Campaña de Olancho

Nos años 1829 y 1830 participó na campaña de pacificación d'Olancho, so les órdenes del Xeneral Francisco Márquez; depués, en setiembre de 1830, saludó al xeneral Morazán pola so eleición como Presidente de la República Federal de Centro América y foi nomáu intendente y comandante de la Villa de San Miguel de Heredia de Tegucigalpa en 1831.

Campaña de Yoro

En marzu de 1832 participó na campaña de Yoro y darréu nes de Sonaguera y Trujillo contra les fuercies invasores del coronel mexicanu Vicente Domínguez, ganándoles nel sitiu de "Tercales". Reagrupáu Domínguez, nuevamente foi vencíu en "Sonaguera", na "Ofrecedora" y en Trujillo poles fuercies comandadas per Ferrera. El xeneral Morazán xubió a Ferrera al grau de Teniente coronel pola so valentía nos campos de batalla d'estes campañes.

Collaboración con Rafael Carrera

Xeneral guatemalianu Rafael Carrera, aliáu de Ferrera na so llucha contra Francisco Morazán.

En setiembre de 1838, el líder llabrador guatemalianu, Rafael Carrera —tres delles derrotes contras fuercies lliberales federales— intentó un asaltu a la capital de Guatemala, pero'l xeneral lliberal Carlos Salazar Capo ganar nos campos de Villa Nueva, y Carrera tuvo que replegase nuevamente al oriente del Estáu.^[6] Tres dellos intentos infructuosos de tomar la ciudá y Quetzaltenango, Carrera foi abarganáu y mancáu y tuvo que capitular ante'l xeneral mexicanu Agustín Guzmán, quien aniciaba en Quetzaltenango dende la llegada de Filísola en 1823 y yera el comandante en xefe del exércitu del Estáu de Los Altos. Morazán tuvo la oportunidá de fusilar a Carrera, pero nun pudo pos precisaba del sofitu del campesinado guatemalianu pa poder compensar los ataques de Francisco Ferrera n'El Salvador; en llugar d'eso, viose obligáu a nomalo como xefe militar de Mita, pero ensin armes.^[7] Cuando taba en Mita, Ferrera convidar p'axuntase, a lo qu'aportó; sabiendo que Morazán diba atacar El Salvador, decidieron que Carrera diba atacar la Ciudá de Guatemala y pallo Ferrera dio-y mil armes y municiones.^[8]

Entrín y non, a pesar de los encamientos de los sos allegaos d'entartallar definitivamente les fuercies de Carrera, Salazar^{[Nota 1]} intentó axustar con ésti pela vía diplomática. Inclusive, pa demostrar a Carrera que nin se-y tarrecía nin se-y resabiaba, retiró les fortificaciones qu'había na capital guatemaliana dende la batalla de Villa Nueva.^[6] Aprovechando la bona fe de Salazar y les armes de Ferrera, el 13 d'abril de 1839 Carrera tomó por sorpresa la plaza de Guatemala; Salazar Castro, Barrundia y Mariano Gálvez fuxeron antes de la llegada de Carrera; Salazar, en camisa de dormir, saltó polos teyaos de les cases vecines y buscó abellugu. Dempués, como pudo, ganó la frontera amarutáu de llabrador y fuxó de Guatemala.^[6][9] Yá ensin Salazar, Carrera restituyó a Mariano Rivera y Paz, como gobernador de Guatemala; Rivera Paz de la mesma nomar xeneral en xefe del Exércitu anque en realidá yera Carrera quien tenía'l mandu absolutu en Guatemala y constituyóse nun fuerte aliáu de Ferrera.^[10]

Campañes contra los exércitos unionistes

Mientres Carrera atacaba a los lliberales en Guatemala, Ferrera foi ganáu'l 5 d'abril de 1839 na Batalla del Espíritu Santu, en Corintu (El Salvador), poles fuercies del xeneral Francisco Morazán. Más tarde, ver de nuevu les cares na de Batalla de San Pedro Perulapán asocedida'l 25 de setiembre de 1839, onde Ferrera foi mancáu y túvose qu'abelugar en Nicaragua.

