Distintes escenes de la historia del fútbol.

La historia del fútbol, considerar a partir de 1863, añu de fundación de The Football Association, anque los sos oríxenes, al igual que los demás códigos de fútbol, remóntense dellos sieglos nel pasáu, particularmente nes islles britániques mientres la edá Media.[1][2] Magar esistíen puntos de mancomún ente distintos xuegos de pelota que se desenvolvieron dende'l sieglu III e. C.[2]

Los primeres códigos británicos que dieron orixe al fútbol asociación carauterizar pola so poca organización y violencia estrema.[3] Sicasí, tamién esistíen otros códigos menos violentos y meyor entamaos. Quiciabes unu de los más conocíos foi'l calcio florentín, deporte d'equipu bien popular n'Italia que tuvo incidencia nos códigos de delles escueles britániques.[4] La formación definitiva del fútbol asociación tuvo'l so momentu culminante mientres el sieglu XIX. En 1848 representantes de distintos colexos ingleses diéronse cita na Universidá de Cambridge pa crear el códigu Cambridge, que funcionaría como base pa la creación del reglamentu del fútbol moderno.[5] Finalmente, en 1863 na ciudá de Londres oficializáronse les primeres regles del fútbol asociación.[6]

Dende entós el fútbol tuvo una crecedera constante, hasta aportar a el deporte más popular del mundu con unes 270 millones de persones arreyaes.[7] Cola realización de la primer xunta de la International Football Association Board en 1886 y la fundación de la FIFA en 1904, el deporte espandióse hasta llegar a tolos rincones del mundu. A partir de 1930 empezar a apostar la Copa Mundial de Fútbol, que se convertiría nel eventu deportivu con mayor audiencia del mundu.[8]

Oríxenes

Xuegos antiguos

Representación moderna del kemari en Xapón.

L'actividá más antigua que s'asemeye al fútbol o a dalgún otru códigu del cual téngase conocencia data de los sieglos III y II e.C. Estos datos basar nun manual d'exercicios militares correspondientes a la dinastía Han de l'antigua zona media de China. El xuegu yera llamáu ts'uh Kúh (tamién puede atopase como tsu chu o luju), y consistía en llanzar una pelota colos pies escontra una pequeña rede de distintos materiales. Una variante amestaba una modalidá onde'l xugador tenía de sortear l'ataque de los sos rivales. Tamién nel Alloñáu Oriente, anque unos cinco o seis sieglos dempués del xuegu mentáu enantes, esistía una variante xaponesa llamada kemari, que tenía un calter más ceremonial, siendo l'oxetivu del xuegu caltener una pelota nel aire pasándo-yla ente los xugadores.[9]

Nel Mediterraneu destacáronse dos formes de xuegos: el harpastum en Roma y l'epislcyros en Grecia, sobre'l cual tiense bien poca información. El mentáu en primer términu yera apostáu por dos equipos nun terrén rectangular demarcado y estremáu a la metá per una llinia. Los xugadores de cada equipu podíen pasase un pequeñu balón ente ellos, y l'oxetivu yera unvialo al campu contrario. Esta variante foi bien popular ente los años 700 y 800, y a pesar de ser introducida nes Islles Britániques la so ascendencia escontra'l fútbol actual ye dudosa.[9]

Mural d'un xugador de fútbol en Tepantitla cerca de Teotihuacan, Méxicu.

Mientres la Era de los descubrimientos empezar a conocer deportes provenientes del Nuevu Mundu. Envalórase que'l pok ta pok de la cultura maya tendría 3.000 años d'antigüedá.[10] En Groenlandia tamién se xugaba un deporte que s'asemeyaba al fútbol, ente que'l xuegu denomináu marngrook d'Oceanía tenía carauterístiques que la asemeyaben más al fútbol australianu.[11][12] No que güei ye Estaos Xuníos los aboríxenes practicaben otros xuegos: el pasuckuakohowog nel área continental y el asqaqtuk n'Alaska.[13] Los indíxenes de l'Amazonia boliviana aseguren que los sos antepasaos prauticaron un deporte nel que teníen de correr detrás d'una bola de goma que teníen d'introducir ente dos palos ensin faer usu de les manes.[14]

Edá Media

Atopo de fútbol d'antroxu.
Un campu de calcio florentín na Plaza de la Basílica de Santa Cruz en Florencia (1688).

Conozse como fútbol medieval a los distintos códigos practicaos na Europa de la Edá Media, particularmente nes Islles Britániques y zones aledañas. El rexistru más antiguu d'una actividá similar al fútbol moderno na dómina surdió nos años 1170 de la mano d'un testu de William FitzStephen, onde esplicaba la realización d'un xuegu de pelota (nun s'usaba la pallabra fútbol) practicáu polos mozos londinenses. La violencia d'estos xuegos y la necesidá de que los soldaos prauticaren l'arquería en llugar de lo primero llevaron a que Eduardu II d'Inglaterra prohibiera'l xuegu en 1314. Dende entós los xuegos siguieron en forma illegal.[15]

El soule yera un xuegu de pelota francés que se practicaba en praos, montes, landas y hasta les villes o estanques. El fin yera devolver el balón nun llugar indicáu, el fogón d'una casa por casu. En ciertos casos, hasta había que moyar el soule nuna fonte antes d'agospialo na ceniza. El xuegu yera pos namái una galopiada inmensa entecortada d'engarradielles (scroumages o mêlées) más o menos encarnizadas. El preséu de xuegu podía ser una pelota de cueru, una vexiga de gochu enllena de segáu, una pelota de tela o una bola de madera. Unu de los documentos más antiguos que concernen a la soule ye una ordenanza del rei Carlos V de Francia de 3 d'abril de 1365, na que precisa "que nun puede figurar ente los xuegos que sirven l'exerciciu del cuerpu". En 1440, otra interdicción fecha pol obispu de Tréguier precisa qu'esti xuegu yá se practica dende va bien de tiempu y amenaza a los xugadores cola escomunión y 100 sueldos de multa, lo que prueba que la soule foi bien apreciada naquella dómina: había qu'inspirar el mieu pa terminar col xuegu.[16]

El fútbol d'antroxu yera practicáu nes Islles Britániques y taba carente de regulación. El númberu de participantes per equipu yera polo xeneral ilimitáu, llegando inclusive participar pueblos enteros. Práuticamente cualquier forma de treslladar el balón a la meta contraria, dacuando allugada nel pueblu rival, yera válida, anque nun se dexaba asesinar a otra persona. Los oríxenes del fútbol d'antroxu son inciertos, anque esiste una hipótesis qu'afirma que provenía del norte de Francia.[2] Dalgunes d'estes variantes siguen practicándose la dómina previa a la cuaresma (shrovetide n'inglés), siendo una de les más conocida'l Ashbourne Shrovetide Football, deporte practicáu nel pueblu inglés d'Ashbourne. Los equipos tán conformaos por persones nacíes a unu y otru llau del ríu Henmore, y l'oxetivu del xuegu ye llevar una pelota hasta la meta contraria, un monumentu de piedra allugáu na agua, y cutir el balón 3 vegaes contra'l mesmu.[17]

N'Italia practicábase una variante del fútbol medieval llamada calcio florentín, deporte más entamáu y menos violentu que los sos pares británicos. El deporte tuvo los sos oríxenes en Florencia nel sieglu XVI, siendo 1580 l'añu en que Giovanni Bardi presentó'l primer xuegu de regles. Xugar con dos equipos de 27 xugadores cada unu, y l'oxetivu yera sumar más puntos que l'equipu rival. Pa esto asitiábase un furacu a cada llau del campu de xuegu, que yera de dimensiones similares a un campu de fútbol actual, pero cubiertu d'arena. Utilizando cualesquier parte del cuerpu tenía d'introducise la pelota en dichos furacos, colo cual llográbense 2 puntos, pero si fallaba'l tiru sumábase mediu puntu al equipu rival. L'alcuentru duraba 50 minuto y yera controláu por 8 árbitros. Los torneos que s'apostaron hasta l'actualidá consten de 4 equipos, representaos por ciertos colores, unu pa cada zona de la ciudá. Un tratáu de 1561 asegura que'l deporte tuvo incidencia nuna variante del fútbol d'antroxu británicu. En 1930 el xuegu volvió practicase tres 200 años d'ausencia, esta vegada como autopromoción de la cultura italiana al cargu de Benito Mussolini.[18][19]

Escueles britániques

Mientres el sieglu XVI les variantes del fútbol d'antroxu, caracterizaes hasta'l momentu pola so violencia, desorganización y constantes prohibiciones por cuenta de los puntos antes mentaos, empezaron a formar parte de les actividaes de recreación y educación física estudiantiles de les distintes escueles privaes de les Islles Britániques, conocíes nesi llugar como escueles públiques, siendo supervisaes y llexislaes poles autoridaes escolares.[20]

Mientres los sieglos XVIII y XIX los distintos colexos fueron oficializando los sos xuegos de regles. Les escueles de Rugby, Marlborough y Cheltenham desenvolvieron xuegos onde se dexaba l'usu de los pies y les manes; Shrewsbury y Winchester primaben l'usu de los pies pa patiscar y treslladar la pelota (driblear); Charterhouse apostaba los sos alcuentros nos claustros de los monesterios; Eton y Harrow introducieron la disputa d'alcuentros en grandes terrenales al campu, lo cual fomentaba'l llanzamientu del balón a grandes distancies utilizando los pies; Westminster (Cambridge) utilizaba un xuegu más axatáu, onde se dexaben los tackles. En 1848 dellos d'estos colexos dieron cita na Universidá de Cambridge pa unificar los sos códigos y crear un xuegu de regla estándar: les Regles de Cambridge.[21]

Na primer metá del sieglu XIX se reglamentaron les primeres regles del fora de xuegu. Podíen apreciase distintes variedaes de lleis, munches de les cuales evolucionaron a les regles actuales de off-side de dellos códigos del fútbol.[22]

De los distintos códigos escolares anguaño namái tres colexos siguen apostando alcuentros en forma regular con eses regles: Eton, Harrow y Winchester.[23] Eton tien dos variantes: el xuegu de campu, bien similar al fútbol actual anque con aspeutos del rugbi como los scrums y los tries, y el xuegu de la paré, un deporte que se xuega nun campu allargao y bien estrechu con un muriu al so llau y que'l so oxetivu ye llevar el balón al estremu contrariu.[24][25] El fútbol en Harrow xuégase principalmente colos pies, anque pueden utilizase les manes pa detener el balón o pa emburriar a un adversariu, y el so oxetivu ye faer pasar la pelota ente dos postes verticales allugaos nos estremos del terrén.[26] El xuegu de Winchester xugar nun terrén de 73 por 24,5 metros, que tien redes nos sos llaterales pa torgar que'l balón abandone'l campu. Combina aspeutos del fútbol y el rugbi, y tien como principal carauterística qu'un xugador d'un equipu nun puede tocar el balón dempués de que fuera tocáu por un compañeru.[27]

Unificaciones del sieglu XIX

A mediaos del sieglu XIX en Gran Bretaña empezó un procesu regulador del fútbol d'antroxu, estableciendo regles escrites que pudieren ser compartíes llargamente. Daquella'l fútbol yera practicáu ente los estudiantes de les escueles secundaries privaes con regles bien imprecises que variaben considerablemente d'escuela a escuela. En delles escueles podía correse cola pelota nes manes, mientres n'otres non; en dalgunes había una llinia de fora de xuegu, pero n'otres non; en dalgunes podíase tomar, placar (tacklear) y patiscar al xugador contrariu, pero n'otres non; delles promovían un xuegu más grupal basáu nel pase, incluyíu'l pase fai alantre (pass forward), mientres otres promovían un xuegu más individual basáu na habilidá (dribbling, regate o gambeta) y la fuercia de cada xugador. Y en cada escuela esistíen infinites variantes y cambeos.[5]

Nos años 1840 Gran Bretaña tuvo un gran desenvolvimientu del so red ferroviaria que dexó a les persones treslladase a mayores distancies. Esti procesu fixo posible la realización de competencies intercolegiales, pero al poco tiempu fíxose evidente que yera necesariu unificar les regles, porque anque les mesmes solíen alcordase antes de cada alcuentru, ello nun llograba evitar los reclamos y discutinios sobre lo que se podía y lo que nun se podía faer.[5]

Magar les lleis del fútbol asociación fueron oficializaes en 1863, les regles de Cambridge fueron tomaes como base pa la creación del códigu actual.[5] Otru reglamentu popular na dómina, les regles de Sheffield, tamién apurrió carauterístiques importantes al nuevu deporte.[28]

Regles de Cambridge

Parker's Piece, Cambridge, llugar onde se realizó'l primer alcuentru so les regles de Cambridge.

