Primeros pasos

Giotto nació, según les fontes más fiables, en Colle de Vespignano, nes cercaníes de Vicchio del Mugello, una llocalidá cercana a Florencia. Según el so principal biógrafu, Giorgio Vasari, yera fíu d'un llabrador llamáu Bondone, y pasó la so infancia como pregueru d'oveyes. Magar la mayoría de los autores cree que se llamaba en realidá Giotto di Bondone, otros cunten que'l so verdaderu nome de pila yera Ambrogio o Angelo, y que'l nome pol que ye conocíu, Giotto, nun sería más qu'un diminutivu, deriváu de Ambrogiotto o Angelotto.

Según los sos biógrafos, foi discípulu del pintor florentín Cimabue, l'artista más conocíu de la so dómina. Vasari rellata la manera en que'l pequeñu d'once años demostró per primer vegada'l so talentu artístico: cuenta que, tando'l neñu al cuidu d'unes oveyes, mataba'l tiempu dibuxando a una d'elles sobre una piedra plana con una tiza. Atinó a pasar pellí Cimabue, quien, impresionáu pol talentu natural de Giotto —que dibuxara una oveya tridimensional, tan natural y perfecta que paecía viva—, acompañar hasta la so cabaña y consiguió convencer al padre de que-y dexara faer del rapazu'l so aprendiz.^[7]

Otra versión de la biografía de Giotto^[8] manifiesta que'l so padre mandar a Florencia por que trabayara como aprendiz con un mercader de llanes. El mozu, bien interesáu nel arte, tomó'l costume de visitar l'estudiu de Cimabue pa ver a los artistes trabayar hasta que tres la insistencia'l so padre dexó-y entrar al taller. Vasari refier que Giotto yera un aprendiz risonderu y chanciosu, a tal puntu que nuna ocasión pintó una mosca na ñariz d'una semeya. La so téunica yera tal que Cimabue intentó axorizala con esquitar antes de dase cuenta de que taba pintada. Esta anéudota de mocedá abarrunta yá la téunica carauterística de Giotto, que lo capacitaba pa pintar figures casi reales.

Reconocencia de la so obra

Escenes de la vida de San Francisco, n'Asís: La espulsión de los diaños d'Arezzo.

Cuando Giotto cuntaba con trenta años, la so fama trescendiera les fronteres de Florencia y estendíase yá por toa Italia, hasta tal puntu que'l papa Bonifacio VIII unvió-y un mensaxeru pa pidi-y una muestra del so arte, col enfotu de ver por sí mesmu si'l renombráu pintor yera dignu de recibir propuestes pa trabayar en Roma. Según Vasari, Giotto tomó un llenzu blancu en presencia del recaderu, fundió'l so pincel en pintura colorada y, con un solu trazu continuu, dibuxó a mano alzada un círculu geométricamente perfectu, diciendo al home: «La valía d'esti trabayu va ser reconocida». Escribe Vasari: «El papa vio'l llenzu, percibió instantáneamente que Giotto yera cimeru a tolos demás pintores del so tiempu».

Provistu del so talentu natural y de les enseñances de Cimabue, Giotto empezó llueu a ocupase d'encargos de terceros, principalmente trabayos relixosos. Asina, atribúyense-y como primeres obres la continuación na Basílica de San Franciscu d'Asísde la parte alta de les parés del templu a partir de les Hestories de Isaac, realizáu posiblemente nel últimu llustru del sieglu XIII, desenvuelve temes bíbliques. Más palantre, ente 1297 y 1299, una nueva serie de frescos foi bien probablemente executada por Giotto na so totalidá na parte inferior de los murios de la basílica, alrodiu de la vida de San Franciscu d'Asís. Vistos les escelentes resultaos, solicitóse-y que pintara —ente 1305 y 1306— los estraordinarios frescos de la Capiya del Sable en Padua, siendo toes estes grandes obres pintaes al frescu.

Ésitu n'Italia

Los viaxes de Giotto asoceder por toa Italia, na mayoría de los casos yera llamáu por ordenar, nobles o inclusive pol Papa. En 1343 ye llamáu por Benedicto IX pa realizar dellos trabayos dientro de la primitiva basílica de San Pedro, destaca l'altar realizáu pa la capiya mayor(Polípticu Stefaneschi y un mosaicu del que na actualidá queda pocu del orixinal, amás tres esti importante encargu va percorrer les cortes d'Italia: Arezzo, Pisa, Padua, Verona, Ferrara, Urbino, Ravena, Milán, Boloña, Gaeta, Rimini, Nápoles ya inclusive en Avignon acompañando al papa Clemente V, onde va pintar numberoses obres y va faer qu'estes se proyeuten al restu d'Europa.

