Huertahernando
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Guadalaxara
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Huertahernando (es)	Lorenzo Abanades Martínez
Nome oficial	Huertahernando (es)[1]
Códigu postal	19...
Xeografía
Coordenaes	40°49′28″N 2°17′08″W / 40.824444444444°N 2.2855555555556°O / 40.824444444444; -2.2855555555556
Huertahernando Huertahernando (España)
Superficie	51.32 km²
Altitú	1154 m
Llenda con	Ablanque, Olmeda de Cobeta, Zaorejas, Armallones, Sacecorbo, Esplegares y Riba de Saelices
Demografía
Población	56 hab. (2023) - 34 homes (2019) - 19 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Guadalaxara 0% de Castiella-La Mancha 0% de España
Densidá	1,09 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Huertahernando ye un conceyu español de la provincia de Guadalaxara, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien una superficie de 51,32 km² con una población de 60 habitantes y una densidá de 1,09 hab/km².

Situación xeográfica

El pueblu, asitiáu sobre un eleváu cuetu, ta arrodiáu de montes poblaos por encines, pinos, sabines, boxes y enebros. Nel términu sema avena, cebada, trigu y cardu.^{[nota 1]} Los plantíos de les güertes son pa usu propiu; los paisanos llamar fuelgues si s'atopa na ribera del ríu. El términu municipal ta incluyíu nel Parque Natural del Alto Tajo. El ríu Tajo trescurre pel sur marcando la llende con Huertapelayo (pedanía de Zaorejas). Pol NUN escurre'l ríu Ablanquejo, afluente del Tajo.

Tien como pueblos estremeros Ribarredonda al norte, La Buenafuente del Sistal al este, Huertapelayo al sur y Canales del Ducáu al oeste.

• 
  Boxe en Esplegarejos.
• 
  Semáu de trigu.
• 
  Güerta al pie del pueblu.
• 
  Los montes montiegos con Huertapelayo al fondu.

Demografía

En 2017 la población del conceyu xubía a 55 habitantes.

Gráfica d'evolución demográfica de Huertahernando ente 1900 y 2017

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001 y 2011) según los censos de población del INE.[2][3]      Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Historia

Mientres la Reconquista foi llugar estratéxicu y tomó parte nes escaramuzas tantu de musulmanes como de cristianos, igual que los pueblos d'alredor.

L'Encerriscáu; detalle de la estatua que s'atopa na plaza Mayor de Castrillo de Duero, el so pueblu natal.

A empiezos del sieglu XIX Huertahernando adquirió protagonismu cuando la Xunta de Gobiernu de la provincia de Guadalaxara tuvo una xunta nesti llugar amás d'entamase la división del Encerriscáu que tenía gran actividá per estes tierres.^[4] En xineru de 1811, dempués de fracasar n'otros pueblos de la provincia, atopándolos vacíos, el xeneral francés Hugo dirixir a Huertahernando onde s'atopó con una fuerte oposición de les partíes volantes del Encerriscáu que s'atopaben ellí a la espera de nueves órdenes, polo que tuvo qu'entamar la retirada. Como represalia, Huertahernando foi escaláu y amburáu poles tropes franceses en conflictu colos españoles en marzu d'esi mesmu añu.^{[nota 2]} Años más tarde, en 1840, el pueblu foi escaláu de nuevu poles tropes carlistes comisionadas pol gobernador Beteta.^[5]

Monumentos y llugares d'interés

Los trés monumentos d'interés qu'inda se caltienen son: la ilesia parroquial de la Purísima Concepción, la fonte pública con bebederu mandada construyir por Carlos III pa suministru de los vecinos y animales domésticos y l'ermita de San Roque, asitiada a la entrada del pueblu que ta en ruines y nun procesu avanzáu de deterioru. Hai tamién un edificiu cuadráu, en ruines, con gruesos murios de mampostería de piedra que foi en tiempos alloñaos una pequeña fortaleza y que ye conocíu na vecindá como casa curato.

L'urbanismu nun se vio bien alteriáu tocantes a distribución d'edificios y trazáu de cais. Queden cases d'arquiteutura rural tradicional, en piedra de sillarejo, unes rehabilitaes y otres abandonaes. Queden dellos payares de pies y otros munchos arruinaos. Les parideres (típica construcción de la zona pa guardar animales nel campu, construyíes de piedra y con techu de texas) fueron abandonaes na so mayoría y fueron cayendo y arruinándose.^[6]

Personaxes pernomaos

Placa conmemorativa del obispu d'Astorga nacíu en Huertahernando. El nome de la placa ta confundíu: nun ye Isidro, sinón Isidoro.

• Bernardo de Agén, eclesiásticu d'Aquitania y líder militar en Reconquistar de Sigüenza xunto a Alfonsu VI. En 1124, siendo obispu de Sigüenza tomó a los moros el castiellu d'esta ciudá y tuvieron qu'abelugase en Algora y Torremocha del Campo. L'obispu escorriólos y morrió engardiendo nel términu de Huertahernando, nun llugar cerca del Tajo que se llama Vau de les Estaques.^[7]
• Francisco Isidoro Gutiérrez Vigil, obispu d'Astorga de 1791-1805. Nació nesta llocalidá y tien una placa conmemorativa nel llugar onde tuvo la casa de los sos mayores, na cai que lleva'l so mesmu nome, cerca de la ilesia.^[8]

Fiestes patronales

Les fiestes populares son el 29 de setiembre.

Ver tamién

• Monesteriu de Santa María de Buenafuente del Sistal
• Torca de Alcorón
• Zaorejas

Referencies

Notes

1. ↑ Plantíos de cardu pa biodiésel a partir del añu 2010.
2. ↑ Los franceses destruyeron tamién nesa fecha la fábrica de fusiles y municiones que s'atopaba na llocalidá cercana de Cobeta.

Bibliografía

• Madoz, Pascual. Diccionariu xeográficu-estadísticu-históricu d'España y les sos posesiones de Ultramar:Castiella-La Mancha. Edición facsímil del Grupu Pinciano. ISBN 84-86047-92-7.

Bibliografía adicional

• Mata Perelló, Josep Maria; Vilaltella Farràs, Jaume (2010). Percorríu xeolóxicu y mineru pela tierra del Señoríu de Molina (Guadalaxara): dende Riba de Saelices a Huertahernando, La Buenafuente del Sistal, Cobeta, Corduente y a Molina de Aragón, páx. 103-110. ISBN 978-84-614-1299-0.
• agenda21 - Diputación de Guadalaxara (ed.): «Diagnósticu de sostenibilidá de la Mancomunidá de Ríu Gallu».

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Huertahernando .

• Huertahernando n'OpenStreetMap.
• Huertahernando n'OpenWeatherMap