Oríxenes y evolución del términu

Les nociones actuales de «Estáu del bienestar» correspuenden al términu inglés Welfare State (del que se traduz lliteralmente), que'l so usu quedó acuñáu a partir de 1945, na posguerra de la Segunda Guerra Mundial, a partir d'una espresión orixinal de William Temple, entós Arzobispu de Canterbury, na que contraponía les polítiques keynesianes de posguerra al Warfare State ('Estáu de guerra') de l'Alemaña Nazi.

Sicasí, con anterioridá yá se veníen utilizando otros términos qu'espresen aproximao les mesmes aspiraciones. N'Inglaterra falar d'asistencia social o asistencia pública (social assistance o public assistance) entamada so les lleis de probes» («poor laws»). En Francia, mientres el Segundu Imperiu (1852-1870), el términu Estáu-providencia» («État-Providence») foi acuñáu polos republicanos que preconizaben un Estáu social» (État social) y criticaben la filosofía individualista de ciertes lleis (como la Llei -y Chapelier, que prohibía los sindicatos). Na Alemaña del Segundu Reich (1871) los «socialistes de cátedra» (universitarios) introducieron el términu Wohlfahrtsstaat pa describir el sistema diseñáu poles polítiques bismarckianas en materia social (ver Estáu Social).

Desarrollu del Estáu del bienestar

A pesar de qu'esisten dellos antecedentes en sistemes políticos anteriores, alegóse que la perceición del meyoramientu del bienestar material xeneral de la población, como una de les funciones centrales de la Sociedá o Estáu, realmente empecipióse colos oríxenes de la Ilustración.^[9] Nesi periodu, a pesar de que'l poder de los monarques aportó a absolutu, apaez el conceutu del déspota ilustráu, que la so función yera, especialmente n'Alemaña, traer progresu y bienestar social y económicu al so pueblu^[10] ―ver Carauterístiques y evolución del cameralismo―.

D'alcuerdu a Gertrude Himmelfarb ―historiadora neoconservadora―, esto remató alredor del empiezu del sieglu XIX:

La tesis ye que los 1800 marcó un quebre intelectual, dempués del cual la probeza aportó a crecientemente reconocida polos conscientes y autodesignados portadores del «espíritu de la dómina» como un problema del sistema más que del trabayador. [...] Ésitos futuros en resolver la probeza van riquir reconocer tantu l'aspeutu material como moral del problema.

Gertrude Himmelfarb^[11]

A lo llargo de la segunda metá del sieglu XIX, na mayor parte de los países de la Europa Occidental, la llamada «cuestión social» ―espresada na presión política de movimientos sociales, especialmente los movimientos obreros― impulsó a los Gobiernos a afaer la llexislación sobre la condición social de la clase trabayadora y el trabayu, llexislación que foi progresivamente modificada. La mayor parte d'estes midíes fueron puntuales y d'algame mínimu, con carauterístiques que dependen tantu de la hestoria como de les circunstancies políticu-sociales de cada país. Sicasí, ye posible notar un movimientu escontra servicios incrementalmente más comprensivos.

Esta situación remata nes crisis económicas del Periodu d'enteguerres y concomitantes crisis sociopolíticas (ver Gran Depresión), yá que les dictadures que surdieron demostraron ser capaces de resolver les crisis de forma más efectiva que les democracies. Tanto la Xunión Soviética col Plan Quinquenal, como l'Alemaña Nazi de preguerra, la Italia de Mussolini (quien foi emponderáu por «faer que los trenes funcionaren a tiempu», esto ye, por poner fin a les fuelgues y el caos económicu qu'apoderara a esi país) y el Xapón imperial, países toos qu'impunxeron fuertes controles estatales a la economía, resolvieron la crisis a mediaos de los años trenta. Esto llevó a la puxanza de proyeutos políticos totalitarios, y non solo ente'l ciudadanu común y corriente. Por casu, el 20 de xineru de 1927, mientres una visita a Roma, l'entós conservador y autodeclarado «constitucionalista y antisocialista» Winston Churchill declaró que si él fuera italianu, xuniríase a Mussolini:

Voi Amestar una pallabra sobre l'aspeutu internacional del fascismu. Externamente el so movimientu rindió un serviciu al mundu enteru. [...] Italia demostró qu'hai maneres de lluchar contra les fuercies subversives, maneres que pueden llevar les mases populares, puramente empobinaes, a apreciar y defender l'honor y l'estabilidá d'una sociedá civilizada. Previo l'antídotu necesario al venenu rusu. D'equí p'arriba, nenguna gran nación va tar desprovista d'un postreru mediu de proteición contra la crecedera cancerosa del bolxevismu.

