Manga (en xaponés: 漫画) ye la pallabra xaponesa pa nomar a la historieta. Tórnase, lliteralmente, como "dibuxos caprichosos" o "escarabayos"; fuera de Xapón, utilízase namái que pa referíse a la historieta xaponesa. Katsushika Hokusai un representante del ukiyo-e, alcuñó'l término manga, al amestar los kanji correspondientes a informal (漫 man) y a dibuxu (画 ga). Al autor de manga se lu conoz como mangaka, y al aficionáu, como Akiba-kei u Otaku (más utilizáu pero de connotaciones más ñegatives). El manga ñaz d'un mestu ente'l ukiyo-e y l'estilu de dibuxu occidental, y namái tres la Segunda Guerra Mundial, convertiríase, adulces, no que güei conocemos.
Una migaya del total de mangues espublizaos en Xapón suel convertíse n'anime. Esti caberu créase, davezu, una vez que la serie tuvo ciertu ésitu. Lo más común ye que les histories seyan modificaes pa faceles más comerciales o pa cumplir con ciertes regulaciones de les canales de televisión.
Anguaño, el manga o historieta xaponesa ye l'estilu más conocíu del mundu y constitúi una parte importantísima del mercáu lliterariu del país. El manga abarca tolos xéneros y aporta a tolos públicos, motivando amás adautaciones a estremaos formatos: series de dibuxos animaos, películes d'imaxe real y videoxuegos.
Menes de Manga
Por audiencies
- Kodomo manga (empobináu a neños)
- Shōnen manga (empobináu a mozos adolescentes)
- Shōjo manga (empobináu a moces adolescentes)
- Seinen manga (empobináu a homes mozos y adultos)
- Josei manga (empobináu a muyeres moces y adultes)
Xéneros
- Alternativu
- Gekiga (imáxenes dramátiques)
- La nouvelle manga (Combina la historieta Franco-Belga col manga xaponés)
- Semi-alternativu
- Compañeros de batalla (persones que tienen camaraes de batalla)
- Harem manga (un mozu arodiáu por munches moces)
- Mahō Shōjo (magical girl, una moza que se tresforma y alquier poderes especiales)
- Moé (tamién mahō kanojo o novies máxiques)
- Mecha (robós pergrandes)
- Shōjo-ai (romance lésbicu)
- Shōnen-ai (romance gai)
- Dōjinshi ("Manga fechu por aficionaos")
- Hentai - Ye'l nome que se-y da al manga eróticu o pornográficu n'Occidente, anque en Xapón se suel conocer como seijin manga o ecchi. A la so vez, esti tipu de manga subdivídese en categoríes, que tamién sirven pa clasificar otros productos como videoxuegos o anime:
Historia
El manga ye una de les manifestaciones de la historieta. Si se precisa la so venceya col arte xaponés, foi productu d'una llarga evolución de magar el sieglu XI. Dende un entamu, se pue notar el predominiu de la simplicidá nos detalles y l'harmonía na composición.
Antecesores del Manga
Los primeros indicios del manga desendolcáronse col Chōjugiga (dibuxos satíricos d'animales), atribuyíos a Toba no Sōjō (sieglos XI-XII), del que malpenes se conserven anguaño unos escasos exemplares en blanco y prieto.
Demientres el periodu Edo, l'ukiyo-e desendolcóse con rixu, y produxo les primeres narraciones remotamente comparables a los xéneros d'anguaño del manga, que van de la historia y l'erotismu a la comedia y la crítica.
Hokusai afitó l'usu del vocablu Manga nún de los sos llibros, Hokusai Manga, recompiláu a lo llargu'l sieglu XIX. Otros dibuxantes, como Gyonai Kawanabe, rescamplaron tamién nesi periodu artísticu.
Los precursores del manga modernu
Cuando s'entamó la era Meiji, los artistes europeos maraviyábense del ukiyo-e, gracies a la exótica guapura que tresmitía. Con ello, los entamos del manga modernu debiéronse non sólo al estepticismu nel arte del periodu Edo, sinón a les influyencies europees, y más sero d'Estaos Xuníos d'América: sobremanera, cola introducción de les téuniques del cómic.
