Época Precolombina

El territoriu del Paraguái oriental, esto ye, l'área ente'l ríu Paraná al sureste y el ríu Paraguái al noroeste, alcontrábase moráu por diverses etnies indoamericanes que s'alcontraben n'estáu de guerra ente elles. Entá nun se sabe si los lágidos foron los primeros n'ocupar el territoriu o si llegaren primero los pámpidos. Lo documentao ye qu'hacia 'l sieglu XV los amazónidos avá, conocíos comúnmente como guaraníes, llograron avanzar dende'l norte y l'este gracies a la so superioridá numérica y la posesión d'una cultura material más avanzao. La práutica d'una agricultura de roza facía-yos tener abondoses colleches de yuca, maíz y maní que, magar que permitíen alimentar a la so creciente población, fizo necesario, al medrar esta entá más, qu'ocuparan nuevos territorios.

Gracies a la so organización económica básica y a la so demografía, los Guaraníes organizáronse cuasi estatalmente, con xefes llamaos mburuvichá o tuvichá. Llégase a falar d'una civilización precolombina no que güei ye'l Paraguái oriental. N'efeutu, alcontráronse grafismos en diverses zones del Paraguái, anque nun pue precisase la o les etnies que los realizaron. Lo que güei ye'l Paraguái oriental basábase en numeroses tribus amerindies seminómades falantes principalmente de la llingua avañe'ê o guaraní, que yeren reconocíes poles sos fieres tradiciones guerreres. Practicaben una relixón politeísta mística, qu'empués mezclose col cristianismu.

Colonización

El primer alcuentru documentáu de los guaraníes colos europeos ye'l d'Alejo García, esplorador español o en tou casu portugués nacionalizáu español que llueu de naufragar na Islla de Santa Catarina en 1525, dirixó enantes de 1533 a un grupu grande de guaraníes que, subiendo'l cursu del ríu Pilcomayo llegó a les fronteres del Tawantinsuyu. D'esta espedición ye que surdió nel Chaco Boreal la etnia mixoxénica con predominiu guaraní nomada despeutivamente polos quechuas “chiriguanos”. Asina, les aliances (cuasi siempre asimétriques) ente guaraníes y españoles proliferaren n'oposición a otres etnies, principalmente escontra les delos llamaos peyorativamente “guaycurús” o “mbyás”.

Tres l'esfaimientu de la primera fundación de la ciudá de Buenos Aires, gran parte delos europeos procedentes desta ciudá refuxáronse na casa-fuerte que fundó Juan de Salazar y Espinosa. N'efeutu, l'esplorador español, natural d'Espinosa de los Monteros, fundó Asunción nel día de la Nuesa Señora de l'Asunción, el 15 d'agostu de 1537, nes cercaníes del pueblu lideráu pol mburuvichá Lambaré.

Pola alianza ente guaraníes y españoles, los varones de los españoles prauticaron la polixinia. Por ello nos sos inicios Asunción yera conocida como “El paraíso de Mahoma”. Los fíos mestizos d'españoles fueron llamaos “mancebos de la tierra” y – algu insólitu nel restu de l'América colonia l- fueron consideraos españoles colos privilexos de tal “casta”. El motivu pa esto alcuéntrase nel valor estratéxicu que tenía'l territoriu del Paraguái. Pocos años empués, España repobló Buenos Aires con “mancebos de la tierra” nacíos n'Asunción y fundó les ciudaes de Santa Cruz de la Sierra, Corrientes, Santa Fe y les darréu destruíes ciudaes de San Francisco de Mbiaza, Ontiveros, Ciudad Real del Guayrá, la primera Villa Rica del Espírito Santo, Concepción de Buena Esperanza y Santiago de Jerez.