Poco tiempu dempués tornó a Hondures y el 31 de xineru de 1840 atopar na Batalla de Los Llanos d'El Potreru, cerca de Tegucigalpa, onde la columna del xeneral nicaragüense Manuel Quijano —onde participaba Ferrera— y les gubernamentales del Xeneral José Francisco Zelaya y Ayes ganaron al xeneral José Trinidad Cabañas.

Segunda Invasión de Morazán a Guatemala

Xeneral Francisco Morazán; intentó invadir a Guatemala per segunda ocasión en 1840 depués d'invadir en 1829 y espulsáu a los miembros del Clan Aycinena y les órdenes regulares. En 1840 foi vencíu por Carrera de manera aplastante, marcando'l fin de la so carrera en Centroamérica y favoreciendo la del xeneral Ferrera n'Hondures.

El 18 de marzu de 1840, siendo Morazán xefe lliberal de la yá morrebunda Federación Centroamericana y del Estáu d'El Salvador, invadió a Guatemala con mil quinientos soldaos pa vengar l'anexón forzosa del estáu lliberal de Los Altos, pos tarrecía esta aición fuera'l golpe final a los esfuercios lliberales de caltener xunida a la Federación Centroamericana. Dambos bandos carauterizar poles otomíes que cometíen por cuenta del so odiu mutuu.^[11]

Carrera asonsañó fuxir y llevó al so improvisáu exércitu a los altores de Aceituno yá que namái cuntaba con cerca de cuatrocientos homes ya igual númberu de cargues de fusilería, más dos cañones vieyos. La ciudá quedó a mercé del exércitu de Morazán, coles campanes de los sos ventidós templos tañendo por socorru divín.^[12] Una vegada Morazán llegó a la capital, tomar fácilmente y lliberó a Agustín Guzmán, quien darréu partió pa Quetzaltenango pa dar la noticia de que Carrera taba derrotáu;^[13] Carrera entós, aprovechando que los enemigos creíense victoriosos, aplicó una estratexa de concentración de fueu nel Parque Central de la ciudá y complementar cola táctica del ataque sorpresa cola cual provocó grandes baxes al exércitu de Morazán para, finalmente, obligar a los sobrevivientes a lluchar cuerpu a cuerpu. Morazán, ayudáu por Ángel Molina^{[Nota 2]} que conocía los caleyones al oeste de la ciudá, tuvo que fuxir colos sos predilectos amarutáu y glayando «¡Qué viva Carrera!» pol ribayu del Inciensu escontra El Salvador, pa salvar la vida.^[12]

En Guatemala, los salvadoreños sobrevivientes fueron fusilaos ensin piedá, mientres Carrera taba fuera en persecución de Morazán, a quien nun llogró da-y algame. Esti llance selló definitivamente'l status del xeneral Carrera y marcó el ocaso de Morazán, foi derrocáu n'El Salvador al sabese de la so derrota y tuvo que salir al exiliu en Perú.^[12] Favorecíu pola salida de Morazán escontra la República de Perú dende Izalco, n'El Salvador el 8 d'abril de 1840, Ferrera consolidó'l so poder mientres los siguientes díes dedicar a imponer la so voluntá na Xefatura d'Estáu presidíu por José Francisco Zelaya y Ayes.

Miembros del so gabinete

Eleición del obispu de Comayagua

Na so biografía del padre José Trinidad Reyes, l'escritor lliberal Ramón Rosa asegura que'l padre Reyes fuera propuestu pa obispu d'Hondures cuando'l presbíteru Jorge Viteri y Unxo —miembru del poderosu Clan Aycinena de Guatemala y conseyeru personal de Rafael Carrera— foi a Europa en 1840 pa visitar al papa Gregorio XVI, y que'l xeneral Francisco Ferrera —supuestamente roceanu de les idees independientes de Reyes— fixo llegar al Vaticanu la noticia de que Reyes morriera, polo que'l papa nomó como obispu de la Diócesis al presbíteru Francisco de Paula Campoy y Pérez.^[14] y que cuando ésti tornó de Guatemala a Comayagua, en 1845, el Padre Reyes topábase allá, en calidá de deteníu por orde del Xeneral Ferrera.^[14] Sicasí, nuna edición crítica de la obra en 1891, José Vicente Martínez esplicó que realizó investigaciones pormenorizaes pa esclariar estos fechos, yá que Rosa nun esplicó les fontes qu'utilizó.^[14]

