Fairchild-Republic A-10 Thunderbolt II
familia d'aeronaves
Avión d'ataque a tierra, aeronave con base en tierra (es) Traducir, birreactor y Apoyo aéreo cercano (es) Traducir
Información
Fabricante Fairchild Aircraft (es) Traducir
Historia
Primer vuelu 10 mayu 1972
Entrada en serviciu 1977
Operadores
   Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos
Acontecimientos significativos producción
Carauterístiques
Tipu d'ales monoplanu y low wing (en) Traducir
Unidaes fabricades 716
Fuercia motora General Electric TF34 (es) Traducir
Eslora 16,56 metros
Armamentu 1 × GAU-8 Avenger (es) Traducir
AGM-65 Maverick (es) Traducir
AIM-9 Sidewinder (es) Traducir
Bomba de propósito general (es) Traducir
Paveway (es) Traducir
BL755 (es) Traducir
JDAM (es) Traducir
Wind Corrected Munitions Dispenser (en) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata

El Fairchild-Republic A-10 Thunderbolt II ye un avión d'ataque a tierra monoplaza, birreactor y d'ala recta, desenvueltu n'Estaos Xuníos pola compañía Fairchild-Republic a principios de los años 1970. Foi diseñáu a pidimientu de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos (USAF) p'apurrir sofitu aereu cercanu (CAS) a les tropes terrestres por aciu l'ataque a carro de combate, vehículos blindaos y otros oxetivos terrestres con una capacidá llindada d'interdicción aérea. Ye'l primer avión de la USAF diseñáu puramente pa misiones CAS.[1]

L'A-10 ta diseñáu en redol al GAU-8 Avenger, un potente cañón rotativu que forma'l principal armamentu del aparatu. El fuselaje del avión incorpora unos 540 kg de blindaxe y el so diseñu ta pensáu pa dar prioridá a la sobrevivencia del avión, coles midíes de proteición necesaries pa dexar a l'aeronave permanecer nel aire inclusive dempués de sufrir daños significativos.

El so nomatu oficial, Thunderbolt II ('rayu' n'inglés), vien del Republic P-47 Thunderbolt de la Segunda Guerra Mundial, un cazabombardero que foi especialmente efectivu na misión de sofitu aereu cercanu. Sicasí, l'A-10 ye más conocíu pol so llamatu Warthog o a cencielles Hog.[2] Como misión secundaria, apurre control aereu avanzáu, emponiendo a otros aviones contra oxetivos terrestres. Los A-10 usaos principalmente nesa misión fueron designaos OA-10.[3]

Participó n'operaciones de combate na Guerra del Golfu, nos conflictos de Bosnia y Kosovu, na Guerra d'Afganistán y na Guerra d'Iraq. Dempués de ser modernizáu en delles ocasiones, ta previstu que'l A-10 nun seya reemplazáu pol nuevu F-35 Lightning II hasta l'añu 2028 o inclusive dempués.[4]

Desenvuelvo

Antecedentes

Un avión d'ataque A-1E Skyraider estrelláu en Vietnam el 10 de marzu de 1966.

Una de les razones principales tres el desenvolvimientu del A-10 fueron les baxes aérees na guerra de Vietnam; mientres la mesma, un gran númberu d'aeronaves d'ataque a tierra estauxunidenses fueron baltaes por armes llixeres, misiles superficie-aire y artillería antiaérea de baxu calibre. Los helicópteros UH-1 Iroquois y AH-1 Cobra de la dómina, que primeramente teníen d'encargase del sofitu aereu cercanu, tamién s'amosaren bien vulnerables al fueu antiaéreo.[5][6]

Amás producióse entós daquella una confrontación ente'l Exércitu y la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos pol control de les fuercies d'ataque a tierra: los helicópteros taben sol control del Exércitu, los aviones, sol de la Fuercia Aérea, y dambes armes deseyaben atropar los recursos destinaos a dicha misión.[6] L'avión de héliz A-1 Skyraider yera'l principal avión de sofitu aereu cercanu de la Fuercia Aérea d'Estaos Xuníos, pos los rápidos aviones de reacción como los F-100 Super Sabre, F-105 Thunderchief y F-4 Phantom II resultaron ser na so mayor parte ineficaces pa esa xera, ente otros motivos porque la so elevada velocidá de cruceru y gran consumu de combustible enzancaben la so capacidá de abeyo per.[7] Les crítiques que dicíen que la Fuercia Aérea nun tomaba en serio el sofitu aereu cercanu ciscaben tamién que se buscara un avión d'ataque especializáu.[8][9]

Nesti contestu, la Fuercia Aérea riquió'l desenvolvimientu d'un avión diseñáu específicamente pal ataque al suelu que cubriera los sos defectos n'Europa, un escenariu consideráu más contrariu que Vietnam y nel que, a diferencia d'este, predominaría l'usu de vehículos blindaos de combate per parte del enemigu; entós los helicópteros considerábense entá poco fayadizos pal so usu contra vehículu blindáu de combate blindaos, yá que forníen solamente ametralladores y cohetes non empuestos destinaos a oxetivos llixeros.[6]

Per otra parte, l'ésitu de la Fuercia Aérea Israelina n'operaciones d'ataque al suelu mientres la guerra de los Seis Díes foi l'emburrión definitivu al conceutu de que podía emplegase aeronaves d'ala fixa de forma devastadora en dichu tipu de misiones.[5][9] Tamién s'evaluó l'ésitu n'operaciones d'ataque al suelu de la Luftwaffe alemana mientres la Segunda Guerra Mundial, na que pilotos como Hans-Ulrich Rudel llograron resultaos estraordinaries, ente otres razones, gracies al emplegu refechu del Junkers Ju 87 forníu con cañones automáticos MG 151/20 de 20 mm, y darréu colos BK 37 de 37 mm.[5]

Programa A-X

A mediaos de 1966, con mires de buscar un nuevu avión d'ataque, la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos formó la oficina del programa denomináu Attack Esperimental (A-X).[10] L'oficial a cargu del proyeutu foi'l coronel Avery Kay. De siguío, el 6 de marzu de 1967 la Fuercia Aérea distribuyó una solicitú d'información a 21 contratistes de defensa pal desenvolvimientu del programa A-X, coles mires de crear un estudiu de diseñu pa un avión d'ataque de baxu costu.[8] En 1969, el Secretariu de la Fuercia Aérea pidió al analista de sistemes de defensa Pierre Sprey que redactara les especificaciones detallaes pal proyeutu A-X propuestu. Sicasí, la participación inicial de Sprey caltúvose de callao por cuenta del anterior discutiniu cola so participación nel programa F-X, que sirvió pa crear el F-15 Eagle.[8] Los alderiques de Sprey con pilotos d'aviones d'ataque A-1 Skyraider que taben operando en Vietnam y l'analís d'eficiencia de les aeronaves que taben siendo utilizaes nesi papel indicaron que l'avión d'ataque ideal debería de poder permanecer enforma tiempu abeyando per, ser maniobrable a baxa velocidá, disponer d'una potencia de fueu de cañón masiva, y tener una capacidá de sobrevivencia estrema;[8] un avión que tuviera les meyores carauterístiques d'aviones como los Ilyushin Il-2, Henschel Hs 129 y Douglas A-1 Skyraider. Les especificaciones tamién esixíen que l'avión tuviera un costu inferior a 3 millones de dólares de la dómina.[8]

Northrop YA-9A, competidor del YA-10A nel programa A-X.