Los rexistros de la práutica de distintos códigos de fútbol na Universidá de Cambridge remontar al añu 1579. Dende entós hasta mediaos del sieglu XIX cada equipu de la zona apostaba los sos partíos col so propiu xuegu de regles. Foi en 1848 cuando dos estudiantes de la universidá, Henry de Winton y John Charles Thring, fixeron un llamáu a miembros d'otres escueles pa definir un únicu xuegu de regles: les regles de Cambridge, creaes xunto al University Foot Ball Club.[5][29] Amás de Cambridge, tamién participaron Eton, Harrow, Winchester, Shrewsbury y Rugby. Anguaño nun se caltién nenguna copia de les regles de 1848, anque inda esiste una que correspuende a 1856, posiblemente distinta tocantes a conteníu, que se caltién en Shrewsbury.[30]

Les regles de Cambridge fueron tomaes como base pa la creación del fútbol asociación y de la Football Association en 1863. Les úniques diferencies aniciaron en que les regles de la Asociación nun dexaben el xuegu sópitu y l'usu de les manes pa treslladar el balón de tento.[30]

"Les Regles de Cambridge paecen ser les más fayadices pa ser adoptaes pola Asociación."
Charles Alcock, miembru del comité de The FA[5]

Les regles de 1856, les más antigües que se caltienen, contemplaben distintos aspeutos del xuegu: l'entamu y continuación del xuegu tres cada gol, los saques de meta y de banda, l'usu de les manes pa tocar el balón y emburriar o suxetar a los rivales, la definición de los alcuentros ya inclusive una regla de fora de xuegu.[30] En 1862 Thring presentó un xuegu de regles simples qu'amenorgaben la cantidá de testu y de númberu de regles.[31]

Una vegada establecíes les regles de Cambridge, les mesmes fueron clavaes nos árboles de Parker's Piece, un ampliu parque na ciudá usáu pa los xuegos populares, y ellí xugóse'l primer partíu siguiendo les nueves regles. Por esta razón los habitantes de Cambridge asitiaron una placa recordatoria nel parque que diz:

"Equí en Parker's Piece, nos 1800s, los estudiantes establecieron un conxuntu de simples regles de fútbol enfatizando habilidá sobre fuercia, que prohibieron atrapar la pelota y zancadillear. Estes regles de Cambridge fueron la influencia definitoria de les regles de 1863 de la Football Association."[5]

Regles de Sheffield

Los saques d'esquina fueron una innovación de les regles de Sheffield.

Otru códigu que tuvo incidencia na creación del fútbol asociación fueron les regles de Sheffield. Magar dende 1855 dellos miembros del Sheffield Cricket Club empezaron a prauticar xuegos de pelota ensin regles fixes, la fundación d'esti códigu dio'l día 24 d'ochobre de 1857 por Nathaniel Creswick y William Prest.[32] La creación del códigu incluyó la formación del Sheffield Football Club, reconocíu pola FIFA con una Orde de Méritu[33] y pola Football Association como'l club de fútbol más antiguo del mundu.[34] En 1867 foi fundada la Sheffield Football Association, actual Sheffield and Hallamshire County Football Association, órganu que rixe na actualidá'l fútbol del área de Sheffield.[35]

El códigu Sheffield apurrió delles regles qu'anguaño s'utilicen nel fútbol moderno. L'usu d'un travesal de material sólido pa xunir los postes verticales de la portería, la introducción de los saques d'esquina, los tiros llibres en recibiendo una falta y los saques de banda, los primeros partíos con llume artificial y los sistemes de desempate, incluyida la noción de prórroga y el gol d'oru.[28][36]

Estes regles tamién s'utilizaron pa la disputa del primer tornéu de cualesquier códigu qu'incluyó un troféu: la Copa Tommy Youdan. Participaron 12 clubes de la Sheffield FA nel formatu d'eliminación direuta y la final apostar en Bramall Lane, actual estadiu del Sheffield United Football Club. Na mesma'l Hallam Football Club empató ensin goles ante Norfolk, llogrando'l títulu los primeres por 2 rogues[37] a 1.[38] Al añu siguiente apostóse otru tornéu, la Copa Oliver Cromwell, que quedó en manes de The Wednesday en venciendo al so rival colo que güei se conoz como gol d'oru, depués d'empatar 0 a 0 con 0 rogues a 0 nel tiempu reglamentariu ante Garrick.[39][36]

El fútbol asociación y la Football Association

El Freemason's Hall, llugar onde s'atopaba la Tabierna Freemason's.
Charles Wreford-Brown, consideráu'l creador del términu soccer.

Magar ye difícil establecer una fecha exacto y aceptao polo xeneral, la nacencia del fútbol suel fechase'l 26 d'ochobre de 1863, día de la fundación de The Football Association.[6] Poco primero de esa fecha Ebenezer Cobb Morley fixera un llamáu a les distintes escueles y clubes de Londres pa efectuar una xunta coles mires de reglamentar un nuevu códigu del fútbol. Dende'l 26 d'ochobre hasta'l 8 d'avientu de 1863 realizáronse seis reunión na Tabierna Freemason's coles mires de reglamentar el códigu y crear un órganu que rixera'l nuevu deporte. Participaron doce clubes de distintos puntos de Londres: Barnes, Blackheath, Blackheath Proprietary School, Charterhouse, Civil Services (más conocíu como War Office Club), Crystal Palace (fundáu en 1861, nun confundir col actual Crystal Palace), Forest of Leytonstone (futuru Wanderers FC), Kensington, NN Football Club, Perceval House, Surbiton y The Crusaders.[3][40]

Na última xunta foi definíu'l reglamentu del nuevu deporte, que recibiría'l nome de association football (fútbol asociación n'español[41]), pa estremalo d'otros códigos de fútbol de la dómina. Mientres les últimes xuntes el Blackheath Football Club abandonaría la FA desconforme cola prohibición de los tackles;[40] dichu club convertir n'unu de los fundadores de la Rugby Football Union, el máximu órganu del rugbi inglés.[42]

Les 13 regles oficializaes mientres les xuntes fueron creaes tomando como base'l códigu Cambridge, que yera consideráu como'l más aptu pola FA.[5] Les regles consideraben dellos aspeutu del xuegu: les midíes del campu de xuegu y les metes, el sortéu y empiezu del alcuentru, les situaciones tres un gol, el gol marcáu, los saques de banda, el fora de xuegu, los saques de meta, les marques,[43] la prohibición de correr col balón en manes, de cutir o garrar coles manes al adversariu, d'utilizar les manes pa llanzar o pasar el balón, de tomar el balón dende'l suelu coles manes, el derechu a pasar el balón si tomar tres una marca o'l primer rebote y los materiales del calzáu.[44]

Cola creación del xuegu tamién se formó la Football Association, qu'hasta l'actualidá rixe'l fútbol n'Inglaterra.[3] El primer presidente de l'asociación foi Arthur Pember,[45] ente que'l cargu de secretariu ocupar per primer vegada Ebenezer Cobb Morley.[6]

A pesar de la unificación nun solu códigu, les disputes sobre la creación d'un códigu definitivu y universal siguieron hasta finales de los años 1870, particularmente colos siguidores de les regles de Sheffield. En 1878 diose la fusión definitiva ente Sheffield y Londres (FA).[46] La creación de la International Football Association Board punxo fin a toles diferencies.[3]

Nos años 1880 un estudiante y futbolista llamáu Charles Wreford-Brown sería'l creador del términu soccer, pallabra que se caltién hasta l'actualidá como sustantivu pa denominar al fútbol asociación.[47] El términu utilizar de la mesma forma que rugger (rugby-er) ye usáu pa denominar al rugbi,[48] pero utilizando la combinación de asocc (por association football, fútbol asociación n'inglés) y el sufixu -er.[49]

Profesionalismo y amateurismo

Una caricatura de la dómina qu'ilustra'l refugu al profesionalismo.

Dende los sos empiezos el fútbol n'Inglaterra carauterizar por ser amateur, sicasí, dende la creación de la FA Cup en 1871 y el cobru de boletos pa guardar los alcuentros, los futbolistes empezaron a recibir ufiertes económiques por xugar. Esto recibió un ampliu refugu per parte de la Football Association, a la llende de prohibir el profesionalismo nel fútbol.[50]

El primer club con xugadores profesionales sería'l Darwen Football Club, qu'en 1878 contrató a dos xugadores escoceses: James Love y Fergus Suter. La contratación paga caltúvose de callao, anque se llevantaron barruntos cuando Fergus abandonó'l so trabayu como picapedreru.[51] N'años posteriores otros clubes siguieron los pasos de Darwen FC, anque recibiendo suspensiones per parte de les autoridaes al almitir l'usu de xugadores pagos.[15]

En 1884 dellos clubes formaron una asociación biforcada de la Football Association: la British Football Association, en respuesta a la prohibición del profesionalismo.[15] Finalmente'l 20 de xunetu de 1885 la Football Association viose forzada a oficializar el profesionalismo, anque caltuvo restricciones económiques, xeográfiques ya inclusive los sos dirixentes desanimaben esta práutica nel fútbol.[50][15] Pa financiar la paga de xugadores los clubes más poderosos entamaron una serie d'alcuentros nel formatu de Sistema de toos-contra-toos toos contra toos: la Football League, la primer competición de lliga de la historia.[15]

Primeros eventos

Escenes del primer alcuentru oficial ente seleiciones: Escocia 0 - Inglaterra 0 (30 de payares de 1872).

Tres la oficialización del nuevu códigu, el 19 d'avientu de 1863 apostóse'l primer partíu oficial d'esti nuevu deporte: Barnes Rugby Football Club empató ensin goles col Richmond Football Club nun alcuentru apostáu en Mortlake, Londres, Inglaterra.[52]

A nivel de seleiciones nacionales la Football Association apostara dellos alcuentros non oficiales ente la so seleición y un equipu conformáu por xugadores londinense con raigaños escoceses nos primeros años d'esistencia del fútbol asociación.[53] El primer alcuentru oficial ente seleiciones llegaría'l 30 de payares de 1872, partíu que foi apostáu en Hamilton Crescent (actual campu de críquet), Partick, Escocia: ante 4.000 persones Escocia ya Inglaterra igualaron ensin goles. Dambos equipos llucieron la indumentaria que caltienen na actualidá.[54]

El 20 de xunetu de 1871 el Secretariu Honorariu de la Football Association, Charles Alcock, fixo un llamáu pa entamar un campeonatu ente los clubes de l'asociación: la FA Cup, el tornéu más antiguu de la historia d'esti deporte.[55] El 11 de payares d'ési añu, 15 equipos empezaron la disputa de la primer edición d'esti tornéu, que foi ganada pol Wanderers Football Club.[56]

Gracies a la unificación de regles per parte de les asociaciones britániques en 1882, que darréu resultaría en fundación de la International Football Association Board,[22] celebraríase la primer edición del British Home Championship en 1884. El tornéu realizar ente xineru y marzu, y foi llográu pola seleición escocesa en forma invicta, ganando tolos sos alcuentros.[57] Esti tornéu foi'l más antiguu de la historia a nivel de seleiciones hasta la so desapaición en 1984, añu en que la Copa América pasaría a ostentar dichu llogru.[58]

Desque'l fútbol fíxose profesional n'Inglaterra en 1885, la realización d'alcuentros amistosos faíase bien difícil por cuenta de la poca organización de los clubes. Pa remediar esto, William McGregor, dirixente del Aston Villa, convocó a otros clubes a una xunta'l 22 de marzu de 1888 pa entamar la primer competición de Sistema de toos-contra-toes lliga: la Football League. La competición empecipió'l 8 de setiembre de 1888.[59] La primer edición cuntó cola participación de 12 clubes y foi llograda en forma invicta pol Preston North End Football Club. Cada equipu apostó un alcuentru como llocal y otru como visitante ante cada unu de los demás participantes, totalizando 22 alcuentros per club.[60]