Les investigaciones de Martínez amuesen que Viteri y Unxo nun tuvo en Roma en 1840, yá que foi hasta'l 6 d'abril de 1841, que gobierno d'El Salvador comunicó al d'Hondures que, autorizáu pol Congresu, nomara al presbíteru Viteri y Unxo el so representante ante la Santa Sede pa solicitar creárase la diócesis de San Salvador y que convidaba a Hondures a unviar los sos candidatos pa la diócesis d'Hondures y aprovechar asina'l viaxe de Viteri pa dambos estaos. Hondures aceptó y el 18 de febreru 1842 dictó un alcuerdu disponiendo que s'unviara al unviáu señor Viteri y Unxo la terna de candidatos; ente los candidatos taba'l padre Reyes.^[15] L'alcuerdu comunicar al vicariu coaxutor de la Catedral Metropolitana de Guatemala, Antonio Larrazábal, qu'escoyera los que teníen de proponese.^[16]

Viteri y Unxo llevaba la representación de los gobiernos de Guatemala, Hondures, El Salvador y Costa Rica ante'l Pontificáu, y foi recibíu n'audiencia pública pol papa Gregorio XVI nel palaciu del Quirinal, el 26 d'agostu de 1842.^[15] Depués de la xunta col pontífiz, Viteri y Unxo unvió dos comunicaos al gobiernu d'Hondures; el 1°. de setiembre de 1842 informó que'l nuevu Obispu d'Hondures, quiciabes sería preconizáu en payares y que la única torga seria yera la falta de los setecientos pesos necesarios pa pagar la espedición de les Buldes. El 19 d'ochobre volvió comunicase col gobiernu hondureñu, indicando que l'obispu yá fuera electu —ensin mentar el nome— y qu'apuraben los fondos pa la preconización en payares.^[17] Mentanto, el 13 de setiembre, morrió nel so retiru'l Provisor José Xicolás Diríes, quien antes de morrer confirió'l nomamientu de Provisor interín d'esta Diócesis al Campoy y Pérez. Esti nomamientu foi aprobáu pol Gobiernu y confirmáu pol Gobernador de la Ilesia metropolitana y pol Señor Arzobispu Fray Ramón Casaus. El nuevu Provisor treslladóse á Comayagua el 9 d'avientu de 1842. El 31 de setiembre, el xeneral Ferrara, terminó'l so periodu presidencial de dos años y dexó el poder al so Conseyu de Ministros. El conseyu foi'l que recibió los comunicaos de Viteri y aprobó el pagu de los $ 700.00 necesarios pa la espedición de les Buldes. Dalgunos de los candidatos yá morrieren, y el Conseyu consideró que'l candidatu aparente entós yera'l presbíteru de Paula Campoy. La Diócesis de San Salvador foi alzada na Bulda del 4 d'ochobre de 1842, y el Señor Viteri foi nomáu'l so primer Obispu. El 29 de xineru de 1843 foi consagráu como tal en Roma, y nel intre entamó'l so regresu a Centro América. Tando en París, recibió la nueva terna que'l gobiernu hondureñu unviáralu y darréu unviar á Roma col espediente axuntu; el Papa aprobó'l procesu canónicu, lo que comunicó Viteri el 6 d'agostu de 1843 a la so llegada a Trujillo. La Bulda en que se nomó al Señor Campoy pa Obispu de Comayagua foi dictada'l 8 de febreru de 1844, faciendo al nomáu la gracia d'espacha-y el grau de Doctor, qu'entós yera requisitu esencial pa ser obispu nesi entós.

Tocantes a la supuesta prisión de Reyes, los documentos qu'investigó Martínez demostraron que nun hubo detención dalguna del sacerdote.^[18] Sicasí, en 1845 sí viaxó a la ciudá de Comayagua, onde trató al apocayá consagráu Obispu d'Hondures, Campoy y Pérez.

Fin del so mandatu

Ferrera remató'l so mandatu presidencial el 31 d'avientu de 1842, respetuosu de la Constitución vixente entós.