Según la filosofía occidental

Un vieyu chilenu sonriendo. La sorrisa ye una de les espresiones faciales que denotan felicidá.

Rebecca L. Felton feliz y sonriente.

La entruga sobre la felicidá ye esencial nel surdimientu de la ética na antigua Grecia. Los filósofos atoparon respuestes bien distintes, lo cual demuestra que, como dicía Aristóteles, toos tamos d'alcuerdu en que queremos ser felices, pero en cuanto intentamos esclariar cómo podemos selo empiecen les discrepancies. Na filosofía griega clásica hai tres postures:

• Ser feliz ye autorrealizarse, algamar les metes propies d'un ser humanu (eudemonismo), postura defendida por Aristóteles. Per un sitiu, tamién Platón pue ser encuadráu nesta postura, magar l'horizonte de la felicidá, según Platón, abrir a la vida dempués de la muerte.
• Ser feliz ye ser autosuficiente, valise por sigo mesmu ensin depender de nada nin de naide (cinismu y estoicismu).
• Ser feliz ye esperimentar prestar intelectual y físicu y consiguir evitar el sufrimientu mental y físicu (hedonismu). Ye la postura que defende Epicuro.

Eudemonismo y hedonismu: la felicidá pa Aristóteles y pa Epicuro

Ente eudemonismo y hedonismu esiste un desalcuerdu fundamental. Aristóteles considera que ser feliz ye ser humanu nel más plenu sentíu de la pallabra. Epicuro, otra manera, pregúntase qué ye lo que mueve a los humanos a obrar, porque la felicidá va consistir en consiguilo, y esa cosa ye'l prestar.

Según filosofía oriental

Na filosofía oriental, la felicidá concíbese como una cualidá productu d'un estáu d'harmonía interna que se manifiesta como un sentimientu de bienestar que perdura nel tiempu y non como un estáu d'ánimu d'orixe pasaxeru, como xeneralmente definir n'occidente.^{[ensin referencies]}

Munches vegaes confundida cola allegría de calter emocional y efímeru, la felicidá perdura nel tiempu ya identifícase como una cualidá, tal que ser altu, fuerte o intelixente una persona ye feliz.

Ente que l'allegría concíbese como un estáu de prestu, la felicidá considérase un estáu d'harmonía interna.

Interacciones

El subconsciente alimenta esti estáu d'ánimu.^[4] Almitir les llendes de la personalidá va facilitar la capacidá de nun esbardiar recursos naquello que ye incontrolable.^[5] Trátase de condicionar la redolada al nuesu deséu^[6] namái va torgar que consigamos adicar lo que ye'l fluxu^[4] que nos lleva al estáu d'ánimu feliz.^[7] Esti estáu nun s'atopa fora de nós, nin siquier en nós, atópase na nuesa naturaleza interior.^[8] Nun depende puramente de la redolada, sinón que ye l'aceptación de qu'esisten factores más influyentes que la nuesa voluntá, modificando la nuesa actitú escontra la vida; siendo'l pesimismu una actitú qu'enzanca la consecución de dichu estáu anímicu y l'optimismu una actitú favorecedora, pero nenguna de los dos son determinantes.^[9]

La capacidá de dar soluciones a los distintos aspeutos del vivir cotidianu, fai del individuu más o menos feliz. Esto ponse de relieve cuando entendemos lo que ye la frustración, causa principal de la perda de la felicidá. Cabo dicir que, tal sensación de autorrealización y plenitú, confier a les persones felices una mayor serenidá y estabilidá nos sos pensamientos, emociones y actos; frutu del equilibriu y la compensación de les cargues emocionales y les racionales. Delles emociones acomuñaos a la felicidá son l'allegría y la euforia.

L'adautación hedonista

L'adautación hedonista ye un constructo psicolóxicu por aciu el cual los seres humanos tienen l'enclín a tornar a un nivel de felicidá más o menos estable dempués d'esperimentar importantes cambeos (positivos o negativos) nes sos vides.^[10] Según esta hipótesis, conforme una persona, por casu, aumenta'l so nivel económicu, los sos deseos y aspiraciones xuben en paralelu, lo que da como resultáu la neutralización de les ganancies en felicidá. Brickman y Campbell acuñaron esti términu nun ensayu publicáu en 1971.^[11] A finales de los años 90, el conceutu foi modificáu por Michael Eysenck, psicólogu británicu, y empezóse a falar na lliteratura científica de “la cinta de correr hedonista”, onde se compara la busca de la felicidá con una cinta de correr, onde una persona nun dexa d'andar, pero siempres s'atopa nel mesmu sitiu.