Espansión internacional

IFAB y les regles del xuegu

Dende la unificación de regles de 1863 per parte de la Football Association d'Inglaterra, cada asociación del Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda xugaba los sos alcuentros con regles llevemente distintes, lo cual causaba problemes al momentu d'apostar alcuentros ente sigo. Pa remediar esto'l ingleses fixeron un llamáu a les demás asociaciones pa crear una serie de regles universales.[61] El primer pasu pa llogralo diose'l 6 d'avientu de 1882, cuando nuna conferencia en Mánchester los cuatro asociaciones punxéronse d'alcuerdu y ellaboraron un xuegu de regles pa ser utilizáu en tol reinu.[22] La fundación del Board como tal diose cuatro años más tarde: el 2 de xunu de 1886 en Londres la Scottish Football Association (Escocia), la Football Association of Wales (Gales), la Football Association (Inglaterra) y la Irish Football Association (toa Irlanda hasta 1921 y solo Irlanda del Norte dende la división de la isla) celebraron la primer xunta oficial.[62] L'acercamientu de les Home Nations, llamatu de los cuatro asociaciones, dio llugar a la creación del British Home Championship, que s'empezó a apostar en 1884 y perduró por 101 años.[63]

En 1912 un petitoriu de la FIFA pa ingresar como miembru del Board foi refugáu aludiendo que'l momentu nun yera'l más fayadizu.[64] Mientres una xunta especial de 1913 la tema foi tratáu nuevamente, anque esta vegada dio un plazu de tiempu por que les Home Nations analizaren la tema internamente.[65] Finalmente'l 4 d'abril de 1913 la FIFA pasó a formar parte del IFAB[66] y en xunu d'esi mesmu añu participó per primer vegada como miembru nuna xunta oficial.[67]

El funcionamientu de la IFAB consta de dos reunión ordinaries: ente febreru y marzu de cada añu llevar a cabu la Xunta Xeneral Añal, onde s'alderiquen los cambeos a les regles del xuegu, y ente setiembre y ochobre la Xunta Añal de Negocios ye'l centru d'alderique de temes rellacionaes al funcionamientu del Board, pero nun se dexen cambeos a les regles del xuegu.[61]

Desenvolvimientu fuera del Reinu Xuníu

El fútbol foise estendiendo pasu ente pasu al restu de los países europeos a finales del sieglu XIX gracies a l'actividá de los soldaos, marineros, funcionarios de les colonies, homes de negocios, inxenieros y maestros ingleses, que practicaben el nuevu deporte y promovían el so espardimientu ente los locales, talo como asocediera con otros deportes, como'l críquet.[68]

Los primeros países europeos en recibir al fútbol fueron los de la zona central. Dinamarca y los Países Baxos, dambos en 1889, fueron los primeres en formar les sos asociaciones.[69] La gran colonia británica n'Austria empecipió'l fútbol nesi país, onde se destacar la presencia de Hugo Meisl, figura de la creación de la Copa Mitropa, el prototipu de los eventos europeos de clubes modernos. A finales de sieglu'l deporte yá s'enraigonara en dellos países amás de los yá mentaos: Italia, Hungría ya inclusive Rusia. A principios del sieglu XX Alemaña, Bélxica, Noruega, Checoslovaquia, ente otros, tamién empezaríen a tener una práutica habitual del fútbol.[68]

N'América del Sur los marineros británicos introducieron el fútbol a los habitantes del Conu Sur a partir de los años 1870, principalmente na zona del Ríu de la Plata: Arxentina y Uruguái y el sur de Brasil. La Primer lliga d'América foi la liga Arxentina, fundada en 1891. Pasu ente pasu el xuegu foise espandiendo a otros países, como foi'l casu de Paraguái a empiezos del sieglu XX.[68] En 1901 Uruguái y Arxentina enfrentar por primer vegada, siendo ésti'l primer partíu internacional fora de les Islles Britániques; esti clásicu convertir nel alcuentru internacional más xugáu de la historia del fútbol.[70]

N'América del Norte y Oceanía la crecedera del deporte foi considerablemente más lentu, entá cola gran influencia inglesa qu'hai nestes zones. N'Estaos Xuníos los primeros eventos rellacionaos col fútbol daten de los años 1860. N'África el movimientu colonial británicu tuvo una gran notoriedá na introducción del fútbol, pero'l deporte tuvo una crecedera más lenta nesta zona.[68] N'Asia el fútbol nun pudo salir del ámbitu universitariu hasta los años 1980, cuando la crecedera económica y les rellaciones con occidente dexaron una meyor meyora del xuegu.[71]

FIFA

La Fédération Internationale de Football Association, meyor conocida pol so acrónimu FIFA, foi fundada'l 21 de mayu de 1904 en París, Francia, por representantes de 7 países: Bélxica (Union Belge des Sociétés de Sports), Dinamarca (Dansk Boldspil Union), España (Madrid Football Club), Francia (Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques), Países Baxos (Nederlandsche Voetbal Bond), Suecia (Svenska Bollspells Förbundet) y Suiza (Association Suisse de Football); Alemaña (Deutscher Fußball-Bund) confirmó la so afiliación el mesmu día por telegrama. La so fundación empezó a perfilase ante la realización de los primeros alcuentros internacionales ente seleiciones non pertenecientes al Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda; les pertenecientes al mesmu refugaron la idea d'un órganu mundial de fútbol.[72] Dos díes depués de la fundación Robert Guérin foi nomáu primer presidente de la FIFA. El primer gran llogru del organismu foi l'afiliación de The Football Association como miembru plenu, a la cual sumáronse años dempués les otres asociaciones britániques. Mientres los años 1910 afiliáronse miembros de fora d'Europa, siendo'l primeru d'ellos Sudáfrica ente 1909 y 1910. La realización d'un tornéu de calter mundial en 1906 falló, ente que el fútbol nos Xuegos Olímpicos nun tenía'l valumbu esperáu pola FIFA pa un tornéu de clase mundial.[73]

Mientres la Primer Guerra Mundial la FIFA tuvo a puntu de sumir, anque esto nun pasó gracies al trabayu de Carl Anton Wilhelm Hirschmann. El 1 de marzu de 1921 sería una fecha de vital importancia pa la historia del fútbol: Jules Rimet asumía como tercer presidente de la FIFA.[74] En 1929 en Barcelona, Uruguái foi escoyíu sede de la primer Copa Mundial de Fútbol, a apostase en 1930. Magar Uruguái pagaría tolos gastos de los participantes, munches seleiciones europees abstener de participar por cuenta de la crisis post guerra que vivía'l vieyu continente. La Segunda Guerra Mundial frenaría nuevamente la crecedera de la FIFA, pero gracies a los fondos recaldaos pol denomináu Partíu del Sieglu la organización pudo salir alantre. Dichu alcuentru apostóse'l 10 de mayu de 1947 ente Gran Bretaña y un combináu del restu d'Europa. Ante 135.000 persones los británicos goliaron por 6 goles a 1.[75] Esti alcuentru y la realización de la Copa Mundial de 1950 en Brasil daríen el puntapié inicial pa la etapa de mayor ésitu de la FIFA.[76] En 1954 Jules Rimet, El padre del Campeonatu Mundial, dexaría'l so cargu, siendo condecoráu col títulu de Presidente Honorariu de la FIFA.[75] Dende entós la crecedera de la FIFA foi imparable, llegando a tener 208 asociaciones estremaes en 6 confederaciones.[77]

Xuegos Olímpicos

La seleición amateur del Reinu Xuníu llogró'l primer campeonatu mundial de seleiciones en 1908.

La primer edición de los Xuegos Olímpicos modernos, apostada en 1896, nun tuvo al fútbol como eventu. El deporte formó parte del calendariu en 1900 y 1904 como deporte d'exhibición y nos Xuegos Entrepolaos de 1906, anque en calter non oficial. Toos estos torneos fueron apostaos por equipos de distintos tipos: seleiciones nacionales, rexonales, clubes y combinaos qu'inclusive utilizaben xugadores de más d'un país n'ocasiones.[78] El Comité Olímpicu Internacional reconoz les ediciones de 1900 y 1904 ya incluyir nel medayeru.[79]

La edición de 1908 foi la primera de calter oficial y reconocida pola FIFA, amás ye considerada la primer edición d'un campeonatu de nivel mundial. El títulu quedó en manes de la seleición del Reinu Xuníu.[80] A partir de 1924 el tornéu empezó a ser entamáu pola FIFA, y les ediciones de 1924 y 1928, dambes llograes por Uruguái, seríen reconocíes como Campeonatos mundiales de fútbol[ensin referencies]. El tornéu quedó apostráu a partir de 1930 cuando se realizó la Primer Copa Mundial de Fútbol n'Uruguái.[81]

En principiu'l tornéu taba abiertu a xugadores de cualquier nivel, pero dende 1936 hasta 1980 llindóse namái a xugadores amateurs. En 1984 y 1988 dexóse l'usu de futbolistes profesionales, sacante xugadores d'Europa y Suramérica que participaren en dalguna Copa Mundial de Fútbol. En 1992 introducióse'l sistema actual: déxense xugadores de cualquier tipu con 23 años o menos d'edá, anque podrán presentase hasta 3 futbolistes que devasen dicha edá. Dende 1996 tamién se celebra una edición femenina del tornéu, que ta abierta a xugadores de cualquier condición y edá.[82]

Copa del mundu

La incursión de la FIFA nos Xuegos Olímpicos a partir de 1924 motivó la creación d'un tornéu propiu y de mayor nivel. Gracies al trabayu de Jules Rimet, el 28 de mayu de 1928 n'Ámsterdam foi aprobada la realización d'una Copa Mundial de Fútbol cada cuatro años.[83] El 18 de mayu del añu siguiente nel Congresu de la FIFA en Barcelona definióse que Uruguái fuera sede de la Primer Copa Jules Rimet, a apostase en 1930. La gran actuación uruguaya nos Xuegos Olímpicos, el bon estáu económicu qu'esfrutaba'l país suramericanu y la coincidencia col centenariu de xurar de la primera Constitución uruguaya llevaron a que los otros candidatos dexaren l'honor al país suramericanu.[84]

La seleición llocal llograría la primer edición de la Copa en venciendo a Arxentina por 4 goles a 2 nel recién construyíu Estadiu Centenariu.[85] Depués del ésitu de la primer edición, la segunda edición celebrada n'Italia en 1934 vio como campeón a la escuadra italiana, anque les amenaces y duldes que xeneraron la realización del tornéu esllucieron el títulu azzurro.[86] Una situación similar asocedió mientres la Copa Mundial de Francia 1938, onde l'escoyíu italianu, esta vegada vistíu de negru, repitió'l títulu.[87] L'ambiente político inestable que se vivió nes últimes Copes Mundiales sería común denominador de los años siguientes, onde la Segunda Guerra Mundial llevó a la suspensión del tornéu.

Atopo ente la República Checa y Ghana mientres la Copa Mundial de Fútbol de 2006 n'Alemaña.

Brasil tendría l'honor de llevar a cabu la primer edición de la Copa Mundial tres la guerra en 1950. La gran fiesta que se vivía nel país viose estropiada cuando la seleición uruguaya llevóse'l títulu nel recordáu Maracanazo.[88] La Copa Mundial de Fútbol de 1954 en Suiza traería entá más momentos inolvidables. La seleición húngara yera la gran favorita del tornéu, pero sicasí'l combináu d'Alemaña daría la sorpresa y quedaríase col títulu nel momentu que quedó inmortalizado como El milagru alemán.[89] Tres los duros golpes recibíos nes ediciones pasaes, Brasil alzaríase como la gran potencia del fútbol mundial, particularmente poles grandes actuaciones de Pelé. Dómines posteriores amosaron un claru dominiu de Alemaña y Arxentina, que coronáronse en dos causes cada unu. Brasil volvería a gloriar años más tarde en venciendo en dos de trés finales consecutives mientres el final y l'empiezu del nuevu mileniu. Pela so parte Francia sumar al círculu de gloria al convertise nel séptimu campeón mundial en goliando a Brasil na final de la Copa Mundial de 1998 que s'apostó en suelu galu.[90]

L'ésitu de la Copa Mundial convertir n'unu de los eventos más importantes del planeta, siendo'l de mayor audiencia: la Copa Mundial de Fútbol de 2006 n'Alemaña tuvo una audiencia acumulada de más de 26 mil millones de persones.[8] La creación del tornéu masculín xeneró otres competiciones internacionales qu'amplíen l'abanicu d'edaes y de xéneru. Dende 1977 apuéstase la Copa Mundial de Fútbol Sub-20,[91] ente que'l so equivalente en Sub-17 fai lo propio dende 1985.[92] El fútbol femenín vio realizáu'l so suañu en 1991 cuando se realizó la primer edición de la Copa Mundial Femenina de Fútbol.[93] A partir de 2002 tamién entraría en disputa la Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20,[94] la cual tendría la so versión en Sub-17 a partir de 2008.[95]

Consolidación

Confederaciones

Sede de la Confederación Suramericana de Fútbol en Luque, Paraguái.

