Novela^[1], narración en prosa que suel ser más estensa que'l cuentu. El rellatu apaez como una trama enguedeyada o intensa con personaxes trazaos sólidamente y ambientes descritos con detalle, nun mundu autónomu ya imaxinariu. Amás, tien una variedá mayor de formes d'encadarmar el rellatu que van dende un narrador en primer persona a un narrador esternu. Xorreciendo'l grau de conocencia de los fechos o personaxes por parte del narrador, de narración en primer persona o testigu presencia a narrador omnisciente.

Historia

El términu novela remanez del italianu novella (del llatín nova: noticia). Ye'l más tardiegu de tolos xéneros lliterarios, y anque xurdió na Edá Antigua nun llogró afitase hasta la Edá Media. El términu novella entamó a emplegase pa nomar los rellatos de ficción con una estensión ente'l cuentu y el romanzo. N'español, primero utilizóse cola aceición italiana pasando llueu a desinar les narraciones estenses (romanzo n'italianu y roman en francés). El rellatu curtiu será denomáu a magar d'entós novela curtia.

Les primeres noveles producense ente'l sieglu II e.C y sieglu III e.C en Grecia y Roma, y clasificáronse en cuatro tipos básicos: noveles de viaxe, noveles romántiques, noveles satíriques y novela bizantina. Na Edá Media xurde la novela sentimental y la caballeresca. Nel sieglu XVI xurde la novela pastoril, la novela picaresca y la morisca.

El so orixe como téunica y xéneru lliterariu ta nel sieglu XVII n'español, siendo'l so meyor exemplu Don Quixote de la Mancha (1605) de Miguel de Cervantes. Considérase como una de les primeres noveles modernes del mundu. Innovaba respeutu a los modelos clásicos de la lliteratura grecorromana como lo yeren la epopeya o la crónica. Esta novela yá incorpora una cadarma episódica acordies con un envís fixu y xunitariu de forma premeditada.

Nel sieglu XVIII ñaz en Francia la novela d'anális psicolóxicu y de crítica. A fines del sieglu apaecen unes noveles cargaes d'un sentimentalismu melancólicu qu'abren el periodu románticu que se desendolca dafechu nel sieglu XIX cola apaición de la novela histórica, psicolóxica, poética y social. El xéneru algama la perfeición téunica col realismu y el naturalismu.

Nel sieglu XIX la novela llatinoamericana pudo escomenzar a desendolcar, depués de la espulsión de los españoles que prohibíen esti xéneru nes Amériques. Depués d'unos tentaos na primara metá del sieglu, hai un verdaderu florecimientu na mayoría de los países que coincide col romanticismu. Rescamplen Cecilia Valdés (versión definitiva 1882) del cubanu Cirilo Villaverde (Cuba 1812-???), Sab (1841) de la cubana Gertrudis Gómez de Avellaneda (Cuba: 1814-1873), Amalia (1851) del arxentín José Mármol (1817-1871), Enriquillo del dominicanu Manuel Jesús Galván (1834-1911), María (1867) del colombianu Jorge Isaacs (1837-1896), y Clemencia (1869-1888) del mexicanu Ignacio Manuel Altamirano (1834-1893). Al finar el sieglu'l realismu y el naturalismu facíense más importantes. Tal vez l'exemplu más conocíu ye Aves sin nido (1889) de la peruana Clorinda Matto de Turner (1852-1909), pero tamién dignu de comentar ye Música sentimental (1884) d'Eugenio Cambaceres

Nel sieglu XX desendolcase una fondera tresformación nes téuniques narratives rellacionaes col tratamientu de la secuencia temporal, el frañimientu del orde internu de la fábula, los análisis de los estremaos estaos y estratos de la concencia y del inconsciente, l'entecruciamientu de dellos niveles de llinguax, l'usu de téuniques que remanecen del cine (yuxtaposiciones, acumulación, narración en paralelu, flashback, etc.), de la cadarma musical, etc. Tamién afítase la novela de ciencia ficción como demostración del progresivu impautu teunolóxicu na nueva y moderna sociedá humana.

A entamos del sieglu XXI apaecen nueves téuniques basaes n'edición colaborativa utilizando les nueves teunoloxíes de la información, especialmente Internet, dalgunas d'elles como por exemplu wikinoveles o Wattpad.

Referencies