Winston Churchill, citáu en «The menace of Fascism»

Alredor d'eses feches, Churchill suxurió ametrallar a güelguistes como manera práutica de terminar la fuelga. Entá tan tarde como en 1938, en víspores del entamu de la Segunda Guerra Mundial, Churchill declaró que si dalguna vegada Inglaterra llegara a tener los mesmos problemes qu'Alemaña de posguerra, él esperaba que llegara a atopar el so «Sr. Hitler»^[12] amenaciando les concepciones del Estáu lliberal y la democracia, lo que de la mesma amenació la estabilidá mundial, rematando na Segunda Guerra Mundial (1939-1945).^[13]

Ye nesi sentíu que Waligorsky diz que se propunxo la intervención estatal «como un resguardu contra'l poder del mercáu pa socavar nueses instituciones polítiques y sociales más valuables. [...] Un mercáu totalmente llibre ye definitivamente non el meyor mercáu pa una democracia, un mercáu ensin regulaciones nun garantiza nin xusticia nin prosperidá.»^[14]

Almítese xeneralmente que'l resume que Claus Offe fai d'esi desenvolvimientu ye correutu:

L'Estáu de bienestar foi la resultancia combinada de diversos factores (…) El reformismu socialdemócrata, el socialismu cristiano, élites polítiques y económiques conservadores ilustraes, y grandes sindicatos industriales fueron les fuercies más importantes qu'abogaron nel so favor y dieron esquemes más y más amplios de seguru obligatoriu, lleis sobre proteición del trabayu, salariu mínimu, espansión de servicios sanitarios y educativos y agospiamientos estatalmente subvencionaos, según la reconocencia de los sindicatos como representantes económicos y políticos llexítimos del trabayu.

Claus Offe^[15]

Con cuenta de evitar errores, ye necesariu amestar específicamente la influencia de sectores lliberales y demócrata-cristianos, con personaxes tales como David Lloyd George y Konrad Adenauer, respeutivamente.

A partir de lo anterior ―y empezando en 1945― implementar na Europa Occidental les polítiques socioeconómiques que aportaron a conocíes como «Estáu del bienestar moderno. Esa implementación dio orixe a lo que Eric Hobsbawm ―ente otros―^[16] llamó «la edá d'oru del capitalismu»,^[17][18] yá que causó'l periodu de crecedera económica sosteníu más esitosu nel sieglu XX.^[19]

Delles autoridaes^[20] argumenten que tales desarrollos efectuar so la propuesta xeneral del keynesianismo. Otres^[21] aducen que foi so les propuestes xenerales del ordoliberalismo (ver Estáu Social). Sicasí. la mayoría de los estudiosos de la tema suxuren qu'hai una similaridad básica ente estes visiones y entá otres, tales como les del dirigismo propuestu en Francia nesi periodu^[22] etc. (ver tamién: Economía del bienestar).

En 1956, Karl Popper describió los llogros d'esa propuesta nos siguientes términos:

En nengún otru momentu, y niundes, fueron los homes más respetaos, como homes, qu'en la nuesa sociedá. Nunca antes los Derechos Humanos y la dignidá humana fueron tan respetaos y nunca antes hubo tantos dispuestos a faer sacrificios por otros, especialmente por aquellos menos afortunaos qu'ellos. Esos son los fechos. [...] Quiero enfatizar que toi al tantu d'otros fechos. El poder inda malva, inclusive nel nuesu mundu. Emplegaos públicos inda se porten dacuando como amos descorteses. Inda abonden dictadores de bolsu. [...] Pero tou eso nun se debe tantu a la falta de bones intenciones como a la falta d'habilidá ya incompetencia.

Karl Popper^[23]

Popper sigue:

Pero volvamos la nuesa atención a asuntos más importantes. El nuesu mundu llibre esanició cuasi, si non dafechu, los grandes males que con anterioridá han asediado la vida social de los homes. [...] Veamos lo que se llogró, non solo equí en Gran Bretaña al traviés del Estáu del bienestar, sinón con dalgún métodu o otru perdayuri nel mundu llibre.

Karl Popper (op. cit.

Y da la siguiente llista de lo qu'él considera ―dende'l puntu de vista lliberal― los males que pueden ser resueltos o remediaos pola cooperación social:

• Pobreza *

Desempleo y formes similares d'inseguridá social.

• Enfermedá y dolor.
• Crueldá penal.
• Esclavitú y otres formes de servidume.
• Discriminación racial y relixosa.
• Falta d'oportunidaes educatives.
• Diferencies ríxides de clase.
• La guerra.

Dende un puntu de vista conservador, los beneficios del Estáu del bienestar son dobles: per un sitiu, la xeneración de consensu social de forma que'l sistema funcione de forma harmónica y eficiente.^[24] y, pol otru, siguiendo de lo anterior, una función de creación y reforzamientu de valores éticos fundamentales a la esistencia y estabilidá de rellaciones sociales, llevando asina a una creciente integración social: «La provisión de los beneficios (del Estáu del bienestar) ye sobre la base d'ayudar a los menos privilexaos a adquirir la disciplina necesaria pa xuntase a los estándares morales (sociales o comunes)»:^[25]

La respuesta conservadora ye que l'alderique alrodiu de si tendría d'haber un Estáu del bienestar terminó. L'alderique apropiáu a estos díes tendría de ser alrodiu de les modalidaes al traviés de les cualos les ayudes recibíes por derechu» (entitlements) son apurríes. Les modalidaes importen, porque delles promueven y otres non los atributos y actitúes ―mirar al futuru, independencia, responsabilidá pola vida saludable― indispensables pa una vida digna nuna sociedá económicamente vibrante qu'un Estáu del bienestar devorador d'ingresos precisa nuna dómina de población qu'avieya.

George Will^[26]

Convien recordar que la visión conservadora del Estáu ye qu'esi esiste pa satisfaer les necesidaes humanes (dende'l puntu de vista lliberal ye promover la llibertá ciudadana) y como tal los conservadores acepten l'Estáu del bienestar^[27] (ver tamién Alfred Müller-Armack).

