Los empiezos de Le Havre

El rei Francisco I de Francia, fundador de Le Havre en 1517.

Magar les múltiples dificultaes que presentaba'l terrén, pantanosu, y les torbonaes, el puertu de Le Havre acoyó'l so primeres navíos n'ochobre de 1517. El 8 d'ochobre de 1517, Francisco I robló la carta de fundación de la villa. Un torrexón defendía la entrada. Les armes de la villa fueron les de Francisco I: una sacavera. El rei mover a Le Havre n'agostu de 1520 pa confirmar la perpetuidad de los privilexos concedíos a los havreses. La función militar foi, coles mesmes, instituyida: Le Havre foi unu de los puntos d'unión de la flota francesa mientres les distintes guerres. Estableciéronse arsenales y dende ellí salíen los navíos que diben pescar el bacaláu a Terranova. El Nuevu Mundu atraía a los aventureros y munchos partieron hacia pa ellí dende Le Havre: Villegagnon zarpó de Le Havre pa fundar una colonia en Brasil (Fort-Coligny) en 1555. Anguaño, la plaza llamada de los "caníbales" recuerda los antiguos llazos d'unión col Nuevu Mundu. A finales del sieglu XVI, el contrabandu empezó a crecer y empezaron a llegar a Le Havre productos americanos como cueru, azucre y tabacu. Unu de los principales cabezaleros d'esti sospechosu tráficu foi un havrés esplorador y cartógrafu, Guillaume Le Testu: un barriu de Le Havre inda lleva'l so nome.

En 1536, los primeros trabayos de construcción de la futura catedral de Notre-Dame empezar Guillaume de Marceilles. En 1541, Francisco I confió'l proyeutu d'urbanismu y fortificación al arquiteutu italianu Girolamo Bellarmato, al que concedió plenos poderes. Ésti entamó'l barriu de San Francisco según les normes precises del plan hipodámico.

La Reforma tuvo una relativa repercusión en Normandía: los nobles menores del País de Caux viéronse influyíos y construyóse un templu protestante en Le Havre en 1561. El 8 de mayu de 1562, mientres les Guerres de Relixón, los reformaos sitiaron Le Havre. Tarreciendo un contraataque de l'armada real pidieron ayuda a los ingleses, qu'unviaron 6.000 soldaos d'infantería y 300 a caballu al mandu del conde Warwick. Los ocupantes construyeron el fuerte de Warwick y cuatro bastiones según el Tratáu de Hampton-Court. Les tropes de Carlos IX, mandaes pol condestable de Montmorency, atacaron Le Havre y los ingleses fueron finalmente ganaos en xunetu de 1563. El fuerte de Warwick foi destruyíu por orde del rei de Francia.

Sieglos XVII y XVIII

La función defensiva de Le Havre fíxose evidente y la modernización del puertu empezó nel sieglu XVII, por orde del Cardenal Richelieu, gobernador de la ciudá: construyóse un arsenal, reforzáronse les muralles y llevantóse una fortaleza, na cual el Cardenal Mazarino fadría encarcelar a los príncipes frondistas Longueville, Conti y Condé. A finales del sieglu XVIII la ciudadela foi abandonada y nun quedó más qu'un cuartel.

Mientres el sieglu XVII, Le Havre reafitó la so vocación marítima ya internacional: la compañía de les Indies instalar en 1642. El tráfico negreru arriqueció a los negociantes havreses, sobremanera mientres el sieglu XVIII. De toes formes el comerciu marítimu tuvo sometíu a les rellaciones internacionales nel contestu européu: les guerres de Lluis XIV y de Lluis XV atayaron, momentáneamente, el desenvolvimientu de Le Havre. Los ingleses y dempués los británicos bombardearon la villa en munches ocasiones.

El desenvolvimientu económicu de Le Havre basar na crecedera de la población (20.000 habitantes en 1789^{[ensin referencies]}) y nos tresformamientos del puertu y la ciudá: instalación d'una manufactura de tabacu nel barriu de San Francisco, espansión de los estelleros navales. Dempués d'una visita en 1786, Lluis XVI aprobó'l proyeutu d'espansión de la villa: Lamandé encargar de multiplicar por cuatro la superficie de la ciudá.

