Entamos de la lliteratura d'Estaos Xuníos

L'empiezu de la lliteratura d'Estaos Xuníos deriva de formes y estilos europeos. Por casu: Wieland y otres noveles escrites por Charles Brockden Brown (1771-1810) asonsañen la novela gótica escrita naquella dómina n'Inglaterra. Inclusive les hestories de Washington Irving (1783-1859), especialmente Rip Van Winkle y The Legend of Sleepy Hollow, paecen europees a pesar del so escenariu norteamericanu.

Corrientes del sieglu XIX: Simbolismu, Realismu, Naturalismu, Trescendentalismu y Lliteratura de frontera

Pue que el primer escritor d'Estaos Xuníos con una nueva forma d'entender la ficción y la poesía fuera Edgar Allan Poe (1809-1849). En 1835, Poe empezó a escribir rellatos curtios, ente elles The Masque of the Red Death, The Pit and the Pendulum, The Fall of the House of Usher y The Murders in the Rue Morgue. La introspeición que faía Poe nos sos personaxes travesaba fronteres que llevaben la ficción escontra'l misteriu, el terror y la fantasía.

Mentanto, en 1837, el mozu Nathaniel Hawthorne (1804-1864) compilaba dalgunes de les sos hestories sol títulu Twice-Told Tales, un llibru cargáu de referencies simbóliques ya incidentes misteriosos. Hawthorne siguió escribiendo romances de mayor estensión, noveles alegóriques qu'esquicen temes como'l pecáu, l'arguyu y la represión de los sentimientos na Nueva Inglaterra onde creció. La so obra maestra, «La lletra escarlata» (The Scarlet Letter), enceta'l drama d'una muyer condergada socialmente a la marxinación por cometer adulteriu.

Les obres de ficción de Hawthorne influyeron de forma significativa nel so amigu Herman Melville (1819-1891) quien tamién escribió noveles nes qu'abondaben les especulaciones filosófiques. Moby Dick, aventura ambientada nuna travesía de balleneros, convertir nel vehículu p'analizar temes tales como la obsesión, la naturaleza de lo diabólico y la llucha humana contra la naturaleza. N'otra de les sos obres clave, el rellatu curtiu Billy Budd, Melville dramatiza el conflictu ente'l deber y la compasión a bordu d'un barcu en tiempos de guerra. Los trabayos de Melville más ellaboraos casi nun se vendieron y permaneció escaecíu mientres enforma tiempu. La so memoria foi recuperada a principios del sieglu XX. Güei, munchos afirmen que «Moby Dick» ye la obra maestra de la lliteratura d'Estaos Xuníos.

En 1836, Ralph Waldo Emerson, (1803-1882), publicó un sorprendente llibru tituláu Nature, nél Emerson afirmaba que yera posible alzar l'estáu espiritual del individuu estudiando y dando respuestes al mundu que nos arrodia. El so trabayu non yá influyó a los escritores que lu arrodiaben, con quien formó'l movimientu conocíu como Trescendentalismu, sinón tamién a bona parte de quien escucharon les sos conferencies.

El compañeru más sobresaliente de Emerson foi Henry David Thoreau (1817-1862), un inconformista convencíu. Dempués de vivir solitariu mientres dos años nuna cabaña al llau d'una llaguna, Thoreau escribió Walden, unes estenses memories qu'abogen pola resistencia contra lo que dicta la sociedá. Los sos escritos radicales espresen un enclín fondamente enraigonáu escontra l'individualismu del ciudadanu d'Estaos Xuníos.

Mark Twain (seudónimu d'autor de Samuel Clemens, 1835-1910) foi'l primera gran escritor d'Estaos Xuníos que nació lloñe de la Mariña Este; nel tao-frontera de Missouri. Les sos obres maestres con marcada influencia rexonal fueron les memories de Vida nel Mississippi y la novela Les aventures de Huckleberry Finn (Adventures of Huckleberry Finn). L'estilu de Twain, influyíu pol periodismu, afiguraba les variedaes dialeutales de les llingües vernácules de los sos personaxes. El so llinguaxe direutu, ensin adornos, pero al empar bien suxerente y tremendamente risonderu, camudó la forma en que los norteamericanos escribíen la so propia llingua.