En mayu de 1970 la Fuercia Aérea emitió una solicitú de propuestes modificada y muncho más detallada. L'amenaza de les fuercies blindaes soviétiques y les operaciones d'ataque tou tiempu fixéronse más importantes. Entós incluyíase nos requerimientos que l'avión tenía de ser diseñáu específicamente pal cañón de calibre 30 mm. Tamién se pidía un avión con una velocidá máxima de 740 km/h, una distancia de despegue de 1.200 m, una carga esterna de 7.300 kg, un radiu de combate de 460 km, y un costu unitariu de 1,4 millones de dólares.[11] Coles mesmes foi emitida una solicitú de propuestes pal cañón de 30 mm del A-X pidiendo una alta cadencia de tiru (4.000 disparos/minutu) y una alta velocidá de salida.[12]

Fairchild YA-10A.

Seis compañíes unviaron les sos propuestes a la USAF, siendo escoyíes Northrop y Fairchild-Republic pa construyir los prototipos: el Northrop YA-9A y el Fairchild-Republic YA-10A respeutivamente. Per otra parte, General Electric y Philco-Ford fueron escoyíes pa fabricar y probar los prototipos del cañón GAU-8 Avenger.[13]

El YA-10A realizó'l so primer vuelu el 10 de mayu de 1972.[14] Tres les pruebes y una competición contra'l YA-9A qu'empezó'l 10 d'ochobre y duró práuticamente dos meses, la Fuercia Aérea anunció'l 18 de xineru de 1973 la eleición del YA-10A de Fairchild-Republic pa entrar en producción. El YA-10A completara 138,5 hores de vuelu en 87 salíes ente que'l so competidor 147 hores en 123 despegues. Les principales razones de la eleición del avión de Fairchild-Republic fueron que les sos ales ufiertaben una mayor capacidá de carga y meyor accesu, yera más afechiscu nel suelu y yera más senciellu de fabricar.[15] Per otra parte, en xunu de 1973, General Electric foi escoyida pa fabricar el cañón GAU-8.[16] A pesar de la so victoria nel programa A-X, el YA-10 tuvo que superar una competición adicional en 1974 contra'l LTV A-7D Corsair II, el principal avión d'ataque de la Fuercia Aérea nesi momentu, con cuenta de demostrar la necesidá de mercar un nuevu avión d'ataque.[17]

Producción

Una vegada superaes les pruebes, pa les que se construyeren dellos exemplares de preproducción, l'A-10 pasó a ser fabricáu en serie. El primer A-10A de producción voló n'ochobre de 1975, y les entregues a encomalo Aérea empezaron en marzu de 1976 a unidaes de la Base de la Fuercia Aérea Davis-Monthan (Arizona). El primer escuadrón n'usar los A-10 pasó a tar operativu n'ochobre de 1977. En total, cuntando 2 prototipos y 6 exemplares de preproducción,[18] fabricáronse un total de 715 aviones, el postreru apurríu en 1984.[19]

Propuesta d'una versión biplaza

Comparanza ente'l A-10A y la versión biplaza Night Adverse Weather (N/AW).

De forma esperimental y por aciu la conversión del primer A-10A de preproducción que fuera usáu pa pruebes de demostración y evaluación, Republic empezó en marzu de 1979 la construcción d'un prototipu pa una variante biplaza del A-10. Foi denomináu A-10 Night Adverse Weather (N/AW). En siendo probáu pol Centru de Prueba en Vuelu de la Fuercia Aérea ente finales d'ochobre y principios d'avientu de 1979, y a pesar de rematar con ésitu la fase de prueba en vuelu, esta variante nun interesó a encomalo Aérea y foi atayada. El cambéu N/AW incluyó un segundu asientu pa un oficial de sistemes d'armes responsable de contramedidas electróniques, navegación y adquisición d'oxetivos, pero portaba menos munición de 30 mm.[18] L'únicu exemplar biplaza construyíu del A-10 atópase anguaño na Base de la Fuercia Aérea Edwards a la espera d'un llugar nel muséu de la Flight Test Historical Foundation.[20] Dempués del N/AW la USAF estudió la posibilidá de crear una versión d'entrenamientu biplaza del A-10, denominada YA-10B, pero foi atayada y nun entró en producción.[18][21]

Actualizaciones

Un A-10 Thunderbolt II provistu de sensor láser Pave Penny (señaláu con una flecha).

L'A-10 recibió delles meyores a lo llargo de los años. A principios de 1978 incorporóse-y un sensor láser Pave Penny. El Pave Penny ye un buscador pasivu que detecta la radiación láser emitida por un designador láser sobre un oxetivu pa una identificación de los blancos más rápida y precisa.[22][23][24] En 1980 l'A-10 empezó a recibir un sistema de navegación inercial.[25] Dempués, l'actualización Low-Altitude Safety and Targeting Enhancement (LASTE) apurrió equipamientu computerizado pa la puntería d'armes, pilotu automáticu, y un sistema d'alerta contra choque terrestre. Agora l'A-10 ye compatible con gafes de visión nocherniega pa operar con poca lluz. En 1999, los aviones empezaron a recibir sistemes de navegación GPS y una nueva pantalla multifunción.[26] En 2005 el sistema LASTE empezó a ser actualizáu con ordenadores de control de tiru y vuelu integraos IFFCC (Integrated Flight & Fire Control Computers).[27]

En 2005, la flota completa d'A-10 empezó a recibir una serie d'actualizaciones so un programa denomináu Precision Engagement (PE) qu'inclúin un sistema de control de tiru (FCS) ameyoráu, más contramedidas electróniques (ECM), y la capacidá de portar bombes intelixentes. Estes meyores dieron llugar a la nueva designación de modelu A-10C. L'A-10 tamién va ser incluyíu nun programa d'estensión de vida de serviciu (SLEP; Service Life Extension Program) nel que va recibir ales nueves.[28] En xunu de 2007 concedióse-y a Boeing un contratu pa construyir 242 nuevos conxuntos d'ales d'A-10.[29]

La Government Accounting Office (GAO) envaloró en 2007 el costu de los planes d'actualización, renovación, y estensión de vida de serviciu pal conxuntu d'aviones A-10 en 2.250 millones de dólares hasta 2013.[1] Los cambeos que-y apurren capacidá pa utilizar bombes de precisión tán entá en marcha.[30] El Centro de Loxística Aérea Ogden del Mandu de Material de la Fuercia Aérea, na Base de la Fora Aérea Hill (Utah), completó'l trabayu d'esta actualización nel 100ᵘ A-10 en xineru de 2008.[31][32]

Diseñu

Carauterístiques xenerales

A-10 Thunderbolt nel Royal International Air Tattoo de 2005, en RAF Fairford, Inglaterra.

L'A-10 ye altamente maniobrable a velocidaes y altitúes baxes gracies a les sos estenses ales, de gran superficie y allargamientu y con grandes alerones. Estes tamién dexen despegues y aterrizaxes curtios, pudiendo realizar operaciones dende aeródromos rudimentarios cerca del frente militar. Puede tar nel aire abeyando per mientres llargos periodos y operar a altores per debaxo de 300 metros con una visibilidá de 2,4 km. De normal vuela a velocidaes relativamente lentes, de 560 km/h, lo que-y dexa actuar meyor nel papel d'ataque a tierra que los rabiones cazabombarderos, que suelen tener dificultaes p'atacar oxetivos pequeños y en movimientu.[7]

El Thunderbolt II pue ser calteníu y operáu dende bases con instalaciones llindaes cerca de les zones de batalla. Una carauterística inusual ye que munches de les partes d'esti avión son intercambiables ente los llaos derechu y esquierdu, incluyendo los motores, el tren d'aterrizaxe principal y los estabilizadores verticales. El robezu tren d'aterrizaxe, les ruedes de baxa presión, y les grandes ales rectes déxen-y utilizar pistes curties y en mala traza, inclusive con una pesada carga d'armamentu, siendo capaz d'operar dende bases aérees estropiaes. Si les pistes de despegue son destruyíes nun ataque, l'A-10 puede utilizar les calles de rodaxe, o seiciones de carretera rectes como pueden ser les autobahn alemanes.[33] Tamién ta diseñáu pa ser recargáu, rearmado y reparáu con un equipu mínimu.[34]

Estructura

Un A-10 colos alerones aicionaos pa realizar el movimientu d'alabeo.

