El exarcáu de Cartago

Cartago convertir na capital del exarcáu africanu cuando Belisario reconquistó l'área de los vándalos en 533, ganando a Gelimer nes socesives batalles d'Ad Decimum y Ticameron. Como Rávena, Cartago tenía un puertu escelente y estelleros con accesu al Mediterraneu. El exarcáu incluyó les provincies d'África, Bizacena, Mauretania Caesariensis, Mauretania Tinxitana, Numidia, Cerdeña, y Tripolitania. Les fronteres de Tinxitana fueron ampliaes pa incluyir la punta sur d'España (entós llamáu Mons Calpe, agora Xibraltar), y les islles Baleares que fueren parte de la diócesis de Hispania.

L'autoridá civil y militar de primeres foi estremada ente un prefeutu pretorianu y un magister militum d'África. Los dos asities fueron concentraes na figura del exarca conforme a les reformes de Mauricio en 584.

Aumentu del territoriu del Imperiu bizantín ente l'ascensu al poder de Xustinianu I (en colloráu, añu 527) y la so muerte (en naranxa, añu 565). Belisario contribuyó descomanadamente a la espansión del imperiu.

El exarcáu africanu esfrutó d'una relativa estabilidá a pesar d'una rellación tirante y confrontaciones violentes con munches de les tribus amazigh nel sieglu VII. La tentativa de Heraclio de treslladar la capital de Constantinopla a Cartago nel 618 ye prueba de la so estabilidá. El reinu visigodu n'España yera tamién una amenaza continua. El exarcáu africanu tenía la posesión de Mauretania II, que nun yera más qu'un puestu avanzáu diminutu n'España del sur.

Munches de les tribus amazigh, como los Aures y el principáu de Masuna opunxéronse'l poder romano, pero delles tribus, incluyendo les de Sanhaja y Zenata, yeren aliaos del exarcáu.

Mientres la esitosa rebelión del fíu del Exarca de Cartago, Heraclio, en 608, los amazigh constituyeron una parte grande de la flota que tresportó a Heraclio a Constantinopla. Por cuenta de ambiciones polítiques y relixoses, el exarca Gregorio (quien irónicamente foi rellacionáu pola sangre cola familia imperial, pol primu del Emperador, Nicetas) declaróse independiente de Constantinopla en 647. Entós la influencia y el poder del exarcáu fueron ejemplificados poles fuercies aconceyaes por Gregorio na batalla de Sufetula, tamién aquel añu, onde más de 100.000 homes d'orixe amazigh llucharon por Gregorio.

La conquista musulmana

El califatu musulmán na dómina de los Califes omeyes.

Les primeres espediciones islámiques empezaron con una iniciativa dend'Exiptu sol emir Amr ibn al As y el so sobrín Uqba ibn Nafi al Fihri. Sintiendo la debilidá romana, conquistaron Barqa, en Cyrenaica, y depués llegaron a Tripolitania, onde atoparon cierta resistencia. Debíu al malestar causáu por discutinios teolóxicos avera del monotelismo y el monoenergismo, el exarcáu baxu Gregorio alloñar del imperiu nuna rebelión abierta. Cartago taba anubiertu de refuxaos procedentes d'Exiptu (sobremanera melquitas), Palestina y Siria, exacerbando les tirantes rellaciones relixoses y encendiendo les lluces d'alarma sobre la inminente amenaza árabe. Sintiendo l'inminente peligru de les fuercies musulmanes, Gregorio axuntó a los sos aliaos y empecipió una confrontación direuta colos musulmanes, siendo derrotáu na batalla de Sufetula, que yera en realidá la capital del nuevu Exarcado sol gobiernu de Gregorio.

El exarcáu volvió a la regla imperial dempués de que Gregorio fuera muertu na batalla contra los musulmanes por Abdallah ibn al-Sa'ad en Sufetula. Cartago volvió ser la capital del exarcáu, una y bones Gregorio moviérase al interior pa una meyor defensa contra les ofensives romanes dende'l mar. Dempués el exarcáu convertir nun estáu semidependiente so un nuevu exarca llamáu Gennadius. L'intentu de caltener l'estáu tributariu con Constantinopla y Damascu escosó los recursos del exarcáu, causando gran malestar ente la población.

Col tenue control bizantín, llindáu a unes cuantes mal defendíes fortaleces costeres, los caballeros árabes primero llegaron a Cirenaica en 642, atopando poca resistencia. El máximu de resistencia alcanzada pol exarcáu cola ayuda de los sos aliaos amazigh (conducíos pol rei Kaisula ait Lamazm) foi la victoria sobre les fuercies d'Uqba ibn Nafi na batalla de Biskra, en 682. La victoria obligó al musulmán a retirase a Exiptu, dando al exarcáu el plazu d'una década de relativa paz. En 698, el comandante musulmán Hassan Ibn al Numan con una fuercia de cuarenta mil homes entartalló la ciudá de Cartago. Munchos de los sos defensores yeren visigodos unviaos a defender el exarcáu pol so rei, quien tarreció que la espansión musulmana algamara los sos dominios. Munchos visigodos llucharon a la muerte, pero na batalla siguiente, los musulmanes amenorgaron Cartago a escombros, tal como lo fixeren sieglos antes los romanos.

La perda del continente africanu yera un pergrave contratiempu pal Imperiu bizantín nel Mediterraneu occidental, porque yera Cartago, xunto con Exiptu, una de los dos fontes principales de mano d'obra y de granu.