Llingües Volta-Congu | ||
---|---|---|
Distribución xeográfica | África subsaḥariana | |
Países |
Angola Benín Botsuana Burkina Fasu Burundi Camerún República Centroafricana Chad Comores República d'El Congu República Democrática d'El Congu Costa de Marfil Gabón Ghana Guinea Ecuatorial Kenia Lesothu Liberia Malí Malawi Mozambique Namibia Nixeria Ruanda Seixeles Suazilandia Sudán del Sur Sudáfrica Tanzania Togu Uganda Zambia Zimbabue | |
Falantes | ~320-350 millones | |
Filiación xenética | Llingües Volta-Congu | |
Subdivisiones |
VC septentrional VC meridional (Benue-Kwa) | |
Códigu Glottolog | volt1241 | |
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
[editar datos en Wikidata] |
Les llingües Volta-Congu son la principal caña de primer nivel dientro de la familia Níxer-Congu, con un total de 350 millones de falantes. El nome de la familia deber a que la mayoría de llingües falar ente les cuentes del ríu Volta y del ríu Congu.
Clasificación
El trabayu comparativu realizáu por John M. Stewart na década de 1960 y de 1970, ayudaron a establecer la unidá filoxenética de les llingües Volta-Congu y apurrieron lluz a la so estructura intera, pero los resultaos siguen ensin ser definitivos.
Williamson y Blench (2000) atoparon qu'en munchos casos ye difícil precisar llinies clares ente les distintos grupos de llingües Volta-Congu y suxurieron qu'esto podría indicar que se dio una diversificación d'un continuu geolectal más qu'una clara separación ente unidaes filoxenétiques. Esto fuera suxuríu antes por Bennet (1983 citáu en Williamson y Blench 2000:17) nel casu de les llingües Gur y les llingües Adamawa-Ubangi, que munchos autores arrexunten xuntes sol nome de llingües de la sabana. Tamién Elugne y Williamson (1976) na so reconstrucción del proto-ẹdo y el proto-ịjọ, dos subgrupos de les llingües kwa atoparon que'l proto-ẹdo-ịjọ presentaría carauterístiques usualmente acomuñaes coles llingües Benué-Congu polo que la diferencia filoxenética ente los dos grupos nun paecía xustificada.
Otres cañes de la familia son les llingües kru y les llingües senufo. Les llingües bantús que son el grupu meyor conocíu y particularmente numberosu formáu por ensame de llingües ye de fechu un subgrupu de les Llingües Benué-Congu.
Clasificación interna
Según Williamson y Blench 2000,[1] estremar nes siguientes cañes:
- Volta-Congu
- Volta-Congu septentrional (tamién llamáu Volga-Congu occidental): 30 millones de falantes nel África centro-occidental (qu'inclúi les subfamilies kru, gur, senufo)
- Volta-Congu meridional (tamién llamáu Volga-Congu oriental o Benue-kwa): 290 millones nel África central, oriental y meridional (qu'inclúi les subfamilies kwa, Volta-Níxer, Benue-Congu).
Según Bendor-Samuel 1989,[2] les rellaciones ente grupos ye la siguiente:
Volta-Congu |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dellos autores como Victor Manfredi consideranque la división kwa ten de ser revisada y proponen estremar el grupu kwa en dos grupos, una más rellacionada colo qu'anguaño se llama Benue-Congu (denomináu BK-1) y otra parte más rellacionada coles llingües gbe (BK-2), esti segundu grupu taría carauterizáu por delles innovaciones comunes.[3]
Descripción llingüística
Los sistemes vocálicos de les llingües Volta-Congu fueron oxetu d'un gran alderique en llingüística histórica.