En 1541 la monarquía española nomó gobernador de “La Paraguaria” o Paraguái a Álvar Núñez Cabeza de Vaca. Llegó a Asunción l'11 de marzu de 1542, marchando dende la islla de Santa Catarina, y nesi trayeutu descubrió palos europeos les catarates del Iguazú, tres arribar a Asunción subió'l ríu Paraguái fasta'l actualmente llamáu Gran Pantanal. Pero, los asuncenos consideraron entrometida la presencia d'Álvar Núñez, polo cual en 1544 destituyeron, enzarraron y remitiéronlu a España y designaron a un vecín como gobernador. El rei confirmó a Irala en tal emplegu, de manera que los asuncenos llograron el singular drechu de nomar los sos propios gobernadores por 182 años, hasta 1735.

Mentanto gobernaba l'afamáu criollu Hernando Arias de Saavedra (Hernandarias), laciudá d'Asunción finalmente fo convertida por Real Orden del 16 d'avientu de 1617 nel centru d'una provincia colonial española, separada de la xurisdicción de Buenos Aires y otros territorios. Fo dalgo paradóxicu y contraproducente: si Juan de Garay dende Asunción y con asuncenos fundó de nuevu la ciudá de Buenos Aires pa que sirviera al Paraguái como una “puerta de la tierra” ye dicir, como una fácil salida al Océanu aprovechando'l ríu Paraná, la rápida prosperidá del puertu de Buenos Aires induxo a la monarquía española a que se-y diera xurisdicción propia. Asina quedaron Asunción y elso territoriu mui aislaos del circuitu económicu mundial. Per otru llau, la rellación ente europeos criollos y “indios” guaraníes nun siempre fo idílica, como asina lo demuestra 'l gran alcíu desendolcáu pol tuvichá Oberá ente 1579 y 1616, qu'estendióse dende la rexón de Guarambaré hasta Asunción y la cuenca del Ypané.

Independencia

Mapa del virreinatu del Río de la Plata.

El virreinatu del Río de la Plata fo creáu en 1776 pol rei Carlos III, integrando na so xurisdicción los actuales territorios d'Arxentina, Uruguái, Rio Grande do Sul y Santa Catarina, Paraguái, Bolivia y el norte de Chile. La creación del nuevu virreinatu del Río de la Plata deslligó al Paraguái del Virreinatu de Perú. La capital del nuevu virreinatu alcontrábase na ciudá de [[Buenos Aires].

La creación del virreinatu obedeció a la necesidá d'organizar meyor l'alministración del extensu territoriu azotáu pol contrabandu y la constante penetración de los portugueses y lusobrasilanos.

En 1782, afitose nel virreinatu 'l réxime de les intendencies. Asunción yera, na Provincia o Intendencia del Paraguái, la única población con categoría de ciudá. La zona al sur del ríu Tebicuary y al este de la cordillera de Caaguazú pola so parte correspondía a la Gobernación de les Misiones Guaraníes (o Provincia Subordinada de les Misiones) constituyida co los restos de les Misiones Xesuítiques que pudieron quedar baxo control español.

En 1806 y 1807 prodúcense les Invasiones Ingleses qu'ocupen les zones del Virreinatu del Río de la Plata correspondientes a la Banda Oriental y a gran parte de Buenos Aires, dende Asunción y dende Córdoba unviáronse tropes que contribuyeron na victoria escontra los atacantes.

En 1810 llegó a Buenos Aires la noticia de qu'España fo ocupada por tropes franceses de Napoleón Bonaparte. Los patriotas arxentinos prepararon el movimientu revolucionariu. En Buenos Aires axuntáronse nun Cabildu Abiertu y afitaron la Primera Xunta (25 de mayu de 1810) col oxetivu de constituyir un congresu de to les provincies del Virreinatu del Río de la Plata, ye la Revolución de Mayu.

En 1810, por mor de la Primera Xunta independiente de Buenos Aires, el gobernador realista d'Asunción, Bernardo de Velasco unvió a Buenos Aires una nota comunicando la separación de la Provincia del Paraguái del Virreinatu del Río de la Plata, Velasco ylos sos adictos constituyeron una xunta el 24 de xunu de 1810, xunta qu'aumentó la so fidelidá a la monarquía española de Fernandu VII.