Periodu revolucionariu (1789-1815)

Abadía de Graville, en Le Havre.

Ente 1789 y 1793, el puertu de Le Havre foi'l segundu de Francia, dempués de Nantes. El comerciu triangular siguió hasta la llegada de la guerra y l'abolición de la esclavitú. El puertu foi un enclave estratéxicu debíu al comerciu de les ceberes (almacén de París) y a la so proximidá col enemigu británicu. El Terror tresformó la catedral de Notre-Dame nun templu de la Razón. La ciudá adquirió l'estatutu de subprefactura tres la reforma alministrativa del 18 de brumario. Sol I Imperiu Francés, Napoleón Bonaparte ordenó que se construyeren dellos fuertes en Le Havre. Mientres la guerra contra Gran Bretaña y el bloquéu, l'actividá del puertu amenorgóse considerablemente mientres crecía la de los corsarios. La población de Le Havre menguó a tan solo 16.000 habitantes.

La prosperidá del sieglu XIX

El fin de les guerres revolucionaries franceses y napoleóniques dexó que'l comerciu volviera tener una actividá normal na midida na que alloñábase, tamién, l'amenaza británica. Le Havre espandir por fora de les muralles y creáronse nuevos barrios: pero tamién apaecieron indixentes que s'instalaron nel barriu de San Francisco. Les epidemies de roxura, tifoidea y "fiebres" causaron miles de muertos mientres los años 1830-1850. El alcoholismu y la mortalidá infantil causaron estragos nes clases más probes.

El conceyu de la ciudá en 1897.

A lo llargo del sieglu XIX, l'aspeutu cosmopolita de la ciudá portuaria diba adquiriendo importancia: nos tiempos de prosperidá económica, la mano d'obra de Le Havre procedía del País de Caux que quedara ensin trabayu por causa de los problemes del ramu testil. La implantación d'una gran comunidá de bretones (10% de la población havresa a finales del sieglu XIX^{[ensin referencies]}) modificó la vida cultural de Le Havre. La recuperación económica de la villa atraxo a empresarios anglosaxones y nórdicos; italianos, polacos y más tarde magrebinos podíen atopase nos barrios y nes fábriques.

La ciudá y el puertu camudáronse gracies a tolos trabayos y acondicionamientos, en parte financiaos pol Estáu, que se fueron realizando a lo llargo del sieglu XIX, coles interrupciones causaes poles crisis polítiques o económiques. La fundación d'una bolsa de comerciu, la instalación progresiva del llume de gas a partir de 1836,^{[ensin referencies]} la recoyida de les basures (1844) y l'alcantarelláu demostraben la esmolición pola modernización urbana. Mediáu'l sieglu, les vieyes muralles fueron baltaes y los barrios estremeros quedaron amestaos a la ciudá. En consecuencia la población de la villa aumentó sópito.

Si'l periodu 1850-1914 fueron los años doraos de Le Havre; resalvando dellos años de depresión (Guerra Franco-Prusiana) el comerciu espandióse y la ciudá enguapecer coles construcciones municipales (amplies cais, conceyu, palaciu de xusticia, nueva bolsa).

Los efeutos de la revolución industrial faíense visibles en Le Havre: la primer draga de vapor utilizar en 1831. Los estelleros crecieron. El ferrocarril llegó en 1847 dexando la comunicación con Le Havre. Poco primero de la Primer Guerra Mundial, Le Havre yá yera'l primer puertu européu pal café; importó unes 250.000 tonelaes d'algodón y 100.000 tonelaes de petroleu.^{[ensin referencies]}

La Villa Maritime, construyida en 1890.

El sector industrial esistía, pero nel sieglu XIX yera minoritariu; les fábriques crecíen coles mesmes que'l tráficu portuariu (estelleros, refineríes d'azucre, fábriques de cuerdes, etc.). El sector bancariu diba desenvolviéndose anque inda siguía siendo tributariu del esterior. El númberu d'escueles yera insuficiente, lo que se solucionaría mientres los años 1870.

