Manuel Gondra
Presidente de Paraguái
Vida
Nacimientu	Buenos Aires, 1 de xineru de 1872[1]
Nacionalidá	Paraguái
Muerte	Asunción, 8 de marzu de 1927[1] (55 años)
Estudios
Llingües falaes	castellanu[1]
Oficiu	periodista, diplomáticu, políticu, escritor
Creencies
Partíu políticu	Partido Liberal Radical Auténtico (es)

Manuel Gondra Pereira (1 de xineru de 1872, Buenos Aires – 8 de marzu de 1927, Asunción)^[2] foi un políticu paraguayu. Foi presidente de Paraguái ente'l 25 de payares de 1910 y el l 17 de xineru de 1911; y ente'l 15 d'agostu de 1920 y el 29 d'ochobre de 1921.

Manuel Gondra Pereira foi una figura de gran importancia política na hestoria de Paraguái y que dexó'l so calquier nel campu de les rellaciones internacionales. Filólogu, llingüista, historiador y ensayista, integra la xeneración conocida como los "novecentistas". Prestixosu intelectual y maestru de mocedaes, militó na corriente radical del Partíu Lliberal y foi dos veces Presidente de la República de Paraguái.

Esisten versiones de que nacería en Ypané (pueblu natal de la so madre) o entá a bordu d'un barcu, la mayoría de los autores dan por fechu que Manuel Gondra nació en Villeta el 1 de xineru de 1871, fíu del arxentín Manuel Gondra Alcorta y de la paraguaya Josefa Natividá Pereira. Otres fontes citen el so llugar de nacencia la ciudá de Buenos Aires, capital de la República Arxentina, emigrando la so familia al Paraguái ya instalándose en Villeta.

La so familia vivió en Villeta, onde Gondra realizó les sos primeres lletres pa depués treslladase a Asunción onde cursó los sos estudios secundarios nel Colexu Nacional de la Capital. Dende bien nuevu enseñaba gramática, lliteratura y xeografía nes mesmes aules que-y tuvieron como alumnu pupilu. La so ilustración yera peramplia y prodixosa la so memoria. D'ella podía estrayer, como de ficheru bien entamáu, la cita oportuna pa sofitu de cualesquier plantego.

Manuel Gondra foi unu de los fundadores d'El Tiempu, diariu onde escribía col grupu de Blas Garay, Manuel Domínguez, Fulgencio R. Moreno y Emeterio González. Collaboró tamién en La Democracia, La Selmana, L'Independiente, La Prensa y El Diariu. Destacóse como'l lliteratu más brillosu y autorizáu de Paraguái de la so dómina. La producción de Gondra foi de gran valor. Dende empiezos del sieglu hasta la hora de la so muerte, Gondra foi xefe y mentor de "El Lliberal", mediu que lu llevaría a la presidencia de la República dos veces.

Dende agostu de 1905 hasta xunetu de 1908 foi unviáu estraordinariu y plenipotenciario ante'l Gobiernu de Brasil. Al so regresu de Rio de Janeiro integró la Lliga de la Mocedá Independiente nes files lliberales y n'ochobre de 1908 foi nomáu ministru de Rellaciones Esteriores. Un añu y mediu dempués, el 14 de mayu de 1910, foi proclamáu candidatu a la presidencia. Ganó y asumió'l 25 de payares de 1910, pero a pesar de los esfuercios de Gondra, hubo dellos conatos de revolución. El 17 de xineru de 1911 Gondra arrenunció al cargo ante'l Congresu.

