Gossypium  | ||
|---|---|---|
 | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Plantae | |
| Subreinu: | Tracheobionta | |
| División: | Magnoliophyta | |
| Clas: | Magnoliopsida | |
| Subclas: | Dilleniidae | |
| Orde: | Malvales | |
| Familia: | Malvaceae | |
| Subfamilia: | Malvoideae | |
| Xéneru: | Gossypium | |
| Especies | ||
Ver testu | ||
| Sinonimia | ||
| ||
| Consultes | ||
| Royal Botanic Gardens, Kew | Royal Botanic Gardens, Kew | |
| World Flora Online | World Flora online | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les plantes d'algodón pertenecen al xéneru llamáu Gossypium con alredor de 40 especies d'arbustos de la familia de les Malvaceae, naturales de les rexones tropicales y subtropicales tanto del Vieyu Mundu como del Nuevu. Son cultivaes pa producir algodón.
Nel so estáu montés, les plantes pueden crecer más de 3 m. Les fueyes son anches con 3 ó 5 lóbulos (dacuando inclusive siete). Les granes tán conteníes nuna cápsula llamada baga y cada una arrodiada por una vellosa fibra llamada filacha.
El cultivu d'algodón ye unu de los que más productos químicos utilicen, de forma que puede contaminar les tierres de cultivu. L'algodón tamién rique gran cantidá d'agua en comparanza con otros cultivos.
Les filaches prodúcense de forma natural en colores blancu, marrón y verde, polo qu'en munchos llugares de cultivu comercial d'algodón blanco prohibióse'l cultivu d'estes especies monteses, pa evitar la contaminación xenética coles variedaes de color.
Especies
Les fibres comerciales d'algodón, utilizaes pa iguar texíos, deriven de les siguientes especies:
- G. arboreum L. – Árbol del algodón, nativu d'Asia meridional.
- G. barbadense L. – Pertenecen los algodones orixinarios de Perú Pima y Tangüis, según l'algodón criollu, nativu de Suramérica tropical.
- G. herbaceum L. – algodón de llevante, nativu d'África del sur.
- G. hirsutum L. – nativu d'América Central, el Caribe y Florida meridional.
Otres especies de Gossypium
- Gossypium abyssinicum
- Gossypium acuminatum
- Gossypium africanum
- Gossypium albescens
- Gossypium albiflorum
- Gossypium album
- Gossypium amblospermum
- Gossypium anomalum
- Gossypium sturtianum Willis – nativu d'Australia
- Gossypium thurberi Tod. – nativu d'Arizona, Nuevu Méxicu y Méxicu septentrional.
- Gossypium tomentosum Nutt ex Seem - Ma'o o algodón ḥawaianu, ye una especie endémica de les islles de Ḥawai. Les filaches son curties y de color marrón acoloratáu, desavenientes pa filar.
Productos que se llogren de la planta del algodón
L'algodón ye un productu testil llográu de la planta d'algodón. Ye de gran importancia económica por cuenta de que de los sos frutos llógrase la fibra d'algodón. Tamién s'emplega la pallabra algodón pa referise a la fibra.
Del algodón llógrense diversos productos de vistir, combustible pa cohetes y apocayá comprobóse que'l papel moneda (billete) del Euru ta iguáu íntegramente con algodón. Tamién el dólar estauxunidense, nes sos versiones más modernes, tán iguaos con esta fibra.
La fibra d'algodón
La fibra ye utilizada pa faer teles nidies y permeables.
L'algodón ye un cultivu bien valoráu porque solamente'l 10% del so pesu se pierde nel so procesamientu. Una vegada qu'otros elementos como cera y proteína pura. Esta celulosa ye ordenada de cierta manera que-y da al algodón propiedaes úniques de durabilidá, resistencia y absorción. Cada fibra ta compuesta de 20 ó 30 capes de celulosa, endolcaes nuna serie de resortes naturales. Cuando la cápsula d'algodón (cápsula de les granes) ábrese les fibres ensúguense y enguedéyense unes con otres, ideal pa faer filo.