Fonoloxía
Casali (1995) defende la hipótesis de que'l proto-Volta-Congu tendría nueve o diez vocales y un sistema de sinarmonía vocálica y que darréu esti inventariu amenorgaríase a un sistema de siete vocales en munches llingües Volta-Congu. Les llingües de los montes de Togu y Ghana son exemplos onde inda tán presentes sistemes de nueve o diez vocales. Per otra parte Stewart (2002) reconstrúi 7 vocales orales y 7 vocales nasales pal proto-Volta-Congu meridional (o más puramente un aproximamientu al mesmu basáu en correspondencies ente'l proto-potou-akan y el proto-bantú):
orales nasales anterior central posterior anterior central posterior zarraes i o ĩ ũ semicerradas ɪ ʊ ɪ̃ ʊ̃ abiertes ɛ a ɔ ɛ̃ ã ɔ̃
Nun esiste una reconstrucción completa del proto-Volta-Congu qu'emplegue toles llingües de la familia, anque esiste un aproximamientu razonable de J. M. Stewart al proto-Benue-Kwa (Volta-Congu meridional) fecha comparando solamente'l proto-potou-akan y el proto-bantú. Acordies con esta reconstrucción toa consonante tien dos formes en distribución complementaria: grau ensin mutar / grau mutáu. Nel grau mutáu una consonante xeneralmente ye una alófno non nasal (anque les ensin mutar aproximantes son nasalizadas), ente que'l grau mutáu la consonante tien un alófono prenasalizado o nasal. Los raigaños tienen la forma avezada C1V1(C2V2), l'inventariu reconstruyíu pa les consonantes qu'apaecen en primer llugar (C1) ye:[4]
billabial alveolar palatal velar labiovelar Oclusiva sorda *p / mp *t / nt *c / ɲc *kʷ / ŋkʷ sonora *b / mb *d / nd *ɟ / ɲɟ *g / ŋg *gʷ / ŋgʷ Implosiva sorda *ƥ / mƥ *ƭ / nƭ *ƙ / ŋƙ *ƙʷ / ŋƙʷ sonora *ɓ / m *ɗ / n *ʄ / ɲ *ɠʷ / ŋʷ aproximante *ʋ̃ / m *l̃ / n *y / ɲ *ɰ̃ / ŋ *w̃ / ŋʷ nasal *m / m *n / n
Pa cada par de fonemes de la tabla'l primeru ye'l alófono qu'apaez ante vocal non nasal (grau ensin mutar) y el segundu'l qu'apaez ante vocal nasal (grau mutáu). Nesti sistema destaca l'ausencia d'africaes o fricatives, una carauterística tamién presente en proto-bantú y en proto-potou-akan.
Comparanza léxica
Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües Volta-Congu son:
GLOSA Volta-Congu
septentrionalVolta-Congu
meridionalPROTO-
KRUPROTO-
SENUFOPROTO-
GURPROTO-
BENUE-KWA'1' *ɓlo
*doː*ninŋgb͡ĩ *dig- /
*-dum*-ɗĩ /
*-kp͡a'2' *sɔ̃ː- *sɔ̃ːni *lia /
*-ɲo*-badi '3' *tãːr *tãːri *tãːri *-tãri '4' *ɲiyɛ̃̀hɛ *ti-cɛːre *naːsi *-nai '5' ? *kankuro *nom *ton- '6' *5+1 *kogo-nin *-lo-du '7' *5+2 *5+2 *-lo-pɛ '8' *5+3 *5+3 *-lo-tãːri '9' *5+4 *5+4 *10-1 '10' *kʊɡb͡a
*pu*kɛ *pi- *-wo-
Referencies
- ↑ Ernst Kausen, Die Klassifikation der Niger-Kongo-Sprachen (DOC) Klassifikation sämtlicher Niger-Kongo-Sprachen nach Williamson-Blench 2000 mit Sprecherzahlen aus Ethnologue 2005.
- ↑ Bendor-Samuel, John (ed.) 1989 – The Niger-Congu languages. University Press of America, Lanham.
- ↑ BK1 alies 'Proto-Potou-Akanic-Bantu'— a study of diachronic syntax
- ↑ J. M. Stewart, 2002, p. 207-209
Bibliografía
- Casali, Roderic F. (1995) 'On the Reduction of Vowel Systems in Volta-Congu', African Languages and Cultures, 8, 2, Dec, 109–121.
- Stewart, John M. (1976) Towards Volta-Congu reconstruction: a comparative study of some languages of Black-Africa. (Inaugural speech, Leiden University) Leiden: Universitaire Pers Leiden.
- Stewart, John M. (1985) 'Nasality patterns in the Volta-Congu foot.' Paper presented at the Colloquium on African Linguistics, Leiden, Sept. 1985.
- Williamson, Kay & Blench, Roger (2000) 'Niger-Congu', in Heine, Bernd and Nurse, Derek (eds) African Languages — An Introduction. Cambridge: Cambridge University press, páxs. 11–42.