Foi tamién Ministru Plenipotenciario en Washington. El 15 d'agostu de 1920 asumió per segunda vegada la presidencia, y foi responsable d'establecer los primeros contactos pa traer al Paraguái a los colonos menonites. Manuel Gondra foi unu de los principales defensores de la diversidá ya igualdá, Derechos Humanos y apertura de Paraguái a pueblos estranxeros militando viviegamente en contra la discriminación de too tipu. Los sos dos misiones ante'l gobiernu de Brasil conquistáron-y el respetu y l'estima del Barón de Rio Branco (fíu del Vizconde), y al poco tiempu d'asumir el so segundu mandatu, empezó a demostrar la so disconformidá cola dependencia de Paraguái respeuto de l'Arxentina, impulsando con fuercia la rotura d'esa condición. Tamién Eusebio Ayala defendió un meyor aprovechamientu de Puerto Esperanza, nes márxenes del ríu Paraguái en Mato Grosso y la construcción d'una vía ferrial xuniendo l'actual Foz de Iguazú a Asunción. A Gondra débese l'entamu d'esa visión xeopolítica de salida al Este y de mayor acercamientu al Brasil pa salir de la hiperdependencia de l'Arxentina.

Representando al Paraguái na V Conferencia Panamericana, realizada en Santiago de Chile l'añu 1924, algamó resonante ésitu internacional cola llamada "Convención Gondra", aprobada por unanimidá ensin una sola enmienda. Al proponer ellí l'arbitraxe obligatoriu ente les naciones americanes como preséu xurídicu pa esaniciar del continente los peligros d'una guerra, emitió conceutos tan formosos como ésti: "Nun conflictu ente Estaos puede'l débil ser xustu; puede selo'l fuerte. Pero la inxusticia del unu ta llindada pola so propia impotencia, al pasu que la del otru puede pretender llegar onde llegue la so fuercia. Por eso, nun pudiendo faer que'l xustu sía siempres fuerte, empeñemos porque'l fuerte sía siempres xustu".

Don Manuel Gondra vivió y morrió probe. Yera conocíu por dir al Palaciu de los Lopez, sede del gobiernu, a cuerpu en cuenta de usar el carruaxe presidencial. Nun amar la política nin los afalagos del poder. Siempres que podía sustraese a la función pública recoyer na clarixa fecunda de la so biblioteca pa lleer y meditar. La so vida austera tuvo dedicada a la cultura, a la idea, al bien públicu y a los altos ideales de xusticia y llibertá. La so biblioteca particular foi una de les más pervalibles de Paraguái y dempués del so fallecimientu foi adquirida pola Universidá d'Austin, nel Estáu de Texas (*).

Arrodiáu del respetu de los sos conciudadanos de tolos credos políticos, finó n'Asunción el 8 de marzu de 1927. En cumplimientu de la so postrera voluntá, los sos restos reposen a cielu abiertu, nos soleyeros campos de Ypané.

Primeros años

Nació en Buenos Aires el 1 de xineru de 1871. De madre paraguaya, de Ypané, foi traíu de neñu al llar solariego. En Paraguái fixo la so carrera estudiantil, la política y l'intelectual. Como arxentín, Gondra sabía que nun podía aportar a candidatures, pero na nómina de diplomaos de bachiller en 1900 apaez como paraguayu.

Terminó la secundaria n'avientu de 1900, a los 29 años.

Actuación

Ingresó na Facultá de Derechu y Ciencies Sociales d'Asunción, pero abandonó ensin terminar la carrera, apurriéndose de llenu a la docencia, a la política y al periodismu. Dende agostu de 1905 hasta xunetu de 1908 foi unviáu estraordinariu y plenipotenciario ante'l Gobiernu de Brasil. En xunetu de 1908, al so regresu de Rio de Janeiro integró la Lliga de la Mocedá Independiente nes files lliberales y n'ochobre de 1908 foi nomáu ministru de Rellaciones Esteriores. Un añu y mediu dempués, el 14 de mayu de 1910, foi proclamáu candidatu a la presidencia. Ganó y asumió'l 25 de payares de 1910. A pesar de los esfuercios de Gondra, hubo dellos conatos de revolución. El 17 de xineru de 1911 (un mes dempués d'asumir), Gondra arrenunció al cargo ante'l Congresu. El 15 d'agostu de 1920 asumió per segunda vegada la presidencia, pero tuvo qu'arrenunciar otra vegada a ella'l 29 d'ochobre de 1921.

Morrió en Asunción el 8 de marzu de 1927.

