 | |
|---|---|
| Faláu en |  Estaos Xuníos d'América |
| Rexón | California. |
| Falantes | estinguida (†, 1916) |
| Familia | Hokana (?) Yana-Yahi |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
 Estensión del yana, yahi | |
L'idioma yana (tamién yahi) ye una llingua aisllada estinguida dalguna vegada falada na zona centro-norte de California ente los ríos Feather y Pit no que güei son los condaos de Shasta y Tehama, pola etnia yana.
Los nomes yana y yahi son derivaos de pallabres yana (en 2 dialeutos) y signifiquen "xente".
Aspeutos históricos, sociales y culturales
Historia de la llingua
L'idioma taba en peligru d'estinción dende finales del sieglu XIX. En 1916 morrió'l so postreru falante, Ishi que falaba la variante yahi y que viviera dellos años n'aislamientu completu hasta que foi prindáu pol xérif llocal de Oroville (California). A partir d'esi momentu treslladóse-y al muséu d'antropoloxía de la Universidá de California en San Francisco onde Alfred Kroeber, Edward Sapir y otros tuvieron ocasión d'estudiar esta llingua primeramente non documentada. Tres los trabayos de Kroeber y Sapir, l'idioma yana quedó bien documentáu (mayormente por Edward Sapir) comparáu a otres llingües estinguíes americanes.
Variaciones rexonales
Hai cuatro dialeuto yana conocíos:
- Yana del norte *
Yana central
- dialeutos sureños
- Yana del sur
- Yahi
Descripción llingüística
Rellaciones xenétiques
L'idioma yana ye bien de cutiu acomuñáu cola hipotética caña hokan d'idiomes. Sapir suxurió una agrupación del idioma yana dientro de la subfamilia d'idiomes hokan del norte colos idiomes karuk, chimariko, shastan, palaihnihan, y pomoan.
Gramática
El yaho sería una llingua polisintética. Nel nome y nel verbu estremen dos formes según el xéneru gramatical (masculín y femenín). En dellos casos el yahi paez derivar el masiculino del femenín añadiendo'l sufixu -na, una situación que recuerda parcialmente al marcaje inversu del númberu gramatical. Dellos exemplos de la distinción ente masculín y femenín son:[1]
| Masculín | Femenín | GLOSA |
|---|---|---|
| diwai-ja | diwai-tch | 'Mírame' |
| t'en'na | t'et | 'osu grizzly' |
| yana | yah | 'persona' |
Referencies
Notes
- ↑ Kroeber, T. Ishi in two worlds Berkeley: University of California Press, 1984
Bibliografía
- Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
- Goddard, Ives (Ed.). (1996). Languages. Handbook of North American Indians (W. C. Sturtevant, Xeneral Ed.) (Vol. 17). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. ISBN 0-16-048774-9.
- Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.
- Sapir, Edward. 1910. Yana Texts. University of California Publications in American Archaeology and Ethnology, vol. 1, non. 9. Berkeley: University Press. (versión online n'internet n'inglés).
- Sturtevant, William C. (Ed.). (1978-present). Handbook of North American Indians (Vol. 1-20). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. (Vols. 1-3, 16, 18-20 entá non publicar).