La composición del algodón ye celulosa casi pura. El so color ye blancu, mariellu pálido o llixeramente acoloratáu. La so fibra ye más o menos sedosa, fuerte en mayor o menor grau y de longde llargu. En cuanto al gruesu, varía de 6 a 29 centésimes de milímetru per fibra. L'algodón de fibra llarga sirve pa la fabricación de tastos, indianes, etc. La homoxeneidá d'éstes, la so elasticidá, resistencia y color son les cualidaes que más direutamente inflúin na mayor o menor estimación del algodón.[1]
Historia
La fabricación de texíos d'algodón foi exercida nel Indostán dende l'antigüedá mas remota. En tiempu d'Herodotu, qu'escribía nel añu 443 e.C., los indios llevaben toos vistíos d'algodón. Diz l'historiador griegu:
Y si nesta dómina, el pueblu llevaba vistíos d'algodón, ye probable qu'esta costume cuntara munchos sieglos. Tien de notase tamién que'l mesmu historiador menta a esta planta como particular na India y per otra parte, nun fala de llana vexetal emplegada pa faer vistíos. En términos precisos, diz que los vistíos de los Babilonios yeren de llinu y llana y que los de los Exipcios yeren solo de llinu, a esceición del pañuelu o chal de llana blanco que los sacerdotes se poníen nos sos llombos fora de les funciones del so ministeriu. Asina, puede concluyise con certitú que nesta dómina la fabricación de los texíos d'algodón taba xeneralmente estendida na India pero que nun esistía en nenguna contorna nel oeste del Indo.
Arrieno tamién, na so hestoria d'Alexandro, acota col so testimoniu la cita de Herodotu. Estrabón, falando de los Indios, menta, según l'autoridá de Nearco, les sos teles d'algodón de colores o indianes y añade que nel so tiempu (morrió nel añu 35 de la nuesa era) l'algodón criábase y que con él se faíen vistíos na provincia asitiada na entrada del golfu Pérsicu (Estrab., lib. xv.). En tiempu de Plinio el Vieyu, cincuenta años dempués d'Estrabón, l'algodoneru yera conocíu nel Alto Exiptu, igualmente que na isla de Tilales, nel golfu Pérsicu. El diz
- nel Altu-Exiptu, escontra Arabia, crez un arbustu que los unos llamen Gossypion y los otros Xylon. Ye pequeñu y lleva un frutu asemeyáu a una ablana na cual hai un vellu sedosu que se fila. Con él faen magnifiques vestidures pa los sacerdotes d'Exiptu y nada ye comparable a estes guapes estofes pola so blancura y suavidá.
Na descripción de la isla de Tilales, el mesmu escritor cita, según el naturalista griegu Teofrastu, ente les producciones notables d'esta isla:
- árboles que lleven llana con fueyes perfeutamente asemeyaes a les de la vide pero mas pequeñes. Estos árboles lleven un frutu como un calabacino y del gruesu d'un marmiellu llegáu al so grau de maduror, ábrese con un españíu y dexa ver un vellu llanudu del que se faen vistíos como d'una preciosa estofa de llinu.
Historia comercial del algodón
Asia
La primer mención del algodón como oxetu comercial alcuéntrase nel preciosu documentu sobre'l comerciu de l'antigüedá conocíu col nome de Periplu del mar Eritréu (Periplus maris Erythrae), por Amano, que más enriba citemos y que vivía escontra los últimos años del primer sieglu de la era cristiana. Esti escritor, que tamién yera comerciante y navegante, saleó per esta parte del Océanu, que s'estiende dende'l mar Roxu hasta les llendes mas remotes de la India y describió particularmente los oxetos d'importación y d'esportación de munches ciudaes d'esti país, oxetos de que se componía los so comerciu colos Arabes y los Griegos. Según esta obra, paez que los árabes traíen algodones de la India a Aduli, puertu del mar Roxu; que los puertos de la otra parte d'esti mar teníen un comerciu establecíu con Pataca (nel Indo), Ariake y Barygaza (la moderna Barocha) y dellos recibíen mercaderíes d'algodón de distintes especies. Que Barygaza esportaba una gran cantidá d'indianes, muselines y otros texíos d'algodón, llisos o con flores, fabricaos nes provincies a les cuales comunicábase pol puertu d'esta ciudá según nel interior de les contornes mas remotes de la India. Que Masaba (güei día Masulipatam) yera entós, como ella foi siempres dempués, famosa poles sos fábriques d'escelentes estofes d'algodón y que les muselines de Bengala yeren nesta dómina cimeres a toles demás y llamaes polos Griegos Gangitiki, nome qu'indicaba que taben fabricaes nes riberes del Ganges.
