Gàidhealtachd (n'español "Territoriu de los gaélicos") ye un términu col que se designen aquelles árees d'Escocia onde inda pervive l'idioma gaélicu escocés y la cultura gaélica polo xeneral, y que s'alcuentren nes Highlands y l'archipiélagu de les Hébrides. Por estensión, el términu tamién fai referencia a les pequeñes árees gaelicoparlantes de Nueva Escocia (Canadá). En gaélicu irlandés esiste'l términu equivalente Gaeltacht, aplicáu a les zones de llingua gaélica d'Irlanda. Sicasí, mientres n'Irlanda falar de "los" Gaeltacht (constituyendo entidaes estremaes), n'Escocia falar de "el" Gàidhealtachd (como una unidá).
Gàidhealtachd foi y sigue siendo para munchos un sinónimu de les Highlands. Pero realmente nun son espresiones intercambiables, una y bones la primera ye de tipu llingüísticu y la segunda de tipu xeográficu. Ello ye que munches zones de les Highlands nun tener una población gaelicoparlante sustancial y otres fueron tradicionalmente falantes de scots, un dialeutu llocal del inglés. Per otru llau, esisten tamién dellos llugares gaelicoparlantes que queden fora de les llendes polítiques de les Highlands, como la isla d'Arran. Por ello, Gàidhealtachd emplégase cada vez más en referencia a les árees específiques d'Escocia (y de Nueva Escocia) nes que'l gaélicu ye faláu per una parte más o menos amplia de la población, a la manera irlandesa.
En contraposición a Gàidhealtachd esiste la pallabra Galldachd ("Territoriu de los saxones" o "de los non gaélicos") n'alusión a los Lowlands escoceses. A les Hébrides se les llapada dacuando Innse Gall por cuenta de la presencia histórica de viquingos.
Historia
Hasta va pocos sieglos, el Gàidhealtachd entendía la mayor parte de l'actual Escocia al norte del fiordu de Forth, con esceición de los archipiélagos septentrionales de les Orcadas y les Shetland (onde se falaba'l norn, una llingua escandinava). Munchos llugares de toa Escocia tienen nomes derivaos del gaélicu, evidenciando el gran espardimientu que l'idioma tenía d'antiguo: Dundee, Inverness, Stirling, Argyll, Galloway...
Por múltiples razones, ente elles la influencia d'una corte real falante de scots n'Edimburgu y l'establecimientu de burgos mercantiles en gran parte del sur y l'este d'Escocia, el Gàidhealtachd viose descomanadamente amenorgáu. Otru factor que contribuyó al cayente de la llingua gaélica n'Escocia foi'l demográficu: d'antiguo la metá de los escoceses vivíen nes rexones gaelicoparlantes de les Highlands, pero los desplazamientos forzosos llevaos a cabu nos sieglos XVIII y XIX amenorgaron drásticamente les poblaciones d'eses zones y, poro, el númberu de falantes.
L'actual estensión del idioma llindar a les Hébrides Esteriores, el noroeste de les Highlands, la isla de Skye y Argyll y Bute. Hai coles mesmes pequeñes comunidaes gaelicoparlantes en Glasgow y Edimburgu.
Gàidhealtachd en Canadá
El gaélicu escocés sobrevivió tamién en delles comunidaes descendientes d'inmigrantes escocese que llegaron col “Highland Clearances”, o “espulsión de les Tierres Altes” en ciertes árees de Nueva Escocia (especialmente na isla de Cape Breton), la isla del Príncipe Eduardo y Terranova, nel este de Canadá; estes zona gaelicoparlantes tamién pueden ser llamaes Gàidhealtachdan.
Ver tamién
Referencies
Referencies
Enllaces esternos