Demientres el sieglu XIX, en plena transición de la era feudal a la industrializada, foron Charles Wirgman y George Bigot (dambos, críticos de la sociedá xaponesa d'esos tiempos), quienes afincaron les bases pal desendolcu del manga. Dambes personalidaes foron ya entá siguen siendo almiraos polos mangaques, por mor de la so trescendencia nel dibuxu viñetísticu xaponés.
Al aportar el sieglu XX, xurdieron los precursores del manga d'anguaño, en manes de los propios xaponeses como Ippei Okomoto, Kiyochika Kayashi y Rakuten Kitazawa. Toos ellos oficiaron de pioneros, espardiendo la so obra al traviés d'espublizaciones como Tokyo Puck (1905). Sicasí, se suel considerar a Tagosaku to Mokube na Tokyo Kenbutsu como'l primer manga de la dómina moderna.
El manga hasta 1945
Col espardimientu de la influyencia cultural europea en Xapón, el manga modernu foi tomando vida según s'introducíen téuniques de dibuxu y viñetáu. Esto tornóse nuna producción lenta pero segura por parte de mangaques como Kitazawa, Ichiro Suzuki y Takeo Nagamatsu.
Los años 1920 y 1930 foron perbonos, cola apaición de xéneros como'l Kodomo (manga pa neños). Tamién les espublizaciones se foron perfeccionando n'obres destacaes como Nagagatsu no Sanjushi, Speed Taro y Ogon Bat (esti caberu, el primer superhéroe). Al empar, dende 1915 viníense faciendo los primeros ensayos pal pasax del manga a l'animación, lo que más sero remanecería nel xurdimientu del anime.
Al aportar la Segunda Guerra Mundial, col xorrecimientu de polítiques militaristes, el manga escomenzó a vese influyenciáu polos rellatos bélicos, los cualos amosaben personaxes perfechos ya invencibles. Utilizóse al manga con fines propagandísticos hasta 1945, cuando les autoridaes d'Estaos Xuníos d'ocupación prohibieron de manera xeneralizada esti tipu d'historietes.
Nacencia del Manga modernu tres 1945
Cola rendición incondicional en 1945, Xapón entraría nuna nueva dómina. L'entretenimientu emerxó como industria retrucando a la necesidá psicolóxica d'evasión énte la cruda posguerra. La falta de recursos de la población en xeneral requería de medios baratos d'entretenimientu.
De tal mou, la industria de Tokiu de mangues basaos en revistes vio xurdir competidores. Productu de les circunstancies, apaeció'l Kamishibai, una especie de lliendes de ciegu, que percorría los pueblos ufriendo'l so espectáculu a cambéu de la merca de carambelos. El Kamishibai nun competía coles revistes, pero sí otros dos nuevos medios cientraos n'Osaka:
- Per un llau, el sistema de biblioteques de pagu, que funcionaría con una rede de 30.000 centros de préstamu per tol país, produciendo los sos propios mangues, en forma de revistes o tomos de 150 páxines.
- Per otru, los llibros roxos, tomos d'unes doscientes páxines de papel de baxa calidá en blanco y prieto, el so rasgu identificatoriu yeren les sos portaes en colloráu y el so baxu preciu. Esta industria pagaba a los sos artistes sueldos próximos a la miseria, pero a cambéu éstos gociabem d'una amplia llibertá creativa.
Osamu Tezuka, un ventiañeru estudiante de medicina apasionáu de los dibuxos animaos de Fleischer y Disney, camudaría la faz de la historieta xaponesa col su primer llibru roxu. La nueva islla de l'ayalga vendió sospresivamente ente 400.000 y 800.000 ejemplares. El so ésitu foi aplicar al cómic un estilu cinematográficu descomponiendo los movimientos en varies viñetes y combinando esti dinamismu con abondantes efeutos sonoros.