El puertu siguía siendo la puerta d'América: recibía los productos tropicales (café, algodón). El cabotaxe européu apurría la madera, l'aceite y el trigu del norte d'Europa y el vinu y l'aceite mediterráneos. Le Havre yera un puertu primordial pa los emigrantes que diben a América. Los viaxes trasatlánticos diben adquiriendo importancia mientres la segunda metá del sieglu XIX. En 1913, cerca de 741.000 pasaxeros salieron de Le Havre.^{[ensin referencies]} Foi'l principiu de los tresatlánticos que fueron l'arguyu de los havreses.

Dende 1830, Le Havre convertir nuna estación balnearia frecuentada polos parisíns. La creación de los baños marítimos remontar a esa dómina. En 1850 construyóse'l bulevar marítimu. El casino Marie-Christine (1912) y el palaciu de les Regatas (1906) axuntaben a la burguesía. A la fin del sieglu XIX y de la "Belle Époque" anunciábense yá les tensiones sociales exacerbadas pola inflación y el desemplegu. A partir de 1886, la sulevación obrera, sofitada polos socialistes cada vez más influyentes, afectó a la ciudá. L'asuntu Jules Durand foi sintomáticu nesti contestu.

El tiempu de les guerres (1914-1945)

Le Havre, 1920.

El balance de les perdes humanes de la Primer Guerra Mundial ye catastróficu pa la ciudá: cerca de 6.000 havreses muertos, la mayoría d'ellos soldaos. La ciudá viose sopelexada poles destrucciones masives, anque'l frente tuviera nel norte. Dellos navíos fueron torpediaos polos O-Boot na rada de Le Havre. Unu de los efeutos más bultables foi'l fechu de que s'instalara un gobiernu belga en Sainte-Adresse, nes contornes de Le Havre, forzáu a fuxir de la ocupación alemana. La ciudá sirvió como última base pa la Entente Cordiale, especialmente pa los barcos de guerra británicos.

El tresatlánticu La Normandía, Le Havre.

El periodu d'enteguerres significar pol descensu de la demografía y la crisis social y económico. Al términu de la guerra, la inflación arruinó a dellos habitantes y la población obrera multiplicar na ciudá. Les penuries y la carestía de la vida provocaron la gran fuelga de 1922, nel cursu de la cual foi proclamáu'l estáu de sitiu. En 1936, la fábrica Bréguet de Le Havre foi ocupada polos güelguistes; foi'l principiu del movimientu obreru sol Frente Popular. Nel aspeutu económicu, la importante crecedera de la segunda metá del sieglu XIX yera yá una alcordanza. Los puertos del Norte d'Europa afectaron seriamente a Le Havre y los trabayos de caltenimientu portuariu ralentizáronse. Sicasí, les importaciones de petroleu siguieron aumentando y les refineríes crecieron al este de Le Havre. La crisis de 1929 y les midíes proteicionistes nun consiguieron amontar el desenvolvimientu del comerciu. Namái'l sector de tresportes paecía caltenese, con 500.000 pasaxeros tresportaos en 1930. El tresatlánticu La Normandía zarpó para Nueva York en 1935. Pero aína abondaron les amenaces de guerra.

