Manuel Amador Guerrero
Vida
Nacimientu	Turbaco, 30 de xunu de 1833[1]
Nacionalidá	Panamá
Muerte	Ciudá de Panamá, 2 de mayu de 1909[1] (75 años)
Familia
Casáu con	María de la Ossa de Amador
Fíos/es	Manuel Amador Terreros (es)
Estudios
Llingües falaes	castellanu
Oficiu	políticu
Creencies
Partíu políticu	Partido Conservador (es)

Manuel Amador Guerrero (30 de xunu de 1833, Turbaco – 2 de mayu de 1909, Ciudá de Panamá) foi políticu y médicu colombianu y panamiegu, unu de los xestores de la separación de Panamá, miembru de la Xunta Provisional de Gobiernu y primer presidente constitucional de la República de Panamá.

Biografía

Fíu de José María Amador y Leguina, y de María Mercedes Guerreru Córdoba. Graduóse de médicu ciruxanu na Universidá del Madalena y del Ismu en 1855. Exerció'l so cargu de médicu per dellos meses de 1855 en Cartagena de Indias, pero puestu foi atraíu pol so espíritu aventureru escontra Panamá, Santiago de Veraguas y Colón, que nesi momentu teníen una puxanza económica productu de la construcción del Ferrocarril Interoceánico, que atraía a gran cantidá d'inmigrantes que se dirixíen en busca d'oru en California. Amador camudar a la ciudá de Panamá, a finales de 1855. Participó viviegamente na política colombiana ya inscribióse nel Partíu Conservador, llegó a ocupar altos cargos dientro d'esti coleutivu. Como representante pola provincia de Veraguas ocupó una curul por dalgún tiempu nel Congresu de la República de la Nueva Granada. En 1866 foi escoyíu primer designáu como Xefe d'Estáu del Estáu Federal de Panamá. Al añu siguiente foi electu presidente del Estáu, pero una revuelta armada torgó-y exercer el cargu. Vencíu y prisioneru nel campu de batalla, hubo de sufrir depués el destierru que s'enllargó per un añu.

Anque nun dexó de tomar participación activa na política, nun figuró en puestu dalgunu hasta l'añu de 1886, en que pol arrenunciu del xefe civil y militar del Estáu, xeneral Ramón Santodomingo Vila, Amador Guerrero encargóse temporalmente del mandu supremu.

La so esposa yera Marìa Ossa d'Amador, y el so fíu, llamábase Manuel E. Amador.

Mientres los postreros 30 años del sieglu XIX, correspondió-y a Manuel Amador Guerrero reorganizar l'Hospital Santu Tomás, vieya institución de caridá que databa de la dómina de la colonia, que pola probeza crónica del país nun podía realizar cola debida amplitú la misión humanitaria a que taba llamada. Como médicu siempres, n'ocasiones como superintendente, y ensin recibir remuneración dalguna la mayor parte del tiempu, Amador Guerrero foi alma y brazu de la institución, y alla consagró-y el so esfuercios y los sos entusiasmos filantrópicos con abnegación y espíritu públicu exemplares.

En 1890 aldericábase una cuestión d'importancia vital pal ismu de Panamá. Yera patente que la Compañía Francesa de la Canal, qu'empezara la construcción de la vía interoceánica, taba imposibilitada pa concluyila dientro del términu axustáu nel contratu.

Los trabayos fueron suspendíos casi totalmente, y nel ismu empezó a sentise de nuevu tarrecible postracción económica. Había esperanza de que por aciu una prórroga de la concesión la empresa pudiera reorganizase y asegurar asina la terminación d'obra tan vital pa la vida económica del país. Panamá, afeutada direutamente cola crisis, dispunxo entós unviar a Bogotá una comisión integrada por cuatro de les sos más representativos ciudadanos coles mires de xestionar la prórroga ante'l Gobiernu central. Pa esa comisión foi designáu'l doctor Amador Guerrero, n'unión del célebre inxenieru panamiegu Pedro J. Sosa, autor xunto a Wyse y Reclus del trazáu de la ruta escoyida pa la Canal; l'obispu de la diócesis, Dr. José Alejandro Peralta; y Ricardo Arango, más tarde gobernador del departamentu.