El conceutu d'adautación hedonista ganó un nuevu impulsu gracies a la psicoloxía positiva onde se revisó y desenvolvió. Puesto que l'adautación hedonista demuestra xeneralmente que la felicidá al llargu plazu d'una persona nun se ve afeutada por eventos vitales importantes, la psicoloxía positiva esmolecer por afayar aquelles coses que pueden coadyuvar a cambeos duraderos nel nivel de felicidá.

Les decisiones conscientes

A pesar de que'l nuesu consciente nun puede imbuyinos esi estáu de felicidá, sí que puede trabayar pa fomentar los factores que van contribuyir a que les interacciones internes tiendan a aguiyar al sistema límbico, por que esti pueda llegar a informar al nuesu consciente d'esi estáu naguáu de felicidá.

La diferencia ente'l fluxu y la polarización

Dientro de los estaos de conciencia acomuñaos al fluxu de la felicidá, los sistemes internos funcionen como si d'una 'orquesta filarmónica' tratárase, n'ocasiones la sinfonía rique d'unu 'solo', que ye cuando destaca ante'l nuesu consciente una polarización concreta (o neurotransmisor predominante). Si'l nuesu consciente créese qu'él 'namái' ye l'oxetivu final de la so esistencia, o desconoz como 'invocar' a los otros 'preseos' por qu'entren a 'tiempu', el nuesu organismu al completu va sufrir les consecuencies entrando n'otres polarizaciones resultantes de la falta d'una 'sinfonía' completa. Puesto que el nuesu celebru normaliza la realidá por instintu de sobrevivencia, la realidá pal so centru alministrador de recursos va ser lo qu'entiende que-y dio meyor resultancia nun pasáu y esto depende de la nuesa memoria y lo capaz que seya de desentrañar los detalles. El fechu ye que ye bien fácil qu'aportunemos na 'invocación' del 'preséu' en base a l'alcordanza sostenida.

La esperiencia y la memoria

Travesar momentos prestosos como desagradables ayúdennos a entender y enfocar qué ye eso del 'estáu de fluxu'. El que ye capaz de tocar Jazz, ye capaz de focalizar emociones y sentimientos resultantes de les sos esperiencies pasaes y tresmitilos con notes musicales. Por eso la memoria a esti respectu xuega un papel crucial.

Si la memoria nutriera de forma eficaz el nuesu centru alministrador de recursos, les alcordances fluyiríen ensin obstáculo ante situaciones paraleles, ayudando a que la 'orquesta al completu ente a tiempu'. La degradación neuronal torga qu'eso asoceda de forma sostenida nel tiempu, polo que si se desea sostener el fluxu acomuñáu a la felicidá hasta la nuesa muerte, precisaríase ayuda, daqué o daquién que nos aguiyara la motivación pa recordanos en tou momentu que 'preséu toca dientro del conciertu que se nos ta demandando'.

La pirámide de Maslow

La pirámide de les necesidaes humanes postulada por Abraham Maslow

• Fisioloxía: Los niveles más básicos de sustentabilidad apurrir la naturaleza. Sicasí, acutar el nuesu centru d'atención y conciencia a cómo llograr caltener el nuesu estáu homeostáticu, ocupa recursos metabólicos que torguen al celebru sentise seguru y confiáu.

• Seguridá: Esta sensación produzse cuando'l nuesu celebru llogró rexistrar la pauta pola cual poder asegurar la so fisioloxía. Refuércense los enllaces neuronal y metabólicu fayadizos, dexando qu'eses xeres funcionen dende'l nuesu inconsciente. Nesi estáu de seguridá, la nuesa mente agora puede centrase na busca de cooperación y establecer llazos sociales. En resume, de xubir al nivel d'Afiliación.

• Afiliación: L'afiliación ye la base de la economía. Cola amistá naz el compromisu, col compromisu naz el trabayu cooperao y confiao, col trabayu surde material sobrante, con esi material puédese comerciar. El fechu de que s'aprecie'l nuesu trabayu, produz la sensación de reconocencia.