La mayor parte de les superficies estabilizadores del avión militar tán formaes por paneles con estructura de setu. La razón ye qu'apurren resistencia con un compromisu de pesu mínimu, amás con esta forma son menos propenses a deformarse en cualquier direición inclusive si parte del panel foi estropiáu. L'A-10 inclúi esti tipu de paneles nel cantu d'ataque de l'ala, la envoltura de los flaps, los elevadores, timones y otres seiciones de derivar.[35]

L'A-10 tien paneles de revestimiento fabricaos integralmente. Por cuenta de que los llargueros tán integraos col revestimiento nun tien problemes d'unión o selláu. Estos paneles, fabricaos por aciu l'usu de máquines controlaes por ordenador, amenorguen el tiempu y por tanto'l costu de producción. La esperiencia en combate demostró qu'esti tipu de panel ye más resistente a los daños. El revestimiento nun tien de soportar carga, por consiguiente les seición de revestimiento estropiaes pueden ser fácilmente reemplazaes nel campu d'operaciones, con materiales improvisaos si ye necesariu.[36]

Vista fronteru d'un A-10 na que se ve la boca del cañón y el tren d'aterrizaxe movíu.

Los alerones atopar na parte más alloñada de les ales pa llograr un mayor movimientu d'alabeo, como na mayoría de los aviones, pero nesti casu con dos carauterístiques distintives. La primera, los alerones son más grandes de lo convencional, cuasi'l 50% de la cuerda de l'ala, apurriendo un meyor control inclusive a velocidaes baxes. Amás, los alerones tán estremaos en dos partes, que pueden ser remanaos por separáu a manera d'aerofrenos.[37][38]

Por cuenta de la proximidá ente'l tren d'aterrizaxe fronteru y el cañón, nel A-10 el tren d'aterrizaxe ta movíu escontra la parte derecha del avión y el cañón llixeramente escontra la esquierda. Mientres el rodaxe pela pista, el tren d'aterrizaxe fronteru movíu provoca que l'aparatu tenga un radiu de xiru desigual: xirar escontra la derecha nel suelu llévalu menos distancia que xirar a la izquierda por cuenta de la distancia qu'esiste ente la rueda interior y la rueda de direición ye tamién menor.[39]

Durabilidá

Un A-10A de la 23ª Ala de Combate Tácticu de la USAF estropiáu por un misil SA-16 que-y esplotó al llau mientres la Operación Nube del Desiertu, febreru de 1991.

L'A-10 Thunderbolt II ye un avión escepcionalmente resistente. El so fuerte estructura puede sobrevivir a impautos direutos de proyeutiles d'hasta 23 mm tantu de tipu furadora como d'altu esplosivu. Tien triple redundancia nos sos sistemes de control de vuelu, con sistemes mecánicos pa sofitar unos sistemes hidráulicos de doble redundancia. Esto dexa al pilotu siguir volando y aterrizar inda cuando pierde la potencia hidráulica o inclusive parte d'una ala. Pa pilotar ensin potencia hidráulica úsase'l sistema de control de vuelu de reversión manual; ésti realiza de forma automática'l control de cabecio y chisgada, y dexa al pilotu'l control (cambéu a reversión manual) del alabeo. Na manera de reversión manual, l'aeronave ye lo suficientemente controlable so condiciones favorables como pa tornar a base y aterrizar, anque les fuercies de control son enforma mayores de lo normal. Ta diseñáu pa poder volar con un namái motor,[40] una cola, un elevador y la metá d'una ala arrincada.[41]

Un Thunderbolt II dempués de realizar un aterrizaxe d'emerxencia na Edwards AFB en marzu de 2008, entá colos aerofrenos aicionaos.

El tren d'aterrizaxe principal d'esti modelu de Fairchild-Republic ta diseñáu de manera que les ruedes sobresalgan parcialmente de les sos barquillas cuando s'atopen retraídas pa faer que los aterrizaxes con tren plegáu (aterrizaxe de banduyu, riquíu en casu de fallu del tren d'aterrizaxe) sían más controlables y menos dañibles pa la parte inferior del aparatu. Adicionalmente, les ruedes del tren d'aterrizaxe son plegaes siempres escontra la parte delantera del avión, de manera que si pierde la potencia hidráulica'l pilotu puede a cencielles soltar el mecanismu y una combinación de gravedá y resistencia al vientu va abrir y va bloquiar el tren nel so sitiu.[38]

El pilotu de la USAF Kim Campbell repara la so A-10 estropiáu nuna misión sobre Bagdag en 2003.

La cabina y les partes del sistema de control de vuelu tán protexíes con un blindaxe de 540 kg de titaniu, denomináu 'bañera'.[42][43] Esi blindaxe ta fechu con planches d'una grosez que varia dende los 25,4 a los 38,1 milímetros (1-1,5 pulgaes), determináu por un estudiu de posibles trayectories y ángulos de deflexión, y foi probáu p'aguantar los disparos de cañón de 23 mm y dellos impautos de proyeutiles de 57 mm.[42] Sicasí, esta proteición tien un costu, el pesu de la mesma armadura supón cuasi un 6% del pesu total del avión en vacíu. Pa protexer al pilotu de la posible fragmentación producida pol impautu d'un proyeutil, toa superficie interior de la bañera que tea espuesta direutamente al pilotu ye cubierta por una proteición de múltiples capes de nailon.[44][45] El parabrís fronteru y el restu de la cúpula de la carlinga ta realizada por aciu compuestos acrílicos a prueba de bales que pueden aguantar el fueu d'armes llixeres.[46][47]

Un exemplu de la durabilidá del A-10 producióse cuando la entós capitán de la USAF Kim Campbell, realizando una misión de sofitu a tierra sobre Bagdag mientres la Invasión d'Iraq de 2003, sufrió fuertes daños nel so A-10 por fueu antiaéreo el 7 d'abril. Los proyeutiles enemigos estropiaron unu de los motores y inutilizaron el sistema hidráulicu, forzando l'usu del sistema mecánicu de reserva pa remanar los controles de vuelu y estabilizar l'avión. A pesar d'eso, Campbell consiguió siguir remanándolo cola manera de reversión manual mientres una hora y aterrizalo con seguridá na base aérea.[48][49]

Propulsión

Un A-10 mientres los exercicios Rede Flag 2009 n'Alaska.
Arreglu estructural de tomar d'aire d'un motor nun A-10C Thunderbolt II. Base Aérea Al Asad, Iraq, 2007.