L'ésitu de Tezuka llevólu a les revistes de Tokyo, particularmente a la nueva Manga Shonen (1947) que foi la primer revista infantil dedicada n'esclusiva al manga, y na que Tezuka espublizó Astroboy. Nestes revistes impunxo'l so esquema d'epopeya en forma de serie de rellatos y diversificó la so producción en munchos xéneros, de los que rescamplen les sos adautaciones lliteraries y el manga pa moces o shōjo manga. A mediaos de los 50, Tezuka treslladóse a un edificiu de la capital nomáu Tokiwasi, al que peregrinaríen los nuevos autores, entós aspirantes, y anguaño estrelles. Un añu depués, Shonen desapaeció y los llibros roxos agonizaron. Ente dambos, y por obra d'Osamu Tezuka, punxeran los pilares de la industria del manga y anime contemporáneos. Al poco de la so muerte dellos de los periódicos xaponeses más importantes pidieron que se-y entregara'l premiu novel de lliteratura, anque foi refugáu. Dende 1997 celébrase añalmente l'Osamu Tezuka Culture Award, n'honor a l'aportación de Tezuka al manga modernu, premiu onde son gallardoniaos aquellos mangaques que siguen la visión de Tezuka.
El trunfu de les revistes de manga finó col Kamishibai, y munchos de los sos autores abellugáronse nel sistema de biblioteques. Les revistes de manga yeren toes infantiles, y les biblioteques alcontraron un güecu creando un manga empobináu haza un públicu más adultu: el gekiga. Dexaron l'estilu de Disney por otru más realista y fotográficu abriendo'l campu a nuevos xéneros violentos, escatolóxicos o pornográficos como l'horror, les histories de samurais, los mangues sobre yacuces, l'erotismu, etc. Ente ellos cabe rescamplar a Sanpei Shirato qu'en 1964 patrocinaría la única revista underground de la historia del manga, Garo. La competencia nel tarrén gráficu del gekiga ubligó a les revistes a amenorgar la presencia del testu, medrar el númneru de páxines y tamañu pa la so meyor visión.
Col entamu del auxe económicu la xente esixía más manga. En rempuesta, una de les principales editores de llibros, Kodansha, entró en 1959 nel mercáu de revistes. El so títulu Shōnen Magazine, camudó la pauta de periodicidá mensual a selmanal, multiplicando la producción ya imponiendo a los autores l'estaxanovismu, anque esta vez con sueldos millonarios. Ceo, otros grupos editores como Shueisha, Shogakukan o Futabasha xuniríense. Esti sistema de producción sacrificaría'l color, la calidá del papel y la sofisticación temática, llevándose tamién de pasu la crítica política. Pero medraría vertixinosamente les ventes hasta cifres astronómiques y con elles los beneficios empresariales, convirtiendo al manga nel mediu de comunicación audiovisual más importante del país.
L'espardimientu a Occidente
En 1988, gracies al ésitu de la versión cinematográfica d'Akira, basada nel manga homónimu del dibuxante Katsuhiro Otomo, espublizáu en 1982 na revista Young Magazine de la editorial Kōdansha, el manga emprimó a difundise internacionalmente a escales enxamás nun suañaes enantes. A fines de los años noventa, el manga influyó nes espublizaciones de los xigantes del cómic d'Estaos Xuníos Marvel Comics y DC Comics: inclusive foi contratáu (ensin munchu ésitu) el mangaka xaponés Kia Asamiya pa una de les sos series cimeres, Uncanny X-Men.
Pero'l gran asocedíu que la producción xaponesa Akira llevó a Occidente nun foi daqué que se forxó de la nueche a la mañana. Yá nos años 1960 Osamu Tezuka vendiera los derechos d'emisión de la so primera serie Astro Boy a la cadena d'Estaos Xuníos NBC algamando un ésitu bastante notable d'audiencia infantil. Nos años setenta, socedieron-y les series d'animación Mazinger Z, Great Mazinger, Grendizer, siendo esta cabera un españíu mediáticu en Francia, u se la conocería como Goldorak. Toes elles basábense nos cómics del mangaka Gō Nagai, actual magnate d'un imperiu de distribución editorial. Na década de los 80, entamaron a rescamplar series d'otra mena, como Macross, conocida n'Occidente por Robotech: la revisión d'Osamu Tezuka d'Astroboy pero nesta ocasión vuelta a filmar en color y con aires yá más modernos. A la que se sumó la saga épica Gundam, basada nel cómic serie, namái superada en temporaes y episodios pola serie d'animación d'Estaos Xuníos The Simpsons de Matt Groening.