• Reconocencia: Esta sensación basar na seguridá de que los demás te precisen y formes parte d'una cadena na qu'ensin ti, sería costosu reponer la nuesa ausencia. Esto dexa marcar la pauta de creatividá al celebru, la pauta pola cual unu puede apurrir beneficiu y sentise dignu na sociedá na qu'habita. Esto tendría de ser abondu motivación como pa poder sostener la autorrealización.

• Autorrealización: Tamién llamada felicidá, sostener pola motivación que produz el nuesu trabayu constante y siguío. Gracies a les capacidaes del nuesu celebru de crear, d'afaese y resolver problemes.

=== La personalidá Diversos estudios amosaron que la felicidá depende en gran midida de factores internossobremanera del temperamentu (humor, capacidá d'atención, nivel d'actividá, intesidad sensitiva, regularidá, adautación a los cambeos) y a última hora, de cualidaes que son dependientes d'otros factores que nada tienen que ver col estáu de fluxu acomuñáu a la felicidá, y que por efeutu d'ésta, esperimentamos les otres. Igualmente los factores xenéticos, inflúin poderosamente sobre'l grau de felicidá, na mesma midida qu'inflúin a la propensión a ciertos trestornos psicolóxicos.

La personalidá interactua los recursos y les rellaciones sociales, marca prioridaes y establez oxetivos; pero nun ye capaz por sigo mesma d'imbuyinos estaos anímicos. Los estaos anímicos amás son la resultancia de la suma de procesos neuroquímicos nos que la nuesa persona pocu o nada tien que ver. Vamos Poder favorecer o enzancar qu'asocedan, pero nun torgar.

Pensamientos del estilu que, nada o naide va poder torgar que seya feliz, ye relativamente ciertu o falsu, dependiendo de lo capaces que síamos de tratar coles polarizaciones que nos motiven. Tou lo qu'asocede ye pal nuesu beneficiu, sicasí, si lo qu'asocede oponer a lo que consideramos bonu (y ende entra la nuesa personalidá), ye cuando l'estáu preferente aburúyase y empezamos a perder el fluxu. Nun podemos actuar como xueces nuna naturaleza que nun entiende de xusticia moral. L'idioma de la naturaleza establez un equilibriu termodinámicu. El nuesu celebru sí entiende de termodinámica, pero la nuesa consciencia non siempres ta educada pa entender la dinámica d'esta naturaleza.

Les coses son como son, tal como asoceden, a pesar de que s'opongan a los nuesos oxetivos. Si tamos pasando fame y dícennos que tenemos de llevantar dos tonelaes de pesu al golpe de trés... vamos poder faer dos cuesas, resignanos y acabar morriendo de fame (polarización 1) o tratar de faer razonar a quien puede ayudanos (polarización 2). Si nun somos conscientes d'esi estáu de fluxu, y de como caltenelo, vamos acabar perdiéndolo y nun vamos poder faer gran cosa por recuperalo.

Según la relixón

Pa les relixones teístes, la felicidá namái se llogra na unión con Dios, y nun ye posible ser feliz ensin esta comunión. La felicidá ye considerada'l llogru definitivu de la plenitú, y l'estáu de prestu de too tipu de necesidaes ye algamable namái nesi grau dempués de la muerte.

Sicasí, hai distintos puntos de vista según la relixón analizada. Pal cristianismu, por casu, la felicidá espresar na vivencia de les bienaventuranzas y les enseñances de la Biblia (especialmente los evanxelios) y nel siguimientu y comunión con Cristu (resucitáu al traviés del Espíritu Santu). Bien asemeyáu a esto ye'l camín musulmán.

El budismu, una escuela filosófica non relixosa (non teísta) confundida históricamente col hinduismu pa la cual nun esiste un creador nin tampoco una alma, considera que la felicidá duradera algamar al erradicar el pruyimientu ansiosu, qu'implica evitar compromisos colos demás, lo que de la mesma se consigue namái al "espertar" de la ilusión del "yo", esto ye, el caltenese alerta y exentu de la naturaleza de la vida y l'esistencia, al traviés d'una postura pasiva, non participativa, del caltenimientu de la vida.