Una carauterística del A-10 ye la inusual posición del so par de motores turbofán General Electric TF34-GUE-100 de 40,32 kN (9.065 lbf) d'emburrie cada unu. Esisten dellos motivos pal so allugamientu:[50]

  • De primeres, por cuenta de que l'avión ta pensáu pa operar dende bases cercanes a la llinia del frente, de cutiu con pistes de baxa calidá, preséntase un altu riesgu de dañu por oxetos estraños nos motores. L'altor de los motores amenorga la posibilidá de qu'ente sable o piedres na almisión.
  • Dexa que los motores puedan permanecer en funcionamientu ensin peligru pal personal de tierra mientres realiza'l rearmamientu y pequeñes xeres de caltenimientu ente misiones, amenorgando'l tiempu d'espera.
  • Tamién facilita les operaciones de caltenimientu y rearmamientu al tener les ales más cerca del suelu de lo que sería posible si los motores fueren montaos nes mesmes.
  • La salida de gases de los propulsores pasa percima del estabilizador horizontal y ente dambes coles menguando la firma infrarroxa del avión, que yá ye baxa por cuenta de la rellación de derivación 6:1 de los motores, amenorgando asina la probabilidá de que'l A-10 pueda ser algamáu por misiles empuestos por infrarroxos (busca de calor).[51]
  • La posición de los motores detrás de les ales protexer parcialmente del fueu antiaéreo.[51]

Por cuenta de la so posición elevada, los motores tán xiraos un ángulu de 9 graos con al respective de la llinia horizontal del avión pa conducir la llinia d'emburrie combináu escontra'l centru aerodinámicu del avión. Esto evita realizar les compensaciones pa compensar el momentu de cabecio de picáu necesaries si los motores tuvieren en paralelu col fuselaje. Los pesaos motores riquen unos soportes fuertes, asina que cada unu ta conectáu al fuselaje por cuatro pernos.[50]

Los cuatro depósitos de combustible de los que dispón l'A-10 tán asitiaos próximos al centru del avión, amenorgando la probabilidá de que reciban un impautu o se dixebren de los motores. Estos tanques disponen de dellos métodos de proteición:[44][45]

  • Los depósitos tán separaos del fuselaje, polo que los proyeutiles precisen enfusar el recubrimientu antes d'algamar el depósitu.
  • El sistema de repostaxe ye purgado dempués del so usu por que nun quede combustible ensin protexer en nengún llugar del avión.[52]
  • Toles tuberíes son autosellantes en casu de frayatu.
  • La mayoría de los componentes del sistema de combustible tán dientro de los tanques, de cuenta que si produz una fuga n'unu d'esos componentes nun causaría perda de combustible.
  • Si un tanque resulta estropiáu, les válvules de retención aseguren que'l combustible nun fluya al tanque estropiáu.
  • Y lo más importante, l'aplicación d'espluma de poliuretano reticulada tantu nel llau interior como nel esterior de los tanques de combustible contién los cachos y acuta el derrame de combustible en casu de dañu.

La otra posible fonte d'inflamación, los motores, tán protexíos del sistema de combustible y del restu de la estructura por cortafueos y equipamientu d'estinción de quemes. Inclusive nel casu de que tolos depósitos sían estropiaos y piérdase tol so conteníu, queda abonda combustible en dos tanques sumidoriu autosellantes como pa dexar al avión siguir volando hasta 370 quilómetros más.[44][45]

Sistemes d'armes

Cañón de 30 mm GAU-8
General Electric GAU-8/A Avenger.
Boca del cañón nel morru del A-10.
Sistema d'alimentación del GAU-8.

Anque l'A-10 puede portar un gran carga lanzable esterna, la so arma principal integrada ye'l cañón rotativu GAU-8/A Avenger, con siete cañones de calibre 30 mm.[53] Esta arma, unu de los cañones automáticos más potentes de los que se montaren nuna aeronave, puede disparar grandes proyeutiles de tipu altu esplosivu o furadora de blindaxe d'uraniu aprobetáu. Nel diseñu orixinal, el pilotu podía camudar ente dos cadencies de disparu: 2.100 o 4.200 disparu per minutu;[54] pero esto camudóse a una cadencia de tiru afita de 3.900 disparu per minutu.[55] El cañón tarda en redol a mediu segundu n'algamar la velocidá máxima, realizando 50 disparos mientres el primer segundu y ente 65 y 70 a partir d'entós. Amás, tratar d'una arma precisa, capaz d'asitiar el 80% de los sos disparos dientro d'un círculu de 12,4 metros dende una distancia de 1.220 metros (4.000 pies) mientres ta en vuelu.[56] El GAU-8 ta optimizáu pa funcionar col enclín creáu dende 1.220 m col A-10 nun picáu de 30 graos.[57]

Instalación del GAU-8 nel A-10.

El fuselaje del avión ta construyíu en redol al cañón.[58] Por casu, el tren delanteru ta movíu a la derecha del avión pa face-y sitiu al cañón rotativu; ésti ta movíu unos centímetros al llau contrariu, de manera que la boca del cañón pola que salen los proyeutiles, que ye la que s'atopa a les 9 en puntu vistu dende la parte frontera del mesmu, queda perfectamente alliniada dientro de la exa llonxitudinal del avión (ver imaxe). La munición del cañón almacenar nun tambor de 1,82 metros de llongura que tien capacidá pa un máximu de 1.350 proyeutiles de 30 mm,[59] pero que xeneralmente namái se carga con 1.174.[57] El dañu causáu pola detonación de la munición del tambor en casu de ser algamada por un proyeutil esplosivu enemigu sería catastróficu, polo que se dedicó una gran cantidá d'esfuerciu en protexer el tambor,[59] instalándo-y múltiples plaques de blindaxe de distintes groseces ente'l mesmu y el revestimiento del avión por que si dalgún proyeutil enemigu algama esa zona, ésti españe antes d'algamar el tambor.[45] Adicionalmente cunta con una capa final de blindaxe alredor del propiu tambor pa protexelo de daños de fragmentación. La munición del cañón ye cargada con un carru de municionamiento GFU-7/E fechu específicamente pal A-10 y el GAU-8.[60]

Un A-10 con contenedor ECM, contenedor LAU-10 (4 cohetes Zuni), 2 misiles AGM-65 Maverick, 4 bombes ensin emponer, y 2 misiles AIM-9 Sidewinder.

En cuanto al armamentu esternu, l'A-10 usa davezu'l misil aire-superficie AGM-65 Maverick, con distintes variaciones pa empuestu electro-ópticu (por TV) o por infrarroxos. El Maverick dexa atacar oxetivos a muncha más alloña que'l cañón, polo que ye más seguru en presencia de sistemes antiaéreos modernos. Mientres la Guerra del Golfu, ante l'ausencia de cámares infrarroxes de barríu fronteru (FLIR) n'el mesmu avión, utilizáronse les cámares d'infrarroxos del misil Maverick pa les misiones nocherniegues.[61] Otru armamentu del que dispón son les bombes de recímanu y contenedores de cohetes como'l Hydra 70.[62] Anque l'A-10 ta preparáu pa llanzar bombes empuestes por láser, el so usu ye relativamente raru; a les baxes altitúes y velocidaes que suel operar l'A-10, les bombes ensin emponer estándar ufierten una precisión fayadiza a un costu enforma menor.[63] Los Thunderbolt II tamién suelen llevar un contenedor de contramedidas electróniques (ECM) ALQ-131 so una de les ales y un par de misiles aire-aire AIM-9 Sidewinder so la otra pa defensa propia.[64]

Modernización

Cabina d'un A-10A de diseñu anterior a la cabina de cristal.

Col programa de cambéu llamáu Precision Engagement van actualizase 356 aviones A-10/OA-10 a la versión A-10C introduciendo una serie de meyores nos aviones esistentes: un nuevu ordenador de vuelu, nuevos controles y pantalles de tipu cabina de cristal, con dos nueves pantalles a color de 140 mm (5,5 pulgaes) cola función de mapa en movimientu, y un sistema de xestión d'almacenamientu dixital integráu.[1][30]

Otres meyores financiaes pa la flota d'A-10 inclúin un nuevu enllaz de datos (data link), capacidá pa emplegar bombes intelixentes con teunoloxía d'empuestu de bombes convencionales Joint Direct Attack Munition (JDAM) y d'empuestu de bombes de recímanu Wind Corrected Munitions Dispenser, y la posibilidá de portar un pod de designación d'oxetivos integráu como'l Northrop Grumman LITENING o'l Lockheed Martin Sniper Advanced Targeting Pod. Tamién s'inclúi'l ROVER (Remotely Operated Videu Enhanced Receiver), un receptor de videu operáu remotamente qu'apurre datos de los sensores a personal de tierra.[32]

Colores y camuflaje

A-10 Thunderbolt II con camuflaje tipu monte européu, 1988.