Muerte

Fina'l 8 de xineru de 1337. Según la biografía de Vasari, foi soterráu nel llau esquierdu de l'antigua catedral de Santa Reparata de Florencia nuna tumba de gran cencellez con una sola llosa de mármol. Va Ser Lorenzo de Medicis quien encargue un bustu a Benedetto da Maiano pa conmemorar el so nome. Por cuenta de la construcción de la nueva catedral en 1292 y a la elevación del terrén la tumba de Giotto va perdese, pero en 1981 van topase unos restos que se van atribuyir al famosu autor.

Calter y costumes

Giotto yera un home campechanu y de vida llariega, gran conxustón y d'ánimu chanciosu. Casáu, dexó seis fíos que lo sobrevivieron. Foi un home de gran austeridá. Esti costume, xunto colos beneficios que va llograr pola so obra, dexó-y aforrar el so dineru —al aviesu que la mayor parte de los artistes de la dómina— y morrer como un home fanegueru.

Rellacionar con soltura tanto colos ricos y nobles como colos homes del pueblu. Sábese que tuvo muncho enfotu col papa Bonifacio, y el rei Roberto I de Nápoles escribió d'él que yera'l so «gran amigu». Esiste una tradición según la cual Dante Alighieri foi tamién el so amigu, y visitar mientres la realización de los frescos de la capiya de los Scrovegni, pero nun pudo ser confirmada por fontes fiables. Sía que non, na Divina Comedia, Dante afirma que Giotto foi cimeru al so maestru Cimabue. Boccaccio retratar nel Decamerón^[9] y nel añu 1400 Cennino Cennini escribió que «Giotto tradució l'arte de la pintura del griegu al llatín».

Pintura

Carauterístiques

La desesperación, Capiya del Sable.

L'arte de Giotto foi desaxeradamente innovador y ye consideráu'l dentonante de la Renacimientu. Les sos obres fueron el puntu d'inflexón ente l'arte bizantino de la Baxa Edá Media y el realista y humanista que florió na Renacencia.

Les figures planu y simbólicu del arte bizantino dieron llugar a les modelaes ya individuales formes en perspeutiva. Giotto adoptó'l llinguaxe visual de la escultura al da-yos volume y pesu. La comparanza ente la Madonna de Giotto y la del so maestru Cimabue amuésanos por qué los sos contemporáneos consideraben les sos pintures como «milagros del naturalismu».

Al igual que los demás artistes del so tiempu, Giotto escarecía de les conocencies téuniques d'anatomía y teoría de la perspeutiva que los pintores posteriores acostumar a aprender. Independientemente d'ello, los que sí tenía yeren infinitamente cimeros a los de los que lo precedieron y asonsañaron.

Coles sos composiciones de fonda emotividá, Giotto ye'l gran iniciador del espaciu tridimensional na pintura europea, tratando con un nuevu espíritu les temes relixoses qu'apoderaron l'arte medieval. El so estilu carauterizar por una frescura y una vida inesperaes, polo que los críticos falen de la emoción humana y una carga de tolo que ye importante pal ser humanu como les más clares peculiaridaes de los sos trabayos.

Al concentrase nestos conceutos esenciales, Giotto foi capaz de crear impresionantes imáxenes de xente so presión, persones en crisis y homes nos que se percibe claramente que tán tomando pergraves decisiones espirituales. Los pintores modernos, que de cutiu utilizaron les obres del florentín como fonte d'inspiración, dicen atopar nél una forma d'aproximamientu direutu a la más íntima y entrevesgada esperiencia del espíritu humanu. Esta carauterística ye atemporal y foi reconocida por tolos estilos posteriores. Amás otra carauterístiques ye la gran bayura d'obres que-y atribúin el so biógrafos, pero les pintures que tienen la so autoría clara son bien escasa, duldar de la mayoría d'elles magar qu'esistan munches roblaes.

Obres

Apenes nenguna de les obres sobrevivientes pue ser documentada como so más allá d'una dulda razonable, considerándose'l pintor unu de los artistes con mayor problema pa l'atribución d'obres.

Capiya de los Scrovegni

"Joaquín espulsáu del Templu", primer escena del ciclu narrativu de la Capiya de los Scrovegni.

Sicasí, hai unanimidá n'atribuyir a Giotto el notable ciclu de frescos de la Capiya de los Scrovegni, en Padua, yá que esisten dellos testimonios del mesmu sieglu XIV qu'asina lo confirmen. Los frescos d'esta capiya son consideraos polos críticos el momentu culminante de la obra de Giotto.