Vióse, según Estrabón, Pliniu y el Periplu, que la fabricación de les estofes d'algodón na dómina de la era cristiana estendiérase hasta Exiptu y Persia y que los productos primorosos de les fábriques de la India, tales como muselines ya indianes llises o con dibuxos, yeren mercaos polos navegantes griegos nos puertos del Exiptu y de Arabia d'onde caltrizaren depués, como puede presumise, na capital del imperiu romanu asina como en delles ciudaes principales de Grecia. Sicasí, les mercaderíes d'algodón nun teníen de ser l'oxetu d'una importancia considerable, nin entá regular, pa Roma y Grecia yá que d'elles nun se fai nenguna mención direuta polos sos escritores, quien nun se refalgaben d'ocupase d'otros productos importaos d'Oriente, tales como oru, especies, piedres precioses y entá seda.
A quien reparó los rápidos progresos de la industria algodonera tien de paece-y estraordinariu qu'esti ramu de comerciu quedara mil trescientos años nes les mariñes del Mediterraneu, enantes de travesar esti mar pa caltrizar en Grecia y n'Italia y que los productos tan perfeutos de les fábriques de la India nun fueren buscaos con conato nin tampoco importaos en gran cantidá nel imperiu romanu.
Esto foi lo que tuvo llugar cola seda; anque d'un preciu elevao y procedente d'una contorna tan alloñada como China, la seda foi buscada con pruyimientu poles señores de Roma y en particular poles de la capital del baxu Imperiu. Los merucos de seda, según l'arte de fabricar los sos productos, fueron importaos de la China en Constantinopla por dos monxos perses, sol reináu de Xustinianu, l'añu 552 y too induz a creer que les mercancíes d'algodón de la India fueron tamién importaes ellí na mesma dómina, porque van entendíes na llista de les mercaderíes que pagaben derechos nel Digesto de les lleis de Justiniano. Pero como los escritores rares vegaes falen d'elles, ente que con frecuencia fai mención de les estofes de seda, ye probable que nun fueren bien envaloraes y que'l comerciu a que daben llugar nun fuera bien considerable.
En 1252, les estofas d'algodón yeren yá un articulo importante de comerciu pa vistíos en Crimea y Rusia del Norte a onde traíense del Turkistan. Armenia tenía tamién nesta dómina una fábrica de bien formosos texíos d'algodón y esta llana vegelal crecía abondosamente en Persia y nesti pais yera fabricada en toles provincies qu'arredolen el Indo.
Pero, un fechu interesáu, confirmáu amás polos añales chinos, ye que'l pueblu chinu permaneciera ensin fábriques d'algodón hasta la metá del sieglu XIII, cuando en particular esta industria floriaba dende trés mil años na India, país vecín de China. Sicasí, dende enforma tiempo enantes d'esta dómina, conocíase l'algodoneru na China pero nun se cultivaba sinón nos xardinos y si col so productu fabricaba dalguna estofa, yera tan solo como oxetu d'interés, ente que nel sieglu IX, los vistíos de seda yeren llevaos ellí por tolos habitantes, dende'l paisanu hasta'l príncipe. El cultivu del algodoneru, consideráu como oxetu d'utilidá, nun foi introducíu en China hasta dempués de la conquista d'esti imperiu polos Tártaros, oponiéndose una terrible resistencia a esta nueva industria polos obreros emplegaos na fabricación de estofas de llana y de seda. Pero les sos numberoses ventayes facer bien llueu en China como perdayuri, trunfar de los sos adversarios, y escontra el añu 1368 prevaleció en tol imperiu.