El gobiernu colombianu convieno en conceder una prórroga de 10 años qu'empezaríen a cuntase en 1894, por aciu la cual llogró entamase una nueva compañía y l'empresa salvar d'una perda total. Magar ello, la obra taba mancada de muerte.

Tres el colapsu de la canal francesa, surden les negociaciones ente Colombia y Estaos Xuníos pa volver a entamar la escavaciones de la canal interoceánico. Nueves esperances nacieron pal pueblu panamiegu al roblase'l contratu Herrán–Hay, qu'encamentaba la terminación de la obra per parte de Y.O. El congresu colombianu refugó'l conveniu y Panamá viose una vegada más frente a la so posible ruina. La miseria reinaba nel ismu. España la Guerra de los Mil Díes, que terminó en payares de 1902.

Ante'l refugu del congresu colombianu del tratáu Herrán-Hay el pueblu panamiegu somorguiar na desesperación pola inminente ruina y miseria en que s'atopaba l'ismu, ante esta desafortunada situación los ciudadanos más pernomaos empezaron a entamar la separación de Panamá coles mires de sacar de la miseria al país, axustando un nuevu tratáu de la canal col gobiernu de los Estaos Xuníos. José Agustín Arango, ciudadanu prominente nel ismu, concibió entós la idea d'incorporar l'ismu al rol de les naciones como república independiente. Este confió a Amador el so secretu y dambos dedicáronse a trabayar conxuntamente per dellos meses pa dixebrar l'ismu de Colombia. Hasta que por fin surdió la República de Panamá'l 3 de payares de 1903.

Dedicó la so xestión alministrativa al establecimientu de la institucionalización del Ismu de Panamá. Foi Presidente del Estáu Soberanu de Panamá. Destacóse como políticu al ser escoyíu na Convención Nacional Constituyente en 1904, por decisión unánime, como'l Primer Presidente Constitucional de Panamá una vegada llograda la separación de Colombia. Participó xunto a José Agustín Arango nel procesu separatista y foi unviáu a Washington a sostener conversaciones tendentes a establecer un tratáu pa la construcción de la canal de Panamá.

Presidencia

Col concursu del so gabinete y l'Asamblea Nacional llográronse cambeos radicales en beneficiu de la crecedera política, económicu y educativu del país; reaxustáronse los órganos executivu, llexislativu y xudicial en que s'encontaron les bases pal sistema democráticu; modificóse'l sistema de rentes, tributariu y fiscal; entamáronse les aduanes; abriéronse los puertos al comerciu mundial; abriéronse escueles secundaries y d'artesanía.

Foi defensor del Tratáu Hai-Bunau Baniella y pallo formó la Comisión de Estáu sobre'l Tratáu, conformada por Belisario Porras y Francisco Filós. Esta comisión tenía como oxetivu esclariar les duldes de ciertos panameños alrodiu de los derechos daos a Estaos Xuníos sobre'l territoriu de la Zona de la Canal. Finalmente llegóse a la conclusión que'l tratáu nun mancaba la soberanía de Panamá.

Amador Guerrero finó na ciudá de Panamá el 2 de mayu de 1909.

Fontes bibliográfiques

• Ministeriu de la Presidencia. Los presidentes de Panamá.Estudiu Cronolóxicu y analís estadísticu.
• Castillero, Ernesto J. Galería de Presidentes de Panamá. Panamá, 1935
• Caxa d'Aforros. Forxadores de La nuesa Nación. 1999.
• Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Río Piedres, Puertu Ricu: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390.
• Mellander, Gustavo A. (1971). The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568.
• Plasmu Lara, J.A. Galería de Gobernantes de Panamá (1821-1971) Imprenta Litho Garzo S.A. Payares de 1971.
• Zentner, Federico Jr.Nomes y apellíos de forxadores de la patria. Panamá, 1984.

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Manuel Amador Guerrero .
• «Manuel Amador Guerrero». en Find a Grave. (n'inglés)