Ún de los autores más relevantes ya importantes nel apoxéu mediáticu de fines de los ochenta ya entamos de los noventa, foi'l mangaka Akira Toriyama, creador de la famosa serie Dragon Ball y de la serie Dr. Slump, dambes carauterizaes pol so humor picante, irreverente y absurdu. Tal foi l'ésitu de les sos dos obras qu'en dellos países europeos llegó a desbancar de les llistes de ventes d'historieta al cómic d'Estaos Xuníos y a los cómics nacionales demientres bastantes años. Esti fenómenu foi más marcáu n'España, onde en pocos años Dragon Ball vendió tantos exemplares, que se considera'l tebeu más vendíu na historia'l país. La revista Shōnen Jump —en momentos puntuales, especialmente demientres delles selmanes que coincidíen con episodios decisivos de la serie Dragon Ball— llegó a aumentar la so tirada semanal en 6 millones d'exemplares.
Anguaño'l xéneru del manga ta afitáu na sociedá occidental por mor del ésitu collecháu demientres les décades pasaes. Inclusive foi imitáu por autores europeos y d'Estaos Xuníos, quienes trataron de competir cola cuidada estética y los recursos visuales d'esti xéneru. La importancia del manga medró considerablemente, dexando de ser daqué minoritariu n'Occidente pa constituyise nun fenómenu comercial y cultural, en competencia direuta cola hexemonía narrativa d'Estaos Xuníos y europea.
Inclusive la poderosa Disney afaló les producciones xaponeses como productu comercial de calidá. La so distribuidora Buenavista fízose colos derechos de distribución en cine de les películes del estudiu Ghibli, del cual surdieron munches de les meyores obres que Xapón tien dau al mundu de la mano d'Hayao Miyazaki. El so ésitu ye pergrande, tantu que la película d'animación El viaje de Chihiro recibió nel 2002 l'Óscar de l'Academia a la meyor película d'animación, premiu qu'enxamás nun ganara una película xaponesa d'animación.
Estilu manga
El más popular y reconocíu estilu manga ye mui distintivu. Los rasgos más carauterísticos basense munches veces na llinia sobre la forma, el mou de cuntar la historia y la mena de colocar los paneles que lo estremaben sobre tou de la historieta occidental. Los paneles y les páxines son típicamente lleíes de drecha a izquierda al igual que la escritura tradicional xaponesa. Anque l'arte pueda llegar a ser mui real pa los mangaques s'observa davezu los rasgos occidentales como los güeyos grandes. Los güeyos grandes ta convertíu nuna carauterística permanente del manga y l'anime dende los años 1960 cuando Osamu Tezuka, creador d'Astro Boy y consideráu'l pa del manga modernu, entamó a dibuxar d'esa mena, imitando l'estilu de les historietes de Disney de los Estaos Xuníos. Magar de ser una mena d'arte mui diversa, non tolos mangaques s'amiesten a les convenciones más popularizaes nel occidente como Akira, Sailor Moon, Dragon Ball y Ranma ½.
Revistes de Manga
Anque'l formatu pue variar, suelen ser grandes tomos (paecíos a guíes telefóniques) de papel de baxa calidá y un preciu mui económicu que contienen varies histories por entregues. Diches histories, si son valoraes polos llectores, depués recopílense nunos tominos nomaos tankōbon.
La periodicidá tamién varía según la espublización, diendo davezu d'una selmana a dos meses.
Dellos exemplos seríen:
Ver tamién
- Cultura de Xapón
- Cultura otaku
- La historia del manga n'Asturies