Africa
El cultivu del algodoneru y la fabricación de les estofas d'algodón fueron establecíos, nuna dómina antigua y probablemente polos Musulmanes, en toles partes d'África, asitiaes nel norte del ecuador. Nel añu 1590, foi llevada a Londres tela d'algodón de fábrica indíxena de Beniu, na mariña de Guinea y dellos sieglos enantes esta industria floriara en Marruecos y en Fez. Per otra parte, ye ciertu que les diverses especies d'algodoneru crecen a esgaya nes riberes del Senegal, de Gambia, Níxer, en Tombuctú, Sierra Lleona, nes islles del Cabu Verde, nes mariñes de Guinea, n'Abisinia y en tol interior y que los naturales, perdayuri lleven vistíos de texíos d'algodón fabricaos por ellos, texíos con frecuencia tiñíos, afataos de dibuxos, dacuando entemecíos con seda y de un trabayu almirable. L'algodón tamién ye, de toles estofas de qu'unu puede vistise, la mas conveniente so la zona chorniza y los climes calientes son tan favorables al algodoneru, como los sos productos abondosos son la materia menos costoso pa la fabricación de les estofas.
América
Cuando'l descubrimientu del Nuevu Mundu, la fabricación de los texíos d'algodón llegara yá nesti continente a un altu grau de perfeición y los Mexicanos texíen con esta materia los sos principales vistíos yá que escarecíen de llana, de cáñamu, de seda y nun se sirvíen del llinu, que sicasí crecía naquel país. Diz l'abá Clavijero:
- Los Mexicanos faíen les sos anches teles d'algodón tan finu y tan belles como les teles de Holanda y yeren bien envaloraes n'Europa. Ente los presentes unviaos a Carlos V, por Cortés, el conquistador de Méxicu, reparábense capas, zuques, pañuelos, banoves y tapices d'algodón. Ellos fabricaben tamién papel d'algodón; una de les sos monedes consistía en pequeñes pieces d'algodón, etc.
El mesmu Colón reconoció que l'algodoneru crecía n'estáu montés y en gran bayura en La Española, nes islles de la India Occidental y nel continente de l'América del Sur, onde los habitantes llevaben vistíos d'algodón y de él faíen les red de pescar. Y los brasilanos, na dómina del viaxe de Magallanes alredor del mundu, teníen el costume de faer les sos cames con algodón.
Nun puede duldar que l'algodoneru seya indíxena d'América igualmente que de la India y l'arte de convertir los sos productos en filos y en texíos probablemente remonta a la dómina del primer establecimientu, seya los que quier, formáu nesti continente pero los sabios tán bien estremaos sobre la fecha. Lo que puede dicise ye que la industria algodonero n'América remontar a una alta antigüedá.
Europa
Si Europa ye la parte del mundu onde l'arte de fabricar algodón enfusó mas tarde, ye en desquite aquella onde'l xeniu fíxo-y faer los mas rápidos progresos.
L'algodoneru foi naturalizáu n'España, nes fértiles llanures de València y el so productu emplegáu na fabricación de formoses estofas, dende'l sieglu X como mui tarde, en que s'establecieron fábriques en Córdoba, Granada y Sevilla. Los texíos d'algodón fabricaos nel reinu de Granada yeren miraos nel sieglu XIV como cimeros a los d'Asiria en suavidá, finura y fermosura.
Les estofas d'algodón aportaron a bien llueu unu de los ramos mas florecientes de la industria de Barcelona. Capmany, l'historiador del comerciu d'esta ciudá, diz que ::ente los
diversos texíos qu'estremaben d'antiguo a Barcelona, los mas importantes yeren los texíos d'algodón. Los fabricantes d'esti xéneru de estofa, que formaben corporación dende'l sieglu XIII, preparaben y filaben l'algodón pa la tejeduría de distintes estofas que se fabricaben, principalmente pa faer d'él tecles de veles. Esti ramu d'industria daba llugar a transaiciones comerciales bien estendíes nesta ciudá que foi mientres mas de cinco siglo'l apostadero de les escuadras españoles.
Fabríquense tamién munchos fustanes. Los Arabes d'España fixeron tamién papel d'algodón y ye probable qu'esti arte fora introducíu nel país polos Sarracenos, quien lo aprendieren cuando s'apoderaron de Samarcanda, nel sieglu VII y establecióse una fábrica d'esti productu en Salibah dempués de la conquista. La introducción d'esta útil industria nel restu d'Europa atopó grandes torgues y el principal foi quiciabes el despreciu que los cristianos profesaben a los musulmanes y a cuanto d'ellos venía.