Una y bones l'A-10 vuela baxu y a velocidaes subsóniques, ye importante intentar despintalo a la vista por aciu camuflaje. Probáronse munchos tipos de combinaciones de pintura distintos.

Los dos diseños de colores más comunes aplicaos a esti avión fueron l'esquema de camuflaje monte européu y un esquema de dos tonos de grises. El camuflaje monte européu foi pensáu pa embrivir la visibilidá del avión dende enriba, pos se consideró que los caces contrarios supóníen mayor amenacia que'l fueu dende tierra. Esti esquema entemecía verde escuru, verde mediu y gris escuru col fin de mimetizarse nel típicu terrén montiegu européu, y foi usáu dende los años 1980 hasta mediaos de los 1990. Dempués de rematar la Guerra Fría y basándose na esperiencia llograda mientres la Guerra del Golfu de 1991, l'amenaza aire-aire yá nun foi considerada tan importante como'l fueu dende tierra, y escoyóse un nuevu esquema de color, conocíu como Compass Ghost, pa embrivir la visibilidá dende embaxo. Esti esquema de dos tonos de grises ye más escuru na parte cimera del avión y más claru na parte inferior, y empezó a ser aplicáu dende principios de los años 1990.[65]

Variantes

Un apocayá modificáu A-10C rodando pela pista'l día de la so presentación, 29 de payares de 2006, na Davis-Monthan AFB.
YA-10A
Prototipos pal programa A-X, 2 fabricaos.[18]
A-10A
Versión de producción, monoplaza d'ataque a tierra y sofitu aereu cercanu. Dempués de construyir 6 exemplares de preproducción, fabricar en serie 707 d'estos aviones.[18]
OA-10A
Designación de los aviones A-10A usaos como plataforma aerotresportada de control aereu avanzáu, ensin cambeos físicos, namái camuda'l tipu de misión que realicen.
A-10 Night/Adverse Weather
Prototipu de versión biplaza, diseñáu pa funcionar de nueche y con condiciones meteorolóxiques adverses. Foi canceláu y nun entró en producción. L'únicu exemplar creáu foi la conversión d'un A-10A esistente.[18][66]
YA-10B
Propuesta d'una versión d'entrenamientu biplaza del A-10 que foi atayada, nenguna unidá construyida.[18][21]
A-10C
Designación de los aviones A-10A actualizaos sol programa gradual Precision Engagement.[32]
A-10 PCAS
Versión non tripulada desenvuelta por Raytheon, Rockwell Collins y GUE Aviation.[67]

Operadores

Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos
  • Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos. L'A-10 foi utilizáu puramente pola Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos (USAF), tantu n'unidaes de serviciu activu como en componentes de reserva. A fecha de setiembre de 2008, la USAF dispón d'un total de 335 aviones A-10; 188 d'ellos n'unidaes de primer llinia pertenecientes al Mandu de Combate Aereu (ACC), a les Fuercies Aérees del Pacíficu (PACAF) y a les Fuercies Aérees d'Estaos Xuníos n'Europa (USAFE); y el restu n'unidaes de reserva, 96 na Guardia Nacional Aérea (ANG), y los otros 51 nel Mandu de Reserva de la Fuercia Aérea (AFRC).[68] Esisten 20 escuadrones qu'operen col A-10; nueve de serviciu activu, seis de la ANG, y cinco del AFRC como s'amuesa de siguío:
A-10 volando sobre la McGuire AFB.
Cuatro A-10 de la 111ª Ala de Caza, Guardia Nacional Aérea de Pennsylvania, volando en formación mientres una misión de repostaxe.
Mandu de Combate Aereu 23ª Ala - Moody AFB, Georgia
  • 74ᵘ Escuadrón de Caza
  • 75ᵘ Escuadrón de Caza
53ª Ala - Eglin AFB, Florida
  • 422ᵘ Escuadrón de Prueba y Evaluación (Nellis AFB, Nevada)
57ª Ala - Nellis AFB, Nevada
  • 66ᵘ Escuadrón d'Armes
355ª Ala - Davis-Monthan AFB, Arizona
  • 354ᵘ Escuadrón de Caza
  • 357ᵘ Escuadrón de Caza
  • 358ᵘ Escuadrón de Caza
Fuercies Aérees del Pacíficu 51ª Ala de Caza - Base Aérea d'Osen, Corea del Sur
  • 25ᵘ Escuadrón de Caza
Fuercies Aérees d'Estaos Xuníos n'Europa 52ª Ala de Caza - Base Aérea de Spangdahlem, Alemaña
  • 81ᵘ Escuadrón de Caza
Guardia Nacional Aérea 110ª Ala de Caza - Battle Creek ANGB, Michigan
  • 172ᵘ Escuadrón de Caza
111ª Ala de Caza - NAS JRB Willow Grove/Willow Grove ARS, Pennsylvania
  • 103ᵘ Escuadrón de Caza
124ª Ala - Terminal Aérea de Boise, Idaho
  • 190ᵘ Escuadrón de Caza
175ª Ala - Warfield ANGB, Aeropuertu Estatal Martin, Maryland
  • 104ᵘ Escuadrón de Caza
188ª Ala de Caza - Fort Smith, Arkansas
Mandu de Reserva de la Fuercia Aérea 442ª Ala de Caza -: Whiteman AFB, Missouri
  • 76ᵘ Escuadrón de Caza (Moody AFB, Georgia)
  • 303ᵘ Escuadrón de Caza
917ª Ala - Barksdale AFB, Louisiana
  • 45ᵘ Escuadrón de Caza (Davis-Monthan AFB, Arizona)
  • 47ᵘ Escuadrón de Caza

Historia operacional

Entrada en serviciu

Un A-10 Thunderbolt II disparando un misil AGM-65 Maverick.

La primer unidá de la Fuercia Aérea en recibir los A-10 Thunderbolt II foi la 355ª Ala d'Entrenamientu Tácticu, con base na Base de la Fuercia Aérea Davis-Monthan (Arizona), en marzu de 1976. La primera n'algamar la completa disponibilidad pal combate foi la 354ª Ala de Caza Táctica de la Base de la Fuercia Aérea Myrtle Beach (Carolina del Sur), en 1978. L'esplegue de los A-10A siguió n'otres bases tantu en territoriu estauxunidense como nel esterior, incluyendo les bases England AFB, en Louisiana; Eielson AFB, n'Alaska; Base Aérea d'Osen, Corea del Sur; y RAF Bentwaters/RAF Woodbridge, Reinu Xuníu.[69]

Primeramente los A-10 fueron mal acoyíos por munchos miembros de la Fuercia Aérea. La mayoría de los pilotos de caza nun queríen camudase al Warthog por cuenta de que tradicionalmente apreciaben la velocidá y apariencia de los caces.[70] En 1987, munchos A-10 fueron pasaos a la misión de control aereu avanzáu (FAC) y redesignados OA-10.[3] En misión FAC el OA-10 de normal ye forníu con hasta seis contenedores de cohetes Hydra de 70 mm, xeneralmente con cabeces de combate de fumu o fósforu blancu, usaos pa marcar oxetivos. Sicasí los aviones OA-10 nun sufrieron nengún cambéu físicu y caltienen tola so capacidá de combate a pesar de la redesignación.[71]

Guerra del Golfu

Un A-10A Thunderbolt II mientres la Operación Nube del Desiertu.
Oxetivos destruyíos por un A-10 na Operación Nube del Desiertu anotaos nel so fuselaje.