Henry James (1843-1916) confrontó nos sos escritos el dilema ente'l Viejo y el Nuevu Mundu (Europa-EE. UU.). Anque nació na ciudá de Nueva York, pasó bona parte de la so vida n'Inglaterra. Munches de les sos noveles centrar en norteamericanos qu'o bien viven o bien viaxen a Europa. Coles sos entrevesgaes y tremendamente pulíes oraciones nes que disecciona hasta los más pequeños matices de les emociones de los sos personaxes, la ficción de James puede inclusive llegar a amedranar o amurniar a los sos llectores. Dalgunos de los sos trabayos más accesibles son les noveles curties Daisy Miller, sobre una encantadora moza norteamericanos n'Europa, y La vuelta de tuerca (The Turn of the Screw), un enigmáticu rellatu de pantasmes.

Jack London (1876 - 1916) ye conocíu poles sos noveles La llamada de lo selvaxe (1903) y Colmillo Blanco (1906), nes que, al traviés del puntu de vista d'un perru y un llobu respeutivamente, amuesa la violencia qu'esiste tantu nel home como na naturaleza, amás de tratar temes como la moral y la redención. Amás d'estos, London ye autor de más de cincuenta libros.

Entamos del sieglu XX: Xeneración perdida y otres corrientes

A empiezos del sieglu XX, los novelistes d'Estaos Xuníos ampliaron l'algame social de les sos obres de ficción pa tomar tantu les vides de persones pudientes como les de grupos marxinaos. Les obres d'Edith Wharton (1862-1937) achisben la forma de vida de la clase alta na Mariña Este onde l'autora había crecíu. Unu de los sos meyores llibros, The Age of Innocence, centrar nun home que decide casase con una muyer convencional. Coles mesmes, Stephen Crane (1871-1900), famosu pola so novela sobre la Guerra de Secesión titulada El coloráu emblema del valor, describe la vida de les prostitutes neoyorquines en Maggie: A Girl of the Streets. Y en Sister Carrie, Theodore Dreiser (1871-1945) retrata'l materialismu de la fervosa Revolución industrial d'Estaos Xuníos na vida d'una moza procedente del oeste que se va a vivir a Chicago buscando dineru.

Llueu s'empezar a esperimentar col estilu y la forma, según asocedía cola nueva creatividá argumental. En 1909, Gertrude Stein (1874 - 1946), naquellos momentos expatriada en París, publicó Three Lives, un trabayu de ficción innovador influyíu pol cubismu, el jazz y otros movimientos artísticos colos que Stein taba familiarizada.

Dellos escritores d'Estaos Xuníos tamién reflexaron la desilusión que siguió a la guerra. Los rellatos y noveles de F. Scott Fitzgerald (1896 - 1940) prinden la disposición griespa, inquieta y sedienta de prestar de los años 1920. Les temes qu'enceta Fitzgerald, recoyíos de forma intensa en The Great Gatsby (1926), representen l'enclín al fracasu y la decepción de los suaños doraos xuveniles. Otru escritor que trató temes similares ye John Dos Passos (1896 - 1970) qu'en noveles como Manhattan Transfer (1925) o la Triloxía USA (1930 - 1936) amuesa la realidá de les clases trabayadores y el fracasu de les sos mires.

Nuna llinia similar a la de Dos Passos, pero ensin pretender asonsañar el so realismu social, Henry Miller (1891 - 1980) convertir n'unu de los escritores más importantes de la so dómina. Nes sos noveles Trópicu de Cáncer (1934) y Trópicu de Capricorniu (1938) de calter eminentemente autobiográficu, desenvolvió una aceda crítica escontra los valores de la sociedá norteamericana y les consecuencies deshumanizantes del capitalismu, con un negru sentíu del humor y una filosofía hedonista. Escrites en París y llaraes d'escenes sexuales, dambes obres fueron censuraes nel so país, y namái pudieron ser lleíes en 1961. Otres noveles de Miller son Sexus (1949) Plexus (1953) y Nexus (1960), que conformen la triloxía La crucifixón rosa. Pol so estilu provocador y pocu convencional, Miller foi una influencia pa futures xeneraciones d'escritores, incluyendo a la Xeneración Beat.

