Gerena | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Andalucía | ||||
Provincia | provincia de Sevilla | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Nome oficial | Gerena (es)[1] | ||||
Códigu postal |
41860 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 37°31′45″N 6°09′14″W / 37.5291°N 6.1539°O | ||||
Gerena Gerena (España) | |||||
Superficie | 130 km² | ||||
Altitú | 86 m | ||||
Llenda con | El Garrobo, Guillena, Salteras, Olivares, Sanlúcar la Mayor, Aznalcóllar y El Castillo de las Guardas | ||||
Demografía | |||||
Población |
7833 hab. (2023) - 3808 homes (2019) - 3777 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe |
0.4% de provincia de Sevilla 0% de Andalucía 0.02% de España | ||||
Densidá | 60,25 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Llocalidaes hermaniaes | Visciano (es) | ||||
gerena.es | |||||
Gerena ye un conceyu español asitiáu na contorna del Corredor de la Plata,[2] provincia de Sevilla, Andalucía, España. Atopar a 26 km de Sevilla.[3]
Demografía
2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
5,887 | 6,016 | 6,180 | 6,503 | 6,812 | 6,994 | 7,187 | 7,207 | 7,309 | 7,404 | 7,444 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE [Consultar]) |
Xeografía
Ye unu de los conceyos de la Ruta de la Plata. Atopar ente les contornes de la Sierra Norte y la Campu.[4] Llenda colos siguientes conceyos:[5]
El Garrobo | Castillo de las Guardas | |
Sanlúcar la Mayor | Guillena | |
Olivares | Salteras |
Pol conceyu pasa'l ríu Guadiamar, que'l so redolada caltener n'estáu natural.[6] Tamién pasa pol conceyu'l regueru de les Torres, n'otra paraxa natural.[7]
Topónimu
Una lleenda atribúi la fundación de Gerena al rei pregueru Gerión,[8] La primer mención a Gerión apaez na obra Teogonía del griegu Hesíodo (sieglu VIII e.C.). Según esta hestoria, Gerión vivía en Eriteia (isla que s'allugaba na actual mariña gaditana), tenía tres cabeces y tenía unos gües que fueron robaos por Heracles (romanizado como Hércules).[9] Según Estesícoro (C. 590 e.C.) Gedeón vivía en frente de la islla de Eriteia, nuna cueva cercana al ríu Tartessos.[9]
Ye posible que'l pueblu llamárase asina por habese fundáu ende una antigua población romana llamada Herennia, esposa del emperador Traxanu.[3] Tamién puede debese a que na llocalidá hubo una basílica paleocristiana dedicada a San Geroncio.[3] Na dómina musulmana'l pueblu llamábase Xerea.[3]
Na obra del sieglu XVI Civitates orbis terrarum apaez la frase en llatín "Ierenna famosus prope hispalim locus", que significa "Gerena, famosu llugar cerca de Sevilla". Esta frase apaez nel escudu del conceyu.[10]
Historia
Los tartésicos fortificaron el pueblu por que fuera un bastión na ruta del bronce.[3] Na dómina romana realizáronse delles infraestructures. Construyóse un acueductu que pasaba por Gerena pa llevar agua a Itálica dende'l Guadiamar (que na dómina romana llamábase Maenuba[11]) Tres l'ampliación d'Itálica, esti acueductu amplióse unos 20 quilómetros pa traer agua dende Fontes de Tejada, en Paterna del Campo, y dende Escacena del Campo.[12] En Gerena fixéronse tamién termes y ninfeos romanos.[13] Otru de los restos ye'l molín Blanco, realizáu en dómina romana y reconstruyíu na Edá Media.[13] Ente los sieglos IV y V d.C. fíxose la basílica paleocristiana de San Geroncio.[13] Na dómina musulmana aumentóse l'agricultura y desenvolvióse l'alfarería.[3] En 1247 la ciudá foi tomada por Fernandu III, que robló un pactu de pleitesía pol que se respetaba la relixón de los habitantes, de la que llegaron habitantes d'otros reinos del norte peninsulares.[3] En 1253 Alfonsu X convirtió la población nun realengu dependiente de la ciudá de Sevilla. Garci Fernández de Gerena, trovador de Xuan I, yera d'esta llocalidá.[14]
En 1594 formaba parte del reinu de Sevilla nel Axarafe y cuntaba con 308 vecinos pecheros.[15] Nel sieglu XVII el pueblu foi mercáu por Rufina de Sandoval. Darréu, pasó a ser propiedá de Pedro de Orsúa y Arismendi. Nel sieglu XIX pasó al marquesáu de Vallehermoso. Darréu, pasó a la Casa de Santa Coloma.[3]