Hasta principios del sieglu XIV nun se topen señales de la fabricación de los texíos d'algodón n'Italia. Merrino, l'historiador del comerciu de Venecia, diz que nesta dómina introdució la industria algodonero en Venecia y en Milán, onde se fabricaron estofas d'algodón fuerte y grueses como fustanes y bombasíes. Tou induz a creer que yeren feches con algodones filaos de Siria y Asia Menor d'onde los italianos y los franceses nos últimos tiempos importaben regularmente este articulo.
Guichardin na so descripción de los Países Baxos , en 1560, diz qu'Amberes importaba de Venecia y de Milán, estofas d'algodón, fustanes y bombasíes de distintos y formoses calidaes.
Tamién fala de texíos d'algodón fabricaos en gran cantidá en Bruxes y en Gante. Ye malo de precisar la dómina na cual Turquía recibió l'arte de fabricar los algodones pero creyer con razón, que foi nel sieglu XIV, nel tiempu de la conquista de los Turcos en Rumanía; porque'l vencedores tuvieron de traer los sos artes con ellos y l'usu de los vistíos d'algodón ta xeneralizáu n'Asia Menor. Dende esti sieglu, l'algodoneru topar nun terrén y nun clima favorables en Rumanía y en Macedonia onde ye cultiváu.[2]
El cultivu del algodón
L'algodón foi cultiváu dende hai miles d'años nel Perú pre incaicu y destaquen los famosos testiles de la Cultura Paracas tan valoraos en diversos museos del mundu. Una pieza de testil Paracas de grandes dimensiones alcuéntrase exhibida na planta d'ingresu del edificiu de les Naciones Xuníes en Nueva York. La COPROBA, organismu del gobiernu de Perú, declaró l'algodón peruano unu de los producto bandera de Perú el 28 de xunetu de 2004.
L'algodón foi llantáu na India mientres más de trés mil años, y ye referenciáu nel "Rigveda", escritu en 1500 e.C. Mil años dempués el gran historiador Griegu Heródoto escribió sobre l'algodón hindú: "Allá hai árboles que crecen monteses, de los cualos el frutu ye una llana meyor y más bella que'l d'una oveya. Los Hindús faen la so ropa de la llana d'esti árbol." La industria algodonero hindú foi clisada mientres la revolución industrial Inglesa, cuando la invención del "Spinning Jenny" en 1764 y el marcu xiratoriu en 1769 dexaron la producción masiva nel Reinu Xuníu. La capacidá de producción foi ameyorada pola invención del "cotton gin" por Eli Whitney en 1793.
Anguaño l'algodón producir en munches partes del mundu, incluyendo Europa, Asia, África, América y Australia utilizando plantes d'algodón que fueron xenéticamente modificaes pa llograr más fibra. L'algodón xenéticamente modificáu foi un desastre comercial n'Australia. Los dividendos fueron enforma menores de lo esperao y les plantes d'algodón convencional se polinizaron con variedaes trexéniques causando problemes llegales pa los cultivadores.
La industria algodonero utiliza una gran cantidá de químicos (fertilizantes, insecticides, etc.), contaminando'l mediu ambiente. Por cuenta de esto dellos llabradores tán optando pol modelu de producción orgánicu.
El 50% del algodón qu'utiliza'l mundu provién solo de cuatro países: EE.XX., China, la India y Perú.
Desmote del algodón
El desmote modernu del algodón ye un procesu continuu qu'empieza cola receición del algodón crudo, y termina col embalaxe de les fibres del algodón procesáu. El desmote del algodón produz grandes cantidaes de bagazos sólidos na forma de granes (que pueden sirvir como alimentu p'animales) y los bagazos del desmotador, emite contaminantes como polvu d'algodón y pelusa. Col fin d'amenorgar la incidencia del viérbene rosado del algodón nos bagazos, en ciertos países, regúlase puramente'l movimientu y eliminación de la grana d'algodón y la basura. Onde dexen los reglamentos, únviase la grana a los molinos qu'estrayen l'aceite. Puede esaniciase la basura producida pol desmotador, convirtiéndola en abonu, o suxetar a sulfatamientu, esterilización o incineración. En dellos países quema la basura al campu, causando molesties, contaminación atmosférica y problemes de golor.