La llucha interna

L'amígdala cerebral y el hipotálamu son rexones que cooperen pa la transición de les emociones. El neocórtex racionaliza los recursos de los que disponemos. Son dos árees incompatibles con miles d'años d'evolución ente dambos, qu'usen la conciencia como mediu de comunicación pa poner solución a les demandes billaterales. Podría ilustrase col exemplu de dos persones qu'intenten ponese d'alcuerdu pa solucionar los sos problemes personales nun centru d'arbitraxe, que representaría la conciencia, el llugar onde les emociones y la racionalidá fáense compatibles. Por tanto, faise evidente que, por que'l nuesu sistema límbico informe esi estáu predilectu de felicidá, ye indispensable que tengamos una conciencia capaz d'acallantar a les dos partes en disputa. Si namái acallantamos a una, la voz de la otra nun nos va dexar seles, y en consecuencia'l nuesu sistema límbico va informanos d'un aproximamientu de lo que ye la felicidá: La estimulación por catecolamines. La resultancia ye cualesquier de los estaos acomuñaos a esti neurotransmisor y que va depender de la interpretación que -y del nuesu alministrador de recursos (conciencia).

La llucha esterna

Hemos de sobrevivir nun mundu competitivu, que premia a los que nun cometen errores. Los errores pagar cola estinción del individuu o de la especie. Si una llapada de fueu encendida nuna vela, cometiera'l más mínimu error a la de consumir los sos recursos, ella mesma escastaríase, y la posibilidá d'encender otres veles sumiría. La complexidá d'un ser vivu ye enforma mayor, pos al consumu d'enerxía sumir la dificultá de ser homeostáticos. Polo que si nun somos capaces de tresferir afechiscamente la carga, si nun somos capaces de 'quemar de forma efeutiva la chispa que nos caltién vivos', el 'fueu' va quemar estructures vitales y vamos acabar consumiéndonos nós mesmos.

Psicoloxía como ayuda

Como ciencia, dedicar a recoyer fechos sobre la conducta y l'esperiencia, y a entamalos sistemáticamente, ellaborando teoríes pa la so comprensión. Estes teoríes ayuden a conocer y esplicar el comportamientu de los seres humanos y en dalguna ocasión inclusive pueden ayudar a les persones a integrar la información percibida fomentando l'enclín a atopar o inclusive a sostener l'estáu de fluxu acomuñáu a la felicidá.

Paradigma espiritual

La espiritualidá ye la función proyeutada nel tiempu de la personalidá, que-y dota d'una orientación, un futuru y un sentíu, pola cual poder establecer prioridaes y alministrar los recursos enerxéticos tanto internos como esternos, llegando a la conclusión de que la vida sí tien sentíu. Nel casu del home puede basase nuna esperanza, o nuna necesidá común al restu de la fauna. Esta orientación fortalez l'enclín a caltener el fluxu acomuñáu a la felicidá.

Paradigma positivista

Martin Seligman, unu de los fundadores de la psicoloxía positiva, menta nel so llibru felicidá auténtica que la felicidá ye como un conxuntu de:

• Emociones positives: Tales como éxtasis y la comodidá.
• Actividaes positives: Tales como la concentración y el cumplimientu de les nueses xeres.

Esti autor, presenta tres categoríes d'emociones positives rellacionaes col pasáu, presente y futuru.

• Les emociones positives referentes al pasáu inclúin el prestu, l'allegría, l'arguyu y la serenidá.
• Les emociones positives referentes al futuru inclúin optimismu, esperanza y enfotu.
• Les emociones positives sobre'l presente estremar en dos categoríes que sían perceptiblemente distintos:

• Los placeres: los corporales y más altos son “placeres del momentu” ya impliquen xeneralmente un ciertu estímulu esternu.
• Prestos: Los prestos implica la consecución del oxetivu pol cual trabayemos, el fluxu, la eliminación de la cobardura, y el saber alministrar les emociones negatives pa beneficiu del oxetivu (defensa). Pero cuando un prestu vien a les emociones positives d'un final entós vamos sentinos protexíos.

Los prestos pueden ser llograes o ser aumentaes desenvolviendo fuercies y virtúes del calter. L'autenticidá ye la derivación del prestu y de les emociones positives d'alministrar les fuercies de les que la personalidá dispón.