L'A-10 entró en combate per primer vegada mientres la Guerra del Golfu en 1991, destruyendo más de 900 carro de combate, unos 2000 vehículos militares y cerca de 1200 pieces d'artillería del Exércitu Iraquín. Tamién baltó dos helicópteros iraquíes col cañón GAU-8. El primeru d'esos valtamientos foi realizáu por del capitán Robert Swain el 6 de febreru de 1991 sobre Kuwait y convirtióse na primer victoria aire-aire del Thunderbolt II.[72] Mientres la guerra fueron baltaos cuatro aparato A-10, toos por misiles superficie-aire.[73] L'avión d'ataque estauxunidense tuvo un porcentaxe de capacidá operativa del 95,7%, con unes 8100 salíes y llanzando'l 90% de los misiles AGM-65 Maverick utilizaos nel conflictu.[74] L'ésitu del Warthog nel conflictu fizo que poco dempués la Fuercia Aérea abandonara la idea de reemplazalo con una versión de sofitu aereu cercanu del F-16.[75]

Intervenciones en Bosnia y Kosovo

Un A-10A Thunderbolt II del 81ᵘ Escuadrón de Caza de la USAF mientres una misión de combate de la Operación Fuercia Aliada llevada a cabu dende la Base Aérea de Aviano.

Los aviones A-10 Thunderbolt II de la Fuercia Aérea estauxunidense dispararon aproximao 10.000 proyeutiles de 30 mm d'uraniu aprobetáu en Bosnia y Herzegovina ente 1994 y 1995. Arriendes de tomar de dellos vehículos blindaos y armes pesaes por serbobosnios nun almacén n'Ilidža, poner en marcha una serie d'incursiones coles mires d'alcontrar y destruyir el material prindáu. El 5 d'agostu de 1994, dos Warthog alcontraron y ametrallaron una d'estes pieces, un cazacarros. Dempués del ataque, consideráu esitosu, los serbios devolvieron los demás blindaos.[76] Los A-10 entraron n'escena pocu más d'un mes dempués, cuando un OA-10 y dos SEPECAT Xaguar de la RAF atacaron un tanque serbiu asitiáu dientro de la identificada "zona d'esclusión" de 20 milles alredor de Sarayevu.[77] N'agostu de 1995, la OTAN llanzó una ofensiva llamada Operación Fuercia Apostada. Los A-10 realizaron misiones de sofitu aereu cercanu, atacando a l'artillería serbio y les sos posiciones. A finales de setiembre los Thunderbolt II empezaron a realizar patrulles de nuevu.[78]

Los A-10 tornaron a la rexón como parte de la Operación Fuercia Aliada empecipiada en marzu de 1999 en Kosovu.[78] El 27 de marzu de 1999, un F-117 Nighthawk foi baltáu poles defenses antiaéreas a unos 40 quilómetros de Belgráu.[79] Asina súpose que'l pilotu saltara tres les llinies enemigues, unvióse un equipu de busca y rescate formáu por trés helicópteros CSAR MH-53 Pave Low y MH-60 Pave Hawk, y escoltados por dos A-10.[80]

El 6 d'abril de 1999, los A-10, xunto con aviones del portaviones USS Roosevelt, participaron nos ataques contra cerca de 30 oxetivos na zona suroeste de Kosovo. Mientres la OTAN sentía como'l sistema de defensa antiaérea serbiu taba siendo amenorgáu, los Warthog empezaron a ver como cada vez más misiones d'ataque a tierra yéren-yos encamentaes. Permanecieron na zona d'operaciones hasta que los combates remataron a mediaos de xunu.[78]

Guerra d'Afganistán

Despegue d'un A-10 na Base Aérea de Bagram, Afganistán, en 2007.
Aviones Thunderbolt II tamién nel Aeródromu de Bagram pero en 2008.

Los A-10 Thunderbolt II nun participaron nes etapes iniciales de la invasión d'Afganistán. Esplegar escuadrones en Bagram pa la campaña contra los Talibán y Al Qaeda a partir de marzu de 2002. Esos aviones participaron na Operación Anaconda y dempués permanecieron nel país lluchando contra los Talibanes y los restos d'Al Qaeda.[81]

Guerra d'Iraq

El 20 de marzu de 2003 empezó la Operación Llibertá Iraquina, y nos primeros combates participaron sesenta aviones A-10 y OA-10.[82] El 30 d'abril de 2003 la Central de Fuercies Aérees d'Estaos Xuníos publicó Operation Iraqi Freedom: By the Numbers, un informe desclasificáu alrodiu de la campaña aérea mientres la invasión. Nél indícase que los A-10 tuvieron un porcentaxe de capacidá operativa del 85%, dispararon 311.597 proyeutiles de 30 mm, y que foi baltáu un únicu A-10 pol fueu iraquín cerca del Aeropuertu Internacional de Bagdag escontra'l final de la campaña. Tamién realizó 32 misiones nes que llanzó folletos de propaganda sobre Iraq.[83]

La versión modernizada A-10C foi esplegada n'Iraq per primer vegada nel tercer trimestre de 2007 col 104ᵘ Escuadrón de Caza de la Guardia Nacional Aérea de Maryland. Esti modelu incluyó l'actualización Precision Engagement.[84] Los sistemes de comunicaciones y aviónica dixital del A-10C amenorgaron considerablemente'l tiempu necesariu p'adquirir y atacar un oxetivu en sofitu aereu cercanu.[85]

Intervención militar en Libia de 2011

Estaos Xuníos esplegó seis aviones A-10 pa participar na Operación Amanecer de la Odisea.[86][87] El 26 de marzu de 2011 los A-10 empezaron les operaciones de combate xunto a aviones artillados Lockheed AC-130, atacando fuercies terrestres.[88] Estos fueron los primeros aviones usaos per Estaos Xuníos contra tropes de Gadafi; los ataques previos teníen como oxetivu infraestructures antiaéreas y de mandu.[88]

El 28 de marzu unu de los A-10, xunto a un P-3 Orion de l'Armada d'Estaos Xuníos, atacaron tres embarcaciones de la Guardia Costera Libia que taben disparando contra la ciudá de Misrata y buques mercantes. El P-3 llanzó misiles AGM-65F Maverick contra un buque de patrulla de la clase Vittoria, forzando a los sos tripulantes a abandonalo. L'A-10 ametralló dos embarcaciones más pequeñes col so cañón GAU-8 Avenger de 30 mm, fundiendo una y forzando a la tripulación a abandonar la otra. Los aviones recibieron información de xestión del espaciu aereu ya imaxe marítima per parte del destructor USS Barry (DDG-52).[89]

Futuru

Anguaño la flota d'aviones atopar en procesu de modernización dende empiezos de 2005, cuando empezaron a ser actualizaos al modelu C. Ta previstu que'l A-10 caltener en serviciu cola Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos hasta 2028, y ye posible que más tiempu,[4] cuando van poder ser reemplazaos pol Lockheed Martin F-35 Lightning II.[28] L'Axencia d'Investigación de Proyeutos Avanzaos de Defensa (DARPA) estauxunidense ta estudiando la posibilidá de crear una versión non tripulada del A-10.[90]

Especificaciones (A-10A)