Por cuenta de la cantidá d'asociaciones nacionales esistentes, dende principios y sobremanera na metá del sieglu XX empezar a crear sub organizaciones afiliaes a la FIFA coles mires d'entamar el fútbol nes distintes rexones del planeta.

El primer continente n'arrexuntar a les sos asociaciones nacionales foi América del Sur, que'l 9 de xunetu de 1916 (fecha del centenariu de la Declaración d'independencia de l'Arxentina), mientres el desenvolvimientu del Campeonatu Suramericanu 1916 en Buenos Aires,[96] vio nacer a la Confederación Suramericana de Fútbol. Los sos miembros fundadores fueron: Arxentina, Brasil, Chile y Uruguái; el so primer Presidente foi l'uruguayu Héctor Rivadavia Gómez.[97]

Asia entamó'l so fútbol el 8 de mayu de 1954 en Manila, Filipines, sol nome de Confederación Asiática de Fútbol (AFC). Los países fundadores fueron Afganistán, Burma, Corea del Sur, Filipines, Ḥong Kong, India, Indonesia, Xapón, Paquistán, República de China (China Taipei), Singapur y Vietnam.[98]

El 15 de xunu de 1954 en Basilea, Suiza, foi fundada la organización europea: la Union des Associations Européennes de Football, más conocida pola so acrónimu UEFA. La iniciativa dar por miembros de les asociaciones nacionales de fútbol de Bélxica, Dinamarca, Francia ya Italia. El danés Ebbe Schwartz foi'l primer Presidente, ente que el francés Henri Delaunay ocupó'l cargu de Secretariu Xeneral.[99]

El continente africanu sería'l siguiente en formar la so confederación. El 2 d'agostu de 1957 la Confédération Africaine de Football (CAF) foi fundada poles cuatro asociaciones africanes afiliaes a la FIFA nesi momentu: Exiptu, Etiopía, Sudáfrica y Sudán. El so primer Presidente, designáu en 1957, foi'l exipciu Abdel Aziz Abdallah Salem, ente que'l so primer Secretariu Xeneral foi Youssef Mohamed, de la mesma nacionalidá.[100][101]

Les organizaciones de fútbol d'América del Norte, la North American Football Confederation, y d'América Central y el Caribe, la Confederación Centroamericana y del Caribe de Fútbol, dieron orixe a la Confederación de Fútbol de Norte, Centroamérica y el Caribe, más conocida pol so acrónimu Concacaf, en fundiéndose en 1961.[102]

La más nueva de les confederaciones ye la correspondiente a Oceanía: la Oceania Football Confederation (OFC). Mientres 1964 les asociaciones d'Australia y Nueva Zelanda pidieren incorporase a l'AFC, pero'l so pidíu foi refugáu. Esto motivó a qu'en 1966 creárase una organización propia pal continente oceánicu. Los sos miembros fundadores fueron Australia (anguaño afiliada a la AFC), Fixi, Nueva Zelanda y Papúa Nueva Guinea.[103]

Campeonatos rexonales

Seleiciones
Xugadores polacos celebren frente a Armenia pola clasificación pa la Eurocopa 2008.

El continente que más tempranu empecipió'l so tornéu rexonal foi Suramérica. Mientres 1910 la Copa Centenariu Revolución de Mayu, de calter amistosu, convertir nel tornéu suramericanu más antiguu de la historia. El mesmu apostóse n'Arxentina y la seleición llocal llogró'l títulu.[104] El tornéu sirvió como antecesor del futuru Campeonatu Suramericanu de Seleiciones de la Confederación Suramericana de Fútbol, que s'apostaría per primer vegada en 1916, tamién n'Arxentina, anque esta vegada quedaría en manes de Uruguái.[96]

El continente asiáticu celebraría'l so propiu tornéu oficial dos años dempués de la fundación de la Confederación Asiática de Fútbol (AFC), en 1956. La primer edición de la Copa Asiática de 1956 realizar en Ḥong Kong cola participación de 7 de les 12 asociaciones afiliaes nel momentu y quedó en manes de la seleición de Corea del Sur.[105] Tamién mientres los años 1950 apostaríense los primeros torneos de les asociaciones rexonales de la AFC.[106]

La Copa Africana de Naciones tuvo la so primer edición nel añu 1957. El primer tornéu entamáu pola Confederación Africana de Fútbol cuntó cola participación de Exiptu, Etiopía y Sudán (Sudáfrica fuera descalificada pol apartheid). La copa apostada en Sudán quedó en manes de la seleición exipcia.[107] Mientres los años 1970 tamién s'aniciaron los primeros torneos rexonales dientro d'África.[108]

Tres la creación de la UEFA en 1954, la realización d'un tornéu européu tuvo qu'esperar hasta 1960, cuando se realizó la primer edición de la Copa de Naciones d'Europa, anque cabo destacar que'l procesu clasificatorio empecipióse dos años antes, en 1958.[109] La fase final del tornéu apostar en Francia, en parte gracies al trabayu de Henri Delaunay. Na final la Xunión Soviética llogró'l títulu ante Yugoslavia tres la prórroga.[110]

La Concacaf realizó'l so propiu tornéu en 1963: la Copa Concacaf. Primeramente, antes de la fusión de la CCCF (América Central y el Caribe) y la NAFC (América del Norte), estes organizaciones apostaron la Copa CCCF, dende 1941, y la Copa NAFC, dende 1947. La Copa Concacaf apostar por última vegada en 1971, y dende entós el ganador de la zona de la Concacaf de la clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol sería consideráu'l Campeón de Concacaf. A partir de 1991 la Copa d'Oru de la Concacaf convertir nel eventu máximu pa esta zona del mundu futbolísticu.[102]

A partir de 1973, 7 años dempués de la fundación de la Confederación de Fútbol d'Oceanía, daría entamu la Copa de les Naciones de la OFC, el máximu eventu del fútbol d'Oceanía. Australia (anguaño afiliada a l'AFC), Nueva Zelanda y Tahití fueron los únicos campeones d'esti tornéu, qu'amás a partir de 2002 xuégase en xunto cola clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de la zona.[111]

Los campeones d'estos torneos apuesten dende 1992 la Copa FIFA Confederaciones, competición entamada pola FIFA cada cuatro años que dende 2005 apostar nel país que va recibir a la Copa Mundial de Fútbol al añu próximu.[112]

Clubes
Atopo ente la Lliga de Quito y River Plate pola Copa Libertadores d'América de 2007.

La creación de les confederaciones, que yá motivara la creación de los distintos torneos rexonales pa seleiciones, fixo lo propio a nivel de clubes.

Tres la fundación de la confederación europea, la UEFA, los sos dirixentes taben más comenenciudos en crear un tornéu a nivel de seleiciones, dexando de llau la idea d'unu de clubes. Foi por esto que la iniciativa pa la creación de la Copa de Campeones d'Europa en 1955 nun correspondió a la UEFA, sinón a un diariu francés: L'Équipe. Conocida dende 1992 como Lliga de Campeones de la UEFA, ye anguaño'l tornéu de fútbol europeo más importante a nivel de clubes.[113] La Recopa d'Europa clasificaba, principalmente, a los ganadores de les competiciones de Copa de cada país. Dende la so creación hasta la realización de la Copa de la UEFA foi'l tornéu más importante tres la Lliga de Campeones.[114] La Copa de la UEFA, socesora de la Copa de Feries, quedaría como'l segundu tornéu más importante.[115]

Suramérica yá esperimentara la realización d'un tornéu a nivel de clubes en 1948 cola realización de la Copa de Campeones,[116] pero l'actual Copa Libertadores d'América nació en realidá pola necesidá de que'l Lliga de Campeones de la UEFA Campeón européu tuviera un rival na Copa Intercontinental.[117] En 1959 la CONMEBOL autorizó la realización del máximu eventu de clubes suramericanos y al añu siguiente realizóse la primer edición.[118] Dende 1992 apostaríase la Copa Conmebol, una competición al estilu de la Copa de la UEFA europea onde podíen participar equipos que tamién apostaren la Libertadores, anque les asociaciones solíen destinar los cupos de la copa mentada en segundu términu pa los meyores equipos de los sos campeonatos, polo cual la nueva copa non siempres recibiría a equipos que taben allugaos nes posiciones de vanguardia de los sos países. El pocu interés que recibió dexar a un nivel inferior al máximu tornéu.[119] Nos últimos años d'esti tornéu empezar a apostar otros torneos rexonales: la Copa Mercosur y Merconorte, que quedaríen como torneos secundarios y nun llograríen l'interés deseyáu.[120][121] Tres l'abolición de toos estos torneos rexonales creóse l'actual Copa Suramericana, que convirtióse na segunda competición n'importancia.[122]

El primer equipu del SV Transvaal de Surinam mientres la Copa de Campeones de la Concacaf de 1975.

La Concacaf empezaría la disputa de la so Copa de Campeones en 1962,[123] tornéu que se caltién na actualidá como l'únicu a nivel de clubes entamáu pola Concacaf.[124] En 1991 el fútbol de La Confederación tendría la so primer competición secundaria: la Recopa de la Concacaf. El tornéu goció de poca popularidá y apenes s'apostaron la metá de les sos ediciones. En 2001 apostaríase la primer y única edición de la Copa de Xigantes, tornéu onde participaben los equipos d'alcuerdu a los niveles d'espectadores nes sos lligues.[125]

La primer edición de la Lliga de Campeones del CAF, el tornéu de fútbol más importante de la confederación d'África, la CAF, daría entamu nel añu 1964.[126] Dende 1975 la Copa Africana de Ganadores de Copa recibiría namái a los ganadores de les competiciones de Copa de los países, y convertiríase na segunda competición n'importancia.[127] Otra competición secundaria, la Copa CAF, empezar a xugar en 1992 nun formatu similar al de la Copa de la UEFA. En 2004 los dos torneos secundarios fundiríense y daríen llugar a la Copa Confederaciones del CAF.[128]

La Confederación Asiática de Fútbol dio entamu al so propiu tornéu en 1967 cola primer edición de la Copa de Campeones de la AFC. En 1990 empezar a apostar la Copa de Campeones de Copa de la AFC, un tornéu reserváu namái pa campeones de torneos de Copa de cada país.[129] A partir de la temporada 2002/2003 dambos torneos fundiríense y daríen llugar a la Lliga de Campeones de la AFC.[130][131] Dende 2004 esti nuevu tornéu taría al algame namái de los clubes de les denominaes asociaciones madures, dexando a les denominaes asociaciones en desenvolvimientu la disputa de la Copa AFC y a les emerxentes la Copa Presidente de la AFC.[132]

A lo último, la Confederación de Fútbol d'Oceanía algamaría'l suañu del so propiu tornéu recién nel añu 1987, cuando se realizó'l primer Campeonatu de Clubes d'Oceanía, denomináu Lliga de Campeones de la OFC o O-League a partir de 2007.[133]

Copa Intercontinental y Mundial de Clubes

La idea d'un campeonatu que definiera al Campeón del Mundu a nivel de clubes remontar al añu 1887. El 13 d'agostu enfrentar nel Hibernian Park d'Edimburgu el campeón de la Copa d'Escocia, el Hibernian Football Club, y el Preston North End Football Club, consideráu'l meyor club inglés de la dómina: l'alcuentru terminó con victoria del equipu escocés por 2 a 1 y dichu partíu foi conocíu como'l Campeonatu del Mundu.[134] A mediaos del sieglu XX apostáronse dos torneos amistosos que tamién recibieron el nome de Campeonatos del Mundu: la Copa Rio de Janeiro, apostada dende 1951, y la Pequeña Copa del Mundu de Clubes, apostada per primer vegada en 1952. Dambos torneos presentaron equipos tantu d'América del Sur como d'Europa.[135][136]

La Copa Europea/Suramericana, meyor conocida como Copa Intercontinental, recibiría a partir de 1960 a los meyores equipos de los continentes más poderosos del fútbol internacional: el campeón de la Copa Libertadores por América del Sur y el de la Lliga de Campeones por Europa. El tornéu goció de gran popularidá mientres los años 1960, pero la negativa de dellos clubes europeos de nun participar debilitaron el mesmu mientres los 70. Estos problemes fueron resueltos gracies a la decisión de definir al campeón nun alcuentru únicu apostáu en terrén neutral: Tokiu, Xapón, recibiría a partir de 1980 a l'agora denominada Copa Toyota.[137][117]

En 2000 apostóse la primer edición de la Copa Mundial de Clubes de la FIFA, que pretendía reemplazar a la Copa Intercontinental al estender la participación na mesma a clubes d'otros continentes. Mientres esi añu apostáronse dambos torneos. Finalmente a partir de 2005 el Mundial de Clubes reemplazaría la Copa Intercontinental y alzaríase como'l máximu eventu a nivel de clubes.[138][137]

Entá nun tenemos la información de quien o quien lo fundaron.

