Plantía:Ficha de fonema La oclusiva billabial sorda ye un tipu de soníu consonánticu usáu en dellos idiomes orales. El símbolu nel Alfabetu Fonéticu Internacional que representa esti soníu ye p, y el símbolu X-SAMPA equivalente ye p. La plosiva billabial sorda n'español ye escrita con 'p', como en padre o apiu.
La [p] falta aproximao nel 10% d'idiomes que tienen la [b]. (Vease [ɡ] referente a una falta similar). Ésta ye una carauterística rexonal de la "zona circum-saḥariana" (La parte d'África al norte del Ecuador, incluyendo la península arábiga). Nun se conoz l'antigüedá d'esta carauterística rexonal, nin si ye un fenómenu recién por causa de que el árabe empléguese como llingua de prestíu (l'árabe perdió'l so [p] en tiempos prehistóricos), o si l'árabe mesmu foi afeutáu por un patrón rexonal más antiguu. Atópase tamién n'otres árees. Por casu, el protocelta y el vascu antiguu tán reconstruyíos cuntando cola [b] mas non cola [p].
Sicasí, el soníu [p] ye bien común a lo llargo de la llingüística. La mayoría de los idiomes tien siquier una [p] simple, y dalgunos estremen más d'una variedá. Munchos idiomes indios, como'l hindi, tienen un contraste dicotómicu o binariu (de dos valores distintos) ente la [p] aspirada y la simple.
Carauterístiques
Carauterístiques de la oclusiva billabial sorda:
- El so manera d'articulación ye oclusivu, lo que significa que ye producida apexando l'aire nel tracto vocal.
- El so puntu d'articulación ye billabial, que significa que ye articulada con dambos llabios.
- El so tipu de fonación ye sorda, que significa que ye producida ensin vibración de les cuerdes vocales.
- Ye una consonante oral, lo que significa que l'aire escapa pela boca.
- Ye una consonante central, que significa que ye producida dexando al aire fluyir pola metá de la llingua, en cuenta de los llaos.
- La iniciación ye egresiva pulmónica, que significa que ye articulada emburriando l'aire de los pulmones y al traviés del tracto vocal, en vegada del glotis o la boca.
Variedaes de la oclusiva billabial sorda
| IPA | Descripción |
|---|---|
| p | p simple |
| pʰ | p aspirada |
| pʲ | p palatalizada |
| pʷ | p labializada |
| p˺ | p non soltada |
| p̌ | p sonora |
| pʼ | p eyectiva |
Escurrimientos
| Llingua | Pallabra | IPA | Significáu | Notes | |
|---|---|---|---|---|---|
| Alemán | Pack | [pʰak] | 'pila' | Ver Fonoloxía del alemán | |
| Castellán | peso | [ˈpe̞so] | 'pesu' | Ver Fonoloxía del español | |
| Catalán | pare | ['pare] | 'padre' | Ver Fonoloxía del catalán | |
| Checu | pye | [pɛs] | 'perru' | Ver Fonoloxía del checu | |
| Francés | pomme | [pɔm] | 'mazana' | Ver Fonoloxía del francés | |
| Xeorxanu | პირი | [ˈpiri] | 'boca' | Ver Fonoloxía del xeorxanu | |
| Griegu | πόδι | [ˈpo̞.ði] | 'pierna' | Ver Fonoloxía del griegu | |
| Hindi | पाल | [pɑl] | 'criar' | L'Hindi oldea les versiones aspirada y non aspirada | |
| Húngaru | pápa | [paːpɒ] | 'papa' | Ver Fonoloxía del húngaru | |
| Inglés | pack | [pʰæk] | 'paquete' | Ver Fonoloxía del inglés | |
| Italianu | papà | [paˈpa] | 'pá' | Ver Fonoloxía del italianu | |
| Xaponés | ポスト/posuto | [posɯto] | 'buzón' | Ver Fonoloxía del xaponés | |
| Noruegu | pappa | [pɑpːɑ] | 'pá' | Ver Fonoloxía del noruegu | |
| Pashto | پانير | [pɑˈnir] | 'quesu' | Fonoloxía del pashto | |
| Pirahã | pibaóí | [pìbàóí] | 'llondra' | Ver Fonoloxía del pirahã | |
| Portugués | pai | [pai] | 'padre' | Ver Fonoloxía del portugués | |
| Rumanu | pas | [pas] | 'pasu' | Ver Fonoloxía del rumanu | |
| Rusu | плод | [plot] | 'fruta' | Oldea cola forma palatalizada. Ver Fonoloxía rusa | |
| Suecu | apa | [ˈaː.pʰa] | 'monu' | Ver Fonoloxía del suecu | |
| Turcu | kap | [käp] | 'tarru' | Ver Fonoloxía del turcu | |
N'árabe
L'árabe nun tien a [p], la orixinal [p] semítica, tal como se topa nel acadiu, camudó a [f] en tiempos prehistóricos. Los falantes nativos árabes de normal interpreten la [p] estranxera como [b] tantu en llinguaxe oral como escritu; asina'l nome griegu Paulus pasó a ser l'árabe Bulus, por casu.
N'inglés
L'Inglés tien les variantes aspirao y plano [p], pero son alófonos. Cuando asocede'l [p] de primeres d'una pallabra o una sílaba con acentu prosódicu, como en print, support o potato, entós siempres ye aspirada. Cuando asocede de primeres d'una sílaba ensin acentu que nun ta de primeres d'una pallabra, como en occupant, vapid o keeper, entós nunca ye aspirada. Cuando la [p] apecere nun conxuntu de consonante dempués d'una [s], como en spin, sprain o suspend, tampoco ye aspirada. Cuando asocede a la fin d'una pallabra, como en tip, wasp o telescope, de normal nun ye aspiráu y si la pallabra ye alfinal d'una frase, entós la [p] frecuentemente nun se pronuncia.
En xeorxanu
El xeorxanu tien [p] aspirada y eyectiva. Son distintos fonemes, non alófonos. La p aspirada ye escrita con ფ. La p eyectiva ye escrita con პ .
N'alemán
N'alemán, la [p] simple ye un alófono de [b], ente que'l fonema escritu como p correspuende a la [pʰ] (aspirada). Esti nun ye'l casu en tolos dialeutos alemanes, sicasí, y [pʰ] nun esiste en --Austru-Bavarian--[ensin referencies].
En griegu
El griegu antiguu tenía [p] simple y aspirada, escrites pi (π) y fi (φ) respeutivamente. La forma aspirada desenvolver en [f] en tiempos helenísticos, seique antes. Al lleer el griegu antiguu, φ ye comúnmente pronounciado [f].
El griegu modernu namái tien [p] (π); φ ye pronunciada [f].
En Ubijé
Ubijé, un llinguaxe qu'anguaño ta escastáu, tenía variedaes de [p] eyectiva y faringealizada: /p pˁ p' pˁ’/. Les consonantes faringealizadas /pˁ pˁ’/ atopábense principalmente nos raigaños que conteníen otra consonante faringealizada.
Referencies
Enllaces esternos
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Oclusiva billabial sorda.