Les ventayes dende'l puntu de vista de la socialdemocracia son, xeneralmente, los d'una meyora reformista ―paulatín pero seguru― escontra'l socialismu, asegurando coles mesmes la proteición y profundización de la democracia al traviés de la reconocencia del derechu llexítimu de los sindicatos y representantes de comunidaes y minoríes sociales marxinaes en tomar de decisiones gubernamentales, según la creciente integración a eses decisiones de los principios de la xusticia social, dignidá humana y participación ciudadana.

Pa empezar, a lo menos en parte por cuenta de eses diferencies d'aproximamientu y como la cita de Popper suxure, los proyeutos en distintos países víense como disímiles, posiblemente opuestos.^[28] Sicasí, col pasu del tiempu nótase que les polítiques practicaes nos países europeos occidentales converxen^[29][30]}} en rellación a dar un rol económicu activu al Estáu col fin de llograr ciertos oxetivos sociales comunes (tales como'l bienestar social y crecedera económica) y faise evidente que'l progresu y l'estabilidá de cada país européu dependen de la de los sos vecinos. Asina, créase un consensu que toma dende los sectores más izquierdistes de los partíos social demócrates hasta los más derechiegos o conservadores nos demócrata cristianos. Esi consensu ye lo que aportó a conocíu como'l modelu européu de gobernanza, basáu non solo na idea de que la sociedá ―al traviés del Estáu― tien una responsabilidá polos sos ciudadanos, sinón tamién en que'l bienestar de cada unu, tanto individuos como países, depende del bienestar del vecín y que esi bien común, a pesar de visiones ya intereses distintos, puede llograse al traviés de la práutica de la política de los consensos (ver democracia deliberativa). Empezar a falar entós de les "construcciones de comunidaes". Vease Trataos de Roma y Comunidaes Europees. La resultancia de too lo anterior ye lo que se conoz como'l modelu del Estáu del bienestar.

Darréu, y a partir d'una crítica temprana al Estáu del bienestar dende'l puntu de vista de la escuela austriaca,^[31] dellos políticos ―por casu, Margaret Thatcher nel Reinu Xuníu^[32] buscaron implementar lo que foi xeneralmente percibíu como una tentativa de «desmantelar l'Estáu del bienestar».^[33]

Más allá d'un discutiniu alrodiu de les posibles intenciones de Thatcher y otros,^[34] el fechu ye qu'esos personaxes introducieron cambeos fondos al Estáu del bienestar ―a lo menos tal que se practicaba n'Inglaterra― motivaos principalmente suxurióse― tantu por una malinterpretación de la posición d'Hayek^[35] como lo que dalgunos consideren una falta de comprensión de les consecuencies socioeconómiques de tales tentatives^[36] y les dificultaes envueltes nes mesmes.^[37][38]

Consecuentemente los resultaos del proyeutu de la Sra. Thatcher nun fueron, quiciabes, los esperaos polos partidarios de la lliberación de les fuercies económiques». Nos años que siguieron a la implementación de tales midíes, la inflación n'Inglaterra algamó un 20 %. Tanto les tases d'interés como les de desemplegu xubieron descomanadamente y la base industrial británica foi abrasada.^[39]

Mentanto, n'Estaos Xuníos, Ronald Reagan sería escoyíu con una promesa de “amenorgar impuestos, aumentar el presupuestu de defensa y permediar y amenorgar el gastu fiscal”.^[40] implementó polítiques similares que, nel so conxuntu, aportaron a conocíes como neolliberalismu. Mientres esa presidencia empezó l'aumentu escomanáu de la delda tanto pública como privada n'Estaos Xuníos. Contrariamente a lo esperao polos sos partidarios, el déficit fiscal estauxunidense creció dende 0,9 billones de dólares a más de 3 billones, la tasa d'inversiones industriales tornó precipitadamente ―siendo reemplazada por grandes inversiones en preseos financieros no que foi llamáu una orxía especulativa―, el desemplegu llegó al 10 % de la fuercia de trabayu y la seguridá de trabayu y los ingresos reales del restu decayeron.^[39] El siguíu desenvolvimientu d'esos enclinos llevó finalmente a la crisis d'hipotecar basura, que forzó al agora presidente George W. Bush (fíu del anterior) a la mayor intervención estatal na historia d'Estaos Xuníos: la inyeición de 700 000  millones de dólares pa sostener los bancos amenaciaos pola quiebra nesi país, doblando nel procesu la delda pública».^[41] En setiembre de 2007, esa delda llegó a 8,9 billones de dólares (8,9 trillions, según el sistema inglés).^[42] En payares de 2008, cuando Barack Obama asumió la presidencia, la delda xubía a 10,56 billones de dólares.^[43]

A nivel mundial, la imposición de tales polítiques llevó a la decadencia de la crecedera económica mundial, d'una tasa permediu de cuasi 3 % añal nel periodu 1950-1973 a unu de menos de 1,5 % nel 1973-2000. Coles mesmes, l'ingresu per cápita del cuartil de mayores ingresos foi muncho más rápido que'l de menores ingresos, lo qu'aumentó dramáticamente la desigualdá social.^[44] Situación que siguió na primer década del sieglu XXI. N'ochobre de 2010 el Fondu Monetariu internacional publicó una tabla qu'amuesa que la crecedera económica mundial tornó (cola esceición d'Asia incluyendo China) inclusive en rellación a 1980.^[45]