Fútbol femenín

Muyeres chines practicando'l cuju.
Partíu ente les seleiciones de Suecia y Alemaña mientres la Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2003.

Los rexistros más antiguos de xuegos similares al fútbol asociación con participación femenina asocedieron mientres la dinastía Tang (618-907) en China nel xuegu denomináu cuju (o Tsu Chu).[139] Nes Islles Britániques esisten rexistros de xuegos femeninos añales de dalguna variante del fútbol que daten de los años 1790, más precisamente los correspondientes a Midlothian, Escocia.[140]

Tres la unificación de códigos de 1863, onde s'oficializaron les regles del fútbol asociación, el primer alcuentru rexistráu so esti xuegu de regles asocedió en 1892 en Glasgow, Escocia,[140] ente que'l primer alcuentru n'Inglaterra asocedió en 1895.[141]

A empiezos del sieglu XX el fútbol femenín taba en dulda por cuenta de que les asociaciones britániques nun fomentaben la realización d'estos alcuentros con motivos benéficos y polo xeneral esta variante femenina nun tenía una aceptación universal. Sicasí la Primer Guerra Mundial, particularmente gracies a la incorporación de mano d'obra femenina al sector industrial, alicó al fútbol femenín. L'equipu más popular de la dómina foi'l Dick, Kerr's Ladies, conformáu por trabayadores de la empresa Dick, Kerr & Co.[140] En 1920 esti equipu apostó los primeros alcuentros internacionales: frente a un representativu d'Escocia, llogrando una victoria por 22 goles a 0,[140] y ante un equipu francés, venciendo por 2 a 0.[141] Esi mesmu añu l'equipu marcó'l récor de públicu pa un alcuentru femenín n'Inglaterra, que caltiénse na actualidá: 53.000 persones.[141]

N'avientu de 1921 la Football Association prohibió la realización de partíos de muyeres nos estadios de la Football League, gracies a lo cual baxó la popularidá de los alcuentros femeninos. Sicasí'l deporte siguió esistiendo mientres décades posteriores.[140] En 1969 fundóse un equivalente femenín a la Football Association: la Women's Football Association. En 1971 llevantóse'l bloquéu puestu en 1921 y un añu dempués, en payares de 1972, realizóse'l primer alcuentru oficial internacional ente seleiciones, de casualidá 100 años dempués del so equivalente masculín: Inglaterra venció a Escocia por 3 a 2 nun alcuentru apostáu en Greenock, Escocia.[141]

L'aceptación de la caña femenina n'Inglaterra llevó a qu'en payares de 1971 la UEFA encamentara a les sos asociaciones controlar y desenvolver el fútbol femenín nos sos respeutivos países. En 1990 el departamentu d'entrenamientu y educación de la FA contrató a muyeres pa distintos cargos executivos, fomentando d'esta forma entá más la incorporación femenina en tolos aspeutos del xuegu.[142]

Tres la iniciativa de la UEFA empezar a apostar los primeros torneos rexonales ente seleiciones. El primer tornéu a nivel de confederaciones foi n'Asia, onde'l Campeonatu Femenín de la AFC empezar a apostar en 1975; Oceanía dio entamu al so Campeonatu Femenín de la OFC en 1983; la realización d'un tornéu n'Europa foi en 1985 col primer Campeonatu pa Representativos d'Equipos Femeninos, que más tarde se conocería como Campeonatu Femenín de la UEFA o a cencielles la Euru Femenina; el restu de los continentes empezaron los sos torneos en 1991: el Campeonatu Suramericanu Femenín, el Campeonatu Femenín Africanu de Fútbol y el Campeonatu Femenín de la Concacaf, más tarde llamáu Copa d'Oru Femenina de la Concacaf.[143]

Mientres los años 1970 y 80 apostáronse dellos torneos mundiales femeninos de calter non oficial, onde se destacar el Mundialín Femenín d'Italia, apostáu en 5 ocasiones, y un tornéu de calter amistosu entamáu pola FIFA en 1988.[144] En 1991 por iniciativa del presidente de la FIFA, João Havelange, realizóse la primer edición de la Copa Mundial Femenina de Fútbol. L'eventu se desenvolvió na República Popular China y quedó en manes de Estaos Xuníos, que ganó na final a Noruega ante 65.000 persones.[145] Les nueves y adolescentes incorporar a l'actividá mundial cola disputa de la Copa Mundial Femenina Sub-20 a partir de 2002 y la Copa Mundial Femenina Sub-17 a partir de 2008.[94][95] Dende 1996 el fútbol femenín tamién forma parte de los Xuegos Olímpicos de branu.[82]

Les regles del xuegu

{{AP|Regles del fútbol Terrenal de xuegu ===

Alcuentru final de la FA Cup de 1901 nes contornes del Crystal Palace. Nótese les llinies a 12 y 18 yardes, l'área en forma de M narquiada y el círculu central.
Acercamientu al verde artificial del Estadiu Alfheim en Tromsø, Noruega.

Les primeres regles del fútbol asociación de 1863 amosaben un terrén de xuegu simple: un rectángulu que'l so llargu máximu yera de 200 yardes (unos 183 metros) y el so anchu máximu 100 yardes (91,5 metros). Los cuatro esquines marcar con banderinos y nun se pintaben nin les llinies de banda, nin les de meta. La portería constaba de dos postes verticales dixebraos por 8 yardes (7,32 metros) ensin nenguna cinta o travesal que los xuniera. L'altor de los mesmos nun taba determinada.[44]

En 1891, yá cola IFAB, instauráronse grandes cambeos respeuto al campu de xuegu, principalmente pola introducción de los tiros de penalti. Oficializáronse les midíes mínimes de la llongura (100 yardes o 91,5 metros) y anchu (50 yardes o 45,75 metros) del campu; toles llinies de banda y meta teníen de marcase. El centru del campu tenía de marcase con un puntu y un círculu de 10 yardes (9,15 metros) con centru nel mesmu. Tamién s'amestó un travesal horizontal que xuniera los postes verticales; la distancia del mesmu al suelu yera de 8 pies (2,44 metros). A 12 yardes (11 metros) de cada llinia de meta y enfusándose nel terrén trazábase una llinia paralela: la llinia penal. Dende la base de cada poste vertical trazábase una semi-circunferencia de 6 yardes (5,5 metros) faía adientro del campu. La unión de dambes formaben una área en forma de M narquiada. Tamién s'introducieron les redes pa les metes.[146]

En 1897 modificar a lo llargo y anchu del campu y diéronse llargores pa ser utilizaes en partíos internacionales.[147] Estos llargores caltener na actualidá.[148] En 1901 amestóse una llinia puntiada paralela a la de meta a 18 yardes (16,5 metros) de la mesma, que nun tenía qu'ocupar tol anchu del terrén necesariamente.[149]

En 1902 fadríase'l postreru gran cambéu a les regles del campu de xuegu. Creáronse les árees penaltis y de meta y amestóse la llinia central.[150] El modelu de terrén d'ési añu práuticamente nun tendría cambeos hasta l'actualidá.[148] La única variación importante dende entós producióse en 1937, cuando s'amestó la semi-circunferencia en cantu de les árees penaltis, con centru nel puntu de penalti y un radiu de 10 yardes (9,15 metros).[151]

En 1977 adoptáronse les marques a 10 yardes (9,15 metros) de los arcos de les esquines pa ser utilizaes mientres los saques dende esi llugar, anque'l so usu nun sería obligatoriu.[152] En 1988 decidióse que les metes tendríen de ser blanques.[153]

A principios de los años 1980 empezar a esperimentar col usu de verde artificial nos campos de fútbol d'Inglaterra. Dende entós el nuevu material nun apinaría les mires del ambiente del fútbol, yá que inclusive yera propensu a causar mancadures.[154] Esto causó que'l verde sintéticu fuera prohibíu pola FIFA a empiezos de los años 1990.[155] En 2001 el mentáu órganu introdució estándares calidable pa la instalación y caltenimientu del verde artificial y en 2004 la International Football Association Board introdució'l conceutu del material a les Regles del Xuegu. El verde artificial utilizar por primer vegada nuna competición internacional mientres la Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2003.[156]

Pelota

Richard Lindon exhibiendo dos pelotes inflables.

Hasta mediaos del sieglu XIX les pelotes utilizaes pa los distintos códigos de fútbol taben feches de vexigues de puercos, polo cual la so forma y movilidá yeren bien inestables.[157] Gracies al descubrimientu de la vulcanización del cauchu por Charles Goodyear en 1836 pudieron crease pelotes más esfériques. El mesmu Goodyear diseñó y creó la primer pelota de fútbol nel añu 1855. La mesma utilizóse oficialmente per primer vegada'l 7 de payares de 1863 nun alcuentru amistosu en Boston, Estaos Xuníos. De la mesma el balón sirvió como troféu pal ganador del partíu. El primer alcuentru de baloncestu de la historia xugar cola pelota diseñada por Goodyear.[158] Mientres los años 1860 y 70 la familia Lindon de la ciudá de Rugby empezó a distribuyir les primeres pelotes con válvula inflable, que dexaría caltener por más tiempu la forma de los balones.[157][159]

Telstar d'adidas, la buckyball utilizada en Méxicu 1970 y Alemaña 1974.

Les primeres regles del fútbol asociación de 1863 nun especificaben estándares pa los balones,[44] anque una revisión de 1872 definió que los balones teníen de tener forma esférica, una circunferencia d'ente 27 y 28 pulgaes (68,58 y 71,12 centímetros respeutivamente) y un pesu d'ente 13 y 15 tomes (368,5 y 425,2 gramos respeutivamente).[157] Los requisitos caltuviéronse práuticamente iguales hasta l'actualidá.[148]

Dende entós los únicos cambeos importantes fueron tocantes a los materiales de fabricación y la forma de los gayos. El balón de Goodyear presentaba gayos similares a los de les actuales pelotes de baloncestu. Más palantre los gayos allugar en pares o tríos en seis paneles alredor del balón. Los gayos cosíense a mano dende'l so interior y depués el revestimiento total coser dende l'esterior dexando una carauterística repulgu a la vista.[157] Mientres los años 1950 Richard Buckminster Fuller diseñaría la denominada buckyball, que allugaba los sos gayos según la estructura del buckminsterfulereno: 20 hexágonos y 12 pentágonos.[160] En 2006 adidas introduciría la Teamgeist, que consta de 16 gayos curvos.[161] Les antigües pelotes de cueru teníen el defectu d'absorber muncha agua, pero esto foi solucionáu nos años 1960 cola introducción de los balones fabricaos 100% de cueru sintéticu.

