Tetrao urogallus
faisán montés
Estáu de caltenimientu
En peligru críticu (CR)
En peligru críticu (IUCN 3.1)[1]
Clasificación científica
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Clas: Aves
Orde: Galliformes
Familia: Tetraonidae
Xéneru: Tetrao
Especie: T. urogallus
Linnaeus, 1758
Distribución
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu. El faisán montés[2] (Tetrao urogallus) ye una especie d'ave galliforme de la familia Phasianidae.[3] Distribuyir por bona parte de la Europa boreal (Escandinavia, Rexón báltica y Rusia) y en pequeños enclaves de monte de zones templaes como la Cordelera Cantábrica, los Pirineos, los Alpes y el Jura.

N'España, dende 1979 vedóse la caza d'esta especie, y dende 1986 tien la catalogación d'especie protexida anque esto nun supunxo una medría na población hasta'l momentu. Considérase-y una reliquia de ser glaciar, pos tres esti periodu la población foise moviendo a les rexones fríes d'Europa y l'altu monte.

Descripción

Machu cantando mientres la dómina de celu, nel Valle d'Arán, nos Pirineos.
Fema.
Cadarma de Tetrao urogallus.

El faisán presenta un gran dimorfismu sexual. Los machos y femes estrémense fácilmente pol so tamañu y coloración. Los machos son más grandes, pesen ente 3,3 y 6,7 kg. L'exemplar más grande rexistráu en cautividá pesaba 7,2 kg. Pueden midir de 74 a 115 cm y tener un valumbu alar d'unos 1,2 m. Presenten una coloración xeneral que va del gris bien escuru al pardu escuru, con reflexos verdes metálicos nes plumes del pechu. Les plumes del banduyu y la parte inferior de la cola varien del color negru al blancu, dependiendo de la raza a la que pertenezan. Carauterizar por tener unes plumes debaxo del picu en forma de barba, una cola en forma d'abanicu y unos tubérculos coloraos sobre los güeyos.

Les faisanes son más pequeñes, pesen aproximao la metá que los machos. El so cuerpu dende'l picu a lo cabero mide aproximao ente 54–64 cm, tienen un valumbu alar d'unos 70 cm y pesen ente 1.5-2.5 kg. El plumaxe de les sos partes cimeros son pardes con un xaspiaes en negru, el so banduyu ye llixeramente más claru y amarellentáu.

Dambos sexos presenten manches blanques nos sos costazos. Tienen les pates cubiertes de plumes, especialmente nes estaciones fríes, lo que los protexe de les baxes temperatures. Los sos deos son curtios y anchos pa nun fundise na nieve.

Los pollos tienen una coloración similar a les femes, que-yos dexa camuflar se, con un moñu de plumes negres. A partir de los 3 meses empiecen a adquirir la so coloración de machos o femes adultos.

Taxonomía

Fema nel sur d'Alemaña.

Foi descritu en 1758 por Lineo nel so Systema naturae col so actual nome binomial.[4]

Ta cercanamente emparentáu col urogallo de picu negru (Tetrao parvirostris), que cría na taiga de Rusia oriental y el norte de Mongolia y China.

Tien descrites numberoses subespecies, anque les fontes diverxen nel so númberu, unes soteniendo nueve,[5] y otros dolce.[6]

Hábitat

Vive en zones montascoses con montes claros y abiertos de coníferes onde haya abondosa vexetación yerbácea, agua y bagues. Suel dormir nes cañes horizontales de los árboles, lo que se fai un requisitu pa la so presencia.

El urogallo caracterízase porque tien una dieta estacional, que correspuende a:

  • En primavera alimentar de biltos d'haya y otres especies herbales.
  • En branu, alimentar de yerba, bárabos y crisálides de formiga, abiyotes, fayes, llagarteses ya inclusive culiebres.
  • En seronda l'alimentación principal ye'l arándanu.
  • En iviernu, alimentar de distintes especies de biltos d'árboles: de faya, amentos d'abeduriu, acículas de pinu y bayes (y a falta d'estes, fueyes) de xardón.

Reproducción

Güevu de Tetrao urogallus urogallus
Machu cola so cola esplegada emitiendo'l so reclamu.

La dómina de celu dura dende marzu hasta'l primer terciu de mayu. El urogallo profier berros de reclamu a l'amanecida y al atapecer dende dalgún puntu eleváu atrayendo a les pites; estos berros diéron-y esti nome al animal pos se dicía que yeren paecíos a los del uro (bóvidu estinguíu). Depués pósase nel suelu y cubriendo un territoriu de 50 o 100 m de diámetru sigue colos sos reclamos y copulando con delles pites nun mesmu día.

