Naranxa

La naranxa[1] o ñaranxa[2] ye una fruta cítrica comestible d'orixe asiáticu obtenía del naranxu dulce o Citrus × sinensis. Ye un hesperidiu carnosu de cubierta más o menos gruesa y endurecío, y el so pulgu ta ensamáu per dellos gaxos enllenos de zusmiu, que caltienen abonda vitamina C, flavonoides y aceites esenciales.

La naranxa ye un híbridu d'orixe yá antiguu, dablemente ente pomelu, (citrus maxima) y mandarina (citrus reticulata).

La pallabra naranxa remana del sánscritu "narang" o del Idioma tamil; la fruta tien típicamente 11 pieces individuales, y nel idioma Tamil la pallabra "orangu" traduzse como "6 y 5", esto ye 11. Esistía n'asturianu tamién una forma llaranxa, asemeyada a la pallabra portuguesa de "laranja" y a la gallega de "laranxa"[3]. Les naranxes orixináronse nel sureste asiáticu, na India, Vietnam o nel sureste de China. El frutu del Citrus sinensis ye denomáu "naranxa duce" para desemeyalu del frutu del Citrus aurantium, la naranxa amarguxa.

Ye más pequeña y duce que'l pomelu o toronxa y más grande, magar que menos perfumáu, que la mandarina. Hai munches variedaes de naranxes, siendo la mayoría híbridos producíos dende les especies citrus maxima, citrus reticulata (mandarina) y citrus medica (cidrón).

La naranxa ye una de les frutes más consumíes en tol mundu y colléchase especialmente en rexones de clima templáu y húmedu.

Producción

Según FAOSTAT, los mayores productores mundiales (en tonelaes) en 2005 yeren:

1.Brasil17,804,600 tonelaes.
2.Estaos Xuníos8,393,276 tonelaes.
3.Méxicu4,112,711 tonelaes.
4.India3,100,000 tonelaes.
5.China2,412,000 tonelaes.
6.España2,294,600 tonelaes.
7.Italia2,201,025 tonelaes.
8.Irán1,900,000 tonelaes.
9.Exiptu1,789,000 tonelaes.
10.Paquistán1,579,900 tonelaes.


Información nutricional

Naranxa (frutu)
Valores nutricionales por 100g[4]

agua: 86,75 gcenizes/residuos: 0,44 g frebes: 2,4 gvalor enerxéticu: 47 kcal
carbohidratos: 11,75 g zucres: 9,35 g proteínes: 940 mg lípidos: 120 mg
Oligoelementos
potasiu: 181 mg calciu: 40 mg fósforu: 14 mg magnesiu: 10 mg
fierro: 100 µg zinc: 70 µg cobre: 45 µg sodiu: 0 mg
Vitamines
vitamina C: 53,2 mg vitamina B1: 87 µg vitamina B2: 40 µg vitamina B3: 282 µg
vitamina B5: 250 µg vitamina B6: 60 µg vitamina B9: 0 µg vitamina B12: 0 µg
vitamina A: 225 UI retinol: 0 µg vitamina E: 0,18 µg vitamina K: 0 µg
Ácidos grasos
saturaos: 15 mg mono-insaturaos: 23 mg poli-insaturaos: 25 mg colesterol: 0 mg

Referencies

  1. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: naranxa
  2. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: ñaranxa
  3. ↑ Diccionariu Etimolóxicu de la Llingua Asturiana (DELLA), Xosé Lluis García Arias; Universidá d'Uviéu & Academia de la Llingua Asturiana, Uviéu, 2021, vol. IV; ISBN 978-84-17445-18-8.
  4. ↑ Fonte: USDA Nutrient Database, Release 19 (2006), NDB No: 09200 (Oranges, raw, all commercial varieties)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.