El conceyu cuntaba con mines de granitu, coles que se realizaron munches obres, como les columnes del templu romanu qu'anguaño s'atopen na Alamea de Hércules o les columnes de la catedral de Sevilla.[3]
Arquiteutura
Na llocalidá atopa'l cortixu El Esparragal. D'antiguo foi una villa romana. Xuan II apurrió'l castiellu del Castrejón y la so contorna, nos cualos taba esti inmueble, a Fernando de Medina. El so descendientes vender nel sieglu XVII a los jerónimos. Estos convirtieron l'edificiu nun conventu y vivieron de l'agricultura. N'interior del conventu fixo la capiya de La nuesa Señora de Belén. Tres la desamortización de Mendizábal, l'edificiu pasó en 1851 a la familia Vázquez, que lo tresformó nun cortixu, calteniendo la capiya. El marqués José María de Oriol y Urquijo y la so esposa, María de Gracia Ybarra y Lasso de la Vega, adquirieron l'edificiu en 1967. Foi tresformáu n'hotel polos arquiteutos Miguel de Oriol y Ybarra y Miguel Oriol y Icaza.[16]
Otru edificiu tradicional del conceyu ye'l cortixu de La Pizana, propiedá de la Casa d'Alba.[16]
Nos terrenes de la finca del cortixu d'El Esparragal ta la ermita de La nuesa Señora de la Encarnación. Nel interior ta la Virxe de la Encarnación, que ye la patrona del pueblu. La lleenda diz que foi escondida nun covarón na etapa musulmana, onde foi atopada darréu por un caballeru cristianu.[17] Hai una cruz nel llugar onde s'atopó.[17]
La ilesia de la Purísima Concepción foi realizada nel sieglu XIV cola torre del homenaxe del recintu cercáu del conceyu. A los llaos tien dos portaes góticu-mudéxares con arcos apuntaos. La portada principal, de lladriyu, foi realizada ente 1556 y 1559.[18]
La capiya de San Benitu Abá foi la capiya del antiguu hospital del Sangre. Na actualidá ye la capiya de la Hermandá de la Vera Cruz.[19]
La capiya de La nuesa Señora de la Soledá ye del sieglu XVIII y siempres foi sede de la Hermandá de la Soledá.[20]
Economía
El pueblu cunta col polígonu industrial La Fontanilla.[21]
En conceyu cunta (2014) con 3.826 hai de cultivos herbales, de les cualos 80 hai son de xirasol y 1295 hai son de trigu,[21] y con 1.327 hai de cultivos maderizos, de les cualos 1092 son d'olivares.[21]
Fiestes
L'Agrupación Parroquial del Gran Poder procesiona el Miércoles Santu col Jesús del Gran Poder (Antonio Dubé de Luque, 1990) y la Virxe del Rosario.[22]
La Hermandá de la Vera Cruz (sieglu XVI) procesiona el Xueves Santu col Cristu de la Vera Cruz y la Virxe del Sangre (anónima, sieglu XVIII).[22]
La Hermandá de la Soledá, procesiona trés años col Santu Entierru y la Virxe de la Soledá (sieglu XVII) el Sábadu Santu y, pasaos esos trés años, procesiona el Domingu de Resurreción col Jesús de la Paz (Antonio Dubé de Luque, 1987) y la Virxe de la Soledá.[17]
Les fiestes patronales coinciden cola festividá de la Virxe de la Encarnación, patrona del conceyu. L'últimu xueves de mayu ye llamáu Xueves de Promesa. Esti día se procesiona cola Virxe dende la ilesia parroquial de la Purísima Concepción hasta la ermita de La nuesa Señora de la Encarnación. Ellí, na ermita, permanez la Virxe mientres el xueves, vienres y sábadu, hasta que'l domingu entama'l camín de vuelta escontra la so parroquia. El domingu d'esa selmana, Domingo de Romería, se procesiona col estandarte de la Hermandá de la Encarnación dende la ilesia parroquial hasta la ermita. En celebrando na so ermita, la misa del romeru, cola patrona presidiendo la mesma, los devotos y gereneros pasen un día de convivencia celebrando les fiestes patronales ellí na ermita. Al atapecerín, entámase'l camín de vuelta escontra la parroquia, siendo la Virxe acompañada por numberosos pelegrinos nesti día grande del pueblu, onde va esperar hasta'l mes de mayu del añu siguiente pa celebrar los sos díes grandes.[23]
- Romería de la Virxe de la Encarnación, patrona de Gerena.
