La presencia del euskera nos sistemes educativos de los territorios d'España y Francia nos que tradicionalmente fálase esta llingua presenta diferencies en función del distintu estatus d'oficialidá que tien dicha llingua, según en función tamién de les polítiques educatives aplicaes n'España y Francia y del marcu competencial en materia d'enseñanza reguláu en cada unu de los ordenamientos xurídicos. Asina, dientro d'España les competencies en materia d'educación atópense partíes ente l'Estáu y les comunidaes autónomes, siendo amás que'l euskera gocia del estatus de llingua cooficial en tol territoriu del País Vascu y nel terciu norte de Navarra. En Francia sicasí les competencies educatives tán atribuyíes al Estáu na so totalidá y el euskera nun gocia de la considerancia de llingua oficial nin nel departamentu de Pirineos Atlánticos, nin tampoco específicamente nel País Vascu Francés.
España
País Vascu
Nel casu del País Vascu la incorporación normal del euskera al sistema educativu de la comunidá autónoma foi regulada tempranamente pol Decretu 138/1983 del Departamentu d'Educación y Cultura del Gobiernu Vascu,[1] norma qu'encaró la regulación de la enseñanza del y n'euskera, según tamién del y en castellán nos niveles d'enseñanza non universitaria, estableciendo la obligatoriedá de la enseñanza de les dos llingües oficiales del País Vascu bien como asignatura, o bien como llingua vehicular. Pa ello diseñáronse distintos modelos llingüísticos pa la enseñanza obligatoria ente los que los padres del alumnáu podríen, con calter xeneral, optar:
- Modelu A: enseñanza en castellán como llingua vehicular, sacante na asignatura de Llingua Vasca y Lliteratura.
- Modelu B: enseñanza d'una parte de les asignatures en castellán (en principiu, pa materies tales como la llectura, escritura y matemátiques) y otra n'euskera (sobremanera les esperimentales, plástica y dinámica).
- Modelu D: enseñanza n'euskera como llingua vehicular, con asignatura de Llingua Castellana y Lliteratura.
El mesmu decretu establez qu'en Bachilleratu y Formación Profesional, los únicos modelos que se van impartir son l'A y el D. Coles mesmes, en delles zones de Vizcaya tamién s'ufierta un cuartu modelu pa estudiantes que moren temporalmente nel País Vascu, llamáu Modelu X,[ensin referencies] nel que s'utiliza puramente'l castellán, y los sos alumnos tán exentos de l'asignatura de Llingua Vasca y Lliteratura.
A lo llargo d'estos años, el modelu A foi perdiendo popularidá en favor del D, pasando de ser la opción escoyida pol 64 % de los estudiantes nel cursu 1983-1984[ensin referencies], a ser la del 11 %[ensin referencies] nel actual. Aun así, como puede reparase na siguiente tabla, los datos varien según la etapa de la educación: ente que na infantil el modelu A ye anecdóticu (menos del 4 %), en Bachilleratu arrexunta a un terciu de los alumnos vascos (33,4 %).
| Modelu A | Modelu B | Modelu D | Modelu X | |
|---|---|---|---|---|
| Educación Infantil | 3,1 % | 17,9 % | 78,6 % | 0,5 % |
| Educación Primaria | 4,3 % | 22,1% | 72,9 % | 0,7 % |
| Educación Secundaria Obligatoria | 8,6 % | 24,9 % | 65,9 % | 0,6 % |
| Bachilleratu | 33,4 % | 3,8 % | 62,1 % | 0,7 % |
| Total | 17,3 % | 18,1 % | 64,1 % | 0,5 % |
Analizando los datos por territoriu históricu, puede reparase que'l modelu D ye hexemónicu en Guipúzcoa onde más de trés cuartes partes de los alumnos cursen estudios nél. En Vizcaya el modelu D ye claramente mayoritariu y más de la metá de los alumnos tán matriculaos nél y sicasí tien menos fuercia en Álava, onde entá siendo mayoritariu, algama cuasi la metá del alumnáu. Con rellación a los datos de 2011/2012[3] los modelos D y B reculen n'Álava y Vizcaya en favor del modelu A, en cuantes qu'en Guipúzcoa'l modelu D caltiénse y el modelu A aumenta a mariña del modelu B.
| Modelu A | Modelu B | Modelu D | Modelu X | |
|---|---|---|---|---|
| Álava | 23,1% | 28,8 % | 48,1 % | - |
| Vizcaya | 19,5 % | 20,7 % | 58,7 % | 1,1% |
| Guipúzcoa | 11,3 % | 9,3 % | 79,4 % | - |
| Total País Vascu | 17,3 % | 18,1 % | 64,1 % | 0,5 % |
Nel casu de los estudios Formación Profesional, los últimos datos del cursu 2016/2017 reflexen que'l 68 % del alumnáu tán matriculaos en modelu A y cerca d'una cuarta parte nel modelu D (23,1 %), aumenta'l porcentaxe de modelu B dende'l cursu 2012/2013, d'un 1,3 % a un 8,7 %[3] a mariña del modelu A. Mientres el cursu 2012/13 nel campu universitario un 29 % imparte dalguna asignatura n'euskera.
Navarra
En Navarra'l réxime de la enseñanza del euskera y n'euskera nel sistema educativu ta diseñáu d'alcuerdu a lo previsto na Llei Foral del Vascuenciu que reconoz en Navarra la esistencia de dos árees de predominiu llingüísticu distintos (castellán y euskera) y regula la distribución del territoriu en tres zones llingüístiques distintes (vascófona, non vascófona y mista):
- Zona vascófona: compuesta pol terciu septentrional de Navarra salvo los valles pirenaicos orientales. Esta zona ye de predominiu llingüísticu vascófono y los conceyos integraos nella alluguen a un 9 % de la población de Navarra. Nella'l euskera ye llingua oficial xunto al castellán.
