Legarda | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Comunidá foral | Navarra | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Legarda (es) | Silvestre Belzunegui Otano | ||||
Nome oficial | Legarda (es)[1] | ||||
Códigu postal |
31133 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 42°43′01″N 1°46′32″W / 42.7170066°N 1.77550444°O | ||||
Legarda Legarda (España) | |||||
Superficie | 8 km² | ||||
Altitú | 479 m | ||||
Llenda con |
| ||||
Demografía | |||||
Población |
135 hab. (2023) - 65 homes (2019) - 52 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe |
0.02% de Navarra 0% de España | ||||
Densidá | 16,88 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Legarda ye un conceyu de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Pamplona, na contorna de Puente la Reina, nel Valdizarbe y a 15 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población ye de 135 habitantes (2023)[2][3].
Asitiada nel tramu de Pamplona a Puente la Reina nel Camín de Santiago, una vegada baxáu'l puertu del Perdón.
Topónimu
El nome de Legarda probablemente proceda del términu euskérico Legarreta que significa llugar de graves o cascayos (mandar `grava y el sufixu qu'indica llugar -eta).
D'alcuerdu a esta posibilidá'l nome orixinal podría tresformase por 2 víes distintes; una pola aplicación de les regles fonétiques propies del romance que tresforma la lletra t na d (Legarreta → Legarreda → Legarda) y la otra posibilidá sería pola tranformación fonética vasca, síncopa de la vocal y sonorización de la lletra t na d dempués d'una r (Legarreta → Legarta → Legarda).
Dambes posibilidaes son un tanto escures y tamién esiste la posibilidá de qu'esistiera d'antiguo nel euskera tal que suxurió'l llingüista, Koldo Michelena el sufixu «da» que'l so significáu sería desconocíu.
El nome de la llocalidá según figura recoyíu nel Nomencládor Euskérico de Navarra (NEN) yá apaez na so forma actual nel añu 1095.
El so xentiliciu ye legardero y legardera aplicable al masculín y femenín respeutivamente.[4]
Símbolos
Escudu
L'escudu d'armes del llugar de Legarda tien el siguiente blasón.
Trai d'azur y una caña de vide de la qu'escolga un recímanu, tou ello nel so color natural. Por timbre un yelmu empenachado.
Nesti blasón representa'l frutu´que produz de forma destacada la contorna, daqué abondo habitual na heráldica municipal.[5]
Xeografía física
Situación
La llocalidá de Legarda ta asitiada na parte central de la Comunidá Foral de Navarra dientro de la rexón xeográfica de la Zona Media o Navarra Media y el Valdizarbe o valle de Izarbe. El so términu municipal tien una superficie de 8,30 km² y llinda al norte col conceyu de la Cendea de Cizur al sur colos de Muruzábal y Obanos al este col d'Uterga y al oeste col de Puente la Reina.
Relieve ya hidrografía
El conceyu asitiar na cara sur de la Sierra del Perdón, el terrén inclinar dende'l norte onde s'asitia la cota máxima de 700 msnm hasta'l sur onde llega a los 420 msnm. El nucleu de viviendes atópase na metá d'esti enclín a una cota de 420 msnm.[6]
Demografía
Evolución de la población
Dende principiu del sieglu XX, la población de Legarda hai esperimentu un sópitu descensu que se caltuvo hasta los años 1990 onde s'algamar la cifra de 73 habitantes nel censo de 1991. A partir d'ende foi tímidamente recuperándose llegando a tar percima de los 100 habitantes a partir del padrón municipal de 2004.
Si analizamos los padrones municipales de los postreros 10 años de forma xeneral (yá que hubo dellos añu en que la población baxó de forma intermitente) apréciase una llixera medría de la so población de 3,75% ente l'añu 2000 y 2017.[7]
Gráfica d'evolución demográfica de Legarda ente 1900 y 2017 |
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[8] Población según el padrón municipal de 2017 del INE. |
Política y alministración
Alministración municipal
Legarda conforma un conceyu el cual ta gobernáu por un conceyu de xestión democrática dende 1979, formáu por 5 miembros escoyíos nes eleiciones municipales según ta dispuestu na Llei Orgánica del Réxime Eleutoral Xeneral. La sede del consistoriu ta asitiada na cai Mayor, nᵘ 4 de la llocalidá de Legarda.
Alcaldes
Estos son los últimos alcaldes de Legarda:
Llexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | ||
1983-1987 | ||
1987-1991 | ||
1991-1995 | ||
1995-1999 | ||
1999-2003 | ||
2003-2007 | Montés Belzunegui Otano | AEIL |
2007-2011 | Montés Belzunegui Otano | AEIL |
2011-2015 | Montés Belzunegui Otano | AEIL |
2015-2019 | n/d | n/d |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
Economía
La vide foi hasta finales del sieglu XIX el cultivu más importante. Tres la filoxera nunca lo había de ser tantu, y menos entá dempués de la concentración parcelaria, efectuada en 1972.
Hubo una propuesta d'instalar nel futuru polígonu de Legarda la Ciudá de la Carne», pero dichu proyeutu foi refugáu pol Gobiernu de Navarra en xineru de 2012.[9]
Monumentos
Monumentos relixosos
- Ilesia de Nuesa Señora de l'Asunción: Construcción gótica del sieglu XIV, con agregos posteriores del (sieglu XVI). La puerta d'accesu tien un arcu apuntáu, con arquivoltas que posen en capiteles que tienen decoraos con relieves de la infancia de Cristu. El retablu mayor ye platerescu (sieglu XVI). Nes capiyes llaterales hai dos retablos dedicaos a San Xuan Bautista (h. 1600) y una talla románica de la Virxe col Neñu, romanista.
- Ermita de San Salvador de Aquiturain
- Ermita de Santa Águeda
- Ermita de Santa Bárbara
Monumentos civiles
- Antiguu Señoríu de Basongaiz o Berasongaiz
Fiestes
- Fiestes patronales: 15 d'agostu, día de l'Ascensión de la Virxe Virxe
- Romería de Santa Águeda: 5 de febreru *
Romería de Santa Bárbara: 15 de mayu
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
- ↑ oficina de rexistru
- ↑ Belasko, Mikel (1999). Diccionariu etimolóxicu de los pueblos, villes y ciudaes de Navarra. Pamiela, páx. 275-276. ISBN 978-84-7681-301-0.
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo (1990). Navarra. Temes de Cultura Popular nᵘ 303 - Heráldica Municipal Merindad de Pamplona (II). Gobiernu de Navarra, páx. 26. ISBN 8423501310.
- ↑ Varios. Caja d'Aforros y Monte de Piedá de Navarra (ed.): «Artículu de Legarda». Gran Enciclopedia Navarra. Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.
- ↑ Datos llograos de:Gobiernu de Navarra - Datos ya información de Legarda y institutu d'estadística de navarra consultáu: 17-03-2009
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Censos de población de Legarda». Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Consultáu'l 16 de payares de 2011.
- ↑ Diariu de Noticies (ed.): «mataderu-a-tudela Industria refuga'l polígonu de Legarda y plantega llevar el mataderu a Tudela» (24 de xineru de 2012). Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.
Ver tamién
Enllaces esternos
- Conceyu de Legarda - Páxina web oficial.
- Datos de Legarda - Gobiernu de Navarra - Información y datos d'entidaes llocales de Navarra.