A pesar de lo anterior, los mecanismos, llogros y oxetivos del Estáu del bienestar entá se caltienen, n'Europa, non solo como fundamentu moral de cohesión social, sinón tamién como base realista y necesaria del bienestar socioeconómico común. Por casu, el Llibru verde sobre los servicios d'interés xeneral, presentáu pola Comisión Europea en mayu de 2002, define la noción del interés xeneral européu como «el prestu de les necesidaes básiques de los ciudadanos y la preservación de bienes públicos, cuando'l mercáu falla».^[46]

Más apocayá, de resultes de la Crisis económica de 2008-2009, la demócrata cristiana Angela Merkel ―faciéndose ecu del sentimientu keynesiano― proclamó: «Solo l'Estáu ye capaz de restaurar l'enfotu necesariu»,^[47] y tantu el socialista non marxista ―con influencia cristiana y fabiana― Gordon Brown como'l conservador Nicolas Sarkozy cuntaron que «el laissez-faire tuvo la so hora» ya inclusive el periódicu The Economist ―bastión del pensamientu lliberal clásicu modernu― dixo:

Pa los lliberales, [...] la crisis punxo de relieve defecto na manera en qu'ellos tamién implementen los sos modelos. Llograr regulaciones fayadices ye tan importante como lliberar los mercaos; pue que un sector públicu eficiente cunte tanto como un sector priváu eficiente, inversiones públiques en tresporte, educación y salú, bien feches, pueden pagar dividendos. [...] Pragmatismu y eficiencia siempres son d'importancia.

Interpretaciones

Entender por Estáu del bienestar, como conceutu xeneral, unu nel cual correspuende al Estáu o a la Sociedá asumir la responsabilidá del bienestar social y económicu de los sos miembros. Esta responsabilidá ye entendida xeneralmente como comprensiva y universal, porque «bienestar» ye un conceutu ampliu que s'aplica a toos.^[48] Adicionalmente, pa dalgunos, tal bienestar ye un derechu.^[49] A pesar de que la propuesta orixinal nesi sentíu^[50] basar nel simple argumentu qu'alministrar prestaciones como derechos ciudadanos o de los habitantes sería más simple y de menor costu qu'alministralos de dalguna otra manera, l'alderique al respeutu estendióse a esaminar munchos otros aspeutos y fundamentos de los derechos sociales, con muncha influencia de la obra seminal de Beatrice Webb,^[51][52] alderique que finalmente dio orixe, per parte del sociólogu Thomas H. Marshall,^[53] al conceutu de ciudadanía social», que suxure que'l conceutu de ciudadanía tien d'entendese como implicando derechos.^[54][55] Na actualidá, la mayoría d'esos argumentos basar na suxerencia rawlasiana de la Xusticia como equidad.

Pa otros, tal derechu nun esiste como tal, sinón que más bien hai un deber^[56][57] yá seya del Estáu, la sociedá o los sos miembros ―la llamada responsabilidá social―^[58] que puede o nun concebise como emanada o fundada yá seya nel conceutu de bien común.^[59] o na responsabilidá moral^[60] o nel conceutu llegal d'obligación conxunta derivada d'un hipotéticu contratu social.^[61] que, de la mesma, puede o nun ser esplícitu nuna Constitución^[62] (ver tamién Interés públicu).

Sicasí, pa otros, l'asuntu nun trata de principios, sinón d'oxetivos: el propósitu del Estáu nun puede ser otru que promover el Interés públicu o «social» o «común» de manera práutica.^[63] Amás, siempres según Suárez, inclúi la posibilidá de llograr bienes terrenales pa una esistencia digna del home,^[64] ente que John Locke aduz que: «El fin del gobiernu ye'l bien de la humanidá», en «Chapter XIX: “Of the Dissolution of Goverment”, en Second Treatise of Government; y James Madison amiesta: «El bien públicu, el verdaderu bienestar de la gran masa del pueblu, ye l'oxetivu a ser escorríu; y nenguna forma de gobiernu n'absolutu tien otru valor que l'afaese al llogru d'esi oxetivu».^[65] Asina, suxúrese, si fuera'l casu que los gastos que'l sistema implica son de beneficiu a la sociedá nel so conxuntu, tales gastos seríen llargamente xustificaos.^[66] Dende esti puntu de vista, los gastos de «bienestar» pueden ser consideraos non solu gastos de «bon funcionamientu» de la sociedá, sinón tamién como inversión social,^[67] pudiendo ser vistos non solo como aumentando la cohesión social sinón tamién la productividá común.^[68][69] Adicionalmente aliégase que tales gastos pueden implicar un aforru o amenorgamientu de costos, yá seya pa llograr bienes y servicios d'interés xeneral^[70] o que los gastos sociales son más efectivos y cuesten menos qu'otres midíes d'amenorgamientu de problemes sociales, por casu, criminalidad,^[71][72] etc. A extremis, esta visión puede ser concebida como utilitaria, con una concepción de la sociedá como grupu d'interés: sería, puede alegase, más efectivu y eficiente gastar n'asuntos sociales qu'esaniciar o controlar los problemes que d'otra manera multiplicaríense^[73][74] (Ver tamién anomia). Sicasí, y a pesar de que tal perceición facilita y ordena el discursu políticu-social en rellación a los gastos sociales, na midida que centra l'atención en ventayes comunes promoviendo coles mesmes el desenvolvimientu de téuniques y conceutos d'utilidá social^[75][76][77] alegóse, en contra, qu'esti aproximamientu emprobez la visión tanto académica como social.^[78]

Lo anterior da orixe a tres interpretaciones principales sobre la idea d'Estáu del bienestar:

• Estáu del bienestar como conceutu xeneral, d'alcuerdu al cual los miembros d'una sociedá tienen la mira llexítima de que la sociedá, el gobiernu o l'Estáu sofitar, yá seya polo xeneral o en momentos de necesidá, o la mira real de qu'ellos se beneficiarán de los esfuercios comunes y del progresu social. Nesta visión xeneral, tal mira ye considerada bien un derechu de los ciudadanos o bien una obligación o oxetivu social.

