y dedicó'l llibru.^[13] Aguirre Cerda volvió definitivamente a Chile en 1930.

En 1937 formóse'l Frente Popular, agrupación d'oposición al gobiernu d'Arturo Alessandri, formada por socialistes, comunistes, democráticos y la Confederación de Trabayadores de Chile, a la que dempués se -yos xunió'l Partíu Radical. Aguirre Cerda, dientro del Partíu Radical, formó parte del sector opuestu a ingresar al frente Popular. El sector favorable a integrar esa coalición, taba integrada por Juan Antonio Ríos, que dempués sería'l so socesor na presidencia. Na llucha interna venció la corriente favorable al frente Popular.

Presidencia

Cambéu de mandu presidencial ente Alessandri Palma y Aguirre Cerda.

Mientres el so gobiernu, tuvo d'encarar el terremotu qu'azotó a Chillán el 24 de xineru de 1939, causando serios daños materiales nes provincies entendíes ente Talca y Biobío. La importancia d'esti fechu anicia en que foi un impulsu pa reconstruyir, ameyorar y crear la infraestructura del centro-sur del país.

El 25 d'agostu de 1939 asocede'l Ariostazo intentu de golpe d'estáu, liderada por Ariosto Herrera xunto a Carlos Ibáñez del Campo, quien se exilia depués del fracasu, gracies al asilu que-y brindó la embaxada del Paraguái. Falló por cuenta de que nun llograron sulevar al reximientu Tacna (mesmu reximientu nel cual el 21 d'ochobre de 1969 asocedería'l Tacnazo, otru fallíu golpe d'Estáu).

Mientres el so gobiernu, recibió a los refuxaos de la Guerra Civil Española, veníos nel barcu Winnipeg qu'aportó a Valparaíso el 3 de setiembre de 1939 por iniciativa de Pablo Neruda y ayudólos na so instalación nel país. El Winnipeg aportó a Valparaíso dos díes depués del entamu de la Segunda Guerra Mundial n'Europa (1 de setiembre de 1939).

Fomentu de la educación

Pedro Aguirre Cerda xunto a un grupu de neños en Talca (1940).

Pedro Aguirre Cerda punxo especial énfasis en combatir la probeza, pero la so principal meta yera fomentar la educación, creando escueles y favoreciendo l'apertura de trabayos pa los profesores.

"Por que la enseñanza pueda cumplir la so misión social con toa amplitú ye necesariu que sía: gratuita, única, obligatoria y llaica. Gratuita, con cuenta de que tolos neños puedan beneficiase de la cultura, ensin otres restricciones que les que se deriven de la so propia naturaleza; única, nel sentíu de que toles clases chilenes unifiquen el so pensamientu y la so aición dientro de les mesmes aules escolares; obligatoria, pos ye deber del Estáu dar a tolos miembros de la sociedá'l mínimu de preparación riquíu pola comunidá pa la vida cívico y social; llaica, col fin de garantizar la llibertá de conciencia y faer que nada alterie l'espíritu del neñu mientres el periodu formativu".

Pedro Aguirre Cerda, discursu presidencial del 21 de mayu de 1939

Otra de les sos iniciatives foi la creación del programa de la "Defensa de la Raza y l'Aprovechamientu de les Hores Llibres", destináu a promover les bones costumes y l'instrucción de les mases obreres, al traviés de la construcción a lo llargo del país de diversos llares d'esparcimientu onde'l trabayadores podríen aportar a programes de culturización y alcuentru.

Ministros d'Estáu

Pedro Aguirre Cerda xunto a los sos ministros.