Na primavera de 1940 la Wehrmacht de l'Alemaña nazi ocupó Le Havre, con una guarnición de 40.000 soldaos. Tresformaron la ciudá nuna base militar y construyeron la Festung Le Havre, una llinia de casernas, blocaos y bateríes d'artillería. Esti dispositivu integrar nel Muriu atlánticu. Pa los havreses la vida cotidiana volvióse complicada por causa de les penuries, la censura y los bombardeos. La resistencia havresa constituyóse formando diversos nucleos, como'l grupu del Llicéu de Le Havre o'l Vagabond Bien-Aimé. Estos grupos pasaben información a los británicos y participaben nes aiciones de sabotaxe llevaes a cabu pa facilitar el desembarcu de Normandía. Mientres la Segunda Guerra Mundial, Le Havre soportó 132 bombardeos, pero les destrucciones más importantes produciéronse'l 5 y 6 de setiembre de 1944, cuando los aliaos bombardearon el centru de la ciudá y el puertu p'ablayar a los ocupantes. L'oxetivu yera facilitar el avituallamiento y la progresión de les tropes aliaes que desembarcaren tres meses antes na Baxa Normandía. A la fin de la guerra 5.126 persones habíen resultancia muertes o sumíes nel territoriu de la ciudá de Le Havre, de les cualos 2.053 (muertos o sumíos) mientres el mes de setiembre de 1944.^[4] Amás, 143 británicos y 600 soldaos alemanes cayeron mientres los ataques.^[4] Tamién 150 hectárees fueron afaraes y 12.500 inmuebles destruyíos. El puertu foi destruyíu, 350 restos de navíos tán no fondero de l'agua. La rada y l'estuariu fueron minaos.

Le Havre, iviernu de 1944-1945.

Historia recién

Mientres la primavera de 1945, el Ministeriu de la Reconstrucción y d'Urbanismu confió'l proyeutu de reconstrucción del centru de la ciudá a Auguste Perret. Ésti quería faer tabla rasa de les antigües estructures y aplicar les teoríes del clasicismu estructural. El material a emplegar pa la construcción de los edificios sería los formigón y el plan xeneral una trama ortogonal.

La desindustrialización producida pol zarru de les ACH, por casu, y los tresformamientos del comerciu portuariu causaron dificultaes económiques. La crisis del petroleu de 1973 produció coles mesmes un marasmo industrial a metá de los años 1970. Le Havre foi, daquella, un bastión comunista hasta los años 1990. Dempués la ciudá somorguiar nun procesu de reconversión, y el conceyu trabayó pa la renacencia de Le Havre reforzando la so imaxe.

Tresportes

Estación de ferrocarril de Le Havre.

Le Havre esplotó les ventayes de la so situación mariniega, pero tamién se vio perxudicáu por causa del so enclave. Por esti motivu, los gobernantes locales ameyoraron les comunicaciones de la ciudá y del puertu; l'autopista A131 (E05) xune Le Havre cola autopista de Normandía pela Ponte de Tancarville, d'esta manera la ciudá queda a una hora de Rouen y a dos hores de París. Dende apocayá tiempu l'autopista A29 (E44) xune a Le Havre col norte de Francia y conduz a la Ponte de Normadía.

La rede ferroviaria tamién foi ampliada: los trenes Corail de la llinia París-Le Havre comuniquen coles estaciones de Bréauté-Beuzeville, Yvetot, Rouen, Oissel, Val-de-Reuil, Gaillon-Aubevoye, Vernon, Mantes-la-Jolie y París-Saint-Lazare. Nun hai, sicasí, nengún enllaz ferroviariu ente Le Havre y Caen: ye precisu pasar por Rouen o utilizar los Autobuses Verdes (Ponte de Normandía, Honfleur, Trouville, Deauville, Caen y, a partir d'ésti, tol Calvados). Los Autocars Gris parten escontra Étretat y Fécamp. Coles mesmes, CNA cubre la ruta escontra'l valle del Sena y Rouen. A lo último, la compañía AirPlus cuenta con tresbordadores que van a les estaciones y aeropuertos de París.

Pal tresporte aereu, la población dispón del aeropuertu de Havre-Octeville.

Los viaxes transmancha con Portsmouth, nel sur d'Inglaterra, gracies a P & O Feries, quedaron esaniciaos en 2005, fueron retomaos por Louis Dreyfus Lines, que camudó la so configuración; agora namái hai una rotación diaria, cuando antes había dos.

