El loísmo ye una peculiaridá de ciertos dialeutos del español que consiste na sustitución del pronome personal "le" (que representa xeneralmente al oxetu indireutu) por "lo" (que s'acutar, en dialeutos non loístas, pal oxetu direutu).[1] Dende'l puntu de vista del español normativu la Real Academia Española condergó'l loísmo en 1874 [ensin referencies] y considerar un vulgarismu.
Dellos autores usen el términu loísmo pa referise al usu de lo como complementu direutu, esto ye, a la variante mayoritaria; esti usu estrañu del términu puede crear tracamundiu.[1]
Exemplos de loísmo:
Usu normativu
Dacuando camuda'l significáu de les frases: Cuando un loísta diz "Pegar", un non-loísta entiende que "la cosa" referida foi pegada (con un adesivu) y non "cutida"—que ye lo que'l loísta quería dicir.
La llingua castellana caltién l'antigua declinación llatina y usu de los casos llatinos nos pronomes personales, a pesar de la evolución de la llingua castellana escontra la eliminación total de los casos llatinos, reflexu que tienen delles persones nel enclín a suprimir la diferencia de funciones ente'l complementu direutu y complementu indireutu per mediu del xéneru.
Esto traduzse nel usu de "lo" y "los" en función de complementu (oxetu) indireutu; cuando'l referente ye del xéneru masculín en cuenta de "le" y "les". Producir por paralelismu col laísmo: "la" y "les" pal xéneru femenín; "lo" y "los" pal xéneru masculín. El loísmo ye un fenómenu paralelu al laísmo y al leísmo pero muncho menos habitual, yá que les entidaes a les que según la norma laísta/leísta refier el pronome "lo" raramente tomen el papel semánticu davezu asignáu al oxetu indireutu. Un exemplu sería "a lo que dixisti "lo" pudi dar más relevancia, pero nun lu fixi".
El "le" indireutu ye ambiguu; pa quitar l'ambigüedá utiliza un segundu pronome con preposición: "Dale un beso, a ella (a él)".
Variantes similares
En ciertos territorios billingües danse variantes asemeyaes al loísmo:
- Nel territoriu andín de Perú, Bolivia y el noroeste d'Arxentina pol contautu del español col quechua y el aimara, los falantes indíxenes esperimenten problemes nel aprendizaxe del español. Por eso, neses zones primeramente mentaes, los falantes empleguen lo como complementu direutu ensin estremar xéneru nin númberu. Nun lo conozo a los sos primos[3]
- En delles zones nel norte d'España nes que l'español vien en contautu col dialeutu asturlleonés oriental, reparar variación nel sistema pronominal. Nel territoriu central y oriental d'Asturies y nuna parte de Cantabria, los falantes empleguen lo cuando l'antecedente ye un sustantivu non contable y tamién si'l sustantivu ye femenín. La lleche cuáyenlo pa faer quesu. Esto nun cumple nin se paez a la definición del loísmo yá que nun se sustitúi "le" (que representa xeneralmente al oxetu indireutu) por "lo" (que s'acutar, en dialeutos non loístas, pal oxetu direutu), sinón que se refier a un fenómenu ensin rellacionar.
Bibliografía
- Seco, Manuel. Diccionariu de duldes y dificultaes de la llingua española. Espasa. ISBN 84-239-9425-2.
Ver tamién
Enllaces esternos
- Loísmo, Diccionario panhispánico de dudas, 2005
Referencies
