Llingües chukoto-kamchatka | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Estremu oriental de Siberia | |
| Países |
 Rusia | |
| Falantes | > 200 | |
| Filiación xenética | paleosiberano (?) | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les llingües chukotko-kamchatka o luorawetlanas son una familia de llingües falada en Siberia. Dacuando estes llingües son arrexuntaes xunto a otres llingües ensin rellacionar nel grupu de llingües paleosiberianas.
Clasificación
La familia consiste en 5 llingües:
- Chukoto, tamién conocida como chukchi o chukot
- Coriaco o koryak
- Alutor qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del coriaco, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente.
- Kerek qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del chucoto, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente. En 1997 solo quedaben dos falantes d'avanzada edá, polo que ye posible que -y llingua tea escastada, col grupu étnicu asimiláu polos chucoto.
- Itelmeno, tamién llamáu kamchadal, que tenía en 1991 unos 100 falantes, casi toos ellos d'edá avanzada.
Sobre la base de la comparanza léxica'l proyeutu ASJP apurre tentativamente el siguiente árbol clasdístico:[1]
| proto-Ch-K |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Descripción llingüística
Fonoloxía
Acordies con Fortescue, el proto-chukotko-kamchatka tien el siguiente inventariu consonánticu (tolos signos usaos proceden del AFI):
| Llabial | Alveolar | Palatal | Velar | Uvular | |
|---|---|---|---|---|---|
| Oclusiva | *p | *t | *c | *k | *q |
| Fricativa | *v | *ð | *ɣ | *ʁ | |
| Nasal | *m | *n | *ŋ | ||
| Aproximante | *w | *l | *j | ||
| Vibrante | *r |
/*c/ ye puramente oclusiva palatal sorda (non l'africada č). Nótese queel proto–chukotko-kamchatka tien solo oclusives sordes. Anque sí tien fricatives sonores /*v, *ð, *ɣ, *ʁ/, que non tienenn contrapartida sorda (como seríen /f, θ, x/).
/*v/ ye una fricativa labiodental (como la v del inglés o'l francés). /*ɣ/ ye una fricativa velar sonora (similar a la g del alemán en sagen en dellos dialeutos, la gamma del griegu modernu, la qāf del persa, etc.). */ʁ/ ye una fricativa uvular, como la r del francés (ver R gutural).
Tola serie /*t, *ð, *n, *l, *r/ ye alveolar, non dental.
L'inventariu vocálicu vien dau por:
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües chukotko-kamchatkas son:[2]
GLOSA Chukchi Koryak-Alyutor Itelmen PROTO-
CHUKOTKO-
KAMCHATKAAltutor Kerek Koryak '1' ənːên ənːan ənːan ənːên qniŋ *ən-næn '2' ŋirêq/
ŋicêqŋitaq ŋitɕːaq ŋətɕːeq kesχ *ŋi-cæq '3' ŋəroq ŋəruqːə ŋijuq ŋəjoq tʃʼoq *ŋə-juq '4' ŋəraq ŋəraqːə ŋijaq ŋəjaq tʃʼaq *ŋə-jaq '5' mətləŋên məlːəŋən məlːəŋi məlːəŋên (pjat) *mətləŋin '6' ənːanmətləŋên
( 1 + 5 )ənːanməlːəŋən
( 1 + 5 )ənːanməlːəŋi
( 1 + 5 )ənːanməlːəŋên
( 1 + 5 )(shestˈ) *1+5 '7' ŋêrʔamətləŋên
( 2 + 5 )ŋitaqməlːəŋən
( 2 + 5 )ŋitɕːaqməlːəŋi
( 2 + 5 )ŋəjaqməlːəŋên
( 2 + 5 )(semˈ) *2+5 '8' ŋəʔomətləŋên
( 3 + 5 )ŋəruqməlːəŋən
( 3 + 5 )ŋijuqməlːəŋi/
amŋjujutɕiŋəjoqməlːəŋên
( 3 + 5 )(vosemˈ) *3+5 '9' ŋərʔamətləŋên
( 4 + 5 )ŋəraqməlːəŋən
( 4 + 5 )ŋijaqməlːəŋi/
qunħajtɕiŋiŋəjaqməlːəŋên /
qonʲɣajtɕəŋkên(devyat) *ŋə-jaq-
mətləŋin/
qonɣajcəŋkin'10' mənɣəkên mənɣəkin mnətɕitɕi mənɣəkên (desyatˈ) *mənɣəkin
Los numberales ente paréntesis del itelmen son a cencielles préstamos léxicos tomaos del rusu.
Referencies
Bibliografía