Ernest Hemingway (1899 - 1961) vio la violencia y la muerte de primer planu como conductor d'una ambulancia mientres la I Guerra Mundial, y esa carnicería ensin sentíu persuadió-y de que'l llinguaxe astractu solía tar vacíu y ser engañosu. Hemingway esanició les pallabres innecesaries de los sos testos, simplificó la estructura oracional y concentróse n'oxetos y aiciones concretes. Xuntar a un códigu moral que enfatizaba el coraxe so situaciones difíciles. Los sos protagonistes yeren de normal homes fuertes y silenciosos que solíen tratar con muyeres de forma un tanto especial. Fiesta (1926) , Adiós a les armes (1929) y For Whom the Bell Tolls (1940) suelen considerase les sos meyores noveles. En 1954, ganó'l Premiu Nobel de Lliteratura. Aquexáu por una depresión, Hemingway suicidar en 1961.

John Steinbeck (1902 - 1968) nació en Salinas, California, onde asitia munchos de los sos escritos. El so estilu yera senciellu y evocador, ganando asina'l favor de los llectores pero non el de la crítica lliteraria. Steinbeck escribió de cutiu sobre la probeza, la clase trabayadora, les sos lluches pa consiguir una vida decente; quiciabes se-y puede considerar l'escritor d'Estaos Xuníos con mayor compromisu social d'esti periodu. The Grapes of Wrath (1939), considerada la so obra maestra, ye una novela de marcáu acentu social que cunta la hestoria de los Joads, una familia humilde d'Oklahoma y el so viaxe a California en busca d'una vida meyor. Otres noveles populares de Steinbeck inclúin Tortilla Flat, Of Mice and Men, Cannery Row y East of Eden (1952), la so segunda novela más reconocida. Ganó'l Premiu Nobel de Lliteratura en 1962.

El policial norteamericanu

El xéneru policial tuvo un desenvolvimientu particular n'Estaos Xuníos, alloñar del "policial d'enigma" fundáu por Edgar Allan Poe, que tuvo los sos meyores esponentes na lliteratura inglesa (Arthur Conan Doyle, G.K. Chesterton). A partir de la Gran Depresión de 1929 surde una variante d'esti xéneru conocida como Novela negra o Hard boiled. A diferencia del policial d'enigma, el policial negru incorpora elementos de crítica social. Los crímenes cometer n'ambientes marxinales, y les víctimes suelen ser persones de baxa condición social. El detective dexa de ser un personaxe que llogra resolver el misteriu siguiendo un razonamientu lóxicu-deductivu a partir de la observación de la escena y l'interrogatoriu de testigos y que collabora cola policía, y pasa a ser él mesmu un marxinal, con una visión cínica y escéptica de les persones y la sociedá, que resabia de les fuercies del orde y de la llegalidá. Les motivaciones del crime son más importantes qu'afayar la identidá del criminal.

Considerar a Dashiell Hammett (1894 - 1961) y Raymond Chandler (1888 - 1959) como los meyores esponentes del xéneru, con noveles como Collecha colorada (1929) y El ferre maltés (1930), dambes de Hammett, y El suañu eternu (1939) y El llargu adiós (1953) de Chandler. Otru importante autor ye Carroll John Daly (1889 - 1958), quien sentó les bases del xéneru colos sos rellatos.