L'edificiu, tamién conocíu pol nome de Capiya del Sable, por tar construyíu sobre les ruines d'una "arena" o anfiteatru, foi construyíu por Enrico Scrovegni como penitencia pa expiar los pecaos del so padre, un conocíu usureru —que tamién foi retratáu por Dante na Comedia en términos non bien falagueros—. La construcción de la capiya empezó en 1303. La opinión más estendida ye que Giotto empezó a pintar los frescos dos años más tarde y concluyir en 1306. Los frescos cubren por entero la única nave de la capiya: la paré occidental, a los pies del templu, ta cubierta con un "Xuiciu Final", l'arcu de la canciella amuesa una "Anunciación" y les árees principales de les parés tienen tres files de pintures que representen escenes de la vida de la Virxe y los sos padres —Santa Ana y San Joaquín— y escenes de la vida de Cristu. So estes escenes pueden trate alegoríes, esto ye, figures humanes que personifiquen les Virtúes y los Vicios, pintaes en monocromía, asemeyando ser escultures.

Les figures de la secuencia narrativa principal tán feches a media escala, pero'l conceutu de Giotto ye tan grandiosu y potente que, na reproducción d'un llibru, por casu, paecen de tamañu natural. Presenten un sentíu tridimensional y una presencia física dafechu desconocíes na dómina en que fueron realizaes, evidenciando la capacidá del artista pa retratar un sentimientu de "pesu moral" más que la rellumanza relixosa o divín.

Ye bien posible que Giotto basara'l so trabayu n'esperiencies personales, y nengún otru artista consiguió amosase tan convincente na xera de dirixise direutamente al nucleu de la hestoria que rellata y espresala con xestos y espresiones tan perfectamente clares y reconocibles. La Capiya de los Scrovegni tien un retruque oficial que foi espuesta en munchos países; y, por casu, llegó al Perú, nel 2004, y espúnxose nel Muséu d'Arte Italiano

La Vida de San Francisco

«L'homenaxe d'un home senciellu», primer escena de los frescos de la Vida de San Francisco, n'Asís.

«La donación de la capa», segunda escena, 1297-1299, frescu, 270 x 230 cm, ilesia cimera, basílica de San Francisco, Asís.

El segundu ciclu de frescos d'importancia acomuñáu o atribuyíu a Giotto ye la "Vida de San Francisco" na ilesia cimera de San Franciscu d'Asís. Si l'autor foi en verdá Giotto nun ye solamente unu de los mayores problemes qu'enfrenten los espertos, sinón tamién una de los mayores discutinios de la historia del arte. Los frescos de San Francisco son, evidentemente, obra d'un pintor d'enorme talentu. Les sos semeyes íntimes y humanos definieron, en realidá, la imaxe popular que se tien del santu. Pero esisten, sicasí, grandes diferencies téuniques y estilístiques ente estes obres y les de la Capiya de los Scrovegni. Elles fixeron que munchos críticos niéguense, entá anguaño, a aceptales como obres del mesmu artista. Los intentos d'atribuyir a Giotto otros frescos de la ciudá de Asís producieron disputes similares ente los estudiosos de la so obra.

Na actualidá, sicasí, son mayoría los estudiosos que consideren segura l'autoría de Giotto, magar almiten que cuntaría con amplia collaboración de los miembros del so taller. Nun hai alcuerdu tocantes a la cronoloxía de la obra, pos, anque ye mayoritaria la datación nos primeros años del sieglu XIV, hai autores que retrotrayen la fecha hasta 1291-1292. Hai alcuerdu tocantes a que se trata d'una obra anterior a la de la Capiya de los Scrovegni.

Los frescos cubren la parte inferior de trés de les parés del templu, los dos llaterales y l'interior de la fachada, a entrambos llaos de la puerta. Trátase de 28 episodios de la vida del apocayá canonizáu Franciscu d'Asís, siguiendo'l rellatu de la Legenda maior de San Bonaventura.

La Santa Croce de Florencia

Les pintures de la basílica de la Santa Croce (Santa Cruz) de Florencia, otra manera, gocien de mayor consensu ente los espertos, que coinciden polo xeneral n'atribuyiles al pincel de Giotto. Posiblemente los cuatro capiyes seyan sos, y los frescos de les capiyes Peruzzi y Bardi fueron fechaes n'o alredor de 1320, cuando'l pintor taba na ciudá. Dalgunos de los frescos nun s'atopen bien calteníos, yá que s'intentó llavalos nel sieglu XVIII, pero dalgunos de la capiya de los Bardi siguen siendo tan impresionantes como na fecha en que se fixeron.

Na capiya Peruzzi tán representaes escenes de la vida de San Xuan Bautista y de San Xuan Evanxelista. Na capiya Bardi, sicasí, los frescos representen escenes de la vida de San Franciscu d'Asís.