En 1811 les tropes al mandu del Xeneral Manuel Belgrano marcharon nuna espedición pa llibertar al Paraguái, pero foron derrotaes na batalla de Tacuarí (9 de marzu de 1811) y na de Paraguarí polos realistas. El 14 de mayu de 1811 españó 'l movimientu revolucionariu paraguayu dirixíu no militar pol capitán Pedro Juan Caballero y no político pol gobernador Velasco, lo componíen amás Juan Valeriano Zeballos y José Gaspar Rodríguez de Francia. Velasco sería destituyíu enantes d'un mes.

El 17 de xunu de 1811 un congresu nomó una xunta gubernativa presidida por Fulgencio Yegros. Afitose un proyeutu de confederación ente les Provincies Xuníes del Río de la Plata y Paraguái, pero los intereses contrapuestos de les élites porteñes y asuncenes chocaron coles intenciones de los patriotas y los pueblos. Fo incentivao pol Reinu Xuníu de Portugal, Brasil y Algarve. El 12 d'ochobre de 1811 firmose col un viáu de Buenos Aires, el xeneral Manuel Belgrano, un Tratáu d'Amistá, Auxiliu y Comerciu.

Fulgencio Yegros.

El Segundu Congresu Nacional axuntose del 30 de setiembre al 12 d'ochobre de 1813. Les decisiones deste segundu Congresu foron les siguientes: escoyose una nueva degobiernu, el Consuláu al frente de Fulgencio Yegros y del Dr. José Gaspar Rodríguez de Francia, adoptándose 'l nome de República que sustituyó al de Provincia. Poco empués Yegros fo quitáu del poder y Francia pudo declarase completamente opuestu a la confederación paraguayo-arxentina pues en Buenos Aires predominaben los unitarios (neste casu los partidarios d'un gobiernu centralizáu en Buenos Aires). El Congresu axuntáu 'l 3 d'ochobre de 1814, resolvió conceder el títulu de Dictador Supremu de la República del Paraguái, por un periodu de 5 años, a José Gaspar Rodríguez de Francia.

Non cumplíos entá dos años de la Dicatdura Temporal, el Cuartu Congresu Nacional,axuntáu 'l 30 de mayu de 1816, declaró dictador perenne a José Gaspar Rodríguez de Francia, cargu qu'ocupó hasta la so muerte en 1840.

El gobiernu de José Gaspar Rodríguez de Francia que duró 24 años, zarró 'l país a la influencia estranxera. Esti gobiernu nun tenía ministros, y nun permitiose nel exércitu un grau mayor que'l d'alférez. Nos puntos estratéxicos de la República (Itapúa, Pilar,Concepción, Villarrica, Misiones, Fuerte Olimpo) mantenía delegaos, encargaos d'informar-y y de facer cumplir les sos órdenes.

En 1820, prodúxose una conspiración escontra 'l Dictador, pero fo descubierta y sóloforon a prisión, ente los qu'había algunos próceres de la independencia.

Nel aspeutu económicu tendiose a una autarquía. Incrementose l'agricultura, la ganadería y la industria casera. Confiscáronse la mayor parte de les grandes propiedaes, repartiéndose la tierra pa trabayarla. Nel aspeutu educativu zarrose 'l colexu de San Carlos, la única institución d'enseñu superior. Tres un cortu periodu anárquicu, un congresu reestableció un segundu consuláu en 1841, compuestu del mesmu mou que'l primeru, por un militar, el comandante xeneral d'armes Mariano Roque Alonso y un civil, Carlos Antonio López (sobrín de Gaspar Rodríguez de Francia).

El 25 de payares de 1842 un congresu declaró formalmente la independencia del Paraguái respeutu de la Confederación Arxentina, comunicándose lo a Rosas, quien rechazola y nun fo reconocida pola Arxentina hasta 'l 17 de xunetu de 1852.

Carlos Antonio López, uno de los cónsules, ye escoyíu como presidente en 1844 y proclámase una constitución, la primera del país, que consagra un réxime de tipu presidencialista. Nel momentu del so gobiernu cesa la política d'aislamientu, organízase la instrucción pública ensin costu y obligatoria, y aníciase la construcción de caminos, ferrocarriles y edificios.