Juan Bautista Alberdi y el presidente Manuel Gondra

Cunta l'escultor arxentín Erminio Blotta (1892-1976):

Tando yo en Luque recibo una telegrama pa faer el bustu del primer maestru arxentín d'Anatomía. Fui a Rosario [Arxentina]. Como ellí nun tenía taller, fui trabayar a la casa d'Oliverio Girondo [poeta, 1891-1967] en Buenos Aires. Ellí visitábanos el rosarino Dr. David Peña. Nuna oportunidá [1920] llegó un señor de visita, don Manuel Gondra, que venía dende Washington a faese cargu per segunda vegada de la presidencia de Paraguái, y entós el Dr. Peña díxo-y a Gondra: «Esti mocito ye bien amigu de Paraguái, ta en Luque, y tuvo en Villeta». El nome de Villeta sorprendió a Gondra: «¡Yo soi de Villeta, mire qué casualidá!». Y depués saca un papel y amosar: «Nel barcu pensé qu'una de les primeres coses que voi faer como presidente ye alza-y un bustu a Alberdi por que sía allugáu na exa de la cai que lleva'l so nome n'Asunción, sobre la Plaza del Congresu». Yo ufiertéme a faé-ylo y él negóse, diciendo que pa eso había que faer el decretu primeramente, ver d'ónde se llograben los fondos, etc. Yo nun quixi saber nada, díxi-y que facer y facer. A los cinco meses llegué a Asunción, per ferrocarril, col bustu de Alberdi. Presentéme a Gondra y di-y la noticia. Él sorprendióse bien de y díxome que lo fadría retirar de l'Aduana darréu. Al salir del palaciu atopé con Juan Stefanich [políticu, paraguayu, 1889-1979], a quien-y cunté'l casu y a otru día una manifestación estudiantil llevó'l bustu en procesión hasta'l llugar qu'había señaláu Gondra. Este taba col intendente municipal, quien prometió p'a otru día empezar les obres del pedestal. Pero'l pedestal nunca se fixo. Cayó Gondra nuna revolución, pasó'l tiempu y un día recibo carta de Delgado Rodas comunicándome que'l famosu bustu taba nuna escuela de Barrero Grande (que güei se llama Eusebio Ayala. ¿Qué pasara? El presidente Guggiari regaló'l bustu a la Casa Arxentina n'Asunción, inorando los antecedentes del mesmu, y la Casa Arxentina fíxo-y un formosu pedestal de mármol y agasayólo a la escuela Juan Bautista Alberdi de Barrero Grande. Más tarde fui a ver el bustu. Cayóme l'alma al pisu: taba allugáu detrás d'un pozu d'agua, teniendo como fondu un bananal. Depués Raúl Amaral ―que yera funcionariu de la embaxada arxentina― iguó'l bustu, poner n'otru llugar, fíxo-y un arcu y ta perbién. O'Leary habíame dichu que tenía de volver a Asunción p'allugalo nel Panteón de los Héroes, pero nun pasó nada. Sigue en Barrero Grande.

Erminio Blotta (escultor arxentín, 1892-1976)^[3]

Ver tamién

• Presidentes de Paraguái

Predecesor: Emiliano González Navero	Presidente de la República de Paraguái 1910 - 1911	Socesor: Albino Jara
Predecesor: José Pedro Montero	Presidente de la República de Paraguái 1920 - 1921	Socesor: Eusebio Ayala

Nota

• Romero, Roberto : Gondra, un intelectual exemplar; 1989. 148 páxs.^[4]

• "El Paraguái a empiezos del sieglu XX (1900-1930)" de Liliana Brezzo / "Cume en soledá" de Benignu Riquelme / "Homes y dómines de Paraguái" d'Arturo Bray / "Curtia hestoria de grandes homes" de Luis G. Benítez / "Efemérides" de Luis Verón / "Manuel Gondra - Los Meyores al Poder" de Ricardo Caballero Aquino / "-yos transformations du Droit International", Revista xurídica mensual editada y publicada en París, edición de xineru de 1927 / Artículu y escoyeta d'Eduardo Nakayama, Asociación Cultural Mandu`arâ