• Estáu del bienestar como'l sistema nel cual l'Estáu como tal asume la responsabilidá pol bienestar de los ciudadanos. Ciertos exemplos d'esti modelu del Estáu del bienestar basar nuna rede o sistema de seguridá», con provisiones claramente delimitadas.

• Estáu del bienestar puede identificase con sistemes xenerales de bienestar social. En munchos «Estaos» del bienestar, el bienestar nun s'apurre actual o puramente pol Estáu, sinón por una combinación de servicios independientes, voluntarios, mutualistes y gubernamentales. En dellos casos d'esti tipu, l'Estáu o gobiernu actúa como coordinador de les provisiones y coles mesmes como provisor d'últimu recursu. N'otros, l'Estáu puede delegar la provisión de servicios a caridaes, organizaciones sociales o privaes (sofitándoles financieramente); nesti últimu casu, dellos autores utilicen el términu «sociedá del bienestar».

Criterios de comparanza

Deborah Mitchell^[79] identifica cinco aproximaciones principales a esos estudios comparativos:

• Comparances de polítiques: comparar los términos esplícitos sobre los cualos propónse y toma aición. Briggs centrar nel orixe y evolución histórica del conceutu del bienestar tanto n'Europa como nos Estaos Xuníos.^[80] Flora y Heindenheimer, a partir de tales desarrollos, proponen que de cutiu tal desenvolvimientu, a pesar de les diferencies ideolóxiques, etc., tien llugar a lo llargo de llinies similares^[81]

• Comparances d'ingresos: tales ingresos son los recursos económicos dedicaos a los sistemes de beneficencia. Maynard^[82] suxure dos sistemes básicos: pagu al traviés d'impuestos (pagu obligatoriu) y pagu al traviés de sistemes de seguros (pagu voluntariu). Wilensky amuesa que'l nivel de tales gastos depende principalmente de la estructura social (incluyendo edá) de la población y de la duración de implementación del sistema como tal.^[83]

• Comparances de productos: distintos Estaos implementen regles y mecanismos distintos. Esping Andersen utiliza tales diferencies pa establecer un sistema de clasificación rellacionáu cola entrega de servicios específicos y asunciones xenerales.^[84]

• Comparances de servicios. Al traviés de la considerancia de la entrega de servicios y beneficios: qué faen, cómo se financien, quién los controla, etc.^[85][86]

• Comparances de resultaos: alegóse -dende esti puntu de vista- que lo qu'importa alrodiu de estos sistemes nun ye lo que s'intenta o cuál ye'l procesu, sinón si la población ardíciase o non en consecuencia. Esta ye la base del trabayu efectuáu pol Luxembourg Income Study cuando analizó y comparó los servicios d'asistencia social en distintos países.^[87]

El modelu nórdicu

Como puede reparase nel gráficu, presenta'l nivel más altu de proteición social y la so carauterística principal ye la provisión universal basada nel principiu de ciudadanía, esto ye, qu'esiste un accesu más xeneralizáu, con menos condiciones, a les prestaciones sociales.

No que se refier al mercáu de trabayu, estos países carauterizar por importantes gastos (relativos) en polítiques actives coles mires de la reinserción rápida nel mercáu de trabayu de los paraos. Caracterícense tamién por un eleváu númberu d'emplegos públicos. Los sindicatos tienen una elevada afiliación y un importante poder de decisión lo que provoca una baxa dispersión de los salarios (una distribución más equitativa de la renta).

El modelu nórdicu caracterízase tamién por una elevada cuña fiscal.

El modelu continental

Ye similar al nórdicu pero con una mayor proporción de gastos empobinaos a les pensiones. Basar nel principiu de «asistencia» (ayuda) y «sécurité sociale» (sistema de seguros), con nun sistema de subsidios parcialmente non condicionáu a la permeabilidá (por casu en Francia, onde esisten subsidios que'l so únicu requisitu ye tener más de 25 años. Sicasí, otros beneficios dependen de contribuciones voluntaries a sociedaes yá seya estatales, mutualistes o privaes de seguros).

No que se refier al mercáu de trabayu, les polítiques actives son menos importantes y a pesar de que los sindicatos tienen una afiliación bien baxa, estos tienen un importante poder de decisión nes negociaciones coleutives.

Otru elementu importante del modelu continental son los subsidios por invalidez.

El modelu anglosaxón

Esti modelu ta carauterizáu por una previsión o midíes preventives menores qu'otros modelos y por una asistencia social de tipu últimu recursu más importante (los beneficios dependiendo en parte d'aforros, etc). Los subsidios dirixir en mayor midida escontra la población n'edá de trabayar y los mozos (por casu, cada familia recibe una asignación por fíu, que se tresforma n'ingresu mínimu» a los 16 años a quien sigan estudiando), y en menor midida escontra les pensiones. L'accesu a los subsidios ta condicionáu en mayor midida a la empleabilidá (por casu, condiciónense los subsidios a que la persona trabayara enantes o tea buscando trabayu).