D'esti mou los años de formación del estáu paraguayu vieron tres fuertes líderes (emparentaos) qu'afitaron la tradición del gobiernu personal que duró hasta 1869: José Gaspar Rodríguez de Francia quien tres llibrase de los sos rivales Fulgencio Yegros y Pedro Juan Caballero, tomó 'l títulu de “Proteutor Supremu” y “Karaí Guasú” (Gran Señor), llueu sucedió - y el so sobrín Carlos Antonio López, y darréu 'l fíu d'esti últimu: Francisco Solano López.

Guerra de la Triple Alianza

Francisco Solano López fo'l protagonista de la llamada Guerra de la Triple Alianza (1864-1870) na cual Paraguái lluchó escontra les fuercies axuntaes de Brasil, Uruguái y l'Arxentina, apoyaes pol Reinu Xuníu. De fechu fo l'Imperiu Británicu quien favoreció, estimuló y financió l'esfaimientu del prósperu país. Paraguái perdió la metá de la so población y el 90% de los varones mayores de 15 años, siendo Francisco Solano López muertu polos brasilanos combatiendo en Cerro Corá. Asina les tropes brasilanes ocuparon el país hasta 1874.

Sieglu XX

Ente los años 1930 y 1940, les polítiques paraguayes foron difiníes pola Guerra del Chaco escontra Bolivia, la Guerra Civil Paraguaya (1947), dictadures militares, y periodos d'estrema inestabilidá política. El xeneral Alfredo Stroessner tomó'l poder en mayu de 1954. Escoyíu pa completar el periodu non acabáu del so antecesor, fo nomáu presidente siete vegaes, gobernando cuasi continuamente baxo la disposición d'estáu desitiu de la constitución col apoyu de los militares y el Partíu Coloráu. Nel momentu delos 34 años de gobiernu de Stroessner, les libertaes polítiques foron severamente limitaes, y los opositores al réxime foron sistemáticamente perseguíos baxo l'estandarte de la seguridá nacional y l'anticomunismu. Anque una constitución de 1967 dio duldo sa llexitimidá al control de Stroessner, Paraguái aislose progresivamente de la comunidá mundial.

El 3 de febreru de 1989 Stroessner fo derrocáu nun golpe militar encabezáu pol xeneral Andrés Rodríguez. Rodríguez, como 'l candidatu del Partíu Coloráu, ganó fácilmente la presidencia n'eleiciones sosteníes en mayu y el Partíu Coloráu dominó 'l Congresu. Nes eleiciones municipales de 1991, ensin embargu, los candidatos de la oposición ganaron varios centros urbanos principales, amás d'Asunción. Como presidente, Rodríguez instituyó reformes polítiques, legales y económiques y anició un acercamientu co la comunidá internacional.

Historia d'anguaño

El 3 de febreru de 1989 produzse 'l golpe d'Estáu protagonizáu pol xeneral Andrés Rodríguez escontra'l dictador Alfredo Stroessner. Con él terminaba la más llarga dictadura paraguaya. Tres disolver el Parllamentu, el xeneral Rodríguez convocó aeleiciones pal 1 de mayu y anunció la llegalización de tolos partíos, esceuto 'l comunista.

L'1 de mayu de 1989, el candidatu del Partíu Coloráu, el presidente Andrés Rodríguez, consiguió 'l 74,1% de los votos na eleición presidencial. En cuanto a la eleición pa diputaos y senadores, el Partíu Coloráu alcanzó'l 66,4% (mayoría de 2/3). La constitución de xunu de 1992 afitó un sistema democráticu de gobiernu y meyoró considerablemente la proteición de los derechos fundamentales. En mayu de 1993, el candidatu del Partíu Coloráu, Juan Carlos Wasmosy, fo escoyíu como'l primer presidente civil del Paraguái en cuasi 40 años no que los observadores internacionales consideraron xustes y llibres. El nuevu Congresu escoyíu con mayoría de la oposición manifestó cola so independencia del executivu al abolir la llexislación pasada pol congresu domináu pol Partíu Coloráu.