Ministerios d'Estáu del Gobiernu de Pedro Aguirre Cerda
Ministeriu !Titular	Periodu
Ministeriu del Interior	Pedro Enrique Alfonso Guillermo Labarca Hubertson Humberto Álvarez Suárez Guillermo Labarca Hubertson Arturo Olavarría Bravo Carlos Valdovinos Valdovinos Leonardo Guzmán Cortés Jerónimo Méndez Arancibia	24 d'avientu de 1938 - 26 d'avientu de 1939 26 d'avientu de 1939 - 8 de febreru de 1940 8 de febreru de 1940 - 30 de xunetu de 1940 30 de xunetu de 1940 - 23 d'avientu de 1940 23 d'avientu de 1940 - 16 de setiembre de 1941 16 de setiembre de 1941 - 6 d'ochobre de 1941 6 d'ochobre de 1941 - 10 d'ochobre de 1941 10 d'ochobre de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Rellaciones Esteriores	Abraham Ortega Aguayo Cristóbal Sáenz Cerda Marcial Mora Miranda Manuel Bianchi Gundián Luis Álamos Barros Juan Bautista Rossetti Colombín	24 d'avientu de 1938 - 8 de febreru de 1940 8 de febreru de 1940 - 30 de xunetu de 1940 30 de xunetu de 1940 - 7 de payares de 1940 7 de payares de 1940 - 26 de marzu de 1941 26 de marzu de 1941 - 10 d'ochobre de 1941 10 d'ochobre de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Defensa Nacional	Alberto Cabero Díaz Guillermo Labarca Hubertson Alfredo Duhalde Vásquez Juvenal Hernández Jaque Carlos Valdovinos Valdovinos	24 d'avientu de 1938 - 13 d'abril de 1939 13 d'abril de 1939 - 26 d'avientu de 1939 26 d'avientu de 1939 - 24 d'ochobre de 1940 24 d'ochobre de 1940 - 10 de xunu de 1941 10 de xunu de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Facienda	Roberto Wachholtz Araya Pedro Enrique Alfonso Marcial Mora Miranda Guillermo del Pedregal Herrera	24 d'avientu de 1938 - 26 d'avientu de 1939 26 d'avientu de 1939 - 7 de payares de 1940 7 de payares de 1940 - 10 de xunu de 1941 10 de xunu de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Comerciu y Suministru	Arturo Riveros Alcaide	6 d'ochobre de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu d'Educación Pública	Rudecindo Ortega Mason Juan Antonio Iribarren Cabezas Raimundo del Río Castillo Ulises Vergara Osses	24 d'avientu de 1938 - 8 de febreru de 1940 8 de febreru de 1940 - 10 de xunu de 1941 10 de xunu de 1941 - 6 d'ochobre de 1941 6 d'ochobre de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Xusticia	Raúl Puga Monsalve Domingo Godoy Pérez Tomás Mora Pineda	24 d'avientu de 1938 - 10 de xunu de 1941 10 de xunu de 1941 - 6 d'ochobre de 1941 6 d'ochobre de 1941 - 25 de payares de 1941
Ministeriu del Trabayu	Antonio Poupin Gray Juan Pradenas Muñoz	24 d'avientu de 1938 - 12 de marzu de 1940 12 de marzu de 1940 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Fomentu	Arturo Bianchi Gundián Oscar Schnake Vergara	24 d'avientu de 1938 - 28 de setiembre de 1939 28 de setiembre de 1939 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Salobridá, Previsión y Asistencia Social	Miguel Etchebarne Riol Salvador Allende Gossens	24 d'avientu de 1938 - 28 de setiembre de 1939 28 de setiembre de 1939 - 25 de payares de 1941
Ministeriu de Tierres y Colonización	Carlos Alberto Martínez Martínez Rolando Merín Reyes	24 d'avientu de 1938 - 28 de setiembre de 1939 28 de setiembre de 1939 - 25 de payares de 1941
Ministeriu d'Agricultura	Arturo Olavarria Bravo Víctor Moller Bordeu Alfonso Quintana Burgos Raúl Puga Monsalve	24 d'avientu de 1938 - 8 de febreru de 1940 8 de febreru de 1940 - 24 d'ochobre de 1940 24 d'ochobre de 1940 - 10 de xunu de 1941 10 de xunu de 1941 - 25 de payares de 1941

Enfermedá y muerte

Publicación d'El Mercurio tres el fallecimientu de Pedro Aguirre Cerda.

Estatues de Pedro Aguirre Cerda

Nel Paséu Bulnes

Na Plaza de la Constitución

En 1940 empezó a amosar síntomes d'enfermedá, qu'aportaríen nuna grave tuberculosis, mal mortal pa la dómina.

Mientres la so convalecencia dexó'l mandu'l 10 de payares de 1941, al vicepresidente Jerónimo Méndez Arancibia.

Pedro Aguirre Cerda finó'l 25 de payares de 1941, ensin poder terminar el so periodu presidencial. El vicepresidente convocó a eleiciones presidenciales pa febreru de 1942, nes cualos resultó escoyíu Juan Antonio Ríos.

Referencies

Bibliografía

• Quezada Vergara, Abraham (2011). Pedro Aguirre Cerda: O la trayeutoria d'un ideal educativu. Santiago de Chile: Editorial USACH. ISBN 978-956-303-126-3.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Pedro Aguirre Cerda .
• Reseña biográfica nel sitiu de la Biblioteca del Congresu Nacional de Chile..
• Imaxe del Diariu "El Mercurio" informando la muerte de Pedro Aguirre Cerda

Predecesor: Arturo Alemparte Quiroga	Ministru de Xusticia ya Instrucción Publica 18 de xineru - 6 de setiembre de 1918	Socesor: Alcibíades Roldán Alvarez
Predecesor: Pedro García de la Huerta	Ministru del Interior 23 d'avientu de 1920 - 16 d'agostu de 1921	Socesor: Héctor Arancibia Llazu
Predecesor: Domingo Amunátegui	Ministru del Interior 3 de xineru - 1 de febreru de 1924	Socesor: José Maza Fernández
Predecesor: Arturo Alessandri Palma	Presidente de la República de Chile 24 d'avientu de 1938 - 25 de payares de 1941	Socesor: Jerónimo Méndez Arancibia Vicepresidente de Chile