Le Havre ye una d'estes grandes ciudaes de Francia nes que, la circulación ye relativamente fluyida. Los primeros problemes surdieron porque una parte bien importante de la población trabayadora mora nes contornes de Le Havre. La salida de la ciudá escontra Breque (xigantescu nuedu de carreteres) produz siempres grandes atascos. La ciudá y la población cunten con una rede de tresportes bien complicada. Esto ye por cuenta de los problemes que representa la rotura ente la ciudá baxa y la ciudá alta, les dos partes de la ciudá tán xuníes per estreches aveníes, cais tropezoses, munches escaleres, un funicular y el túnel Jenner. El problema del tiempu de los percorríos nun cesa d'aumentar d'añu n'añu, pola mor de la crecedera del tráficu d'automóviles.

Nuevu tranvía, avenue Foch.

Les principales exes de la ciudá cunten con aparcamientos de pagu. Hasta principios de los años 2000, Le Havre yera una ciudá respetuosa nesti sentíu, pero dos fuelgues socesives camudaron tornar. El conceyu dispón coles mesmes de munchos aparcamientos cubiertos, ente que la sociedá VINCI namái tien unu.

Los autobuses Océane cubren la ciudá baxa, la ciudá alta y la so población; cunten con quince llinies y los sos dos tresbordadores. La compañía dispón tamién del funicular. Coles mesmes cunta col tresporte "puerta a puerta" pa les persones con movilidá amenorgada. D'últimes punxo en serviciu'l Fil'Bus que dexa, a determinaes partes de la población havresa ensin serviciu d'autobuses, disponer d'un serviciu de taxis mientres les hores punta o nocherniegues. Los primeros problemes de saturación empiecen a plantegase. Una nueva llinia LER inaugurada en 2003 comunica delles estaciones SNCF cola población havresa (CODAH), cola mesma tarifa del Bus Océane.

Le Havre nun disponía de rutes pal ciclismu, namái había una pista de doble sentíu, mal indicada, nuna cai de sentíu únicu. L'asociación SABINE obligó a camudar la mentalidá nel conceyu. Nel branu de 2005 llevar a cabu numberosos trabayos pa la construcción de delles pistes ciclistes que empalman cola Vía Verde, prometiendo una importante rede de pistes calidable. Sicasí, munchos quilómetros acondicionáronse nes ceres, torgando'l pasu de los peatones. Per otra parte, nel marcu d'una collaboración denomada Vélocéane pueden arrendase bicicletes pa dir a la sablera, a la estación y al conceyu, nes axencies del bus Océane (compartíes con SABINE).

Arquiteutura y urbanismu

Planu del Centru reconstruyíu de Le Havre.

Catedral de Le Havre.

En gran parte destruyíu mientres la Segunda Guerra Mundial, el centru foi reconstruyíu según los proyeutos del arquiteutu francés Auguste Perret. Namái'l conceyu (1952-1958) y la ilesia de San Xosé (1951-1957) (107 m. d'altor) deber a la idea personal d'Augusto Perret. Como reconocencia al trabayu de reconstrucción, en 2005 la UNESCO inscribió'l centru urbanu de Le Havre nel patrimoniu mundial de la humanidá, dando la bienvenida a la "esplotación novedosa del potencial del formigón". Otra obra arquitectónica d'interés nel centru urbanu ye l'Espaciu Oscar Niemeyer, realizáu en 1982 por dichu arquiteutu, llamáu El Volcán pola forma llamativa del edificiu.

Mientres los años 1990, el conceyu amplía y reconstrúi los barrios del sur de Le Havre coles ayudes europees: tresformamientu de los blocaos en sales de conciertos (Docks Océanu), d'esposición (Docks Café), en museos (antiguu Muséu Marítimu y Portuariu), que foi cerráu pa preparar el so acondicionamientu nel senu de la Ciudá del Mar, un casino provisional (qu'ocupa l'antiguu Palaciu de la Bolsa). La nueva Cámara de Comerciu y d'Industria, según el nuevu complexu médicu asitiáu alredor de la nueva clínica de les Llameres, tán nestos barrios.