El gobiernu de Wasmosy fo ún de los peores de la historia paraguaya. Nos momentos del so mandáu hebo dos graves crisis financieres locales, sobreviviendo sólo les entidaes financieres d'orixe estranxeru. La crisis tamién afeutó muncho a la clase media paraguaya y activó una crisis económica de la cual el país entá nun pue salir.

Conxuntamente a los malos resultaos no económico tamién viéronse afeutaos los alcances obteníos empués el golpe del 1989 no político. L'enfrentamientu de Wasmosy col so principal promotor políticu, el xeneral Lino Oviedo, xefe de les Fuercies Armaes, qu'acusó de querer encabezar un golpe escontra él, quebró-y entá más l'apoyu del Partíu Coloráu y desató una crisis político-xudicial de la cual el país salió sólo en 1999 co larenuncia del presidente Raúl Cubas.

En 1996 Wasmosy alloñó del exércitu al xeneral Oviedo baxo l'acusación de querer encabezar un golpe escontra él, y en 1997, empués qu'Oviedo ganara la interna presidencial de Partíu Coloráu fízolu encarcelar y enxuiciar por un tribunal militar pol mesmo crime.

La conderga d'Oviedo imposibilitolu pa les eleiciones presidenciales de 1998 y nel sol lugar escoyose a Raúl Cubas. Como vicepresidente fo nomáu'l Dr. Luis María Argaña, rival políticu d'Oviedo y entós aliáu de Wasmosy.

Cubas, gracies al apoyu d'Oviedo, ganó-y a la oposición lliberal-encuentrista col 56% de los votos y tres díes empués d'asumir el cargu presidencial indultó a Oviedo, llibrándolu de la cárcel.

Los coloraos argañistas y wasmosistas y los partíos d'oposición contestaron fuertemente'l fechu y llograron a traviés de la Corte Suprema una anulación del indultu que Cubas nun acató.

Esti fechu provocó un pidíu d'enxuiciamientu políticu del mesmo delantre'l Congresu que por munchos meses, por falta de quórum, nun ameyoró.

En marzu de 1999 la situación política complicose entá más, col asesinatu de Luis María Argaña, vicepresidente y rival d'Oviedo, el 23 de marzu de 1999. La oposición atribuyó la culpa al xeneral Oviedo. La plaza del Congreso llenose de manifestantes escontra 'l gobiernu, mentanto 'l xuiciu políticu escontra Cubas tenía más fuercia, llevando a la Cámara de Diputaos a xulgar a Cubas el día siguiente.

L'asesinatu del 26 de marzu d'ocho estudiantes manifestantes que foron acabaos a tiros por desconocíos fizo claru que'l Senáu votaría por destituyir a Cubas el 29 de marzu. Cubas arrenunció'l 28 de marzu y foise n'exiliu a Brasil. El mesmo día Oviedo escapó a l'Arxentina, u alcontró asilu políticu y llueu al Brasil.

A pesar de los temores de que los militares nun permitiríen el cambiu de gobiernu, el presidente del Senáu, Luis Ángel González Macchi, un opositor de Cubas, xuró pacíficamente como presidente'l mesmo día. González Macchi ofreció posiciones de gabinete nel so gobiernu a representantes mayores de los tres partíos políticos nun intentu por crear un gobiernu de coalición. A pesar de que'l Partíu Lliberal espulsolu del gobiernu en febreru de 2000, el gobiernu de González Macchi llogró un consensu ente los partíos en munches materies controvertíes, incluyendo la reforma económica.

El lliberal Julio César Franco ganó la eleición d'agostu de 2000 p'enllenar la vacante vicepresidencial. N'avientu de 2001, Brasil ñegó al Paraguái el so pidíu p'estraditar a Oviedo p'enfrentar un xuiciu pol asesinatu de marzu de 1999 y l'incidente del “marzu paraguayu”. N'agostu de 2001, la cámara baxa del Congresu consideró pero nun pasó una moción pa xulgar a González Macchi por presunta corrupción y gobiernu ineficaz.

En 2003 Nicanor Duarte Frutos fo escoyíu y xuró como presidente.