Plantía:Especificaciones d'aeronave

Llamatos

L'A-10 Thunderbolt II recibió'l so popular llamatu Warthog ('facóquero' n'inglés) de los pilotos y demás miembros de los escuadrones d'ataque de la USAF que lo pilotaron y caltuvieron. L'A-10 foi l'últimu avión de combate de reacción de la compañía Republic Aviation en sirvir cola Fuercia Aérea estauxunidense, al ser ésta adquirida por Fairchild Aircraft. El llamatu en cuestión ye la continuación d'una serie empecipiada col Republic F-84 Thunderjet moteyáu como Hog ('gochu'), el Republic F-84F Thunderstreak como Superhog, y el Republic F-105 Thunderchief como Ultra Hog.[2] Otru llamatu menos común que recibió l'A-10 ye'l de Tankbuster (n'español: «estroza-tanques»).[40]

Ver tamién

  • Fairchild Aircraft
  • Republic Aviation
  • GAU-8 Avenger
  • Sofitu aereu cercanu
  • Accidente d'A-10 en Remscheid de 1988
  • Bandera de Estaos Xuníos d'América Northrop YA-9
  • Bandera de la Xunión Soviética Ilyushin Il-102
  • Bandera de la Xunión Soviética Sukhoi La so-25
  • Designaciones d'aviones d'ataque estauxunidenses: ← A-6 • A-7 • YA-9 • A-10 • A-12
  • Bombarderos
  • Aeronaves de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos

Referencies

  1. 1 2 3 US Government Accountability Office (GAO) (abril de 2007). «GAO-07-415: Tactical Aircraft, DOD Needs a Joint and Integrated Investment Strategy» (inglés). GAO.gov. Consultáu'l 17 de marzu de 2010. (versión html)
  2. 1 2 (Jenkins, 1998, p. 4)
  3. 1 2 (Jenkins, 1998, p. 63)
  4. 1 2 Steven Trimble. Flight International (29 d'agostu de 2007). «US Air Force may extend Fairchild A-10 life beyond 2028» (inglés). FlightGlobal.com. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  5. 1 2 3 Smallwood, William L. (2005). Warthog: Flying the A-10 in the Gulf War. Brassey's, páx. 241. ISBN 9781574888867. «páxina 11, The Apache helicopter gunship was under concurrent development. It would move with the army and attack on fronteru assaults but would be vulnerable behind the lines where the A-X could continue to attack.»
  6. 1 2 3 Campbell, Douglas (2003). The Warthog and the close air support alderica. Naval Institute Press, páx. 302. ISBN 9781557502322.
  7. 1 2 (Donald, 2005, p. 8)
  8. 1 2 3 4 5 (Coram, 2004)
  9. 1 2 Fedorchak, Scott A.. «Sofito aereu cercanu: Repitiendo El Pasáu...¿Otra Vegada?». Air & Space Power Journal. Consultáu'l 23 de xunu de 2010.
  10. ↑ Jenkins, 1998, p. 12.
  11. ↑ Jenkins, 1998, páxs. 16–17.
  12. ↑ Jenkins, 1998, p. 19.
  13. ↑ (Jenkins, 1998, pp. 18, 20).
  14. ↑ Spick, 2000, p. 18.
  15. ↑ USAF National Museum. «Fairchild YA-10A» (inglés). NationalMuseum.AG.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'avientu de 2010. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  16. ↑ Jenkins, 1998, p. 21.
  17. ↑ Greg Goebel (1 d'ochobre de 2008). «The Fairchild A-10 Warthog. 1.2 ORIGINS (2): THE YA-9A & YA-10A» (inglés). VectorSite.net. Archiváu dende l'orixinal, el 6 de xineru de 2010. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  18. 1 2 3 4 5 6 7 USAF National Museum. «Republic Night/Adverse Weather A-10» (inglés). NationalMuseum.AG.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2010. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  19. ↑
  20. ↑ Steve Bamford. «N/AW A-10 Warthog» (inglés). AircraftResourceCenter.com. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  21. 1 2 (Spick, 2000, pp. 52–55)
  22. ↑ (Spick, 2000, p. 48)
  23. ↑ Jenkins, 1998, p. 652.
  24. ↑ PR Newswire (13 d'avientu de 2004). «Ball Aerospace to Develop New Laser Spot Tracker» (inglés). highbeam.com. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de xineru de 2013. Consultáu'l 17 d'abril de 2010.
  25. ↑ (Spick, 2000, p. 49)
  26. ↑ Donald, 2005, p. 46.
  27. ↑ David Jensen (1 d'avientu de 2005). «All New Warthog» (inglés). Avionics Magacín. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  28. 1 2 John A. Tirpak (marzu de 2007). «Making the Best of the Fighter Force» (inglés). AirForce-Magacín.com. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  29. ↑ Boeing News Releases (29 de xunu de 2007). «Boeing Awarded $2 Billion A-10 Wing Contract» (inglés). Boeing.com. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de mayu de 2011. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  30. 1 2 Defense Industry Daily (30 de xunu de 2008). «A Higher-Tech Hog: The A-10C PE Program» (inglés). www.defenseindustrydaily.com. Archiváu dende l'orixinal, el 9 de xunu de 2007. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  31. ↑ Bill Orndorff. U.S. Air Force (18 de xineru de 2008). «Maintenance unit completes upgrade of 100th A-10» (inglés). AF.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 10 de setiembre de 2009. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  32. 1 2 3 Marc V. Schanz (xunu de 2008). «Not Fade Away» (inglés). AirForce-Magacín.com. Consultáu'l 7 de marzu de 2010.
  33. ↑ (Jenkins, 1998, p. 58)
  34. ↑ Spick, 2000, páxs. 64–65.
  35. ↑ Air International Mayu de 1974, p. 224.
  36. ↑ Drendel, 1981, p. 12.
  37. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, p. 64.
  38. 1 2 (Taylor, 1982, pp. 363–364)
  39. ↑ La esplicación del distintu radiu de xiru ye a cencielles xeométrica: a menor distancia ente la rueda interior y la rueda de direición menor radiu de xiru
  40. 1 2 Airforce-Technology. «A-10 Thunderbolt (Warthog) Ground Attack Aircraft» (inglés). AirForce-Technology.com. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  41. ↑ Henderson, Breck W. "A-10 'Warthogs' damaged heavily in Gulf War bug survived to fly again." Aviation Week and Space Technology, 5 d'agostu de 1991.
  42. 1 2 (Jenkins, 1998, pp. 47, 49)
  43. ↑ Spick, 2000, p. 32.
  44. 1 2 3 Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, p. 42.
  45. 1 2 3 4 Air International Xunu de 1979, p. 270.
  46. ↑ Greg Goebel (1 d'ochobre de 2008). «The Fairchild A-10 Warthog. 1.6 A-10 described: Survivability Features» (inglés). VectorSite.net. Archiváu dende l'orixinal, el 6 de xineru de 2010. Consultáu'l 18 de marzu de 2010.
  47. ↑ Spick, 2000, páxs. 30–33.
  48. ↑ Jason Haag (abril de 2004). «Wounded Warthog: an A-10 Thunderbolt II pilot safely landed her "Warthog" after it sustained significant damage from enemy fire» (inglés). Combat Edge. Archiváu dende l'mio_m0JCA/is_11_12/ai_n6100282/ orixinal, el 9 de xunetu de 2012. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  49. ↑ Stripes. «Capt. Kim Campbell» (inglés). Stripes.com. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de febreru de 2010. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  50. 1 2 (Bell, 1986, p. 64)
  51. 1 2 Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, páxs. 42–43.
  52. ↑ (Wilson, 1976, p. 714)
  53. ↑ Federation of American Scientists (FAS) (16 de xineru de 2000). «GAU-8 Avenger» (inglés). FAS.org. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  54. ↑ Stephens, 1995, p. 18.
  55. ↑ TCTO 1A-10-1089, Flight manual TO 1A-10A-1 (20 de febreru de 2003, Change 8), páx. VI, 1-150A.
  56. ↑ Sweetman, 1987, p. 46.
  57. 1 2 (Jenkins, 1998, pp. 64–73)
  58. ↑ «The A-10 Thunderbolt II» (inglés). Plane-Crazy.net. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  59. 1 2 (Spick, 2000, p. 44)
  60. ↑ Andreas Parsch (2008). «GFU/GFK - Gun-Related Items» (inglés). Designation-Systems.net. Consultáu'l 17 de marzu de 2010.
  61. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, páxs. 53–54.
  62. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, páxs. 54–56.
  63. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, p. 57.
  64. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, p. 53.
  65. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, p. 47.
  66. ↑ Jenkins, 1998, páxs. 92-93.
  67. ↑ http://www.spacedaily.com/reports/Unmanned_version_of_A-10_on_way_999.html
  68. ↑ Tamar A. Mehuron Assoc. Editor (setiembre de 2008). «USAF 2009 Almanac, Fact and Figures (PDF)» (inglés). AirForce-Magacín.com. Consultáu'l 18 de marzu de 2010.
  69. ↑ (Jenkins, 1998, pp. 56–59)
  70. ↑ Campbell, 2003, páxs. 117, 175–183.
  71. ↑ Stephens World Air Power Journal primavera de 1994, páxs. 50, 56.
  72. ↑ James P. Coyne (xunu de 1992). «Total Storm» (inglés). AirForce-Magacín.com. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  73. ↑ Robin Lee (24 de marzu de 2003). «Fixed-wing Combat Aircraft attrition in Desert Storm» (inglés). FreeRepublic.com. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  74. ↑ U.S. Air Force (ochobre de 2007). «A-10 Thunderbolt II factsheet» (inglés). AF.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2010. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  75. ↑ Lieven Dewitte y Stefaan Vanhastel. «A-16, F/A-16, F-16A (30mm gun)» (inglés). F-16.net. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  76. ↑ Chuck Sudetic (6 d'agostu de 1994). «U.S. Hits Bosnian Serb Target in Air Raid» (inglés). New York Times. Consultáu'l 24 de marzu de 2010.
  77. ↑ Allied Joint Force Command Naples - OTAN (18 de xunetu de 2003). «Operation Deny Flight» (inglés). AFSouth.NATO.int. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de mayu de 2009. Consultáu'l 18 de marzu de 2010.
  78. 1 2 3 (Donald, 2005, pp. 42–43)
  79. ↑ Air Force Times (27 d'abril de 2009). «Pilot Gets 2nd Chance to Thank Rescuer» (inglés). airforcetimes.com. Consultáu'l 24 de marzu de 2010.
  80. ↑ Darrel Whitcomb (avientu de 2006). «The Night They Saved Vega 31» (inglés). AirForce-Magacín.com. Consultáu'l 24 de marzu de 2010.
  81. ↑ Donald, 2005, p. 44.
  82. ↑ Donald, 2005, páxs. 44–45.
  83. ↑ T. Michael Mosely (30 d'abril de 2003). «Operation Iraqi Freedom – By The Numbers. UNCLASS doc» (inglés). GlobalSecurity.org. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  84. ↑ Markus Maier (Staff Sgt.) - U.S. Central Command Air Forces Combat Correspondent Team (7 de payares de 2007). «[https://web.archive.org/web/20100304160022/http://www.af.mil/news/story.asp?id=123074946 Upgraded A-10s prove worth in Iraq]» (inglés). AF.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2010. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  85. ↑ Thomas J. Doscher (Staff Sgt.) - Air Combat Command Public Affairs (21 de febreru de 2008). «A-10C revolutionizes close air support» (inglés). ACC.AF.mil. Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'avientu de 2008. Consultáu'l 20 de marzu de 2010.
  86. ↑ Eric Schmitt (28 de marzu de 2011). «[http://www.nytimes.com/2011/03/29/us/29military.html?ref=africa O.O. Gives Its Air Power Expansive Role In Libya]» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 30 de marzu de 2011.
  87. ↑ AFP (29 de marzu de 2011). «New air missions attack Kadhafi troops: Pentagon» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de febreru de 2013. Consultáu'l 30 de marzu de 2011.
  88. 1 2 AFP (28 de marzu de 2011). «New air missions attack Kadhafi troops: Pentagon» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 29 de marzu de 2011. Consultáu'l 29 de marzu de 2011.
  89. ↑ Joint Task Force Odyssey Dawn Public Affairs (3-29-2011). «US Navy P-3C, USAF A-10 and USS Barry Engage Libyan Vessels» (inglés). Navy.mil. Consultáu'l 23 de mayu de 2011.
  90. ↑ Steven Trimble. Flight International (11 de febreru de 2010). «DARPA launches search for unmanned A-10 replacement» (inglés). FlightGlobal.com. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunu de 2010. Consultáu'l 31 de mayu de 2010.