N'ochobre de 2004, l'Axencia Nacional pa la renovación urbana (ANRU) robló col conceyu de Le Havre el primer conveniu pa financiar la rehabilitación de los barrios de les contornes. Esti conveniu va apurrir más de 300 millones d'euros pa los grandes conxuntos de los barrios del norte, onde viven cerca de 41.000 persones. Nesti presupuestu contempla'l Gran proyeutu de la ciudá (GPV) que va dexar baltar y reconstruyir más de 1700 cases.

El conceyu reorganizó'l barriu de les estaciones. La estación d'autobuses, autocares y taxis foi construyida cerca de la estación ferroviaria. Tocantes a la inversión privada, la sociedá SPB estableció la so sede Novotel edificando, en 2005, un hotel diseñáu pol arquiteutu J.-P. Viguier, y Matmut (nel mesmu añu), un inmueble de despachos. D'esta manera la entrada a Le Havre quedó tresformada.

Otros proyeutos previstos son: el complexu universitariu, yá en marcha, cola construcción d'agospiamientos pa los estudiantes, una nueva biblioteca universitaria y un nuevu restorán universitariu. El casino, instaláu nel antiguu Palaciu de la Bolsa dende'l 1 de xunu de 2006. Los antiguos blocaos que van ser camudaos en locales comerciales y d'entretenimientu (cines, boleres, piscines…). Nel mesmu barriu, la Ciudá del Mar y del Desenvolvimientu Permanente, van asitiar na torre de Jean Nouvel. Los barrios portuarios del sur van ser rehabilitaos (especialmente la Ponte de los Blocaos, que va travesar la dársena de Paul Vatine). Los proyeutos de proteición alredor de los cantiles tán realizándose, según la tresformación del fuerte de Sainte-Adresse, que se va convertir nun xardín nel que les plantes de tolos continentes van tar presentes (cola creación d'un ivernaderu tropical).

Espacios verdes

Plaza Saint-Roch.

La ciudá supo caltener los sos espacios verdes qu'algamen unes 700 hectárees: los múltiples parques de la ciudá base, el monte de Montgeon, verdaderu pulmón de la ciudá. Hai unos llagos, un camping, un ivernaderu tropical, una pajarera… Tán constituyíos polos restos del gran monte que cubría tol País de Caux na prehistoria. El conceyu adquirió estes tierres en 1902, que fueron acondicionaes por Michel Bejot ente 1966 y 1977.

Los otros espacios verdes son:

• El parque de Rouelles: 150 hectárees de monte, banzaos y estanques, 20 km de senderos, un arboláu con 200 especies distintes, un centru ecuestre.

• Los xardinos de la sablera: una duna artificial llantada de carrizos, un ríu d'agua duce con plantes acuátiques, un xardín con unos restoranes abiertos pel branu. La sablera llogró en dos causes la bandera azul en 2005, gracies a tolos sos cuidos.

• El barriu Saint-Roch: asitiáu nel centru urbanu, reconstruyíu por Auguste Perret, ta allugáu nel llugar nel que se topaba un antiguu campusantu pa los apestaos. El barriu foi construyíu en 1868 y esperimentó fondos tresformamientos tres los bombardeos de la Segunda Guerra Mundial.

Los xardinos del conceyu de la ciudá, respetando'l tramu urbanísticu diseñáu por Auguste Perret, son unos xardinos franceses con fontes y xuegos d'agua y más de 1.000 m² de arriates con flores.

• El parque Hauser ta compuestu por un xardín natural y un monte, tamién natural, con una superficie de 7.000 m². Ye l'abelugu, nel corazón de la ciudá, de los rapazos.

• Los xardinos del prioratu de Graville fueron creaos sobre una terraza qu'apodera l'estuariu del Sena.