El 20 d'abril de 2008 nunes eleiciones históriques, el Partíu Coloráu perdió la presidencia, llueu de más de sesenta años nel poder. L'ex-obispu Fernando Lugo xuró como presidente de la República'l 15 d'agostu de 2008.

Organización política

L'actual Constitución de la República del Paraguái foi sancionada'l 20 de xunu de 1992. Acordies con ella, el Paraguái constitúise como un Estáu social de drechu, unitariu, indivisible y descentralizáu, qu'adopta como forma de gobiernu la democracia representativa, participativa y pluralista, fundada nel reconocimientu de la dignidá humana.

El Poder Executivu ye exercíu pol presidente de la República. Amás esiste un vicepresidente que, en casu d'impedimentu o ausencia temporal del presidente o vacancia definitiva de dichu cargu, sustitúilu con toles sos atribiciones. El presidente y vicepresidente son escoyíos por votación popular en forma conxunta pa un mandáu de cinco años, ensin posibilidá de reeleición.

El presidente ye'l xefe d'Estáu y de gobiernu de Paraguái. Tien, ente otres atribuciones, la facultá de nomar y remover a la so voluntá a los ministros del Poder Executivu, que son los xefes de l'alministración de les sos respeutives carteres, nes que, baxo la direición del presidente de la República, promueven y executen la política relativa a les materies de la so competencia. L'axuntamientu de tolos ministros, por convocatoria del presidente, llámase Conseyu de Ministros. Tien por finalidá coordinar los llabores executivos, promover la política del gobiernu y adoptar decisiones coleutives.

El gobiernu de cada departamentu ye exercíu por un gobernador y por una Xunta Departamental, escoyíos por votu direutu de los ciudadanos pa un periodu de cinco años. El gobernador representa al Poder Executivu na execución de la política nacional. El gobiernu de los conceyos tá a cargu d'un intendente y d'una xunta municipal, escoyíos popularmente.

El Poder Llexislativu ye exercíu pol Congresu, bicamenral, con una Cámara de Senadores, de 45 miembros, y una Cámara de Diputaos, con 80 miembros. Les eleiciones pal Congresu celébrense en llistes zarraes (nun se vota por cada candidatu a diputáu o senador, sinón por una llista presentada por cada partíu políticu) simultáneamente cola eleición presidencial. Los diputaos escóyense por departamentu y los senadores nuna circunscripción nacional única. Unos y otros son escoyíos pa cinco años, y pueden ser reelixíos.

El muérganu cimeru del Poder Xudicial ye la Corte Suprema de Xusticia, a la que se subordinen los demás tribunales y xulgaos qu'establez la llei. El Senáu, col alcuerdu del Presidente, designa a los sos nueve miembros o ministros, sobre la base de tríos presentaos pol Conseyu de la Maxistratura, previa seleición basada nos méritos y nes aptitúes.

Gobiernu

El presidente del país ye, dende'l 15 d'agostu de 2008, Fernando Lugo Méndez, que tien a Federico Franco como'l so vicepresidente. El presidente de la Cámara de Diputaos ye Víctor Bogado, y el del Senáu Jorge Oviedo Matto. El gabinete los ministros ta formáu polos siguientes ministerios y persones:

• Agricultura: Enzo Cardozo.
• Educación y Cultura: Víctor Ríos.
• Facienda: Dionisio Borda.
• Rellaciones Esteriores: Jorge Lara Castro.
• Industria y Comerciu: Francisco Rivas.
• Interior: Carlos Filizzola.
• Xusticia y Trabayu: Humberto Blasco.
• Defensa Nacional: Catalino Roy.
• Salú Pública y Bienestar Social: Esperanza Martínez.
• Obres Públiques y Comunicaciones: Cecilio Pérez Bordón.
• Secretaría de Turismu: Liz Crámer.
• Secretaría de la Muyer: Gloria Rubín.
• Secretaría del Mediu Ambiente: Óscar Rivas.
• Secretaría de la Infancia y la Adolescencia: Liz Torres.

