Llingües kuliak | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | NE de Uganda | |
| Países |
 Uganda | |
| Falantes | 7 600 (2011) | |
| Filiación xenética | Kuliak | |
| Subdivisiones |
Ik Soo Nyang'i | |
| Códigu Glottolog | kuli1252 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les llingües kuliak o rub formen un pequeñu númberu de tres llingües emparentaes ente sigo (ik, soo, nyang'i), y falaes nos montes del noroeste d'Ugandesobremanera nes faldes de dellos volcanes de la rexón.
Usu y distribución
El kuliak occidental ta morrebundu. El nyang'i ta probablemente estinguíu, y el soo ye una llingua bien amenazada. Na actualidá estes llingües tán en retrocesu y los miembros más nuevos de los grupos étnicos que falaben llingües kuliak agora usen llingües nilótiques, quedando apostráu l'usu de la llingua tradicional a les xeneraciones de mayor edá.
Sicasí'l ik (kuliak oriental), tien un ampliu usu, y ta aumentando'l númberu de falantes.
Clasificación
Bender (1989) consideró que podríen formar parte de les llingües sudániques orientales, anque a la lluz d'una meyor evidencia n'otru trabayu posterior (Bender, 2000) les clasifició como una caña dixunta de la familia nilo-saḥariana bien distantemente emparentada coles llingües sudániques orientales. Al respeutive de la clasificación interna'l soo y el nyang'i formen un subgrupu (kulian occidental) frente al ik (kuliak oriental). Blench señaló que les llingües kuliak retienen un importante nucleu de vocabulariu d'orixe non nilo-saḥarianu, suxuriendo qu'esti grupu pudo tener orixe na sustitución llingüística d'un grupu que falaba una llingua non nilo-saḥariana y foi conquistáu, invadíu o influyíu por un grupu nilo-saḥarianu.
Descripción
Estes llingües amuesen una influencia notable de les llingües cushitas, y más apocayá de les llingües nilótiques. Estes influencies son bultables tantu nel vocabulariu como na fonoloxía. Bernd Heine y Christopher Ehret qu'estudiaron estes llingües con ciertu cuidu propunxeron reconstrucciones del proto-kuliak (o proto-rub na terminoloxía de Ehret)
Clasificación interna
| Kuliak |
| ||||||||||||
Fonoloxía
Bender (1997) recueye'l siguiente inventariu consonánticu pal proto-kuliak:
Llabial Coronal Palatal Velar Glotal oclusiva eyectiva *cʼ *kʼ sorda *p *t *c *k sonora *b *d *ɟ *g implosiva *ɓ *ɗ~ʣ *ɠ fricativa *s, *z, *ɬ *h nasal *m *n *ñ *ŋ sonorante *w *l, *r *y
Los soníos /*c, *cʼ, *ɟ/ son xenuines oclusives palatales y non africaes postalveolares.
Les llingües kuliak presenten poques esviaciones respeuto al inventariu de la protollingua. En nenguna d'elles caltiénse intactu'l fonema /*cʼ/. En Ik amás esisten /f, ʔ/, en soo hai amás /f, ʔ/ anque sumió /h/. En nyangia sumieron / /z, h/ anque esiste una llateral palatalizada /ly/.
Pa les vocales reconstruyóse un sistema de nueve vocales /*i, *y, *a, *o, *o; *ɪ, *ɛ, *ɔ, *ʊ/, anque nes llingües modernes esistió dalgún reaxuste de los cuatro últimes vocales.
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües kuliak son:[1]
GLOSA Ik Kul. meridonal PROTO-
KULIAKNgangi Soo '1' kɔ́nʊkʊ̥ nardok ɛdɛs '2' -yɓyʦin nɛʔɛʦ nɛbɛʦ *nɛɓɛʦ '3' aɗín iyʔɔn iyon '4' tsʼáɡusin nowʔy nowa '5' túdin tud el toɗ *tud- '6' túdin ńda
kɛɗɪ kɔnmɔk kan
kapeila toɗ ka
nɪ ɛdɛs*5+1 '7' túdin ńda
kɛɗi léɓyʦla toɗ ka
nɪ nɛbɛʦ*5+2 '8' túdin ńda
kɛɗi aɗy̥la toɗ ka
nɪ iyon*5+3 '9' túdin ńda
kɛɗi tsʼaɡúsla toɗ ka
nɪ nowa*5+4 '10' tomín mɔk tomin el toɗ en-ek
iɠy*tomin
Referencies
Bibliografía
- Heine, Bernd (1976) The Kuliak Languages of Eastern Uganda. Nairobi: East African Publishing House.
- Ehret, Christopher (1981) "The classification of Kuliak", in ed. Thilo Schadeberg & Lionel Bender, Nilo-Saharan: Proceedings of the First Nilo-Saharan Linguistics Colloquium, Leiden, September 8-10, 1980. Dordrecht: Foris.
- Laughlin, C. D. (1975) "Lexicostatistics and the mystery of So ethnolinguistic relations" in Anthropological Linguistics 17:325-41.
- Fleming, Harold C. (1982) "Kuliak external relations: step one" in Nilotic Studes (Proceedings of the international symposium on languages and history of the Nilotic Peoples, Cologne, January 4-6, 1982, Vol 2, 423-478.