No que se refier al mercáu de trabayu, los gastos en polítiques actives ―de promoción d'emplegos, educación y calificación de trabayadores―son relativamente importantes. Sicasí, midíes de Seguridá Industrial son menores qu'otros modelos y los sindicatos tienen un menor poder de participación en decisiones yá seya gubernamentales o patronales. Esta ye una de les razones poles qu'estos países tienen una mayor dispersión de la renta y un mayor númberu d'emplegos con baxos salarios.

Sicasí, el modelu anglosaxón ye consideráu unu de los más eficientes ―solo superáu pol nórdicu― no rellacionao con amenorgamientu de la probeza y en promover incentivos pa trabayar, lo que, d'alcuerdu a dalgunos, facer preferible yá que los sos meyores resultaos en materia d'emplegu facer más sostenible financieramente al llargu plazu.^[89]

El modelu mediterraneu

Esti modelu correspuende a los países que desenvolvieron un Estáu del bienestar más tardíamente (años setenta y ochenta). Trátase del modelu social con menores gastos y ta fuertemente basáu nes pensiones y nunos gastos d'asistencia social bien baxos. Esiste nestos países una mayor segmentación de los derechos y estatus de les persones que reciben subsidios, que se reflexa nun accesu bien condicionáu a les prestaciones.

La carauterística principal del mercáu del trabayu ye una fuerte proteición del emplegu (nun confundir con proteición del trabayador o subsidiu de desemplegu) y el recursu a la xubilación antemanada como forma de meyora del emplegu. Los sindicatos tienen una presencia importante asegurada pola estensión de los alcuerdos alcanzaos en negociaciones coleutives más allá de la presencia real de los sindicatos. Nuevamente, esto tien como resultáu una menor dispersión nos salarios que nel modelu anterior.

L'amenorgamientu de la probeza

El gráficu de la derecha amuesa l'amenorgamientu nes desigualdaes dempués de tomar en considerancia los impuestos y les tresferencies, esto ye, en qué midida cada modelu social amenorga la probeza ensin tener en cuenta l'amenorgamientu d'esta provocada polos impuestos y les tresferencies. Polo xeneral, la capacidá d'amenorgamientu de la probeza ta en llinia cola talla del Estáu del bienestar: a mayor proporción del PIB dedicáu a los gastos sociales, mayor amenorgamientu de la probeza. Sicasí, otru aspeutu a tener en cuenta ye ver si dellos modelos son más eficientes nel amenorgamientu de la probeza qu'otros. Por esto entiéndese que con un menor gastu social consígase un mayor amenorgamientu de la probeza.

Nesti casu, el gráficu de la derecha amuesa que los modelos anglosaxón y nórdicu son más eficientes que'l continental y mediterraneu, pero sobremanera amuesa que'l continental ye'l menos eficiente. Dáu'l so eleváu gastu social, esperaríase un mayor amenorgamientu de la probeza que la que consigue esti modelu. Reparar como'l modelu anglosaxón atópase percima de la llinia trazada, indicando qu'amenorga más de lo esperao (teniendo en cuenta'l restu de modelos) la probeza. Sicasí'l modelu continental atopar por debaxo de la llinia y más alloñáu que'l modelu mediterraneu, indicando que ye'l que menos amenorga la probeza dáu'l so gastu social.

Proteición contra los riesgos del mercáu de trabayu

La proteición contra los riesgos del mercáu de trabayu pue ser, polo xeneral, de dos tipos:

• Por aciu regulación del mercáu de trabayu (lo que se conoz col nome de proteición del trabayu); básicamente, cola medría de los costos de despidu pa les empreses.
• Por aciu seguros de desemplegu, que nesti casu protexen al trabayador paráu y suelse financiar por aciu impuestos a los trabayadores con emplegu.

Como se repara nel gráficu, esiste un claru trade-off (pallabra frecuente na xíriga económica que significa sacrificar daqué por consiguir otru oxetivu) ente estos dos preseos de proteición del mercáu de trabayu; reparar cómo podría trazase una llinia de media con rimada negativa. Como se repara, los distintos países europeos escoyeron distintes midíes de proteición (reparar distintos puntos nel gráficu). Nesta eleición, les diferencies pueden resumise de la siguiente forma:

• Los países mediterráneos prefieren una mayor proteición del trabayu, ente que un númberu bien amenorgáu de los sos trabayadores reciben subsidios de desemplegu.
• Los países nórdicos, sicasí, protexen pocu al trabayador, pero, sicasí, la mayor parte de los sos trabayadores en situación de desemplegu reciben subsidios.
• Los países continentales presenten un nivel llixeramente más eleváu de dambes variables que la media europea.
• Los países anglosaxones basen la so proteición nos subsidios de desemplegu, con un nivel bien amenorgáu de proteición del trabayu.

La evaluación de dambes midíes de proteición ye complicada. Polo xeneral, esiste un consensu ente economistes en que la proteición del trabayu xenera ineficiencia nes empreses: yá que les empreses nun pueden despidir a los trabayadores llibremente, quiciabes decidan nun despidir a pesar de nun precisar a tales trabayadores, estropiando la so eficiencia. Nun esiste tal consensu tocantes a si la proteición del trabayu xenera un mayor desemplegu que la proteición del trabayador.