El problema principal pa la salú que surde del desmote rellacionar col polvu. La esposición a niveles escesivos de polvu d'algodón causa bisionosis, una enfermedá respiratoria grave. Amás, l'escesivu ruiu puede ser un problema nesta industria.
Producción mundial de fibra d'algodón
| País | Producción mundial de fibra d'algodón (Tonelaes) | |
|---|---|---|
| 1 |  China | 6,377,000 |
| 2 |  India | 4,068,000 |
| 3 |  Estaos Xuníos | 2,566,450 |
| 4 |  Perú | 2,160,000 |
| 5 |  Uzbequistán | 1,128,500 |
| 6 |  Brasil | 966,300 |
| 7 |  Turquía | 638,250 |
| 8 |  Australia | 329,000 |
| 9 |  Grecia | 236,000 |
| 10 |  Siria | 224,300 |
| 11 |  Turkmenistán | 220,000 |
| 12 |  Burkina Fasu | 183,000 |
| 13 |  Nixeria | 177,020 |
| 14 |  Arxentina | 136,000 |
| 15 |  Exiptu | 100,000 |
| 16 |  Taxiquistán | 97,700 |
| 17 |  Benín | 91,500 |
| 18 |  Méxicu | 90,000 |
| 19 |  Kazakstán | 89,000 |
| 20 |  Irán | 85,000 |
| 21 |  Colombia | 82,000 |
| Fuentes: ORGANIZACIÓN DE LES NACIONES XUNÍES PA L'AGRICULTURA Y LA ALIMENTACIÓN (datos de 2009)[3] | ||
Algodón trexénico
Delles compañíes usen la inxeniería xenética p'alteriar la naturaleza del algodón y que resulte, por casu, de distintos colores. Empreses multinacionales como Monsanto producieron granes de les que se llogren distintos colores, especialmente l'azul índigo que s'utiliza na confección de los jeans.
Na Rexón Autónoma de Xinjiang (China) desenvolviéronse plantes qu'apurren fibres de colores coloráu, verde, azul o negru.
Otres, sicasí, utilicen la bioteunoloxía pa xenerar fibres muncho más llargues y resistentes pero non grueses. La empresa Natural Cotton Colors patentó, en 1990, dos variedaes d'algodón de colores naturales: marrón (Coyote) y verde.
Pero non toes la variaciones xenétiques d'esti cultivu apunten a la so coloración. Munches de los cambeos busquen faer que la planta seya más resistente a dellos tipos de plagues, como la variedá Bt Cotton; o resistentes a los yerbicides como la variedá Roundup Ready, de Monsanto, resistente al glifosatu (Roundup).
A pesar de la resistencia al usu de trexénicos, yá en 1997 el 25% de les árees semaes con esti cultivu nos Estaos Xuníos correspondíen a variedaes xenéticamente modificaes[ensin referencies].Otru de los grandes productores, la India, dio vía llibre al cultivu trexénicu en 2001, na so variedá Bt.
La sociedá prehispánica mexicana de los Tolteques sabíen como llograr algodón de diversos colores (azul, turquesa, verde, naranxa, colloráu), entá nun se sabe a ciencia cierta como lo llograben, pero puede debese al usu de colorantes minerales colos que se regaben les plantes.
Ver tamién
- Agroindustria
Referencies
- ↑ Diccionariu enciclopédicu popular ilustráu Salvat (1906-1914)
- ↑ materia mercantil,+industrial+y+agr%C3%ADcola&id=9LktAQAAIAAJ&hl=es#v=onepage&q=Diccionariu%20de%20materia%20mercantil%2C%20industrial%20y%20agr%C3%ADcola&f=false Diccionariu de materia mercantil, industrial y agrícola, José Oriol Ronquillo, 1851
- ↑ «FAO stat» (inglés). Consultáu'l 19 d'ochobre de 2011.
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Gossypium 
.
- Testiles artesanales, algodón y llana EcuadorianHands.com
- L'algodón
- Algodón trexénico: ¿un fracasu?, por BBC Mundo.
- El cultivu del algodón
- http://biopl-a-181.plantbio.cornell.edu/
- http://www.ppp-index.de/
- http://www.ipni.org/index.html
- http://www.catalogueoflife.org/search.php
- http://www.eol.org/
 |
Wikispecies tien un artículu sobre Gossypium. |
| Control d'autoridaes |
|
|---|
