Jorezmitas (dende 1077) Imperiu mongol →
dinastía
Alministración
Xeografía

Eurasia h. 1200 na dómina de les invasiones mongoles.

Los Jorezmitas fueron una dinastía musulmana sunní d'orixe mamelucu turcu^[1]que fundó una entidá conocida como l'Imperiu corasmio^[2] (en persa: خوارزمشاهیان ; Khwārazmshāhiyān, "reis de Corasmia"), un persianado.^[3][4][5] Gobernaron el Gran Irán, primero como vasallos de los selyúcides y más tarde como independientes nel sieglu XI. L'imperiu sobrevivió hasta la invasión mongola de 1220.^[2] La dinastía foi fundada por Anūsh Tigin Gharchāī, un anterior esclavu de los sultanes selyúcides, que foi nomáu gobernador de Corasmia.^[2] El so fíu, Qutb ud-Dīn Muhammad I, convertir nel primer sah hereditariu de Corasmia.

Historia

La fecha de la fundación del imperiu ye incierta. Corasmia foi una provincia del Imperiu gaznávida dende 992 hasta 1041. En 1077 el gobiernu de la provincia, qu'entós pertenecía a los selyúcides, cayó en manes d'Anūsh Tigin Gharchāī, un antiguu esclavu turcu del sultán selyúcida. En 1141, el sultán selyúcida Ahmed Sanjar foi ganáu polos Kara-Kitai, y el nietu de Anūsh Tigin, Ala ad-Din Aziz, viose forzáu a sometese como vasallu a los Kara-Kitai.

El sultán Ahmed Sanjar foi asesináu en 1156: cuando l'Estáu selyúcida cayó nel caos, los jorezmitas espandieron los sos territorios escontra'l sur. En 1194, l'últimu sultán del gran Estáu selyúcida, Toğrül III, foi derrotáu y muertu pol gobernante jorezmita Ala ad-Din Tekish quien tamién se lliberar a sigo mesmu de los Kara-Kitai. En 1200, Tekish morrió y asocedió-y el so fíu Alá ad-Din Muhammad, quien pa 1205 conquistara tol territoriu del Gran Selyúcida y proclamóse sah (pallabra persa pa rei o emperador), pasando a ser conocíu como'l sah de Corasmia. En 1212 ganó al Gur-Jan Kutluk y conquistó los territorios de los Kara-Kitai, agora gobernando un territoriu dende'l Sir Daria casi tol camín hasta Bagdag, y dende el ríu Indo hasta'l mar Caspiu.

En 1218, Gengis Kan unvió una misión comercial, pero na ciudá d'Otrar el gobernador abarruntó que yeren espíes y confiscó los sos bienes y facer executar. Gengis Kan reclamó un arreglu que'l sah negar a pagar. Gengis respondió con una fuercia de 200.000 homes qu'invadió en dellos frentes. En febreru de 1220 l'exércitu mongol crució'l Sir Daria y llanzó la invasión mongola d'Asia Central. Los mongoles tomaron por asaltu Bukhará, Samarcanda y la capital corasmia Urgench. El sah fuxó y morrió selmanes más tarde nuna islla del mar Caspiu.

En Great Captains Unveiled de 1927, B.H. Liddell Hart dio detalles de la campaña mongola contra Corasmia, sorrayando la so propia filosofía del "enfoque indireutu" y destacando munches de les táctiques usaes por Gengis Khan que seríen darréu incluyíes nes táctiques alemanes de Blitzkrieg, inspiraes en parte polos escritos de Liddell Hart.

El fíu de Ala ad-Din Muhammad, Jalal ad-Din Mingburnu, convertir nel nuevu sultán (refugó'l títulu de sah) pero tuvo que fuxir escontra la India, los mongoles algamáronlu primero que llegara ellí y foi ganáu na batalla del Valle del Indo. Escapó y buscó asilu nel Sultanatu de Delhi. Iltumish, sicasí, refugó-y esti en deferencia a la rellación colos califes abasíes. Al tornar a Persia axuntó un exércitu y restableció un reinu, pero nunca consolidó'l so poder y pasó el restu de los sos díes lluchando contra los mongoles, pretendientes al tronu y los turcos selyúcides de Rüm. Perdió'l so poder sobre Persia nuna batalla contra los mongoles nos montes Elburz, fuxendo a El Cáucasu y prindando Azerbaixán en 1225, onde estableció la so capital en Tabriz. En 1226 atacó Xeorxa y escaló Tblisi. Siguiendo peles tierres altes armenies topetó colos ayubíes, conquistando la ciudá d'Ahlat na vera occidental del llagu de Van, que buscó l'ayuda del selyúcida sultanatu de Rüm. El sultán Kaikubad I topetó con él en Arzinjan nel Éufrates cimeru na batalla de Yassi Chemen en 1230, d'onde s'escapó a Diyarbakir mientres los mongoles ocupaben Azerbaixán nel posterior tracamundiu. Foi asesináu en 1231 por un asesín contratáu polos selyúcides o posiblemente por bandoleros curdos.^[6]

Mercenarios

Anque los mongoles destruyeren l'Imperiu corasmio en 1220, munchos jorezmitas sobrevivieron trabayando como mercenarios nel norte d'Iraq. Los siguidores de Manguberdi permanecieron siéndo-y fieles, inclusive dempués de la so muerte en 1231, y asaltaron les tierres de Jazira y Siria mientres los años siguientes, llamándose a sigo mesmos los Jorezmiyyas. El sultán ayubita Salih Ayyub, n'Exiptu, más tarde contratar contra'l so tíu Salih Ismail. Los Jorezmiyyas colaron dende Iraq escontra Exiptu, invadieron de camín Xerusalén (daquella en manes cristianes) el 11 de xunetu de 1244. La ciudadela de la ciudá, la "Torre de David", rindióse'l 23 d'agostu. Esto impulsó una llamada dende Europa pa la Séptima Cruzada, pero los cruzaos nunca llograron recuperar Xerusalén. Dempués de ser conquistada poles fuercies jorezmitas, la ciudá siguió so dominiu musulmán hasta 1917, cuando foi tomada a los otomanos polos británicu.

Dempués d'apoderase de Xerusalén, les fuercies jorezmitas siguieron escontra'l sur, y el 17 d'ochobre llucharon al llau de los exipcios na batalla de Harbiyah, al nordeste de Gaza, destruyendo los restos del exércitu cristianu ellí, alredor de 1.200 caballeros. Foi'l mayor enfrentamientu dende la batalla de los Cuernos de Hattin en 1187.^[7]

Los restos de los jorezmitas musulmanes sirvieron n'Exiptu como mercenarios mamelucos hasta que finalmente fueron ganaos por Mansur Ibrahim unos años dempués.

Gobernantes de Corasmia

Ver tamién

• Monarquía n'Irán
• Corasmia

Lliteratura

• M. Ismail Marcinkowski, Persian Historiography and Geography: Bertold Spuler on Major Works Produced in Irán, the Caucasus, Central Asia, India and Early Ottoman Turkey, with a foreword by Professor Clifford Edmund Bosworth, miembru de l'Academia Británica, Singapur: Pustaka Nasional, 2003, ISBN 9971-77-488-7.

Notes y referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Jorezmitas.