Faláu en | Hungría (sieglos V - X) |
Rexón | llagu Balatón |
Falantes | llingua muerta (falada hasta'l sieglu décimu) |
Familia | Indoeuropéu Romance |
Estatus oficial | |
Oficial en | Nengún país |
Reguláu por | Nun ta reguláu |
Códigos | |
ISO 639-1 | - |
ISO 639-2 | - |
ISO 639-3 | rpa |
Panonio † |
La llingua romance de Panonia ye una llingua estinguida que se falaba na romanizada Panonia (actual Hungría) dempués de la cayida del Imperiu Romanu d'Occidente y sumió alredor del sieglu X.
Historia
La población romanizada de Panonia (que l'historiador Theodor Mommsen calculó nunos 200.000 habitantes alredor del sieglu IV) sobrevivió a les invasiones bárbares (hunos, godos, ávaros, gépidos, lombardos, etc.), anque quedó amenorgada a unos pocos miles nel sieglu VI, principalmente en pueblos fortificaos como Keszthely y l'actual Fenékpuszta.
Había otros llugares onde se siguió falando'l romance panonio dempués del sieglu V: Pécs, Sopron, Szombathely, Dunaújváros... Nestes llocalidaes atopáronse munches reliquies cristianes, con inscripciones en llatín.
Pero foi nel estremu occidental del llagu Pelso (actual llagu Balatón) onde se formó una peculiar sociedá d'artesanos, llamada la cultura de Keszthely, de la cual quédennos más de 6.000 tumbes y munchos productos artesanales (inclusive n'oru).
Esta cultura, según l'académicu rumanu Alexander Magdearu (en "Românii în opera Notarului Anonim"), sobrevivió hasta'l sieglu X y utilizó la llingua romance panonia.
Magdearu escribe tamién que Carlomagno, cuando conquistó la Panonia nel añu 796, atopó una población de llingua romance que teníen clēricī literātī (clérigos ensin instrucción) y que sobreviviera gracies a la so artesanía y l'asimilación forzada impuesta polos dominadores avaros.
Nel área del llagu Balatón fueron atopaes 6.000 tumbes pertenecientes a esta población romanizada, que sumió cola llegada de los maxares nel sieglu X.
Xeografía
La llingua romance panonia yera falada alredor del llagu Balatón n'Hungría Occidental, principalmente nes aldegues fortificaes de Keszthely y Fenékpuszta. Otros llugares onde s'atoparon tumbes de los panones romanizados nel sieglu VI yeren: Pécs (la romana Sopianae), Sopron (Scarbantia), Szombathely (Savaria), Tokod y Dunaújváros.
L'área alredor del llagu Balatón tien un clima casi mediterraneu, paecíu al de los llagos subalpinos nel norte d'Italia. Según Magdearu esti clima ye una de les razones del porqué los panones romanizados quedar en Keszthely y nun fuxir -mientres les invasiones bárbares- escontra les relativamente cercanes mariñes del mar Adriáticu.
Llingua
Según la llingüista rumana Roxana Curcă, la principal fonte d'información sobre la estinguida llingua romance de Panonia son los munchos topónimos nel área del llagu Balatón y dalgunos antropónimos, hidrónimos y etnónimos que vienen de la Cultura de Keszthely. El mesmu propiu Keszthely (pronunciáu n'húngaru "kestei") ye similar al venecianu / istriano castei, que significa "castiellu", y ye probablemente una pallabra orixinal de la llingua romance panona, según el llingüista húngaru Julius Pokornyin (en Indogermanisches Etymologisches Worterbuch). Esti llingüista húngaru conxetura tamién que la pallabra "Panonia" podría tar rellacionada col raigañu iliria pen- (banzáu, ?). Esto suxure que la llingua de los panones antes de ser romanizada podría tar rellacionada col ilirio.
La llingua romance panona probablemente contribuyó a la creación de les 300 pallabres básiques del "sustratu llatín" de les llingües romances balcániques, según el llingüista rumanu Alexandru Rossetti (nel so Istoria limbii române).
La International Organization for Standardization (ISO) solicitó la clasificación de la llingua romance panona como ISO 639-3, col códigu pendiente "rpa" pa una llingua estinguida.
Na opinion del linguista Árthur Sós, la llingua romance de Panonia tenía dellos venceyos coles llingües Retorromances -y especialmente col Romance austriacu- de los cercanos Alpes.
Bibliografía
- Magdearu, Alexandru. Românii în opera Notarului Anonim. Centrul de Studii Transilvane, Bibliotheca Rerum Transsylvaniae, XXVII. Cluj-Napoca 2001.
- Mommsen, Theodore. The Provinces of the Roman empire. Barnes & Noble Books. New York 2003
- Remondon, Roger. La crise de l'Empire romain. Collection Nouvelle Clio – l'histoire et ses problèmes. Paris 1970
- Rosetti, Alexandru. "History of the Romanian language" (Istoria limbii române), 2 vols., Bucharest, 1965-1969.
- Sós, Árthur/Salamon Á. Cemeteries of the Early Middle Ages (6 th-9 th c.) at Pókaszepetk. Ed by. B. M. Szőke. Budapest 1995.
- Szemerény, Oswald. Studies in the Kinship Terminology of the Indo-European Languages. Leiden 1977
- Tagliavini, Carlo. Le origini delle lingue neolatine. Patron Ed. Bologna 1982
Ver tamién
- Cultura de Keszthely
- Panonia
- Llingües balcorromances
- Keszthely
- Llingua romance británica
- Llingua romance d'África
- Llingua romance de Mosela
- Llingua romance austriaca
Referencies
Enllaces esternos
- Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Llingua romance de Panonia.