- Zona mista: entiende la mayor parte de la Contorna de Pamplona, los valles pirenaicos orientales y dellos conceyos septentrionales de la Merindad de Estella. Esta zona ye de predominiu llingüísticu castellán y ye el castellán por tanto la única llingua oficial, sicasí n'atención a que nun pasáu recién el euskera foi tamién llingua tradicional d'espresión de la población estes árees la llei reconoz-yos un réxime especial de fomentu de la conocencia y usu del euskera. Los conceyos integraos nesta zona suponen el 53 % de la población de Navarra.
- Zona non vascófona: compuesta pola metá meridional de Navarra, incluyendo tola ribera del Ebro dende Viana hasta Tudela según la mayor parte de les merindades de Olite y Estella. Esta zona ye de predominiu llingüísticu castellán y ye ésta la única llingua tradicional y oficial. Los conceyos que lu integren suponen cuasi'l 50 % del territoriu navarru y alluguen al 36 % de la población de la Comunidá Foral.
D'esta manera, el Decretu Foral 159/1988 d'incorporación del vascuenciu a la enseñanza non universitaria de Navarra estableció 4 modelos llingüísticos distintos:
- Modelu A: enseñanza vehicular en castellán sacante l'asignatura de Llingua Vasca y Lliteratura.
- Modelu B: enseñanza vehicular billingüe (parte n'euskera y parte en castellán).
- Modelu D: enseñanza vehicular n'euskera sacante les asignatures de Llingua Castellana y Lliteratura ya Inglés.
- Modelu G: enseñanza vehicular en castellán, ensin asignatura de Llingua Vasca y Lliteratura.
Siendo que dichu decretu estableció que nos centros educativos asitiaos de la zona vascófona l'aprendizaxe de euskera sería obligatoriu, bien como asignatura, bien como enseñanza vehicular, a tal fin dispónse que los modelos educativos que s'autorizaríen pa dicha zona seríen namái los A, B y D.
Pa los centros allugaos na zona non vascófona autorizáronse puramente los modelos qu'empleguen como llingua vehicular el castellán: G y A. Pa los centros allugaos na zona mista autorizaríense tolos modelos (A, B, D y G) acordies cola demanda.
A esti esquema inicial de modelos vinieron sumase darréu los programes d'incorporación del idioma inglés como llingua vehicular de la enseñanza:
- British: con enseñanza vehicular, metá d'asignatures en castellán y metá n'inglés.
- TIL (Tratamientu Integráu de Llingües): un porcentaxe variable d'asignatures en castellán y otru n'inglés. Facer# posible amás, la posibilidá a los alumnos que lu deseyen de cursar cuatro hores selmanales d'enseñanza n'euskera (submodelo TIL-A).
Anguaño los programes qu'incorporen la llingua inglesa como vehicular reciben el denominador Modelos Plurillingües.
| Modelu A !width="65"|
Modelu B |
Modelu D | Modelu G | Modelos plurillingües | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Educación Infantil | 14,67 % | 0,26 % | 25,46 % | 37,63 % | 21,99 % |
| 20,14 % | 0,31 % | 27,02 % | 45,87 % | 6,66 % | |
| 10,90 % | 0,13 % | 24,07 % | 63,70 % | 1,21 % | |
| 4,34 % | 0,0 % | 22,98 % | 72,68 % | 0,0 % | |
| Ciclos formativos | 0,0 % | 0,0% | 1,64 % | 98,36 % | 0,0 % |
| Total | 13,95 % | 0,20 % | 23,78 % | 54,69 % | 7,38 % |
Informe sobre'l Sistema Educativu de Navarra 2012/2013. Conseyu Escolar de Navarra
Francia
País Vascu Francés
Nel País Vascu Francés, los alumnos matriculaos n'enseñanza vasca pal añu 2006 son el 15,9 % del total. Apocayá (en 2008/2009) ta detectándose un aumentu significativu nes matriculaciones nos modelos billingües y yá más del 30 % de los alumnos de primaria estudien n'euskera. Hai que tener en cuenta que'l euskera escarez d'oficialidá nel Estáu francés y l'enseñanza n'euskera solamente impartir n'ikastoles (escuela que tien por misión la promoción d'una escuela vascófona), centros educativos que nun reciben subvención dalguna per parte de les instituciones gales, según en colexos públicos d'enseñanza billingüe y n'escueles católiques.
Referencies
- ↑ Decreto 138/1983, de 11 de xunetu, del Departamentu d'Educación y Cultura, pol que se regula l'usu de les llingües oficiales na enseñanza non universitaria nel País Vascu.
- 1 2 Eustat. «Territoriu_Historico_nivel_modelo_de_ense%C3%B1anza_bilingue_y_titularidá_Avance_de_datos_20112012/tbl0002427_c.html Alumnáu matriculáu n'enseñances de réxime xeneral non universitaries na C.A. d'Euskadi por territoriu históricu y nivel d'enseñanza, según titularidá del centru y modelu llingüísticu. Meyora de datos. 2016-17». Consultáu'l 20 d'ochobre de 2017.
- 1 2 Territoriu_Historico_nivel_modelo_de_ense%C3%B1anza_bilingue_y_titularidá_Avance_de_datos_20112012/tbl0002427_c.html Eustat: Alumnáu d'enseñances de réxime xeneral non universitariu de la C.A. d'Euskadi, por Territoriu Históricu, nivel, modelu d'enseñanza billingüe y titularidá. Meyora de datos. 2012/2013