La bona vida nutrir de la correuta alministración de les fuercies de que dispón la personalidá pa llograr l'equilibriu interior, por casu, sintiendo que'l llabor d'unu nel trabayu apurre daqué positivu y que gracies a esi esfuerciu'l coleutivu beneficiar a ciertu grau. Si amás tenemos actividaes creatives, vamos tar apurriendo factores favorables por que la felicidá convertir nun estáu fondu de la nuesa manera de vivir. El sentíu más fondu de la felicidá ye esperimentáu cola vida significativa”, algamada si unu exercita les sos fuercies y virtúes de los uniques nun propósitu mayor que lo suyo metes inmediates. Otra entruga interesante ye si l'enclín a la felicidá de la esperiencia ta basada en dispositional afecta o eso ye un resultáu de les circunstancies de la vida.

L'efeutu llinterna

Una llinterna, correutamente usada, alluma ensin que la so estructura esterna vease gravemente comprometida. En ciertes rexones va atropar calor y, de nun usase con moderación, ye posible que la potencia de la bombilla acabe estropiando ciertes partes. L'usu natural de la llinterna va provocar el so avieyamientu y frayatu. Agora, si usamos de mala manera la llinterna, y en llugar d'usala de la forma más efeutiva, conformamos con asitiala a lo cimero d'un palu y usala d'antorcha prendiéndo-y fueu, vamos creer que tamos llogrando'l mesmu oxetivu, pero rescampla que nun ye asina.

Coles persones asocede daqué paecíu. Disponemos nel nuesu celebru de distintes redes neuronales, qu'integren distintes formes de transaición neuroquímica, que de la mesma capaciten distintes formes d'intelixencia nel home^[12] Vamos Poder tener la sensación de creer que tamos dando soluciones a la nuesa vida, pero si nun somos capaces d'aplicar la intelixencia fayadiza al campu de la vida que la precisa, la sensación de tar vivos nun nos va acompañar, yá que nun vamos llograr la resultancia esperada y la frustración va ser lo dominante.

En consecuencia a lo anterior, l'usu que vamos tar dando va ser como'l de la llinterna a lo cimero del palu, y tou porque la nuesa conciencia nun ye capaz de valorar ciertes facultaes inherentes de la mente. Quiciabes porque les esperiencies acomuñaes a la manifestación de dicha intelixencia fueron desagradables, considerar malu y la nuesa conciencia fuxe d'eses sensaciones. Lo cierto ye que, en consiguiendo superar los nuesos propios valores morales acomuñaos a la nuesa memoria biográfica, la rede neural que conforma l'ego, puede solicita-y a la conciencia que se pasie polos distintos rexistros de les nueses diverses redes intelixentes tal como si fuera una llinterna afechiscamente encendida y enfocando nos oxetos, nutriendo de datos que la nuesa conciencia considera bonos, y non yá pa nós mesmos, pos superemos los nuesos propios valores morales, sinón pal oxetivu a consiguir^[13] L'ego va poder invocar a la memoria aquello que la conciencia foi arrexuntando como bonu, ensamblando la información ya integrando una solución.

Iconoloxía

La felicidá yera una divinidá alegórica a la cual habíen los romanos alzáu un templu. Representar sentada nun tronu como reina o de pies vistida d'una estola, teniendo nuna mano un caduceo y un cuernu de la bayura na otra. Delles vegaes en llugar de caduceo, la pica, qu'indica la felicidá adquirida poles armes. En delles medayes, ta representada por una nave saleando a tou trapu. La felicidá de los tiempos ta alegorizada por cuatro neños qu'indiquen les cuatro estaciones del añu. La columna que sirve de sofitu a la figura simbólica, indica una felicidá firme y duradero. Cochin y Ripa la alegorizan por una muyer cola frente cinxida de munches corones d'oru, diamantes, flores y frutos, teniendo por fondu detrás de la so cabeza'l sol de la sabiduría y llevando palmes, lloreos, flores y frutos.

Ripa designa la felicidá pasaxera por una muyer vistida do blancu y mariellu, cinxida la cabeza d'una corona d'oru y un cetru na mano. Va afatada con una petrina de diamantes y alredor del so brazu enróscase la planta que lleva la calabaza.