Les pites ponen ente cinco y doce güevos nun fuexu nel suelu onde son oxetivu fácil pal xabalín, los perros, papalbes y el azor. Amás la mortalidá de los pitucos ye bien alta nes primeres selmanes de vida, polo que la so población aumenta bien amodo.

Amenaces a la especie

Magar el urogallo ta protexíu dende 1986 en toa España, la so población foi menguando adulces dende entós hasta niveles alarmantes.[7] Anque la caza furtiva ye cada vegada más escorrida y causa menos daños, ye la destrucción o alteración del hábitat natural del urogallo lo que provoca la so desapaición:

  • Densificación de les mases forestales: Por abandonu de les práutiques tradicionales, nel rangu cantábricu dende los años 70 del sieglu XX y nel rangu pirenaicu pola meyora del abetal.
  • Deforestación: provoca la escasez de los árboles de los que s'alimenta y onde vive.
  • Actividaes humanes: ganadería, caceríes d'otres especies como'l xabalín o actividaes deportives como'l senderismu, esquí o l'alpinismu alterien la tranquilidá que rique'l urogallo pa la so reproducción na dómina de celu, amás de que modifiquen la so redolada natural por aciu pistes forestales, dos tales artificiales o instalaciones deportives.
  • Urbanismu: los vuelos del urogallo son bien curtios y a baxu altor posándose cada cierta distancia nes cañes. Una simple valla, un cable d'alta tensión o l'estene d'una zona pa zona de camperes van torgar gravemente'l so desplazamientu y, poro, la so capacidá reproductora.
  • Manera de reproducción: el machu emite mientres el celu una especie de berru a l'amanecida y al atapecer que rique la non interferencia d'actividaes humanes. Igualmente la manera de puesta de güevos da pocos pitucos vidables.

De les subespecies peninsulares ye'l urogallo cantábricu (T. o. cantabricus) la que tien les peores perspectives de futuru al mediu plazu pos les sos poblaciones empiecen a tar aisllaes ente sigo ensin posibilidá de renovación xenética. La población de urogallos en Galicia considérase práuticamente escastada yá que ta aisllada del restu. En Cantabria considérase-y estinguíu y queden delles unidaes remanentes na redolada de Picos d'Europa ensin viabilidá nenguna, a pesar de que nun fai munches décades esta especie estender hasta la Sierra de Híjar y les cabeceres del Saja y Nansa.[8] N'Asturies y Llión les poblaciones empiecen a tar desconectaes y a perder capacidá reproductiva. Propunxéronse diversos planes d'actuación pero toos con pocu o nulu ésitu. La recién declaración de parte de la Cordal Cantábricu como Reserva de la biosfera puede suponer un pequeñu salvavides. Otros planes propunxeron la so cría en cautividá y l'encruz xenéticu forzáu ente exemplares de distintes poblaciones.

Al contrariu de la creencia xeneral y de ciertu sector académicu, el factor determinante pal urogallo cantábricu ye la estructura, y non la especie d'árbol, del so hábitat (cita). Por tanto y ante la estinción antrópica de los pinares cantábricos, debió afaese, dende la Edá Media a los montes caducifolios, claramente subóptimos y que caltuvieron a la especie nun tirante equilibriu (cita). El baxu altor relativu del so hábitat sobre'l nivel del mar, el calter hiperhúmedo atlánticu y l'orientación norte nun favorecen a la especie. Estos factores fueron compensaos por una fortísima intervención humana sobre'l so hábitat que dexaba caltener en montes caducifolios la peculiar estructura d'hábitat que precisa (cita).

Referencies

  1. ↑ BirdLife International (2012). «Tetrao urogallus» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2013.2. Consultáu'l 17 de mayu de 2014.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  3. ↑ Ficha Tetrao urogallus en Avibase
  4. ↑ Linnaeus, Carolus (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, xenera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata.. Holmiae. (Laurentii Salvii)., páx. 159. «F. cera pedibusque flavis, envés fusco, nucha alba abdomine pallido maculis oblongis fuseis.» (en llatín)
  5. 1 2 Zoonomen. «Birds of the World -- current valid scientific avian names.» (inglés). Consultáu'l 3 de xunetu de 2009.
  6. 1 2 3 4 5 Cornell Lab of Ornithology. «Clement's Checklist 6.3» (inglés). Consultáu'l 3 de xunetu de 2009.
  7. ↑ Ecoloxismu: Faisán montés, especie en peligru d'estinción
  8. ↑ http://www.lifeurogallo.es/

Enllaces esternos



Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.