Llingües senufo | ||
---|---|---|
Distribución xeográfica | África occidental | |
Países |
Costa de Marfil (norte) | |
Filiación xenética | Senufo | |
Subdivisiones |
Suppire–Mamara Karaboro Senari Kpalaga (Palaka) Tagwana–Djimini Nafaanra | |
Códigu Glottolog | senu1239 | |
| ||
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
[editar datos en Wikidata] |
Les llingües senufo entienden aproximao 15 idiomes, falaos polos senufo nel norte de Costa de Marfil, el sureste de Malí y el Suroeste de Burkina Fasu. Un idioma aislláu, el Nafaanra, tamién ye faláu nel noroeste de Ghana. Les llingües senufo son xeneralmente consideraes una caña de los gur, sub-grupu de les llingua Níxer-Congu y tán amestaes al oeste poles llingües mandé, al sur poles llingües kwa y al norte poles llingües gur centrales.
Les llingües senufo paecer a les llingües gur nel so sistema de sufixos y sustantivos y na distinción de los verbos.
Les llingües senufo fueron influyíes poles llingües mandé en munchos sentíos. Munches pallabres y construcciones gramátiques fueron incorporaes dende llingües mandé como'l bambara y el jula. Como les llingües mandé, les llingües senufo tienen un orde constituyente "Suxetu-oxeto-verbu", en vegada del orde "Suxetu-verbu-oxeto", comúnmente usáu nes llingües gur y llingua Níxer-Congu.
Clasificación
Delafosse (1904:192–217) foi'l primer llingüista qu'escribió sobre les llingües senufo. Esti autor notó que les llingües senufo fueren tomaes dacuando por llingües mandé, en parte debíu al estensu usu que los senufo faen de delles llingües mandé:
- [L]a langue mandé s'est répandue parmi eux, des alliances nombreuses ont eu lieu... C'est là l'anicie de la confusion que l'on a faite souvent ente Mandé et Sénoufo ... alors que, au triple point de vue ethnographique, antropologique et linguistique, la différence est profonde ente ces deux familles. (p. 193)
Nes clasificaciones más influyentes de Westermann (1927, 1970[1952]) y Bendor-Samuel (1971), les llingües senufo clasificáronse como parte de les llingües gur. Sicasí, esta agrupación empezar a poner en dulda a partir del trabayu de Manessy (1975). En 1989, John Naden, nel so trabayu panorámicu sobre les llingües gur, afirmó que:
'[t]he remaining languages, especially Senufo, may well be no more closely related to Central Gur than to Guang or Togo Remnant, or than these to Central Gur or Volta-Comoe' (1989:143)
.
Descripción llingüística
Comparanza léxica
Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües senufo son:[1]
GLOSA | Tagwana-Djimini | Suppire-Mamara | Senari | Karabobo | Palaka | Nafaanra | PROTO- SENUFO | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Djimini | Tagwana | Mamara | Shempire | Sìcìté | Supyire | Cebaara | Nyarafolo | W. | Y. | ||||
'1' | nuŋgb͡a | nuŋgb͡y | nigĩ̀ | ningin | nìkĩ̀ | nìŋkĩ̀ | nìbín | nīŋgb͡y | nɔ̀nin | nɔ̀nin | ninŋgb͡y | núnu | *ninŋgb͡ĩ |
'2' | ʃyɛn | syẽ | ʃɔ̃̀ː | ʃũːnin | sɔ̃̀ːnì | ʃũ̀ːnì | sīːn | sīːn | ʃin | ʃyɔ̃̀ | sɔĩŋ | çíːn | *sɔ̃ːnin |
'3' | tãːri | tãri | tãːrè | tãːri | tã̀ːrì | tã̀ːrè | tã̄ːrì | tã̄ːri | tàːr | tã̀ː | tãːri | táːrɛ̀ | *tãːri |
