Llingua minorizada ye un términu de sociollingüística que fai referencia a un idioma que sufrió marxinación, persecución o inclusive prohibición en dalgún momentu de la so historia.[1] Ye, poro, un conceutu que remarca la presencia d'una aición coercitiva que lleva a un retayu nel so usu. Estrémase del más llargamente utilizáu "llingua minoritaria", que fai referencia al idioma utilizáu por un pequeñu númberu de falantes.[1] Sía que non, nun son sinónimos y non siempres una llingua minorizada ye minoritaria, anque tienda a ello.
Clarificación de los conceutos minoritariu y minorización
Puede haber casos onde una llingua ye minoritaria na so comunidá pero nun ta minorizada, como foi'l casu de la llingua de los colonizadores n'África y América qu'anque yeren llingües minoritaries convirtiéronse en llingua vehicular.[2] N'otros casos una llingua nun ye minoritaria nun territoriu, como l'idioma gallegu en Galicia, y sicasí atópase en cayente por cuenta de un procesu de sustitución llingüística. N'otros casos una llingua non minoritaria, como l'alemán, ta minorizada en dellos territorios, como por casu n'Alsacia (el francés ye la única llingua oficial nesti territoriu que güei pertenez a Francia).
Carauterístiques na minorización
Les llingües minorizaes pueden sufrir o siguir soportando prohibición llegal pa evitar el so usu públicu, como por casu asocedió hasta dómines recién n'España, mientres el procesu de centralización y castellanización lleváu a cabu dende entamos del sieglu XVIII, y mientres la Dictadura de Primo de Rivera y el franquismu del pasáu sieglu XX, nes que se torgaba l'usu nel ámbitu públicu (alministración y enseñanza) d'otra llingua que nun fuera'l castellán.[3] Sicasí esta minorización persiste n'Estaos democráticos anque nun esistan prohibiciones direutes (en Francia, por casu, dende la Revolución francesa buscando la igualdá nun hai otra llingua oficial que la francesa).
Guillem Calaforra, filólogu y llingüista de la Universidá Jagellónica de Cracovia, define trés carauterístiques pa la minorización d'una comunidá llingüística:
1. Normes d'usu social restrictives en rellación a la llingua propia —esto ye, qu'esta llingua nun puede usase en determinaos ámbitos d'usu—, frente a les normes d'usu espansives carauterístiques de la llingua dominante.
2. Billingüización unillateral de los miembros de tala comunidá, esto ye: los falantes de la llingua minorizada tienen nel so repertoriu la llingua propia y la dominante, ente que los falantes d'esta postrera tienden a ser monollingües.
3. De resultes de la situación anterior, la comunidá llingüística minorizada conviértese nun subconxuntu de la dominante. Los miembros de la comunidá minorizada tienden a presentase como parte de la comunidá dominante, y asina son percibíos pol restu del mundu.
Esto ye, nel casu de que la llingua sía dominante nuna comunidá, ye abonda y necesaria na mesma. Atopándose los miembros d'esta comunidá nuna rellación de poder al respeutive de los de cualesquier otra comunidá llingüística, una y bones esta llingua ye un elementu fundamental d'integración o esclusión social. Nes sociedaes modernes, esti nivel de competencia llingüística determina la promoción o la esclusión del suxetu nel sistema productivu. Atopándose, otra manera, la comunidá de la llingua minorizada como "estranxeros na so propia casa".[4] Estes llingües úsense n'ámbitos cada vegada más acutaos y dexen de ser un vehículu de comunicación pa determinaes práutiques sociales.[7]
Esti procesu de minorización llingüística nun ye natural nin tampoco ye inevitable, sinón que ye un resultáu de determinaos procesos históricos. Les comunidaes llingüístiques nun se minorizan en virtú de la so inferioridá intrínseca, sinón por causa de polítiques d'asimilación y uniformización conscientes y empobinaes. Toa estructura sociollingüística —esto ye, toa regulación social del usu llingüísticu— tien d'analizase en términos de poder y dominación.[4] La creación d'Estaos-nación qu'imponen una cultura uniformadora foi determinante nesta minorización.[4][8] La mayor parte d'estaos determinen nes sos constituciones o en lleis relevantes la llingua oficial. N'Europa, al traviés del Conseyu d'Europa dellos Estaos roblaron un tratáu internacional denomáu Carta Europea de les Llingües Minoritaries o Rexonales qu'afita midíes de proteición pa les llingües minoritaries. Sicasí, son los mesmos estaos los que determinen si se xunten a él y el grau nel que deseyen protexeles.
De les 6.000 llingües esistentes nel mundu, según William Merrill del Institutu Smithsonianu de Washington D. C. el 50% van escastar nel sieglu XXI, señalando como causa a nivel mundial de la perda de la diversidá llingüística la espansión del colonialismu européu, qu'empezó hai 500 años. Tamién remarca, como otros autores, que les polítiques referentes a les llingües son determinantes, nesti casu criticando les efeutuaes por Estaos Xuníos y por Méxicu con al respeutive de les llingües indíxenes d'América.[9] José Luis Moctezuma Zamarrón, investigador del Institutu Nacional d'Antropoloxía y Historia de Sonora (Méxicu), considera que les polítiques que namái se dirixen a los grupos minorizaos son absurdes porque tamién han dirixise a los grupos dominantes, pos son los que discriminen a les otres llingües.[10]
Yá que se trata de miles de llingües, la so condición de minorizaes qu'en munchos casos nun consten o nun hai información de les mesmes, y qu'amás, delles llingües dominantes y minorizadores en dellos sitios son, de la mesma, minorizaes n'otros países, ye imposible realizar un llistáu completu d'estes llingües.
Enllaces rellacionaos
Referencies
- 1 2 Planificación llingüística de la llingua de los signos español (LSE). Pág 63
- ↑ Anna Aguilar-Amat Castillo, Mohammed Pathé Sidibé, Joan Vilarnau Dalmaula. Terminoloxía del parentescu en llingua fulfulde: un intentu de sistematización. Universidá Autónoma de Barcelona.
- ↑ Irene Lozano. Llingües en guerra. Aulaintercultural. 28 de payares de 2005.
- 1 2 3 4 Guillem Calaforra. Llingua y poder nes situaciones de minorización llingüística. Setiembre de 2003.
- ↑ Carmen Silva-Corvalán. Billingüísmu español-inglés n'EEXX. Tokiu, payares de 2002. Páx 2
- ↑ El Senáu de EE UU aprueba una enmienda que da al inglés la condición d'idioma nacional. El País. 19 de xunu de 2006.
- ↑ José Antonio Sierra. II Congresu de llingües minorizadas. 19 de setiembre de 2008.
- ↑ Eduardo J. Ruíz Vieytez. Llingües oficiales y llingües minoritaries: cuestiones sobre'l so estatutu xurídicu al traviés del derechu comparáu. 27-28 de febreru de 2004.
- ↑ mundu-alredor-de-seis-mil-idiomes Esisten nel mundu alredor de seis mil idiomes. Multimedios TV. 18 de setiembre de 2008.
- ↑ Falar n'América aproximao unes trés mil llingües indíxenes. 22 de setiembre de 2008