Lliteratura sureña

Cinco años primero que Hemingway, otru novelista d'Estaos Xuníos ganó'l Premiu Nobel: William Faulkner (1897-1962). Faulkner incorporó les téuniques del modernismu lliterariu yá utilizaes por James Joyce como'l fluxu de conciencia y el monólogu interior, al traviés de los cualos retrató la psicoloxía de los sos personaxes, colos sos deseos más íntimos, los sos pensamientos, les sos idees, los sos prexuicios. Munches de les sos noveles (les que la crítica considera como les más llograes) tán ambientadas en Yoknapatawpha, un condáu imaxinariu de Mississippi inventáu por el mesmu autor, que la so capital ye la tamién imaxinaria ciudá de Jefferson. Influyíu poles llectures de la Biblia y les traxedies shakesperianas, les hestories de Faulkner suelen tener trames truculentas y tráxiques, con personaxes munches vegaes marcaos por un pasáu, sufriendo les consecuencies de los actos de los sos antepasaos. Ente los sos grandes trabayos tán El soníu y la roxura (1929), Mientres amorrento (1930) , Lluz d'agostu (1932) ¡Absalom, Absalom! (1935), Los invictos (1938) y Baxa, Moisés (1942). Considerar el mayor esponente del Góticu sureñu.

Faulkner formó parte de la renacencia lliteraria suriegu que tamién incluyó figures como Truman Capote (1924-1984) y Flannery O'Connor (1925-1964). Anque Capote escribió rellatos curtios y noveles, la so obra maestra foi In Cold Blood, un informe de los sucesos d'un asesinatu múltiple y les sos consecuencies. Nesta obra, Capote fundió una obstinada investigación y una novela de psicoloxía caltriante con una prosa cristalina. Otros profesionales de la novela de "non-ficción" inclúin a Norman Mailer (1923- ), qu'escribió sobre la marcha antibelicista al Pentágonu en Armies of the Night, y Tom Wolfe (1931- ), qu'escribió alrodiu de los astronautes d'Estaos Xuníos en The Right Stuff.

Flannery O'Connor yera católica y, poro, una estraña na tremendamente protestante sociedá sureña onde creció. Los sos personaxes son protestantes radicales encegolaos con Dios y Satán. Conocer sobremanera polos sos rellatu curtios tragicómicos.

Harper Lee (1926 - 2016) foi otra destacada autora natural del sur, conocida pola so novela Matar a un ruiseñor (1960) na que retrata l'ambiente fuertemente racista qu'esistía nel sur mientres les primeres décades del sieglu XX. La remortina d'esta obra, Ve y pon una centinela nun foi publicada hasta cincuenta y cinco años más tarde, anque fuera escrita con anterioridá. Na so infancia foi amiga y vecina de Capote, como ésti señaló en delles ocasiones.

Lliteratura afroamericana

Mientres los años 1920, na comunidá afroamericana d'Harlem surdió un grupu d'artistes llamáu Renacimientu de Harlem. Ente ellos había poetes de la calidá de Langston Hughes (1902-1967), Countee Cullen (1903-1946) y Claude McKay (1889-1948). La novelista Zora Neale Hurston (1903-1960) combinó un don pa cuntar rellatos con estudios antropolóxicos pa escribir vives hestories de la tradición oral afroamericana. Con llibros como la novela Their Eyes Were Watching God, que trata sobre la vida y matrimonios d'una muyer afroamericana, Hurston influyó a una xeneración posterior de muyeres negres novelistes.

Tres la II Guerra Mundial, otros escritores afroamericanos volvieron destacar na lliteratura d'Estaos Xuníos. James Baldwin (1924-1987) espresó'l so faigo de menos al racismu y celebra la sexualidá en Giovanni's Room. En Invisible Man, Ralph Ellison (1914-1994) xune la situación difícil de los afroamericanos, con una tema que, anque más ampliu, afectar especialmente: la busca de la so propia identidá nel mundu modernu.

Novelistes de posguerra

Quiciabes el más célebre escritor de posguerra sía J.D. Salinger (1919 - 2010), conocíu pola so novela The Catcher in the Rye (1951) y pola reclusión a la que se sometió dende 1967 hasta la so muerte, negándose a dar entrevistes o a publicar más llibros. Amás d'esa novela, publicó la coleición de rellatos Nueve cuento (1953) y les noveles curties Franny y Zooey (1961) y Llevantái, carpinteros, la viga del teyáu y Seymour: una introducción (1963).