Desenvolvimientu del alcuentru

Dende los sos entamos el xuegu empecipióse con un saque dende'l centru del terrén, que nun sufrió cambeos hasta l'actualidá (ver más embaxo). Nun principiu la duración de los alcuentros nun taba afitada, anque yá dende 1866 el tiempu de 90 minutos empezaba a ser un estándar.[162] En 1897 esto fixo oficial y amás definióse que l'entetiempu nun tenía de superar los 5 minutos.[147] Para 1995 el tiempu de descansu aumentó a un máximu de 15 minutos p'afaese a les esixencies actuales.[163]

Orixinalmente podía convertise un gol cuando se faía pasar la pelota ente dos postes verticales, independientemente d'a qué altor pasaba.[44] En 1866 amestóse una cinta ente los postes a 2,44 metros d'altor para delimitar l'área del posible gol,[164] la cual sería sustituyida en 1891 por un poste horizontal (travesal o llargueru) ríxidu.[146]

Cuando un partíu termina empatáu nuna competición d'eliminación direuta recurrir a distintos métodos de desempate. La FA Cup, el tornéu más antiguu del mundu, utilizaba dende los sos oríxenes el tiempo extra, la repetición de partíos y los sorteos pa desempatar alcuentros.[165] A partir de 1970 esaniciáronse los sorteos y empezáronse a utilizar les definiciones por penaltis.[166] En 1993 empezar a apostar tiempos extra con gol d'oru,[167] ente qu'en 2002 el gol de plata tamién s'empezar a utilizar, pero namái na UEFA.[168] Dambos fueron abolíos en 2004.[169] En 1967 la UEFA utilizó per primer vegada la regla del gol de visitante.[170]

En 1903 autorizar al árbitru central a dexar que'l xuegu siga si un equipu saca ventaya del xuegu tres una infracción d'un xugador rival, lo que se conoz popularmente como llei de la ventaya.[171]

La regla del fora de xuegu, tamién conocida como offside, en 1863 nun dexaba qu'un xugador allugáu ente la pelota y la llinia de meta rival participara de la xugada, yá seya tocando'l balón o interfiriendo de dalguna forma nel desenvolvimientu del xuegu. Non podía tase en offside si recibía'l balón direutamente dende un saque de meta.[44] En 1887 esta regla foi modificada, polo cual un xugador taba fuera de xuegu si participaba de la xugada, allugar por delantre de la pelota al momentu del pase, tenía a menos de 3 rivales delantre y nun taba na so metá del terrén.[172] En 1925 el númberu de rivales per delantre de la llinia de la pelota amenorgar a 2.[173] Finalmente l'últimu cambéu a esta regla asocedió en 1990, onde se definió que si un xugador taba per delantre de la llinia de la pelota al momentu del pase y allugáu al mesmu nivel (o na mesma llinia) que'l penúltimu rival taría habilitáu.[174]

Xugadores y árbitros

Dende los sos entamos el númberu de xugadores per equipu solíase definir ente los capitanes, y nun yera normal que s'apostaren alcuentros con un númberu desigual de futbolistes per bandu.[162] En 1897 el númberu de 11 por equipu fíxose obligatoriu pa tolos partíos oficiales.[147]

Mientres los años 1960 los s de xugadores mientres los partíos fueron gradualmente aceptaos, anque con constantes cambeos y restricciones.[175] En 1994 dexóse un cambéu más a los dos yá dexaos, anque unu de los mesmos taba destináu namái al porteru.[176] Finalmente en 1995 los trés sustituciones dexaes abrir a cualquier tipu de xugador.[177]

Les primeres regles de la FA nun estremaben ente les ocupaciones de cada xugador. Xugábase principalmente colos pies, anque l'usu de les manes taba dexáu pa detener el balón.[44] A empiezos de los años 1870 empezar a definir una posición particular: el porteru.[162][15] A diferencia de los demás xugadores ésti tenía la posibilidá d'utilizar les sos manes en tol terrén, lo cual se delimitó a la so metá de cancha en 1887[172] y a la so área penal en 1913.[67] En 1983 definióse qu'una vegada que'l porteru controlara'l balón coles sos manes nun podría dar más de cuatro paso col mesmu antes de soltar la pelota. Enantes quedaba a discreción del xuez si'l porteru taba o nun tratando de ganar tiempu al nun xugar la pelota.[178] Dende 1993 tampoco podría recibir un pase col pie d'un compañeru y tomar el balón coles sos manes.[179] D'últimes en 2000 la regla de los cuatro pasos foi camudada por una similar, pero cola restricción de seis segundos de posesión.[180]

Nun principiu nun había árbitros de nengún tipu, una y bones les disputes reglamentaries yeren aldericaes ente los capitanes.[162] Más palantre l'usu de dos umpires, unu per cada equipu, empezó a ser normal en Gran Bretaña; los mesmos nun tomaben decisiones, pero yeren consultaos en casu de que surdieren duldes.[181] Extrañamente la primer mención de los umpires nes regles del xuegu surdió recién en 1874.[182] A final de los años 1860, por iniciativa de Sheffield, l'usu d'una tercer persona neutral (un referee) pa dirixir los alcuentros empezó a ser estudiáu.[181] En 1881 surdió la primer apaición d'un referee nes regles del xuegu, anque entá con poca autoridá; faía 1884 los mesmos yá podíen tomar decisiones per cuenta propia, ensin consultar a los participantes.[182] En 1891 el referee, que s'allugaba fuera del campu, entraría al mesmu, ente que los umpires pasaríen a ser xueces de llinia. Dende esti momentu'l referee, darréu conocíu como árbitru principal o a cencielles árbitru n'español, tomaría les decisiones más importantes, como amonestar o espulsar, yá seya por doble amonestación o una infracción grave, a un futbolista.[146] L'usu de tarxetes marielles y coloraes pa indicar esto últimu surdió por iniciativa del árbitru inglés Ken Aston a finales de los años 1960.[183] A partir de 1961 los xueces de llinia dexaríen de tomar decisiones, p'a cencielles indicar sobre les posibles infracciones al árbitru central.[184] En 1993 y 2007 sumaríense'l cuartu y quintu árbitru respeutivamente, que son opcionales, cumplen funciones alministratives y sirven como posibles reemplazos de los sos colegues en casu de mancadura.[185][186]

Entamu y continuación del xuegu

Dende 1863 l'entamu del alcuentru nun sufrió cambeos: un sorteo defini qué equipu va escoyer la so metá del campu y cuál va dar el puntapié inicial. Nengún xugador del equipu contrariu al que realiza'l saque va poder averase a menos de 9,15 metros del balón hasta que tea en xuegu. Tres cada gol los equipos camudaben de metá y el bandu que recibía'l gol executaba un nuevu saque central.[44] A partir de 1875 namái se camudaríen de metá nel entetiempu, onde l'equipu que nun realizó'l saque inicial nel primer tiempu facer al empiezu del segundu.[182]

Orixinalmente cuando la pelota salía de les llendes del terrén el primer equipu que la tocara aportaba a un tiru llibre, independientemente de que futbolista llanzara'l balón fuera. Si l'esféricu salía por una de les llinies llaterales marcábase un tiru llibre dende'l puntu onde salió; el saque tenía de ser perpendicular a les bandes. Si la pelota abandonaba'l terrén per una llinia de meta (sacante ente los postes) y un defensor depués llograba la pelota daba un saque de meta a favor del equipu del xugador, que executábase sobre la so propia llinia de meta. Pal casu de los atacantes axudicábase un tiru llibre a 15 yardes de la meta rival, llugar onde los contrarios teníen de permanecer hasta la execución.[44] En 1872 camudar a un sistema onde'l fechu de qué xugador tocaba'l balón antes de salir del terrén indicaba qu'acción se debía tomar depués. Si un xugador llanzaba la pelota por detrás de la llinia de meta rival l'otru equipu llograba un saque de meta dientro de la so llinia de 6 yardes; si facer un defensa marcaba un saque d'esquina pal equipu atacante. Los saques de banda tamién s'axudicaben al equipu rival del postreru xugador en tocar la pelota.[187] A partir de 1877 los llaterales executar con una mano,[162] pudiéndose usar los dos a partir de 1883.[188]

Cuando un xugador llograba una marca[43] llograba un tiru llibre a favor so, mientres el cual tolos rivales teníen de permanecer detrás de la pelota hasta la execución.[44] Esta regla orixinal de 1863 foi esaniciada pocu dempués, en 1866.[164]

En 1891 introduciéronse los penaltis, que axudicábense a un xugador cuando-y cometíen una infracción dientro de la zona de 12 yardes rival. El balón tenía de patiscase dende cualquier llugar de la mentada llinia, mientres el restu de los xugadores, salvo'l porteru rival, teníen de tar por detrás de la llinia de 18 yardes. El porteru podía averase hasta la llinia de 6 yardes. Cola introducción de les árees de 1902 la zona pa la posible infracción estender a tola área penal, namái'l ejecutante y el porteru rival podríen tar dientro del área, y el balón tenía de patiscase dende'l puntu de penalti.[150] Dende 1929 el porteru tien de caltener los sos pies sobre la llinia de meta hasta la realización del tiru.[189]

Mientres 1903 empezar a estremar dende qué tiros llibres podía convertise direutamente un gol, lo que güei se conoz como tiru llibre direutu ya indireutu.[171]

Les regles del fútbol, tamién conocíes como les regles de xuegu a nivel de la FIFA, son les regles que rixen el fútbol en tol mundu. Los cambeos nes mesmes tán al cargu de la International Football Association Board, que ta conformada pola FIFA y los cuatro asociaciones de fútbol del Reinu Xuníu.

la historia del mundial de clubes

La Copa Intercontinental camudó de denominación va pocos años y convirtióse nel Mundial de Clubes, pa dar cabida a toles confederaciones de la FIFA, pero la resultancia caltúvose inalteráu, porque los títulos siguir partiendo europeos y suramericanos.

El Mundial de Clubes arrincó nel 2000, sumió mientres cuatro años y nun foi hasta'l 2005 que se consolidó nel calendariu, cola idea de que dexara de ser acutáu al campeón de la Copa d'Europa y al de la Copa Libertadores p'abrir a toles confederaciones: Europa (UEFA), África (CAF), Asia (AFC), América del Norte, Centroamérica y Caribe (Concacaf), Suramérica (CONMEBOL) y Oceanía (OFC).

El tornéu ente continentes poner en marcha nel 1960, precisamente'l primer añu en que se celebró la Copa Libertadores, pa decidir el meyor equipu del Conu sur. Cola idea de conocer qué equipu merecía la condición de meyor del mundu, instauróse la Copa Intercontinental ente los dos continentes más potentes nel conciertu mundial.

El modelu d'aquel tornéu yera de partíu d'ida y de vuelta. Na primer edición, la condición de meyor equipu del mundu recayó nel Real Madrid, qu'empató a cero goles contra Peñarol de Montevideo n'Uruguái, y nel choque de vuelta la entidá madridista venció por 5-0 en Chamartín.

Con esta estructura de partíu d'ida y vuelta, la Intercontinental funcionó hasta la edición de 1980 cuando la empresa automovilística Toyota facer col patrociniu del tornéu, que pasó a xugase a un solu alcuentru ente'l campeón suramericanu y l'européu en Xapón.

El Mundial de clubes llega anguaño otra vegada a la cita que marca'l calendariu de la FIFA cola participación de siete equipos.

Esta va ser la séptima edición del Mundial de Clubes, desque se punxo en marcha nel 2000 en Brasil, col Corinthians como campeón, na final que ganó al tamién brasilanu Vasco da Gama. Sicasí, problemes de derechos de televisión y de calendariu torgaron que'l Mundial de Clubes y la Copa Intercontinental unificar nun namái tornéu hasta'l 2005.

Ello ye qu'en 2000 apostóse'l Mundial, que ganó'l Corinthians, y l'Intercontinental, que se llevó Boca Júniors.

Nos siguientes cuatro años, a pesar d'esistir voluntá d'impulsar el mundial, ésti nun se xugó y debióse suspender en más d'una ocasión, como na edición del 2001, prevista n'España.

N'avientu del 2004, l'estadiu de Yokohama despidió a la Copa Intercontinental col partíu ente'l Porto y l'Once Caldas colombianu (0-0; 8-7 nos penaltis), pa dar pasu al segundu mundial de clubes nel 2005, que tamién se celebró en Xapón.

Nes últimes seis ediciones, el Mundial tuvo a dos campeones brasilanos (São Paulo ya Internacional de Porto Alegre) y a cuatro europeos (Milan, Manchester United, Barcelona ya Inter). Na dilatada trayeutoria de la Copa Intercontinental, casi de la mesma edá que la Copa del Europa (1955-56), cinco entidaes llograron alzase col títulu en trés causes (Milan, Peñarol, Real Madrid, Boca Juniors y Nacional de Montevideo), ente qu'ocho clubes llograr dos veces (Independiente, Juventus, Ajax, Bayern, Inter, Porto, Santos y São Paulo).

El restu de campeones na Intercontinental, con una victoria, fueron los siguientes conxuntos: Estudiantes, Olimpia, Gremiu, Manchester United, River Plate, Atlético de Madrid, Borussia Dortmund, Estrella Colorada, Feyenoord, Flamengo, Racing de Avellaneda y Vélez Sarsfield.