Bibliografía

  • Air International (mayu de 1974). «The Fairchild A-10A: More Thunder for the USAF» (n'inglés). Air International (Bromley, UK: Pilot Press) 6 (5):  páxs. 219–225, 263. ISSN 0306-5634. 
  • Air International (xunu de 1979). «The Fairchild Can-Opener: Shturmovik of the Eighties?» (n'inglés). Air International (Bromley, UK: Pilot Press) 16 (6):  páxs. 267–272, 287. ISSN 0306-5634. 
  • Bell, Dana (1986). A-10 Warthog in Detail & Scale (n'inglés). Blue Ridge Summit, Pennsylvania: TAB Books. ISBN 0-8168-5030-5.
  • Campbell, Douglas N. (2003). The Warthog and the Close Air Support Alderica (n'inglés). Naval Institute Press. ISBN 1-55750-232-3.
  • Coram, Robert (2004). Boyd: The Fighter Pilot Who Changed the Art of War (n'inglés). Los Angeles: Back Bay Books. ISBN 0-31679-688-3.
  • Drendel, Lou (1981). A-10 Warthog in action. Carrollton (n'inglés). Texas: Squadron/Signal Publications. ISBN 0-89747-122-9.
  • Donald, David (2005). Modern Battlefield Warplanes (n'inglés). Norwalk, CT: AIRtime. ISBN 1-880588-76-5.
  • Jenkins, Dennis R. (1998). Fairchild-Republic A/OA-10 Warthog (n'inglés). North Branch, Minnesota: Specialty Press. ISBN 1-58007-013-2.
  • Spick, Mike (2000). The Great Book of Modern Warplanes (n'inglés). Londres: Salamander Books. ISBN 1-84065-156-3.
  • Stephens, Rick (Primavera de 1994). "Fairchild A-10: Fighting Warthog". World Air Power Journal. Volume 16 (n'inglés). Londres: Aerospace Publishing, páx. 32–83. ISSN 0959-7050. ISBN 1 874023 36 0.
  • Stephens, Rick (1995). A-10 Thunderbolt II (n'inglés). World Air Power Journal. ISBN 1-874023-54-9.
  • Sweetman, Bill (1987). The Great Book of Modern Warplanes (n'inglés). Nueva York: Portland House. ISBN 0-517-63367-1.
  • Taylor, John W. R. (1982). Jane's All The World's Aircraft 1982-83 (n'inglés). Londres: Jane's Yearbooks. ISBN 0 7106-0748-2.
  • Wilson, Michael (20 de marzu de 1976). «Fairchild A-10» (n'inglés). Flight International:  páxs. 707–717. http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1976/1976%20-%200473.html. Consultáu'l 18 de marzu de 2010. 

Enllaces esternos

N'inglés
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.