Clima

La temperatura media añal ye de 22 °C. Tamién l'amplitú térmica mensual ye de carauterístiques templades y subtropicales. La diferencia ente'l mes más fríu y el más caldu allúgase polos 10 °C. Nel Gran Chaco les temperatures medies puen llegar a los ‎37,8ªC.‎

Paraguái tien un clima templáu a subtropical na rexón Oriental y un clima subtropical a tropical nel Chaco, que pue facese semiáridu nel Oeste. La rexón Oriental ye húmeda con munches lluvies a lo llargo del añu, con 1500 mm como referencia y con moderaos cambios climáticos daos poles estaciones. El Chaco, mentanto, ye más secu y esiste escasez d'agua. Nel branu les temperetures superen los 32 °C, y nel iviernu baxen hasta -‎‎2 °C.‎

El branu ye calorosu, con una temperatura media de 32 °C. N'iviernu la media ye de‎ 17 °C. Pola nueche 'l vientu modera la calor. Nos tiempos d'estivu son frecuentes les lluvies tormentoses. L'iviernu ye frescu y secu. La temperatura media anual allúgase ente 23º y 26 °C. La rexón esperimenta fuertes variaciones na temperatura. Nos meses de branu la temperatura suel alcanzar y superar los 40 °C. Los meses más secos son xunetu y agostu. Les lluvies más importantes rexístrense ente los meses d'ochobre a marzu, xeneralmente en forma de tormentes. La rexón Occidental rexistra baxo nivel de lluvies‎ (4000 mm a 1100 mm como media anual). Na rexón Oriental la media anual de lluvies allúgase ente 1400 mm a 1700 mm.‎

Los vientos que soplen del Brasil son caldos y con muncha humedá, demientres que los procendentes d'Arxentina son frescos y secos. En xeneral, nel país les temperatures son mui altes ente los meses d'avientu y marzu, con valores que superen los 36 °C. Sin embargu, estos valores puen cayer ente los meses de xunu y agostu.‎

Los valores estremos históricos rexistraos según la Direición de Meteoroloxía y Hidroloxía son na rexón Occidental: 44,8 °C na estación de Pedro P. Peña 'l 9 de payares de 1968 y -7,5 °C na estación Prats Gill el 13 de xunetu de 2000. Na rexón Oriental rexistróse 43,7 °C na estación de Caazapá'l 30 de payares de 1978 y -6 °C na estación d'Encarnación el 10 de xunu de 1945. Rexistráronse ñevades n'Encarnación (1975) y en Ciudad del Este (1982).

Les estaciones del añu en Paraguái:

• Branu: payares, eneru, febreru
• Seronda: marzu, abril, mayu
• Ivernu: xunu, xunetu, agostu
• Primavera: setiembre, ochobre, avientu

‎

Llingua guaraní

La llingua guaraní ye una llingua de la familia tupí-guaraní, falada por más 6 millones de persones (pa unes dos millones ye llingua materna) en Paraguái. El guaraní foi declaráu llingua oficial del Paraguái na Constitución del añu 1992, ocupando d'estamiente'l mesmu rangu que'l castellán.‎

Antaño'l guaraní yera una llingua nacional, según la Constitución de 1967. Pa que'l guaraní tuviere escritura, adautóse a les lletres llatines.‎

Por mor de la convivencia del guaraní col castellanu, ye mui corriente'l jopara o yopará, que ye la mestura de les dos llingües basaes na estructura gramatical del guaraní. Esta situación dase más na capital y los sos alredores.

Música

El músicu Luís Alberto del Paraná (1926-1974).

La música paraguaya ye mui particular, anque siendo l'unicu país de Sudamérica u la mayoría de los habitantes fala la llingua d'orixe nativu, la so música ye totalmente d'orixe européu.‎

Los instrumentos más populares son l'arpa y la guitarra. L'arpa paraguaya tien muncha difusión y ye conocida en munchos países.‎

Los sos xéneros son la canción paraguaya o purahéi (polca) y la guarania, que ye una canción llenta que fo desarrollada por José Asunción Flores al rodiu los años 1920. Dalgunos exemplos son: “India”, “Recuerdos de Ypacaraí”, “Mi dicha lejana”, etc. Les composiciones preferides pa executar n'arpa son les onomatopéyiques y fuertes “Guyrá Campana”, “Tren lechero”, ente otres.‎

Pala danza esisten les vives polques y polques galopaes. La polca ye una danza de pareyes, mentanto les galopes son danzaes por un grupu de muyeres llamaes galoperes que xiren en formando un círculu, balanciando d'un llau pa otru un cántaruo xarrón.