Los pagos pola participación al trabayu

Tasa d'emplegu y tasa de desemplegu en cada modelu social. Vease definición nel testu (pos nun ye l'habitual nes estadístiques llaborales).

Los incentivos al trabayu y los pagos pola participación al trabayu de cada modelu pretenden analizase al traviés de lo que se define como ratio d'emplegu por población, como nel gráficu axuntu. Ellí compárense los distintos grupos de países al traviés de dos tases definíes particularmente con esti oxetu: una tasa d'emplegu (entendida como'l porcentaxe de trabayadores ocupaos sobre la población n'edá llaboral) y una tasa de desemplegu (entendida como'l porcentaxe de trabayadores desemplegaos sobre la población n'edá llaboral). Hai que tener en cuenta que les tases utilizaes nesti gráficu calculáronse non en términos de población activa (yá que nesi casu sumaríen siempres 100, al ser los sos la población ocupada y la población en paro dos únicos componentes) que ye la manera habitual de publicar nes estadístiques que miden la estructura llaboral de la población; sinón en términos de población en edá llaboral (distinta según les llexislaciones de cada país, pero davezu ente 16 y 65 años). La manera más habitual de denominar la rellación ente población activa y población n'edá llaboral ye «tasa d'incorporación».

La denominada Estratexa de Lisboa de la Xunión Europea estableció en 2001 que la tasa d'emplegu de los países de la XE tendría d'algamar a lo menos el 70 % pal añu 2010.

Nesti casu, el gráficu amuesa que son los países del modelu nórdicu y anglosaxón los que tienen una mayor tasa d'emplegu ente que los continentales y mediterráneos tienen una tasa d'emplegu per debaxo del oxetivu de Lisboa.

Eficiencia y equidad

Clasificación de los distintos modelos sociales europeos en rellación a la so eficiencia y equidad.

A manera d'evaluación xeneral, los modelos sociales de los distintos tipos d'Estáu del bienestar valoráronse en función de dos criterios:

• La eficiencia, esto ye, si'l modelu aprove los incentivos necesarios por que'l mayor númberu de persones trabaye, y por tanto, haya altes tases d'actividá y ocupación.
• La equidad, esto ye, si caltién el riesgu de probeza relativamente baxu.

Como se repara nel gráficu, el meyor modelu en función de la combinación d'estos dos criterios ye'l nórdicu. El modelu continental tien menor eficiencia, ente que'l modelu anglosaxón tien menor equidad. El modelu mediterraneu ye inferior en dambos aspeutos.

Dellos economistes consideren qu'ente'l modelu continental y el anglosaxón ye esti postreru'l preferible, yá que los sos meyores resultaos en materia d'emplegu facer más sostenible financieramente al llargu plazu, ente que'l nivel de equidad depende de les preferencies de cada país (Sapir, 2005). Otros economistes consideren que'l modelu continental nun puede considerase peor que'l anglosaxón yá que esti tamién ye la resultancia de les preferencies de los sos ciudadanos (Fitoussi et al., 2000; Blanchard, 2004).

Argumentos a favor

• Humanitariu: la idea de que nenguna persona tien de sufrir innecesariamente.
• Democráticu: los votantes na mayoría de los países favorecen la estensión gradual de la proteición social.
• Derechos Humanos: los Estaos tán obligaos pola Declaración Universal de los Derechos Humanos (1948) y polos Pactu de Derechos Civiles y Políticos y de Derechos Económicos, Sociales y Culturales, de 1966.
• Éticu: la reciprocidá ye cuasi universal como principiu moral, y la mayoría de los sistemes del bienestar basar en patrones del intercambiu xeneralizáu. El altruísmu, o ayudar a otros, ye una obligación moral na mayoría de les cultures. Por casu, la caridá y l'ayuda pa los probes (yá seya con subsidios o puestos de trabayu) son bien vistos por munches persones.
• Relixosu: la mayoría de les relixones importantes del mundu creen que l'altruísmu ye moral y l'egoísmu ye inmoral. Les obligaciones relixoses inclúin el deber de la caridá y l'obligación pa la solidaridá.^{[ensin referencies]}
• Interés mutuu: dellos sistemes nacionales creáronse voluntariamente de la crecedera del seguru mutuu.
• Económicu: los programes sociales realicen una gama d'actuaciones económiques frente a posibles fallo de mercáu (monopolios naturales, desvirtuaciones que pudieren producise al traviés del comerciu internacional, estructurando el mercáu de trabayu, etc.), redistribuir la renta y salvaguardando la economía de componentes cíclicos. Amás, la cohesión social dexa un mayor desenvuelvo que finalmente redunda en beneficiu de tolos axentes económicos (llena de la conocencia, redolada saludable, etc.). Ye lo que se denomina equidad categórica, xeneralmente sobre bienes preferentes.
• Social: los programes sociales utilizar pa promover oxetivos comunes con al respective de la educación, la familia y el trabayu.
• Políticu: ye una necesidá. Ye l'únicu modelu que demostró na práutica la capacidá de producir tantu la crecedera económica como la cohesión social necesarios pa garantizar l'orde democráticu y el bon funcionamientu de la sociedá.