La xeneración «beat»

Nos años 1950, empezó un movimientu lliterariu na Mariña Oeste, la poesía y la ficción de la Beat Generation, un nome que se refería simultáneamente al ritmu del jazz, a la decadencia d'una sociedá escosa tres la Segunda Guerra Mundial, y al interés por nuevu esperiencies por aciu drogues, alcohol y misticismu. El poeta Allen Ginsberg (1926-1997) dio'l tonu de protesta social y éxtasis visionariu en Howl, un testu influyíu pola poesía de Whitman qu'empieza d'esta forma: "I saw the best minds of my generation destroyed by madness..." («Vi les meyores mentes de la mio xeneración estrozaes pola llocura...»). Jack Kerouac (1922-1969) convertir nel miembru más reconocíu d'esti movimientu pola so novela Nel camín (1957), considerada'l "manifiestu" de la Beat Generation. Obra en parte autobiográfica, nella Kerouac narra los trés viaxes que fizo percorriendo'l país pela carretera, acompañáu de los sos amigos, ente 1947 y 1950.

El tercer autor que suel considerase como miembru de la xeneración Beat ye William Burroughs (1914 - 1997), autor de noveles como Yonqui (1953) y La xinta desnuda (1959). Les noveles de Burroughs carauterizar por retratar con una estrema crudeza'l mundu de la drogadicción, nel que tuvo metíu mientres años, al traviés d'escenes escatolóxiques y sexuales bien esplícites. En Nova Express recurre a una téunica d'escritura llamada cut-up, consistente en reordenar la narración en fragmentos aleatorios col fin de destruyir la sintaxis y la gramática del llinguaxe. Como resultancia, aquelles obres nes qu'utiliza esti procedimientu tienen ciertu nivel de dificultá pa la so comprensión.

Posmodernismu, Realismu puercu y otros movimientos contemporáneos

Ente los años 1960 y 1970 surdió una nueva camada d'escritores que, más que conformar un grupu de mancomún con unes idees definíes (como la Xeneración Beat) allugar en corrientes anteriores, anovándoles coles sos apurras propios. Dalgunos d'estos son los que'l críticu Harold Bloom considera los más importantes novelistes d'Estaos Xuníos del so tiempu: Philip Roth, Cormac McCarthy, Thomas Pynchon, Don DeLillo.

Nes sos obres, Roth reflexa los problemes d'asimilación ya identidá de los xudíos d'Estaos Xuníos, lo cual venceyar con otros autores d'Estaos Xuníos como Saul Bellow, Premiu Nobel en 1976, o Bernard Malamud, que tamién traten nes sos obres la esperiencies de los xudíos d'Estaos Xuníos. Gran parte de la obra de Roth esplora la naturaleza del deséu sexual y la autocomprensión. La so ficción carauterizar pol monólogu íntimu, pronunciáu con un sentíu d'humor rebalbo y la enerxía histérica dacuando acomuñada col héroe y el narrador de El llamentu de Portnoy (1969), la novela que-y traxo la fama.

Cormac McCarthy foi definíu como un amiestu ente Mark Twain y William Faulkner. Anque nació en Rhode Island, les sos noveles suelen trescurrir en llocalidaes del sur del país, y retomen les trames sórdidas y tráxiques del góticu sureñu. Una obsesión recurrente en McCarthy paez ser la de demostrar que l'aislamientu estremu fai aprucir los instintos más primitivos del home, como en La escuridá esterior (1965), Fíu de Dios (1973), anque recién llogró reconocencia internacional en 1992, cola publicación de la novela Tolos formosos caballos.

Thomas Pynchon ye probablemente l'autor más reconocíu de la so xeneración. Al igual que Salinger, lleva una vida de baxu perfil, alloñáu de los medios, negándose a dar entrevistes o a ser fotografíado (les poques que se conocen d'él correspuenden a los sos años universitarios y na Marina d'Estaos Xuníos). Les obres de Pynchon carauterizar pola so construcción llaberíntica y l'amplia diversidá que temes que toca, faciendo que delles de les sos noveles sían especialmente estenses (Contraluz, publicada en 2006, tien más de 1300 páxines). La so novela más importante ye L'arcu iris de gravedá, apaecía en 1973, que'l so protagonista ye un soldáu d'Estaos Xuníos que foi condicionáu por aciu esperimentos conductistes por que tenga una ereición cada vez qu'oi un misil.