'4' | tidʒ͡ɛrɛ | tityere | ʃiʃyɛ̀ːrɛ̀ | sicɛːrɛ | sìcɛ̀ːrì | sìcyɛ̀ːrè | sīcɛ̄rɛ̄ | sīcɛri | tɪhyɛ̀ːr | tíʃyàr | dʒ͡idʒ͡ilɛi | ɟíɟírɛ̀ | *ti-cɛ̀ːrè |
'5' | kaŋgurugo | kogunu | kaguru | kaguru | kānkūrò | kaŋkuro | kāgūnɔ̀ | kōgunɔ̀ | bwɔ̀ | bwà | kangurugo | kúnɔ | *kankuro |
'6' | kɔgɔlɔnin | nõli | gb͡aːra | gb͡aːnin | gb͡āːrù | baa-nì | kɔ̀rɔ́nī | kɔ̀línī | k(ʋ)lɔ̀n | kwaɲ̀ | kugɔlɔŋ | kɔ́ɔ̀nánù | *kogo-nin <*kankuro+nin |
'7' | kɔlɔʃyɛn | nasyẽ | gb͡aː-ʃɔ̃̀ː | gb͡aʃũːnin | gb͡ārsɔ̃̀ːnì | baa-ʃũ̀ːnì | kɔ̀rɔ́sīːn | kɔ̀lliriuīːn | klɔʃìn | kwa-sĩ̀ː | kugɔlɔŋ sɔĩŋ | kɔ́ɔ̀náçíːn | *5+2 |
'8' | kɔlɔtããri | natãri | ʃɔ̃̀ːlake | gb͡atãːri | gb͡ārtã̀ːrì | baa-tã̀ːrè | kɔ̀rɔ́tã̄ːrì | kàtã̄ːrì | kwɔtàːr̀ | kwa-tã̀ː | kugɔlɔŋ tãːri | kɔ́ɔ̀nátáːrè | *5+3 |
'9' | kɔlɔdʒ͡ɛrɛ | natyere | ninɡĩ̀fɔ̀kɛ | gb͡aɛːrɛ | gb͡ārsìcɛ̀ːrì | baa-sìcyɛ̀ːrè | kp͡ǎjɛ̄rɛ̄ | kàcɛ̄rì | wɔ̀dèfèr | kwa-ríʃyàr | kugɔlɔŋ dʒ͡idʒ͡ilɛi | kɔ́ɔ̀náɟdirɛ | *5+4 |
'10' | kɛ | kẽ kp͡rò | kɛ | kɛ | kɛ̄ | kɛ̄ | kɛ́ː | kíɛ̀ | síncíl | sĩʃye | kɔ́jɛ | kɛ́ | *kɛ |
Referencies
Bibliografía
- Carauterístiques llingüístiques
- Carlson, Robert (1994) A Grammar of Supyire. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-014057-8.
- Carlson, Robert (1997) The Senufo Languages. CP/CV 2: Actes du CILG1, 23–42.
- Garber, Anne (1980) 'Word order change and the Senufo languages.' In Studies in the Linguistic Sciences, 10, 1, 45–57.
- Garber, Anne (1987) A Tonal Analysis of Senufo: Sucite dialect (Gur; Burkina Fasu). PhD dissertation, Urbana: University of Illinois / Ann Arbor: UMI.
- Garber, Anne (1991) 'The phonological structure of the Senufo word (Sicite)', Journal of West African Languages, 21, 2, 3–20.
- Manessy, Gabriel (1996a) 'La determination nominal en sénoufo', Linguistique Africaine, 16, 53–68.
- Manessy, Gabriel (1996b) 'Observations sur la classification nominale en sénoufo', Afrika und Übersee, 79, 21–35.
- Mills, Elizabeth (1984) Senoufo phonology, discourse to syllabe (a prosodic approach) SIL publications in linguistics (ISSN 1040-0850), 72.
- Clasificación
- Bendor-Samuel, John (1971) 'Niger–Congo: Gur' in: Thomas Sebeok & Jack Berry (eds.), Linguistics in sub-saharan Africa (Current trends in linguistics 7), The Hauge/Paris: Mouton, 141–178.
- Delafosse, Maurice (1904) Vocabulaires comparatifs de plus de 60 langues ou dialects parlés à la Côte d' Ivoire ou dans les régions limitrophes (avec des notes linguistiques et ethnologiques, une bibliographie et une carte). Paris: Leroux.
- Manessy, Gabriel (1975) Les langues Oti–Volta. Paris: SELAF.
- Mensah, Y.N.A. and Z. Tchagbale (1983) Atles des langues Gur de Côte d'Ivoire. Abidjan: Institut de Linguistique Applique.
- Westermann, Diedrich & Bryan, M.A. (1970 [1952]). The Languages of West Africa. Oxford: International African Institute / Oxford University Press.
- Williamson, Kay & Blench, Roger (2000) 'Niger–Congo', in Heine, Bernd & Nurse, Derek (eds.) African languages: an introduction, Cambridge: Cambridge University Press, 11—42.