Historial de la Copa Intercontinental: 1960 Real Madrid (ESP) Peñarol (URU) 0-0 y 5-1 1961 Peñarol (URU) Benfica (POR) 0-1, 5-0 y 2-1 1962 Santos (BRA) Benfica (POR) 3-2 y 5-2 1963 Santos (BRA) Milán (ITA) 2-4, 4-2 y 1-0 1964 Inter (ITA) Independiente (ARG) 1-0, 0-2 y 1-0 1965 Inter (ITA) Independiente (ARG) 3-0 y 0-0 1966 Peñarol (URU) Real Madrid (ESP) 2-0 y 2-0 1967 Racing (ARG) Celtic (ESC) 0-1, 2-1 y 1-0 1968 Estudiantes (ARG) Manchester U. (ING) 1-0 y 1-1 1969 Milán (ITA) Estudiantes (ARG) 3-0 y 1-2 1970 Feyenoord (HOL) Estudiantes (ARG) 2-2 y 1-0 1971 Nacional (URU) Panathinaikos (GRE) 1-1 y 2-1 1972 Ajax (HOL) Independiente (ARG) 1-1 y 3-0 1973 Independiente (ARG) Juventus (ITA) 1-0 1974 At. Madrid (ESP) Independiente (ARG) 0-1 y 2-0 1975 Nun s'apostó 1976 Bayern Múnich (ALE) Cruzeiro (BRA) 0-0 y 2-0 1977 Boca Juniors (ARG) Borussia M. (ALE) 2-2 y 3-0 1978 Nun s'apostó 1979 Olimpia (PAR) Malmoe (SUE) 1-0 y 2-1 1980+ Nacional (URU) Nottingham F. (ING) 1-0 1981 Flamengo (BRA) Liverpool (ING) 3-0 1982 Peñarol (URU) Aston Villa (ING) 2-0 1983 Gremiu (BRA) Hamburgo (ALE) 2-1 1984 Independiente (ARG) Liverpool (ING) 1-0 1985 Juventus (ITA) Argentinos Jrs.(ARG)2-2 (4-2) 1986 River Plate (ARG) Steaua Bucuresti(RUM)1-0 1987 Porto (POR) Peñarol (URU) 2-1 1988 Nacional (URU) PSV Eindhoven (HOL) 2-2 (7-6) 1989 Milán (ITA) Nacional (COL) 1-0 1990 Milán (ITA) Olimpia (PAR) 3-0 1991 Estrella Colorada (YUG) Colo Colo (CHI) 3-0 1992 São Paulo (BRA) Barcelona (ESP) 2-1 1993 São Paulo (BRA) Milán (ITA) 3-2 1994 Vélez S.(ARG) Milán (ITA) 2-0 1995 Ajax (HOL) Gremiu (BRA) 0-0 (4-3) 1996 Juventus (ITA) River Plate (ARG) 1-0 1997 Borussia D. (ALE) Cruzeiro (BRA) 2-0 1998 Real Madrid (ESP) Vasco da Gama (BRA) 2-1 1999 Manchester U. (ING) Palmeiras (BRA) 1-0 2000 Boca Juniors (ARG) Real Madrid (ESP) 2-1 2001 Bayern Múnich (ALE) Boca Juniors (ARG) 1-0 2002 Real Madrid (ESP) Olimpia (PAR) 2-0 2003 Boca Juniors (ARG) Milán (ITA) 1-1 (3-1) 2004 Porto (POR) Once Caldas (COL) 0-0 (8-7) +(Dende 1980 xugar en Xapón)

Historial del Mundial de clubes de la FIFA: 2000+ Corinthians (BRA) Vascu Gama (BRA) 0-0 (4-3) 2001 El tornéu atayar por problemes económicos 2002 Nun s'apostó 2003 Nun s'apostó 2004 Nun s'apostó 2005 São Paulo (BRA) Liverpool (ING) 1-0 2006 Internacional (BRA) Barcelona (ESP) 1-0 2007 Milán (ITA) Boca Juniors ARG) 4-2 2008 Manchester (ING) Lliga Quito (ECU) 1-0 2009 Barcelona (ESP) Estudiantes (ARG) 2-1 2010 Inter de Milán (ITA) Mazembe (CON) 3-0 2011 Xapón Barcelona (ESP) Santos (BRA) 4-0 2012 Xapón Corinthians (BRA) Chelsea (ING) 1-0 2013 Marruecos Bayern Múnich (GER) Raxa (MAR) 2-0 2014 Marruecos Real Madrid (ESP) San Llorienzo (ARG) 2-0 + Apostar en Rio de Janeiro.

Bibliografía

  • Butler, Bryon (1991). The Official History of the Football Association. Harpenden, Hertfordshire, Reinu Xuníu: Queen Anne Press. ISBN 0-356-19145-1.
  • Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story. Reinu Xuníu: Routledge. ISBN 0-415-35018-2.
  • Murray, Bill (1996). The World's Game: A History of Soccer. Champaign, Illinois, Estaos Xuníos: University of Illinois Press. ISBN 0-252-06718-5.
  • Witzig, Richard (2006). The Global Art of Soccer. Harahan, Luisiana, Estaos Xuníos: CusiBoy Publishing. ISBN 0-9776688-0-0.