Otres obres

Crucifixu de la ilesia de Santa Maria Novella, en Florencia.

• Palaciu de la podestá: Semeya de Dante Alighieri ya importantes personaxes de la dómina.
• Badia Fiorentina: Altar mayor o Polittico di Badia (Uffizi), escontra'l 1300.
• Altares de les capiyes de los Peruzzi(Polípticu Peruzzi) y Baroncelli(Polípticu Baroncelli)na ilesia de Santa Croce, escontra 1313.
• Crucifixu policromado de Santa Maria Novela, escontra 1312.
• Dormición de la virxe, Crucifixu y la Maestá de Ognissanti en Florencia.
• Frescos de les parés del campusantu de Pisa.
• N'ochobre de 2010 confirmóse l'atribución a Giotto del crucifixu, de 5 m de llargor, esistente na Ilesia de Tolos Santos de Florencia, realizáu ente 1310-20.^[10]
• Atribúyese-y, amás, el frescu de Bonifacio VIII bendiciendo mientres el Xubiléu de 1300, que se caltién anguaño na Archibasílica de San Juan de Letrán. Por cuenta del so deterioru, nun se confirmó si pertenez efeutivamente al pintor o a dalgún ayudante d'ésti.

Escultura

Atribúyense-y dellos diseños, ente ellos la tumba del obispu de Lucca Guido Tarlati, tallada en 1330 por Agostino di Giovanni y Agnolo Ventura. Amás ye probable que realizara dellos medallones pal nuevu campanariu de la catedral.

Arquiteutura

Nel añu 1334, la ciudá de Florencia decidió honrar al gran pintor. Dióse-y el títulu de magister et gubernator (‘maestru y gobernador') de la Obra de Santa Reparata, que s'encargaba de les obres de la catedral, según arquiteutu en xefe de la ciudá y superintendente d'obres públiques. Nesta última etapa de la so vida, Giotto diseñó'l famosu campanile (‘campanariu') de la catedral de Florencia, que la so construcción empecipiar nesi mesmu añu de 1334, pero que nun pudo ver concluyíu. Según Ghiberti, los baxorrelieves del cuerpu inferior del campanariu fueron tamién obra so. Curiosamente, anque finalmente'l campanile nun se construyó acordies colos sos proyeutos, ye universalmente conocíu como «campanile di Giotto».

Influyencia

La obra de Giotto trescendió nel tiempu y na xeneración posterior a los so muerte estendió la influencia del so estilu, cristalizando nes obres de tolos pintores que lu siguieron. La estrella del florentín nun tornó sinón hasta la gran puxanza del góticu, pero, entá pasáu ésti, siguió influyendo ya inspirando la obra d'otros terribles artistes como Masaccio y Miguel Ángel. Foi citáu como exemplu d'excelencia pictórica pol Marqués de Santillana nun Cantar dedicáu a la reina Sabela de Portugal, esposa de Xuan II de Castiella ("qual Ioto (sic) non vos pintara").

Giotto y la cometa Halley

"L'adoración de los Reis Magos". Reparar la cometa.

Unu de los frescos de la Capiya del Sable ye la "Adoración de los Reis Magos", que s'atopa ente los más reputaos y almiraos de la serie. Nel cielu, enriba del techu del preselbe, puede reparase la Estrella de Belén, la que, na iconografía católica, representa la guía divina que condució a los Reis Magos hasta Belén. La imaxe representada por Giotto tien forma de cometa (cola so cabeza y cola), y apoderó la idea coleutiva que toos tenemos alrodiu de esti episodiu bíblicu.

Giotto vio'l cometa Halley na so apaición de 1301 nel cielu italianu, y ye bien probable qu'esti oxetu astronómicu fuera'l modelu pa la sobrenatural estrella de la so "Adoración". Lo que Giotto nun tenía forma de saber ye que la cometa Halley, col so periodu d'ente 76,5 y 79,3 años, apaeció en 11 o 10 e.C., esto ye, ente 4 y 7 años antes de la nacencia de Cristu. Nun puede asegurase que'l Halley inspirara l'episodiu de la Estrella de Belén, pero sí resulta interesante que casi con certidume, tantu la estrella del rellatu bíblicu como la pintada pol maestru florentín seyan el mesmu cometa en dos apariciones separaes por trelce sieglos.

Por esta circunstancia, l'Axencia Espacial Europea bautizó como "Misión Giotto" a la sonda qu'en 1986 averar a la cometa pa estudialo. Nun ye l'únicu homenaxe que Giotto recibió de les ciencies del espaciu: en Mercuriu (planeta pobláu d'accidentes xeográficos con nomes d'artistes) alcuéntrase un cráter que foi bautizáu nel so honor.