En paralelu col posmodernismu desenvolvióse'l realismu puercu, que se caracteriza por una prosa sobria y midida, escasa en descripciones y de un tonu sobriu y minimalista. Los sos protagonistes suelen ser personaxes que lleven vides rutinaries y xeneralmente de baxa condición social, con pocos luxos y que deben ingeniárselas pa consiguir emplegu o dineru. Nesti movimientu pueden entrar autores como John Fante (1909- 1983), Charles Bukowski (1920 - 1994), Raymond Carver (1938 - 1988), Richard Ford (1944), Tobias Wolff (1945) y Chuck Palahniuk (1962).

Actualidá

Dende Irving y Hawthorne hasta los nuesos díes, el rellatu curtiu foi una forma lliteraria privilexada n'EEXX. Unu de los sos grandes artífices mientres el sieglu XX foi John Cheever (1912-1982), quien introdució otra faceta más del estilu de vida d'Estaos Xuníos nes sos creaciones lliteraries: los ricos suburbios que crecieren alredor de la mayoría de les grandes ciudaes. Cheever trabayó abondo tiempu pal The New Yorker, revista conocida pol so inxeniu y sofisticación.

La Modern Library publicó en 1998 la llista de les 100 meyores noveles de la lliteratura en llingua inglesa del sieglu XX, lo cual dio llugar a un gran alderique internacional sobre les preferencies de los llectores de los distintos países.

Anque anunciar enclinos en lliteratura que ta siendo escrita anguaño puede ser aventuráu, apocayá ta remaneciendo de forma espectacular ficción escrita por miembros de grupos minoritarios. Estos son namái unos pocos exemplos: el polifacéticu Joseph Heller, que se fixo famosu col so llibru Catch-22 (1951- ), escritor procedente de Cuba que ganó'l Premiu Pulitzer en 1991 pola so novela Los reyes del mambo toquen cantares d'amor; con una serie de noveles qu'empiecen con A Boy's Own Story, Edmund White (1940- ) prindó la congoxa y la comedia de crecer n'Estaos Xuníos siendo homosexual. Finalmente, muyeres afroamericanes escribieron dalgunes de les meyores obres de ficción de les últimes décades. Una d'esti escritores, Toni Morrison (1931- ), autora de Beloved ente otros, ganó'l Premiu Nobel de lliteratura en 1993, la segunda muyer d'Estaos Xuníos que recibe esti gallardón.

Unu de los autores contemporáneos más reconocíos ye David Foster Wallace (1962 - 2008), quien s'inscribe na tradición de Thomas Pynchon cola so estensa y llaberíntica novela La chancia infinita (1996), considerada pola revista Time como una de los cien noveles n'inglés más importantes ente 1923 y 2006. Aquexáu por un cuadru depresivu que lo afectó mientres más de venti años, Wallace suicidar a los 46 años, el 12 de setiembre de 2008.

Lliteratura n'español d'Estaos Xuníos

La producción de la lliteratura hispana n'Estaos Xuníos ye casi tan antigua como la presencia del español al norte del Ríu Grande. Pero nos últimos años, por cuenta de la creciente influencia de la cultura hispana y al númberu creciente de llectores n'español, l'apaición d'escritores hispanos d'Estaos Xuníos confirmó les sos traces propies. Los nomes destacaos inclúin Sandra Cisneros, Giannina Braschi, Julia Álvarez, Junot Díaz, Piri Thomas, y Gloria Anzaldúa.^[1]

Enclinos

Realismu lliterariu

Naturalismu

Lliteratura de minoríes

Lliteratura d'identidá nacional

Modernismu

Postmodernismo

Renacimientu de Harlem