Llugares y eventos d'interés

El calendariu de festividaes de la ciudá de Le Havre ta apináu d'eventos. Nel mes d'abril creóse un festival del llibru nuevu. En mayu tien llugar la Fiesta de Yves, una fiesta bretona que se celebra nel barriu de San Francisco. En xunu, na sablera y tamién en Sainte-Adresse celébrase un festival de jazz llamáu Dixie Days. En xunetu la novela policiaca tien la so esposición nel salón Polar á la Plage. Esta postrera intégrase, n'ocasiones, nel programa de los Z'Branizos, qu'arrexunta diversos espectáculos artísticos realizaos na cai mientres tol branu. N'agostu tien llugar un desfile de xarrés de flores peles cais de la ciudá. El primer fin de selmana de setiembre, celébrase la Fiesta del Mar. Cada dos años la Transat Jacques Vabre axunta a los más importantes navegantes na villa, alredor de la dársena Paul Vatine, pa la regata que va dende Le Havre hasta Bahia o Brasil. En payares llevar a cabu la Feria de Le Havre nos Dokcs Café. Dende setiembre hasta payares celebrar en toa Normandía los festivales musicales d'Ochobre en Normandie. Dende'l 1 de xunu de 2006, la Bienal del arte contemporáneo ta entamada pol grupu Partouche.

Teatros, sales d'espectáculos y conciertos:

• Docks Océane (4.200 places)
• Teatru del Conceyu de la ciudá (700 places)
• El Pequeñu Teatru
• Gran Volcán, escenariu nacional (1.200 places), Espaciu Oscar Niemeyer
• Pequeñu Volcán (sala polivalente de 200 a 500 places)
• L'Ágora, café-musical, escenariu pa los músicos actuales, Espaciu Oscar Niemeyer
• Casín de Le Havre (500 places)
• Estación Marítima
• Docks Café (acueyen los salones)
• Escuela Nacional de Música, de Danza y d'Arte Dramático
• Teatru de los Bains Douches (94 places)

Museos y llugares d'esposición:

Interior del Muséu de les Belles Artes André Malraux.

• Muséu de les Belles Artes André Malraux
• Muséu marítimu
• Muséu de l'abadía de Graville
• Muséu del Antiguu Havre
• Muséu d'Historia natural
• SPOT, esposición d'arte contemporáneo
• Biblioteca municipal, entama regularmente esposiciones
• Numberoses galeríes d'arte nel centru de la ciudá.

Música

Festival bretón nel distritu de Saint-François.

Le Havre cunta con numberosos grupos d'estilos distintos que van dende'l punk hasta'l rock, pasando pol metal (como por casu un grupu llamáu Les Havrais), constituyíos por mozos músicos que suelen ser efímeros, pero que tienen la posibilidá d'actuar en diversos llugares. Sicasí dellos grupos destáquense como'l Tokiu/Overtones que foi afayáu nel Printemps de Bourges 2005. Nos años 80 multiplicáronse los grupos, tres un primer desenvolvimientu mientres los años sesenta y setenta. La tradición portuaria fizo que munches d'estes formaciones ensayaren nos almacenes inutilizaos del puertu. Un festival de blues, Blues à Gogo celebrar mientres ocho años consecutivos, de 1995 a 2002, nos que se dieron a conocer centenares d'artistes (Youssou N'Dour, Amadou & Mariam) Taben entamaos pola asociación Coup d'Bleu, que'l so antiguu presidente ye anguaño'l direutor del café musical L'Agora onde actúen, ente otros, los nuevos músicos havrenses. Mientres esos mesmos años, la Féte de l'Humanité (Monte de Montgeon) atraxo a un numberosu públicu, coles mesmes el conceyu entamaba'l festival Juin dans la rue. Tamién hubo un festival de música electrónica, pero nun llogró l'ésitu esperáu y nun se repitió.

El rap tamién fixo la so apaición nos escenarios havreses. Tres l'ésitu de Ness&Cité, afayaos nel Printemps de Bourges 2000, constituyéronse otres formaciones: Bouchées Doubles, Médine, o La Boussole, coleutivu que reagrupó los miembros d'estes formaciones. La mayoría de los músicos de rap havrense ta reagrupáu nel senu del sellu Din Records.

Antes de colase a Burdeos, Bertrand Cantat pasó la so infancia na rexón havrense (el so hermanu inda vive ellí). Ye por ello que puede tráte-y nos conciertos de manera regular.