Notes y referencies

  1. ↑ «Los oríxenes». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 15 de setiembre de 2007.
  2. 1 2 3 «Les Islles Britániques, el llar del fútbol». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de payares de 2007. Consultáu'l 15 de setiembre de 2007.
  3. 1 2 3 4 «History of The FA». Sitiu oficial de la FA. Consultáu'l 12 de payares de 2010.
  4. ↑ «Calcio (Florencia)». Expert Football. Consultáu'l 15 de setiembre de 2007.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 «Cambridge... the birthplace of football?!». Sitiu oficial de la BBC. Consultáu'l 16 d'agostu de 2007.
  6. 1 2 3 «143 años de fútbol». AS.com. Consultáu'l 8 de setiembre de 2007.
  7. ↑ «FIFA Big Count 2006: 270 million people active in football». Sitio web oficial de la FIFA. Consultáu'l 22 de xunetu de 2007.
  8. 1 2 «2006 FIFA World Cup TV Coverage». Sitiu oficial de la FIFA. Consultáu'l 15 de setiembre de 2007.
  9. 1 2
  10. ↑ «"Fútbol" maya de xira n'Alemaña». BBC Mundo. Consultáu'l 2 de febreru de 2008.
  11. ↑ Hakluyt, Richard (1586). «Voyages in Search of The North-West Passage». University of Adelaide Library Electronic Texts Collection. Capitulo 8. http://etext.library.adelaide.edu.au/h/hakluyt/northwest/chapter8.html.
  12. ↑ «Marngrook». Darren Moncrieff, AboriginalFootball.com.au. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de mayu de 2006. Consultáu'l 2 de febreru de 2008.
  13. ↑ «América». ExpertFootball.com. Consultáu'l 2 de febreru de 2008.
  14. ↑ Galeano, Eduardo (Febreru de 2009) El fútbol a sol y solombra, 2ª, Madrid: Sieglu XXI d'España Editores, S. A., páx. 27. ISBN 978-84-323-1134-5.
  15. 1 2 3 4 5 6 «History of Football». The Encyclopedia of British Football. Archiváu dende l'orixinal, el 18 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2007.
  16. ↑ «La soule d'après les recherches aux archives». Académie de Rennes. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de marzu de 2008. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  17. ↑ «The History of Ashbourne Shrovetide Football». BBC.co.uk. Consultáu'l 31 de xineru de 2008.
  18. ↑ «Calcio (Florencia)». ExpertFootball.com. Consultáu'l 31 de xineru de 2008.
  19. ↑ «Brutal historic Florentine soccer (thing)». Everything2.com. Consultáu'l 31 de xineru de 2008.
  20. ↑ Bailey, Steven (1995). «Living Sports History: Football at Winchester, Eton and Harrow». Winchester College. Páx. 6-7. http://www.aafla.org/SportsLibrary/SportsHistorian/1995/sh15f.pdf.
  21. ↑ «Public Schools». The Encyclopedia of British Football. Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xineru de 2008. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  22. 1 2 3 «The History of Offside». Julian Carosi. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  23. ↑ Bailey, Steven (1995). «Living Sports History: Football at Winchester, Eton and Harrow». Winchester College. Páx. 2. http://www.aafla.org/SportsLibrary/SportsHistorian/1995/sh15f.pdf.
  24. ↑ «The Field Game». Sitio oficial del Colexu Eton. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de xineru de 2008. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  25. ↑ «The Wall Game». Sitio oficial del Colexu Eton. Archiváu dende l'orixinal, el 18 d'avientu de 2007. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  26. ↑ «Harrow Football». Sitiu oficial de la Escuela Harrow. Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'avientu de 2007. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  27. ↑ «Friends of Winchester College: Winkies - Our Game». Sitiu oficial del Colexu Winchester. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  28. 1 2 «Sheffield: Where football kicked off». Sitiu oficial del Sheffield FC. Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'agostu de 2007. Consultáu'l 17 d'agostu de 2007.
  29. ↑ «The History Of English Football». The English Football Archive. Archiváu dende l'orixinal, el 18 de xineru de 2007. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
  30. 1 2 3 «The Law Makers». The Independent Schools Football Association. Archiváu dende l'orixinal, el 31 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
  31. ↑ «Rules for the Simplest Game». The English Football Archive. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de febreru de 2012. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
  32. ↑ «Sheffield F.C. - History». Experience Festival. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2007. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  33. ↑ «Famous sons and daughters». Sitiu ficial del Sheffield FC. Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  34. ↑ «World's oldest club». Sitiu oficial de la FA. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  35. ↑ «Opportunities». Sitiu oficial de la SHCFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2007. Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  36. 1 2 «Reporte del 17 de febreru de 1868». Sheffield Telegraph. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de mayu de 2011. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  37. ↑ Un rogue anotábase cuando se faía pasar el balón ente unu de los verticales de la meta y otru palu allugáu faía fuera. El total de rogues por equipu utilizábase como métodu de desempate n'igualando en goles.
  38. ↑ «England - Tommy Youdan Cup 1867». Frédéric Pauron, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  39. ↑ «Oliver Cromwell Cup». BTinternet.com. Archiváu dende l'orixinal, el 5 de xunu de 2012. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2007.
  40. 1 2 «140 not out». Sitiu oficial de la FA. Consultáu'l 8 de setiembre de 2007.
  41. ↑ «Estatutos de la FIFA, páx. 4». Fédération Internationale de Football Association. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 4 de xineru de 2008.
  42. ↑ «Origins of Rugby». Rugby Football History. Consultáu'l 14 de setiembre de 2007.
  43. 1 2 Una marca ye cuando un xugador recibe'l balón patiscáu por un adversariu ensin que'l mesmu tocara primeramente'l pisu. El xugador que lu llogra recibe un tiru llibre a favor si primeramente fai una señal nel pisu col so talón. Hasta que s'efectúe'l tiru, nengún rival va poder averase al xugador.
  44. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Witzig, Richard (2006). The Global Art of Soccer, páx. apéndice 1.
  45. ↑ «Documentu históricu». Clarín. Consultáu'l 14 de setiembre de 2007.
  46. ↑ «The early rules of soccer». Tony Brown's SoccerData pages. Consultáu'l 14 de setiembre de 2007.
  47. ↑ «The Essential History of Soccer». Bill Hutchison, Monroeville United O-14. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2007. Consultáu'l 13 de setiembre de 2007.
  48. ↑ «Definición de rugger». Oxford Dictionary. Consultáu'l 13 de setiembre de 2007.
  49. ↑ «Definición de soccer». Oxford Dictionary. Consultáu'l 13 de setiembre de 2007.
  50. 1 2 «The Financial Crisis in English football». Babatunde Buraimo (University of Central Lancashire), Rob Simmons (Lancaster University) y Stefan Szymanski (Imperial College). Archiváu dende l'orixinal, el 27 de setiembre de 2007. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2007.
  51. ↑ «Darwen Football Club: The early years». Sitiu oficial del Darwen FC. Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'agostu de 2008. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2007.
  52. ↑ «Historical Rugby Milestones 1860s». Rugby Football History. Consultáu'l 14 d'agostu de 2007.
  53. ↑ «The first international football match». Sitio de la BBC. Consultáu'l 14 d'agostu de 2007.
  54. ↑ «England National Football Team Match Non. 1». England Football Online. Consultáu'l 14 d'agostu de 2007.
  55. ↑ «History of The FA Cup». Sitiu oficial de la FA. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de marzu de 2006. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007.
  56. ↑ «England FA Challenge Cup 1871-72». Macario Reyes Padilla, RSSSF. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007.
  57. ↑ «British Home Championship 1884-1899». Macario Reyes y Neil Morrison pa RSSSF. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007.
  58. ↑ «El tornéu de seleiciones más antiguu del mundu». Sitiu oficial de la Copa América. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  59. ↑ «The History Of The Football League». Sitiu oficial de The Football League. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'agostu de 2007. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007.
  60. ↑ «England 1888-89». Paul Felton y Barry Spencer, RSSSF. Consultáu'l 15 d'agostu de 2007.
  61. 1 2 «The International FA Board (IFAB)». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  62. ↑ «1886: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  63. ↑ «England in the Home International British Championship - History». England Football Online. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  64. ↑ «1912: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  65. ↑ «1913: Minutes of the Special Meeting». International Football Association Board. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  66. ↑ «1913: Minutes of the Adjourned Special Meeting». International Football Association Board. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  67. 1 2 «1913: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  68. 1 2 3 4 «Fútbol». MSN Encarta. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de marzu de 2008. Consultáu'l 27 de marzu de 2008.
  69. ↑ «La crecedera global». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de marzu de 2008. Consultáu'l 27 de marzu de 2008.
  70. ↑ «Arxentina-Uruguái matches 1901-2001». Héctor Darío Pelayes, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 27 de marzu de 2008.
  71. ↑ «Football (soccer) - Asia and Oceania». Encyclopædia Britannica online. Consultáu'l 27 de marzu de 2008.
  72. ↑ «Historia de la FIFA - La so fundación». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  73. ↑ «Historia de la FIFA - La FIFA toma forma». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  74. ↑ «Historia de la FIFA - Sumir más asociaciones». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  75. 1 2 «Historia de la FIFA - La torna de les asociaciones britániques». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  76. ↑ «Historia de la FIFA - Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  77. ↑ «Asociaciones». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2007. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  78. ↑ «Football Tournament of the Olympic Games». Lars Aarhus, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  79. ↑ «Football, Olympic sport since 1900». Sitiu oficial del Movimientu Olímpicu. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de xunu de 2009. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  80. ↑ «Tornéu Olímpicu Masculín». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  81. ↑ «Oríxenes de la Copa Mundial de la FIFA». Fédération Internationale de Football Association. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2012. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  82. 1 2 «Fútbol nos Xuegos Olímpicos». Fédération Internationale de Football Association. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  83. ↑ «Copa Mundial de la FIFA Uruguái 1930 Preliminares». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  84. ↑ «FIFA World Cup Host Announcement Decision». Sitiu oficial de la FIFA. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  85. ↑ «Copa Mundial de la FIFA Uruguái 1930». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  86. ↑ «Los 12 escándalos más famosos de les Copes del Mundu». Alejandro Mayorga, Mundosoccer.com. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  87. ↑ «Countdown with Keith Olbermann». MSNBC.com. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  88. ↑ «Copa Mundial de la FIFA Brasil 1950». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  89. ↑ «Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  90. ↑ «Ediciiones anteriores de la Copa Mundial». Sitiu oficial de la FIFA. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  91. ↑ «Ediciones anteriores de la Copa Mundial Sub-20». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  92. ↑ «Ediciones anteriores de la Copa Mundial Sub-17». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  93. ↑ «Ediciones anteriores de la Copa Mundial Femenina». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 21 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  94. 1 2 «Ediciones anteriores de la Copa Mundial Femenina Sub-20». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 5 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  95. 1 2 «Copa Mundial Femenina Sub-17». Sitiu oficial de la FIFA. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  96. 1 2 «Southamerican Championship 1916». Martín Tabeira, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  97. ↑ «Reseña histórica de la CONMEBOL». Sitiu oficial de CONMEBOL. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de setiembre de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  98. ↑ «Asian Football Confederation (AFC)». Sports Know How. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  99. ↑ «1954-1962: Birth of UEFA». Sitiu oficial de la UEFA. Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  100. ↑ «Confederation Africaine de Football (CAF)». Sports Know How. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  101. ↑ «CAF Gen. Assembly & History». Sitiu oficial del CAF. Consultáu'l 17 de payares de 2007.
  102. 1 2 «CCCF and Concacaf Championships». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 18 de payares de 2007.
  103. ↑ «OFC History». Charles Dempsey, Sitiu oficial de la OFC. Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 18 de payares de 2007.
  104. ↑ «Títulos, goles y maxa en 88 años de rica historia». Clarín.com. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  105. ↑ «History of the Asian Cup». Sitiu oficial de la AFC. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  106. ↑ «International Country Results/Asia and Oceania». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  107. ↑ «African Nations Cup 1957». François Mazet y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  108. ↑ «International Country Results/Africa». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  109. ↑ «European Championship 1960». Erik Garin, Karel Stokkermans y Martín Tabeira, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  110. ↑ «Campeonatu d'Europa de la UEFA». Sitiu oficial de la UEFA. Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  111. ↑ «The history of the OFC Nations Cup». Sitiu oficial de la OFC. Archiváu dende l'orixinal, el 23 d'avientu de 2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  112. ↑ «Copa FIFA Confederaciones». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'avientu de 2007. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  113. ↑ «UEFA Champions League - Historia». Sitiu oficial de la UEFA. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  114. ↑ «UEFA Cup Winners' Cup - Historia». Sitiu oficial de la UEFA. Archiváu dende l'orixinal, el 24 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  115. ↑ «UEFA Cup - Historia». Sitiu oficial de la UEFA. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  116. ↑ «South American Club Championship 1948». Mauro Prais, the Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  117. 1 2 «European-South American Cup - Historia». Sitiu oficial de la UEFA. Archiváu dende l'orixinal, el 18 de payares de 2007. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  118. ↑ «Historia de la Copa Libertadores d'América». PlanetaDeportivo.com. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2007. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  119. ↑ «Copa Conmebol». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  120. ↑ «Copa Mercosur». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  121. ↑ «Copa Merconorte». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  122. ↑ «Copa Suramericana». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  123. ↑ «CONCACAF Cup». Jim Goloboy, Erik Francisco Lugo y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  124. ↑ «Competiciones». Sitiu oficial de la Concacaf. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'avientu de 2007. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  125. ↑ «CONCACAF Cup Winners Cup and Giants Cup». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  126. ↑ «MTN CAF Champions League History». MTN Football. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  127. ↑ «African Cup Winners' Cup». Stephen Halchuk y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  128. ↑ «CAF Cup and Confederation Cup». Stephen Halchuk y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  129. ↑ «Asian Cup Winners' Cup». Atsushi Fujioka, Stephen Halchuk y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  130. ↑ «Past Tournaments». Sitiu oficial de la Lliga de Campeones de la AFC. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2006. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  131. ↑ «Asian Champions' Cup». Atsushi Fujioka, Stephen Halchuk y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  132. ↑ «AFC Cup and Presidents Cup». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  133. ↑ «Oceania Club Cups - Overview File». Andre Zlotkowski, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 24 de payares de 2007.
  134. ↑ «World Championship in 1887». Javier García y Andrea Veronese, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  135. ↑ «Copa Rio de Janeiro 1951». Ricardo Pontes, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  136. ↑ «Pequeña Copa del Mundu». Carlos Pessoa y Miguel Alvim Gonzalez, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  137. 1 2 «Intercontinental Club Cup». Loris Magnani y Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  138. ↑ «Ediciones anteriores - Copa Mundial de Clubes». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de payares de 2007. Consultáu'l 21 de payares de 2007.
  139. ↑ «The Chinese and Tsu Chu». Football Network. Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  140. 1 2 3 4 5 «A Brief History of Women's Football». Sitiu oficial de la Scottish FA. Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  141. 1 2 3 4 «Women's Football- A Brief History». Sitiu oficial de la FA. Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  142. ↑ «Fact Sheet 5: Women and Football». Universidá de Leicester. Archiváu dende l'orixinal, el 18 de payares de 2007. Consultáu'l 28 de marzu de 2008.
  143. ↑ «The RSSSF Archive - International Country Results - Women Tournaments». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 28 de marzu de 2008.
  144. ↑ «Women's World Cup». Karel Stokkermans, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 28 de marzu de 2008.
  145. ↑ «Campeonatu Mundial de Fútbol Femenino de la FIFA China 1991». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'avientu de 2007. Consultáu'l 30 de payares de 2007.
  146. 1 2 3 «1891: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  147. 1 2 3 «1897: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2007. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  148. 1 2 3 «Regles del Xuegu 2007/2008». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 21 de setiembre de 2007. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  149. ↑ «1901: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  150. 1 2 «1902: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  151. ↑ «1937: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 22 d'agostu de 2007.
  152. ↑ «1977: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Consultáu'l 23 de payares de 2007.
  153. ↑ «1988: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2007. Consultáu'l 31 d'ochobre de 2007.
  154. ↑ «Pitch perfect». Scenta. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de setiembre de 2007. Consultáu'l 7 de setiembre de 2007.
  155. ↑ «Pitch battle over artificial grass in Europe». AstroTurf. Archiváu dende l'orixinal, el 31 d'agostu de 2007. Consultáu'l 7 de setiembre de 2007.
  156. ↑ «El verde artificial incorporar a les Regles de Xuegu». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 7 de setiembre de 2007.
  157. 1 2 3 4 «The History of the Soccer Ball». Soccer Ball World. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  158. ↑ «Charles Goodyear's Soccer Ball». Soccer Ball World. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  159. ↑ «Blood, mud and aftershave». Observer Sport Monthly. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  160. ↑ «The History of the Soccer Ball Part 2». Soccer Ball World. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  161. ↑ «Official World Cup Final Match Ball Teamgeist Soccer Ball». Soccer Ball World. Consultáu'l 16 de payares de 2007.
  162. 1 2 3 4 5 «The rules, and history of the rules, of association football». Everything2.com. Consultáu'l 16 de marzu de 2008.
  163. ↑ «1995: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 22-23». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  164. 1 2 Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story, páx. 161.
  165. ↑ «England FA Challenge Cup Finals». James M. Ross, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  166. ↑ «1970: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 6». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 30 d'abril de 2011. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  167. ↑ «1993: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 32». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  168. ↑ «Uefa opts for 'silver' goal». BBC Sports. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  169. ↑ «Verde artificial como superficie de xuegu oficial a partir del 1º de xunetu». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de marzu de 2008. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  170. ↑ Murray, Bill (1996). The World's Game: A History of Soccer, páx. 106.
  171. 1 2 «1903: Alterations in Laws Of The Game». International Football Association Board. Consultáu'l 16 de marzu de 2008.
  172. 1 2 «1887: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  173. ↑ «1925: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  174. ↑ «1990: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 16-17». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008.
  175. ↑ «The Years 1960 to 1969». Sitiu de la SSBRA. Consultáu'l 20 de marzu de 2008.
  176. ↑ «1994: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 9-10». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 20 de marzu de 2008.
  177. ↑ «1995: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 12-13». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 20 de marzu de 2008.
  178. ↑ «1983: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 5». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de payares de 2007. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  179. ↑ «1993: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 14, 16». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  180. ↑ «2000: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 19-20». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 28 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  181. 1 2 Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story, páx. 119.
  182. 1 2 3 Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story, páx. 212.
  183. ↑ «Ken Aston – l'inventor de les tarxetes mariello y colorao». Sitiu oficial de la FIFA. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de marzu de 2008. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  184. ↑ «1961: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 6». International Football Association Board. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  185. ↑ «1993: Minutes of the Añal Xeneral Meeting, páx. 8-9». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de payares de 2007. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  186. ↑ «Axenda of the 121st Añal Xeneral Meeting, páx. 9». International Football Association Board. Consultáu'l 19 de marzu de 2008.
  187. ↑ Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story, páx. 173.
  188. ↑ Harvey, Adrian (2005). Football, the First Hundred Years: The Untold Story, páx. 213.
  189. ↑ «1929: Minutes of the Añal Xeneral Meeting». International Football Association Board. Archiváu dende l'orixinal, el 31 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 16 de marzu de 2008.

Ver tamién

Enllaces esternos

Historia

Estadístiques

Documentos oficiales

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.