Llingües ok | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Centro de Nueva Guinea | |
| Países |
 Indonesia Papúa Nueva Guinea | |
| Filiación xenética |
Tres-neoguineanu | |
| Códigu Glottolog | okok1235 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les llingües ok o llingües ok-oksapmin son una familia llingüística de llingües tres-neoguineanes falaes principalmente na provincia occidental de Papúa Nueva Guinea, en concretu na rexón central de la islla de Nueva Guinea cercana a la frontera con Irian Jaya. Apocayá demostróse que l'idioma oksapmin que se consideró una llingua aisllada ta tamién rellacionada coles llingües ok. La llingua ok con mayor númberu de falantes ye'l ngalum (ŋalum), con unos 20 mil falantes, anque la llingua meyor conocida y más llargamente estudiada ye'l telefol.
Clasificación
Les llingües ok-oksapmin clasificar nes siguientes cañes:
- Oksapmin
- Familia ok
- idioma tangko
- Ok occidental: Burumakok, Kwer-Kopkaka
- Llingües ngalum: Ngalum, Komyandaret-Tsaukambo
- Ok de les tierres baxes: Iwur, Muyu (Kati)-Ninggerum, Yonggom
- Ok de los montes (Min): Bimin, Faiwol, Mian, Nakai, Setaman, Suganga, Tifal, Telefol, Urapmin
Les llingües ok formen un grupu filoxenéticu de llingües claramente emparentaes. Alan Healey identificó a esti grupu como familia llingüística en 1962. Darréu'l mesmu llingüista reparó conexones coles llingües asmat-kamoro y coles llingües awyu-dumut (Healey, 1970). Voorhoeve espandió estos trabayos y propunxo una familia de Guinea central y meridional, llamada anguaño trans-neoguineana centromeridional. Como parte d'esti últimu grupu, estes llingües formaríen parte de les llingües tres-neoguineanes, rellación que Malcolm Ross aceptó provisionalmente en parte. Ross afirma que nun puede dicise cola evidencia disponible si les similaridades ente les llingües ok, asmat-kamoro y awyu-dumut son innovaciones comunes, lo cual les convirtiría nuna caña del tres-neoguineanu o bien los sos similaridades son retenciones y arcaísmos yá presentes en proto-tres-neoguineanu. Voorhoeve propón qu'esiste una rellación especial ente'l awyu y el ok, ente que Foley considera qu'estos dos families tán más cercanes a les llingües asmat-kamoro que al restu de llingües tres-neoguineanes.
Loughnane y Fedden (2011)[1] demostraron que l'oksapmin, primeramente consideráu una llingua independiente, ta emparentáu coles llingües ok.
Descripción llingüística
Les llingües ok tienen términos de parentescu diádicos.[2]
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües ok de les tierres baxes y del monte son:[3]
| GLOSA | Tierres baxes | Montes | PROTO- OK | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Iwur | Ninggerum | Yonggom | Bimin | Faiwol | Mian | Nakai | Naki | Telefol | Tifal | ||
| '1' | yop-kit | mʷim | ɐᵘkʰ | makow | ele-yem | 'mʷiɴɢi | keřket | maagop | makop | *makop | |
| '2' | alo-ket | haiɹop̚ | ɑjoːp | ɐᵘkʰ teben | alew | asu | 'ʔɑːqɛʁɔm | keřket kɑwl | alop | alep | *aɾop |
| '3' | alo-yop | haiɹop mʷim | ɑjoːpmim | ⁱemɐmɐs | alewbino | asu-matna | 'sɑːliput̚ | sɑřɑpkuř | asuno | asumano | *saɾiput / *2+1 |
| '4' | minen | kʷandin | kɑninŋ | ketket teben | alalew | 2+2 | ʔæ'kɑβi | ɑy kɑwi | kal binim | atailingkal | |
| '5' | al nen | ɐŋɔː | ketket | auok | 2+2+'otru' | ʔɑɛ̃ | ɑy | ogal | awakal | *aŋo(k) | |
| '6' | mungup nen | ɡoŋ | bɛnmɛ | ɡoŋ | bokow | 2+2+2 | ᶰɢɔɴ | ⁿɡoŋ | bugup kal | bukupkal | *bu-ⁿgop~ *ⁿgoŋ |
| '7' | et then | het̚ | ɛt/ kuɾupmim |
ben | fet | ban-lim | tɑ'ʣɑp | yř | ban kal | fetkal | *fet- |
| '8' | okelung nene | het̚ kop̚ | kɑninŋkɑninŋ/ doknikono |
dᵘɐn | luwan | hetlefab | bæ'ɴɢup | wom | ifan kal | oklungkal | *baŋup / *okluŋ |
| '9' | tabi nene | buŋup̚ | buŋgumut | teⁱp | bati | tumin | 'ʤæβɑt | el to gal | betikal | *tabi | |
| '10' | nangol nen | mentoː | bɛnkɑbɑ | kiŋ | naŋal | nakal | mɑːl̪in | mɑriŋ | nagal kal | nakalkal | *maɾiŋ / *nakal |
Pa les cañes ngalum, tangko y occidental tiense:
| GLOSA | Ngalum | Tangko | Occidental | |
|---|---|---|---|---|
| Komyandaret | Tsaukambo | Kopkaka | ||
| '1' | 'ɸædiʔ | ɸæ'liʔ | ɡyɡye | ɔ'ɾɔpmʌn |
| '2' | mɔːmɨ'nɛ | mɔmə'ninʔ | ɡesabu | ɔ'wɔ |
| '3' | diː'ɾænɔʔ | dilæ'nɔʔ | sarapun / saruput | səpkwi'nɛn |
| '4' | nɔn'dɔːwɑnɔʔ | nɔ'ndɔænɔʔ | soabu | ɔmu'ɾunɛn |
| '5' | wæ'jænɔʔ | wæ'jænɔʔ | sowol | 'ʔɔmnɛn |
| '6' | ɠɤdɯ'nɑnɔʔ | ɡjɯlɯ'nænɔʔ | ŋoŋ | 'duŋɪ |
| '7' | sæwɔ'l̪ænɔʔ | sæ'bɔ'lænɔʔ | tailap | 'sɔɾkɪ |
| '8' | bɔŋɡo'wɑnɔʔ | bɔŋɡo'wɑnɔʔ | baŋup | bɑ'ŋʊp |
| '9' | t͡sɑbu'wɑnɔʔ | sæbu'ænɔʔ | tabu | tɑ'be |
| '10' | ʔəl̪i'wɑnɔʔ | jæŋɡijæ'nɔʔ | kerek / kirit | mɑ'liŋ |
Estos términos tán rellacionaes colos nomes de les partes de la mano y el brazu, anque les llingües varien nos sos detalles la cuenta usualmente ye: 1 = '[deu] meñique', 2 = 'deu anular', 3 = 'deu mediu', 4 = 'furabollos', 5 = '[deu] pulgar', 6 = 'muñeca', 7 = 'antebrazu', 8 = 'coldu', 9 = 'biceps', 10 = 'costazu'.
Referencies
Bibliografía
- Malcom Ross (2005). "Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages." In: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide and Jack Golson, eds, Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, 15-66. Canberra: Pacific Linguistics.
