Edificio civiles

• Humilladero.

El paséu arboláu de la ermita de la Santísima Trinidá quedaba xuníu al nucleu al traviés de l'actual cai del Santu Cristu que cruciaba, transversalmente, la Cai Real. Esti puntu tuvo de tener siempres calter d'encruciada y realzóse, a niveles monumentales, cola construcción d'un humilladero. La obra foi promovida, nel branu de 1607.

Monumentu enclaváu na confluencia de delles cai, de calter relixosu y puntu de referencia pa viaxeros y caminantes, faer un altu nel camín y alendar la guapura y la paz que emanan del mesmu.

L'entamu del proyeutu pa la so construcción foi hacia l'añu 1607, promovíu pola Cofradería de la Vera Cruz que quixo xunir el Paséu arboláu de la Ermita de la Santísima Trinidá cola actual C/ Santu Cristu, como encruciyada principal y realzada monumentalmente cola so construcción. El caltenimientu nos archivos municipales de la documentación y proyeutu gráficu dexa conocer les sos carauterístiques iniciales y el diseñador del mesmu, Hernando de Palacios.

El Humilladero nel proyeutu orixinal constaba de dos pieces: el cruceru y templete. Nel centru alzaba una columna toscana, alzada sobrer tres graes, sosteniendo una cruz, con dos cares, nes qu'apaecen les imáxenes del Cristu Crucificáu nuna y na otra la Inmaculada. El templete constaba de cuatro pilares cuadrangulares que sosteníen un baxu antepechu. Darréu sustituyeron la columna toscana por una salomónica, única na Contorna Riberana d'esti tipu. Col pasu de los años y la falta de cuidos entró en ruina, pero hacia l'añu 1.974, el conceyu y la Parroquia restauraron el Humilladero qu'esiste na actualidá, treslladándo-y al otru llau de la carretera C-114 p'ameyorar la visibilidá de la mesma.

• Rollu.

Una pequeña plaza asitiada al llau del frontón con una torre blanco y grande.

• Les Places.

Nel conxuntu urbanu ábrense escasos espacios significativos qu'esperimentaron diversos tresformamientos a lo llargo del so porceso d'afitamientu. La plaza principal de la llocalidá foi, hasta la segunda metá del sieglu XVIII, l'ámbitu esistente en redol a la fábrica parroquial de San Miguel. Trátase d'una plaza d'amplies dimensiones y forma irregular.

L'acusáu desnivel del terrén dexó articular esti ampliu espaciu en dos sectores. Al norte, na zona más elevada, ábrese la plaza de la Ilesia. Presenta forma rectangular y apaez flanqueada, al oeste, pola cabecera del templu parroquial. Presidir, dende'l so allugamientu, destacáu n'altor, la Ilesia de San Miguel a la que s'apuerta por aciu una escalera desenvuelta nesti ámbitu. Mui cerca d'ella vemos una fonte que da nome al espaciu calle de la Xubida al Cañu na actualidá.

La fonte, tal que llegó hasta nós, paez corresponder a una actuación de finales de setecientos, a mediaos del XIX cuntaba inda con un llavaderu güei yá desapaecíu. Ye un gran pilón rectangular con altu muriu de sillería a manera de frontal al que rematen plintos con boles. Los caños asitiar nun cuerpu rectangular adosáu nel frente coronándose al traviés d'un frontón triangular.

La fisonomía actual de la plaza vese bien alteriada en alzándose, a mediaos de la nuesa centuria, nun gran frontón. El citáu proyeutu introduz una barrera qu'enzanca la comunicación ente la plaza de la Ilesia y la cai Xubida al Cañu. Esta obra dexó xunir, amás, ilesia, escalera, fonte y frontón nun estrañu conxuntu de dimensiones desproporcionaes con respectu al caserío.

La otra plaza significada del nucleu foi la del Mesón que se configura mientres la Edá Moderna. Ye un ámbitu de planta rectangular abiertu na antigua cai Real. El so orixe paez tar rellacionáu col pasu del camín a la Corte y la necesidá de disponer d'una área dende onde los viaxeros pudieren aportar, de manera cómoda, al mesón de la villa. Esta plaza tuvo siempres un calter eminentemente civil pos nella llevantáronse, tamién, otres dependencies del Conceyu como la casa consistorial. Tal circunstancia dio llugar a que , a principios del sieglu XIX, el citáu espaciu recibiera yá'l nome de plaza Mayor. Sicasí la presencia relixosa fíxose notar al disponese nel lladral norte, frente al Conceyu, la casa del curato que reedificada en 1962, sigui desempeñando la mesma función.

• Los Paseos.

Al pie de les places, los vecinos de Fuentespina dispunxeron d'otros espacios destinaos al esparcimientu que s'asitiaben nel esterior del cascu. L'exemplu más singular ye'l formosos paséu arboláu que xunía la villa cola ermita de la Santísima Trinidá.

Edificios relixosos

• Ilesia de San Miguel.

A lo llargo de los sieglos XVII y XVIII, Fuentespina llocalidá uniparroquial de la Ilesia de San Miguel, convierte n'oxetivu prioritariu, el caltenimientu de la so fábrica parroquial, que travesando por momentos de ruina fueron acometiendo ambicioses empreses constructives que fueron configurando la imaxe del templu que llegó hasta güei.

El so estudiu resulta complexu pos ye frutu d'un llargu procesu históricu, resultando na actualidá un edificiu nél. que perviven estructures de fábrica so medieval. Ampliada y actualizada, nel sieglu XVII, les actuaciones llevaes a cabu fueron tan singulares que la camudaron, consolidándola como un gran edificiu de carauterístiques barroques, onde resalta la espodada Torre, qu'identifica a Fuentespina na llonxanza.

Ermita del Padre Eternu o de la Santísima Trinidá

• Ermita del Padre Eternu o de la Santísima Trinidá.

Xustamente, nel añu 1.719, por cuenta de la intensa devoción escontra la imaxe de la Santísima Trinidá, el Conceyu y la Cofradería de la Santísima Trinidá, entamaron un ambiciosu proyeutu artísticu que se costeó gracies al esfuerciu de tol pueblu: la Construcción d'una Ermita dedicada al cultu de la citada Imaxe: “la ermita de la Santísima Trinidá, un exemplu de devoción popular nel barrocu burgalés”.

Esta obra sustitúi a una construcción anterior, pos dende mediaos de 1.500 consta qu'hubo un edificiu al qu'allegaben el Conceyu Arandino y numberosos fieles de tola zona nuna solemne procesión y romería.

L'esfuerciu que Fuentespina concentró nesti proyeutu sigue anguaño, asina fueron acomentiéndose obres de caltenimientu que col pasu del tiempu fixéronse aconseyables, pero los trabayos más importantes fueron realizaos a cuenta de la devoción popular que se llevaron a cabu na segunda metá del pasáu sieglu, onde se repararon les estroces sufiertes mientres la guerra civil na que l'edificiu foi utilizáu como polvorín.

Magníficu edificiu, declaráu Bien d'Interés Cultural con categoría de Monumentu'l día 9 d'Abril de 1.992, y que se considera como unu de los meyores exemplos d'Ermites Barroques; enclaváu nuna redolada de singular guapura, onde la naturaleza ocupa un papel prioritariu.