Argumentos en contra

Apurren los siguientes argumentos contra l'Estáu del bienestar:

• Individualista: la intervención del Estáu infringe la llibertá individual; l'individuu nun tien de ser forzáu a subvencionar el consumu de terceros - l'Estáu del bienestar quita llibertá d'eleición, yá que son burocracies sobre les que'l ciudadanu tien bien pocu control les que deciden qué bienes y servicios «merca» unu colos sos impuestos, ente que nun mercáu llibre y privao, el consumidor ye'l soberanu total (argumentu desenvueltu por Milton Friedman en Llibertá d'escoyer).
• Conservador: l'Estáu del bienestar supón un riesgu moral, una y bones los individuos vense desligados de les consecuencies económiques de los sos actos. Por casu: unu puede prauticar deportes de riesgu, a sabiendes de que l'atención sanitaria ta pagada colectivamente, y de que, si sufre un accidente grave, esisten pensiones d'invalidez.
• Objetivista: l'Estáu del bienestar basar nuna falacia, yá que si individualmente los ciudadanos nun pueden dexase un determináu nivel de «bienestar», nun hai nengún motivu por que sí puedan faelo colectivamente (argumentu de Leonard Peikoff).
• Movimientu obreru revolucionariu (marxista o anarquista): l'Estáu del bienestar ye un preséu temporal p'azorronar la esplotación que subyace sol sistema capitalista.
• Privatización: Dellos economistes dicen que los servicios qu'empresta l'Estáu del bienestar podríen ser emprestaos con mayor eficiencia pol sector priváu.

Pa dellos autores, como Guillermo de la Devesa, cuando se privaticen, tresfieren o se deriven servicios qu'empresta l'Estáu, polo xeneral al sector priváu pero tamién a les families fálase, polo xeneral, de sociedá del bienestar.^[90]

En castellán

• Beck, Ulrich: Presente y futuru del Estáu del bienestar: l'alderique européu. Mino y Dávila, 2005.
• Berian, Josetxo: Estáu de bienestar, planificación ya ideoloxía (Trabayu social, política social). Editorial Popular, 1990.
• Fernández García, Tomás: Estáu de bienestar y socialdemocracia: idees pal alderique. Madrid: Alianza, 2005.
• Grau Morancho, Ramiro: Crisis del Estáu del bienestar. Madrid: Trivium, 1994. ISBN 84-7855-824-1.
• Pico López, Josep: Teoríes sobre l'estáu del bienestar. Madrid: Sieglu Ventiún Editores (Socioloxía y política), 1987.
• Rojas, Mauricio: Reinventar l'Estáu del bienestar. La esperiencia de Suecia (Editorial Gota a Gota. Madrid - 2008.
• Navarro, Vicenc: Bienestar insuficiente, democracia incompleta. Barcelona: Anagrama.
• Muñoz de Bustillo Llorente, Rafael (coord.): L'Estáu de bienestar nel cambéu de sieglu. Madrid: Alianza, 2007.
• Offe, Claus: Contradicciones nel estáu del bienestar. Madrid: Alianza, 2007.
• Sen, Amartya Kumar: Bienestar, xusticia y mercáu. Madrid: Paidós Ibérica, 1997.
• Sen, Amartya Kumar: Sobre ética y economía. Madrid: Alianza, 2003.
• Sen, Amartya Kumar: Nueva economía del bienestar. Valencia (España): Universidá de Valencia. Serviciu de Publicaciones, 1995.
• Dellos autores: Estáu de bienestar, desenvolvimientu económicu y ciudadanía: delles lleiciones de la lliteratura contemporánea (estudios y perspectives). Nueva York: United Nations Publications, 2006.
• Dellos autores: Pros y contras del Estáu del bienestar. Madrid: Tecnos (Coleición Grana y Riegu. Serie de socioloxía), 1996.
• Dellos autores: Les estructures del bienestar n'Europa. Estudios de la Fundación ONCE sobre l'Estáu de bienestar. Madrid: Escuela Llibre, 2000.
• Velarde Fuertes, Juan; y Cerca Alonso, Alejandro: L'Estáu del bienestar. Madrid: Acentu, 1999.

N'otros idiomes

• Beito, David T: From Mutual Aid to the Welfare State. UNC Press, 2000.
• Blanchard, O. (2004): The Economic Future of Europe. NBER Economic Papers
• Boeri, T. (2002): Let Social Policy Models Pertenez and Europe Will Win, presentación pa la conferencia de la John F. Kennedy School of Government; Universidá de Harvard, 11-12 d'abril de 2002.
• Esping-Andersen, G: The Three Worlds of Welfare Capitalism. Polity Press, 1990).
• Fitoussi J.P. and O. Passet (2000): Reformes structurelles et politiques macroéconomiques: les enseignements des «modèles» de pays, en Reduction du chômage: les réussites en Europe. Rapport du Conseil d'Analyse Economique, n.23, Paris, La documentation Française, páxs. 11–96.
• Mishra, Ramesh: The Welfare State in Crisis: Social Thought and Social Change. Harvester Press, 1984.
• Mishra, Ramesh: The Welfare State in Capitalist Society. Harvester Press, 1990.
• Sapir, A. (2005): Globalisation and the Reform of European Social Models. Bruxeles: Bruegel. Accesible per internet en .
• Shmidt, M, G: Wohlfahrtstaatliche Politik unter bürgerlichen und sozialdemokratische? Regierungen: Cumpus, 1982.
• Streeck, Wolfgang y Yamamura, Kōzō: The origins of nonliberal Capitalism.