Otra variante ye la danza de la botella, u la principal baillarina danza hasta con 12 botelles na tiesta una sobre otra. Tamién tan los Valseados, una versión llocal de los vals, como por exemplu “El Chopí”, “Santa Fe”, “Taguató”, “Golondrina”, etc.‎

Ún de los más conocíos esponentes de la música paraguaya fo Luis Alberto del Paraná, quien realizó varios viaxes per Europa y el restu del mundu por más de 30 años.‎

Turismu

El Paraguái destácase por ser un atractivu turísticu pa visitantes que busquen la serenidá y la tranquilidá nel interior del país, en campos qu'ofrecen turismu rural, arrodiaos de formosos llugares naturales que hasta güei se conserven, como cerros, llagos y catarates, que son ideales pal descansu.

El turismu comercial estendióse bastante y Ciudad del Este ye la ciudá escoyida polos turistas de la rexón pales sos compres, siendo 'l principal ingresu económicu de la ciudá. N'Asunción alcuéntrense variaos servicios de gastronomía, hostelería y comercios de primer nivel.

Paraguái mantién hasta güei la mayoría de los sos edificios históricos, combinaos co les arbolades avenides na capital, que poseen la mayor infraestructura de centros comerciales, chigres, cines, casinos, teatros y llugares d'ociu del país.

Dende Encarnación parten escursiones pales ruines de les misiones xesuítiques construides ente'l sieglu XVII y el sieglu XVIII.

Artesanía

La diversidá cultural nel Paraguái permite un desendolcu constante de les artesaníes. Nótase la influyencia indíxena nos bellos trabayos en fibres naturales, maderes nobles, semientes, plumes y otros materiales naturales. Tapices, cestes, banastres, collares y otros artículos d'escelente terminación.

L'artesanía paraguaya ofrez tamién delicaos productos testiles como l'ao po'i, l'encax llamáu ñandutí, xoyería n'oru y plata, vasos de cuernu talláu, hamaques, mantes, talles de madera, oxetos de cerámica y munchos otros artículos nos que se destaquen la creatividá y habilidá de los artesanos.

Relixón

La relixón mayoritaria ye la católica, frutu del procesu d'evanxelización de los misioneros a los indíxenes y los otros habitantes nos sieglos XVI, XVII y entamos del XVIII. Hai menonites y otres minoríes protestantes.

Cada 8 de payares fácense procesiones a la Virxe de Caacupé, rumbu a la Basílica, allugada na ciudá de Caacupé. Tamién fácense procesiones a la Virxe de Itakuá.

Esisten grupos protestantes, xudíos, musulmanes y de relixones indíxenes qu'habiten nel país.

Medios de comunicación

En Paraguái la llibertá d'espresión y la llibertá de prensa tan amparades pola Constitución Nacional. Nel país ha amplia ufierta de medios de comunicación palos sos habitantes, la mayoría de calter priváu y de grandes grupos inversores con capitales nacionales y estranxeros, qu'amás poseyen varios medios axuntaos a les sos redes corporatives.‎

Deportes

El deporte más practicáu y popular ye'l fútbol. La seleición de Paraguái ye una de les más fuertes del continente, siendo dos vegades campeona de la Copa América en 1953 yen 1979 y ganó un gallardón de plata nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004 en siendo la única del país hasta 'l momentu y participó siete vegades na Copa Mundial de Fútbol.

Paraguái ye sede de la Confederación Suramericana de Fútbol (Conmebol), na Ciudá de Luque.

Llueu del fútbol el deporte con más aficionaos ye'l rally col so eventu más tradicional: el Trans-Chaco Rally, dende 1971.

Otros deportes practicaos son el rugbi, el baloncestu, el golf y el tenis.