La ciudá de Le Havre cunta con dos orquestes: la Orquesta Sinfónica Municipal, con una actividá que crez cada añu, y la Orquesta de los Conciertos André Caplet. El "nuevu" festival d'Ochobre en Normandía, de setiembre a payares, ufierta música clásica y música de tol mundu, con infinidá de conciertos por tola rexón normanda, amás de representaciones teatrales y danza.

La tradición musical perpetuar nes escueles de música como nel Centru d'Espresión Musical (rock) o JUPO (jazz), les asociaciones de sellos como la de Papa's Production (la Folie Ordinarie, Mob's et Travaux, Dominique Comont…) La organización per parte de Papa's Production del festival Ouest Park (dos ediciones, 2004 y 2005 cola actuación de la Phaze, The Toasters o Caméléons) son una demostración del movimientu musical de Le Havre.

Deportes

Puertu Vauban.

Nel puertu deportivu, d'agües fondes, puede atracase día y nueche mientres tol añu. Construyíu ente los dos guerres ye'l más grande del Sena-Marítimu, con casi 1.300 argolles. La Societé de les regatas havresas (SRH) ye'l club decanu de la naútica en Francia; el 29 de xunetu de 1840 entamáronse unes regatas de barcos deportivos de vela con distintes categoríes arrexuntando los barcos según les sos carauterístiques y les sos penalizaciones. Foi la primera regata francesa a vela. La Sociedá de les regatas havresas entamó les regatas de los Xuegos Olímpicos de París 1900.

Nos deportes de grupu destácase'l club de fútbol de Le Havre, el Le Havre AC, club deportivu creáu en 1872: en principiu col nome de Havre Football Club. Coloriar cielu y marín tresparente tán nel raigañu del club, los fundadores quixeron espresar la so reconocencia a les universidaes d'Oxford (azul marino) y Cambridge (azul cielu) que supieron tresmitir la pasión por esti deporte. Tamién ta l'equipu de baloncestu STB Le Havre (Saint-Thomas Basket) representa la villa en Pro A. En 2003-2004 xugó la copa d'Europa, pero los representantes nun siguieron y el presidente colar por razones financieres. Per otra parte, l'equipu femenín de balonmano del HAC, que xuega en primer división, cuenta con numberoses internacionales nes sos files. Con una bona clasificación en dellos campeonatos, el grupu consiguió, per primer vegada, la Copa d'Europa en 2004-2005

Un deportista destacáu ye Hugues Duboscq que ganó una medaya de bronce en natación nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004. En xunetu de 2005 terminó en tercer llugar na prueba de los 100 metros braza, nos campeonatos mundiales de natación. Tamién se destacar Cédric Le Foll ganó dellos campeonatos de petanca del Sena Marítimu y na lliga; ye campeón de Francia y campeón d'Europa en triplete y cuartu finalista nel campeonatu del mundu. Vencedor de dellos torneos nacionales de petanca, forma parte del la elite d'esti deporte.

Medios de comunicación

Periódicos xenerales: Havre Llibre | Le Havre Prensa | París-Normandía (edición havresa en conlaboración con Le Havre Prensa) | Lliberté-Dimanche (edición ciudadana de trés precedentes pa los domingos)

Periódicos d'información local: Océanes (periódicu municipal) | Terres d'Agglo (periódicu ciudadanu)

Periódicos gratuitos: Bazart (d'actualidá cultural) | HAC Magacín (actividaes del HAC)

Televisión: Una edición televisada llocal de France 3: France 3 Baie de Seine, espublizada cada nueche y emitida dempués por France 3 Haute Normadie

Radio: Emisión d'información local sobre France Bleu Haute Normadie | Emisión llocal de 12 a 16 hores sobre Europe 2 | Radio Apple Pie (asociativa, actualidá cultural) | Radio Vallée de la Lézarde (dependiente d'Épouville) | Résonance

Internet: Actualidá y revista de prensa de la ciudá de Le Havre ville du Havre | Infocéane Le Havre sur Internet

Actualités régionale, maritime, portuaire, economique et culturelle Le Havre et sa région