- Cristu de la Vera Cruz.
- Virxe de la Soledá.
Hermanamientos
Referencies
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Conoznos». G. D. R. Corredor de la Plata. Consultáu'l 10 de mayu de 2017.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Carrión et al, 2000, p. 34.
- ↑ Gerena, ente la Sierra Norte y el Campu. Elle. 20 de septiempre de 2011. http://www.elle.es/living/viajes/news/a409440/gerena-en-sevilla/.
- ↑ «Provincia de Sevilla». Institutu d'Estadística y Cartografía de la Xunta d'Andalucía. Consultáu'l 10 de mayu de 2017.
- ↑ «Corredor Verde del Guadiamar». Web de Turismu d'Andalucía. Consultáu'l 10 de mayu de 2017.
- ↑ «Camino de Rompezapatos». Conceyu de Gerena. Consultáu'l 11 de mayu de 2017.
- ↑ «Enciclopedia universal ilustrada européu-americana», Enciclopedia universal ilustrada européu-americana, 25, J. Espasa
- 1 2 José María Blázquez Martínez. «Gerión y otros mitos griegos n'Occidente». Gerión (1): páxs. 21-38. http://revistas.ucm.es/index.php/GERI/article/viewFile/GERI8383110021A/14946. ISSN 0213-0181
- ↑ «Gerena (Sevilla). (Escudu)». Boletín de la Real Academia de la Historia CLXXXII (III): p. 560. 1985.
- ↑ José Antonio Correa Rodríguez (2005). De Maenuba a Guadiamar. Habis. páxs. 235-242. ISSN 0210-7694
- ↑ Fermín Cabanillas (21 d'abril de 2015). Más lluz sobre l'acueductu d'Itálica. Esdiario. https://www.eldiario.es/andalucia/pasaporte/acueductu-Italica-xeniu-romanos-sale_0_374813320.html.
- 1 2 3 Carrión et al, 2000, p. 36.
- ↑ Manuel Cadaval Gil (2003). poeta-lrico-andaluz-ms-antiguu-con-nome-obra-y-orixe-conocíos-de-la lliteratura castellana-0/html/ff8a95b6-82b1-11df-acc7-002185ce6064_37.html El poeta llíricu andaluz más antiguu, con nome, obra y orixe conocíos, de la lliteratura castellana. Cervantes Virtual.
- ↑ Llibru de los Millones: Censu de población de les provincies y partíos de la Corona de Castiella nel sieglu XVI
- 1 2 Carrión et al, 2000, p. 35.
- 1 2 3 Carrión et al, 2000, p. 41.
- ↑ Carrión et al, 2000, p. 37.
- ↑ Morales et al, 1981, p. 384.
- ↑ Capilla de La nuesa Señora de la Soledá. Base de datos de patrimoniu inmueble. Institutu Andaluz de Patrimoniu Históricu (IAHP). http://www.iaph.es/patrimonio-inmueble-andalucia/resume.do?id=i19258. Consultáu'l 12 de mayu de 2017.
- 1 2 3 «Gerena». Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía (TORCA). Institutu d'Estadística y Cartografía. Xunta d'Andalucía. Consultáu'l 13 de mayu de 2017.
- 1 2 Guía de la Selmana Santa de Gerena. Conceyu de Gerena. 2016. http://www.gerena.es/opencms/export/sites/default/gerena/galeriaFicheros/noticies/GuiaSS_Gerena2016-web.pdf.
- ↑ «La Romería». Hermandá de la Encarnación. Consultáu'l 14 de mayu de 2017.
- 1 2 L'alcalde robla n'Italia en hermanamiento cola llocalidá de Visciano. Conceyu de Gerena. 15 d'avientu de 2008. http://www.gerena.es/opencms/opencms/gerena/actualidad/Rellacionesintitucionales/noticia0006.html.
Bibliografía
- Alfredo J. Morales y otros títulu=Guía artística de Sevilla y la so provincia (2004). , 2ª II, Diputación de Sevilla y Fundación José Manuel Lara. ISBN 84-7798-210-4.
- Javier Carrión, Miguel Gallardo y otros títulu=Ayalgues de la provincia de Sevilla. II. ABC. D.L. M-34.627-2000
Enllaces esternos