Prehistoria

L'Abrigu d'El Portalón», asitiáu na marxe izquierda del ríu Esla, ye una de les poques muestres prehistóriques d'arte esquemático pintáu de la provincia de Zamora. Ye de grandes dimensiones y tien nel centru un panel nel que s'alluguen les pintures esquemátiques. El conxuntu pictóricu componer d'un antropomorfu de cuerpu arrondáu, colos brazos llevantaos, y les piernes realizáronse por aciu dos trazos serpentiformes. Ente la parte del tueru y les piernes puede estremase un trazu anaranxáu, que paez un faldellín. Na parte cimera apréciase un pequeñu círculu grabáu a manera de cabeza. Al pie de él hai un trazu de pintura, en pésimu estáu de caltenimientu, y una serie de barres na zona inferior izquierda del panel.^[3]

Edá Media

La hestoria d'esta llocalidá atópase inexcusablemente amestada al monesteriu de Santa María de Moreruela. L'actual Granja de Moreruela, nel añu 1143 yera l'antigua villa o llugar de Santoxenia, según documentu de donación a los flaires de la villa de Moreruela de Frades o Enriba pa la fundación del Monesteriu de Moreruela. El rei Alfonsu VII de Lleón donó a Ponce Cabera, y per mediu d'ésti a los monxos Pedro y Sancho, Moreruela de Frades, términu abandonáu que, según la carta de donación, rayaba colos términos de Castro Torali (Castrotorafe), Regua (Riego), Mangaineses (Manganeses), Sancta Eugenia, Pedrería, Tábara, y Santoxenia que súper Estula ripam est sita.

Santoxenia, villa donada darréu al Monesteriu, convertir na Granja de Santoxenia según la bulda d'Alejandro III del añu 1162 y na bulda d'Inocencio III del añu 1204 la granxa de Santoxenia, pasa a llamase Granja d'Opera (de la Obra) sumiendo'l nome de Santoxenia como villa integrándose'l so términu en Moreruela.

Nel añu 1296, el rei Fernandu IV facultó a Moreruela pa faer trés puebles o burgos: En Zamora, nunes cases cerca de la ilesia de San Antolín. En Benavente, xunto a la ilesia de San salvador, conventu de Santa Clara. En Moreruela de Suso, en redol a una heredá.

El prior y el conventu del monesteriu de Moreruela otorguen carta de poder al so abá, Pedro, por que, nel so nome, llegue a un alcuerdu col obispu de Zamora, don Rodrigo, pa poner pila bautismal na ilesia de San Xuan (28 de febreru de 1332).

El nome de “La Granja” apaez a partir de la fecha de promulgación de les ordenances o “Lleis de Moreruela” del añu 1585. Les ordenances son un conxuntu de normes ellaboraes polos conceyos pa regular la vida municipal. Tienen un valor históricu estraordinariu yá que suponen el primer cuerpu llexislativu conocíu pa la villa. Les de La Granja consten de trenta capítulos.

Edá Moderna y Contemporánea

Mientres la Edá Moderna, Granja de Moreruela foi una de les llocalidaes que s'integraron na provincia de les Tierres del Conde de Benavente y dientro d'esta na receptoría de Benavente.^[4] Sicasí, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, la llocalidá pasó a formar parte de la provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa,^[5] quedando integráu en 1834 nel partíu xudicial de Benavente.^[6]

El 11 de setiembre de 1835 establezse la llei de zarru de tolos Monesterios abiertos hasta la fecha nel territoriu español, lo que significó l'abandonu del monesteriu de Santa María de Moreruela. Ante la resistencia a dicha decisión, l'abá y un monxu del mesmu fueron procesaos pol correxidor de Benavente por desafección al Réxime. Esto nun evitó que'l monesteriu y el monte axacente fueren vendíos a particulares,^[7] sufriendo diversos saqueos a empiezos a lo llargo de los sieglos XIX y XX los edificios del conxuntu monásticu.