Deber a Pigal la siguiente imaxe emblemática de la felicidá de los pueblos: un ciudadanu que gocia d'un perfectu reposu metanes la bayura, designada polos frutos, les flores, perlles y otres riqueces. Crez cerca d'él, que ta sentáu sobre un fardu de mercancíes, el verde olivar: tien abierta la so bolsa pa indicar la so seguridá y a los so pies ven el llobu y el corderu que duermen xuntos, símbolu de la edá d'oru.^[14]

Países felices

Los diez países más felices según el ranking de la Encuesta Mundial de Gallup, y que coincide colos datos recoyíos pol Sustainable Development Solutions Network (SDSN), una iniciativa impulsada por Naciones Xuníes, que publica un refechu estudiu, tituláu “World Happiness Report” son: Suiza, Islandia, Dinamarca, Paraguái, Noruega, Canadá, Finlandia, Países Baxos, Suecia, Nueva Zelanda y Australia. Los cinco primeros atopar nesti orde: Dinamarca ocupa la primer posición con una nota de 7,693 puntos, Noruega ye'l segundu país más feliz, Suiza ocupa la tercer posición, Holanda la cuarta y Suecia la quinta.

Ye difícil determinar definitivamente la felicidá de los países poles encuestes que miden les respuestes en rellación a la so felicidá, nun ye fácil describir el grau del que s'esfruta. Tolos países de los cinco continentes tienen habitantes que gocien d'una felicidá que resulta del amor, l'amistá, la esperanza a curtiu, mediu y llargu plazu, la ilusión, la salú, el ambiente, el clima, la educación de la infancia, la espiritualidá, la moralidá, y una conciencia llimpia y entrenada.^[15]

Bibliografía

• Argyle, M. (1987). La psicoloxía de la felicidá. Madrid: Alianza Editorial.
• Avia, M., y Vázquez, C. (1998). Optimismu intelixente. Madrid: Alianza Editorial.
• Csikszentmihaly, M. (1997). Finding Flow. The psychology of engagement with everyday life. Basic Books.
• deGrey, Aubrey D. N. J. (2003). The Foreseeability of real anti-aging: Focusing the debate. Department of Genetics. Cambridge.
• Fernández-Daza, C. (1994). Máximes pa una vida feliz. Epicuro y testos escoyíos en defensa del ideal epicúreo. Madrid: Temes de Güei.
• Gee, H. (2004). Jacob's ladder. The history of the human genome. Fourth Ta.
• Haidt, J. La hipótesis de la felicidá: la busca de verdaes modernes na sabiduría antigua. Gedisa. ISBN 84-9784-152-2
• Kirkwood, T. (2000). El fin del avieyamientu. Tusquets Editores.
• Klein, S. (2004). La fórmula de la felicidá. Barcelona: Uranu.
• Klein, S. (2008). La fórmula de la felicidá. Books4pocket. ISBN 9788496829893
• Lelord, F. (2003). El viaxe d'Héctor o'l secretu de la felicidá. Barcelona: Sacavera.
• Marías, J. (2008). La felicidá humana. Alianza Editorial. ISBN 978-84-206-7851-1
• Punset, Y. (2006). El viaxe a la felicidá: les nueves claves científiques. 8a. ed. Destín ISBN 84-233-3777-4
• Rees, M. (2004). La nuesa hora final: ¿va ser el sieglu XXI el postreru de la humanidá? Crítica.
• Russell, B. La conquista de la felicidá. Madrid: Espasa-Calpe (publicáu orixinalmente en 1930).
• Savater, F. (1994). El conteníu de la felicidá. Madrid: Santillana.
• Seligman, M. Y. P. (2002). Authentic happiness. Free Press. ISBN 0-7432-2298-9
• Seligman, M. Y. P. (2003). L'auténtica felicidá. Barcelona: Ediciones B.
• Spaemann, R. (1991). Felicidad y benevolencia. Rialp. ISBN 9788432126895
• Vázquez, C. y Hervás, G. (ed.) (2009). La ciencia del bienestar: Fundamentos pa una psicoloxía positiva. Alianza.
• Walton, S. (2005). Humanidá: una hestoria emocional. Taurus.