Allugamientu

Espinosa atópase enclaváu al noroeste d'un ampliu valle na zona norte de Las Merindades, a una altitú de 762 msnm.

Noroeste: Cantabria	Norte: Cantabria	Nordeste: Cantabria
Oeste: Cantabria		Este: Merindad de Montija
Suroeste Merindad de Sotoscueva	Sur: Villarcayo	Sureste: Merindad de Montija

Hidrografía

Riberes del ríu Trueba al so pasu por Espinosa.

El conceyu ye travesáu pel ríu Trueba, que recibe los afluentes conocíos como La Sía, Lunada, Ruseco y ríu Mailo.

La calidá de l'agua ye escepcional, como tou, por cuenta de la cercanía de la so nacencia.

Piscina natural

Na zona de la ponte azul piatonal, esiste un llugar aptu pal bañu, llegando a cubrir dellos metros na so parte más fonda. Hai un saltu d'agua con múltiples cascaes.

Esisten zones verdes aledañas a les piscines, favoreciendo l'ociu na zona.

Clima

Transición del clima continental al oceánicu, el clima ye propiu de la España húmeda, con un altu índiz pluviométricu añal, onde'l branu ye frescu, con unes primaveres y serondes bastantes lluviosos y unos iviernos onde les temperatures son desaxeradamente baxes y que les sos precipitaciones son frecuentemente en forma de nieve, permaneciendo nos cumes gran parte del añu.

Redolada

Dientro del términu municipal, esisten diversos montes d'altitú media, como Las Machorras o parte de Castro Valnera.

Nucleos de población

El conceyu cunta coles siguientes llocalidaes:

Amás, tien delles entidaes llocales menores: Bárcenas, Las Machorras, Para, Quintana de los Prados y Santa Olalla, según los Cuatro Río Pasiegos.

Carretera

Importante encruz de caminos nel norte de la provincia xunto a la cordal Cantábricu, con tres pasos o puertos que comuniquen con Cantabria. Magar nun cuntar con víes d'alta capacidá, la villa ye travesada poles siguientes carreteres:

Norte

•  BU-570  Comunica la villa col norte, a Vega de Pas pol puertu de les Estaques de Trueba (1154 m) y travesando les llocalidaes de Bárcenas y Las Machorras y siguiendo pola  CA-631 . Ye la vía más direuta escontra Santander.

•  BU-571  Partiendo de Las Machorras, na  BU-570 , empecipia'l so percorríu esta carretera autonómica escontra'l Valle de Asón, travesando'l portiellu de La Sía (1200 m), siguiendo pola  CA-665 .

•  BU-572  Partiendo de la  BU-570  nel noroeste, comunica la villa col Portillo de Lunada (1.350 m) y siguiendo pola  CA-643  conduznos hasta San Roque de Riomiera.

Sur

•  BU-V-5422  Escontra'l sur, llévanos hasta la  CL-629  en Baranda, yá en Montija.

L'accesu más direutu escontra Burgos realízase tomando la  BU-542  hasta El Crucero, pa depués tomar la  CL-629  escontra Villarcayo.

Planu d'actuaciones del Plan de Carreteres 2008-2020.

A lo último, la  BU-526 , antes conocida como  CL-6318 , vertebra'l norte de Las Merindades, y traviesa el conceyu de esti a oeste. Comunica la villa con Reinosa y Bilbao, con parte del so trazáu paralelu a la llinia de Ferrocarril de Bilbao La Robla, teniendo estación^[5] con accesu a la mesma. Tamién coneuta cola nacional  N-629  n'El Crucero.

La villa atópase dientro de les actuaciones del Plan de Carreteres de Castiella y Lleón 2008-2020, que va afectar a bona parte de los trazaos que traviesen el conceyu. El mayor proyeutu ye'l de realizar una variante, qu'evite la entrada nel conceyu del tráficu pasante esternu. El color azul amuesa actuaciones previstes de meyora xeneral del trazáu, el verde refuerzu del mesmu, y el círculu coloráu la futura variante.^[6]

Tamién se tien previstu suprimir el pasu nivel esistente sobre la llinia de FEVE al so pasu pola villa, nel p.k. 1+100. Pa ello, va executase una variante de 800m de llargor sobre la carretera  BU-526 , qu'inclúi una estructura cimera pa salvar la vía.^[7]

Ferrocarril

Estación de FEVE d'Espinosa. Coneuta la villa diariamente coles ciudaes de Lleón y Bilbao, con parada n'otros conceyos de Las Merindades.

La llocalidá ye una parada del Ferrocarril de la Robla, una llinia de vía estrecha que xune La Robla (Lleón) con Bilbao.

La estación, asitiada na entrada de la ciudá pela carretera de Burgos, ufierta tolos díes dos conexones:

• Espinosa -> Bilbao. Salida a les 19h 35m, completando'l so percorríu n'aprosimao 2h.

• Espinosa -> Lleón. Salida a les 16h 20m, con duración de 5h 28min.

A lo llargo de dambos percorríos, el tren realiza parada en dellos conceyos de la provincia, ente les cualos destaquen Arija y Villasana de Mena.

Amás, la villa ye parada fixa del Espresu de La Robla, un tren turísticu de FEVE que realiza 15 espediciones ente'l 6 de mayu y el 25 de payares pol Itinerariu de la Robla dende Bilbao a Lleón. Nel so percorríu detener n'Espinosa de los Monteros, tanto a la ida como a la vuelta, xueves y domingos. Contién na so programación visites amás de al conceyu, al espaciu natural de Güeyu Guareña, el Castiellu de los Velasco y el cascu históricu de Medina de Pomar.^[8]

Autobuses urbanos ya interurbanos

El conceyu cunta col serviciu de Tresporte a la Demanda de la Xunta de Castiella y Lleón, que coneuta'l cascu urbanu con otres pedaníes del conceyu.^[9]

Estación d'esquí de Lunada

El conceyu cunta cola Estación d'esquí de Lunada, asitiada a 16 km del centru históricu, que tien 6 km esquiaderos nos sos 5 pistes. Ésta favoreció qu'esista un turismu venceyáu a los deportes d'iviernu, que se suma a les actividaes turístiques veraniegues.

La estación ta dafechu dotada con servicios como abellugu, cafetería, arriendu de material d'esquí, escuela d'esquí, guardaesquís, primeros auxilios básicos, y parking.

Amás de les actividaes direutes d'esquí y snowboard, la estación y la so redolada son un llugar ideal pa la práutica del montañismo ivernizu, con notables ascensiones qu'algamen los 1.700 metros d'altor.

Polígonu industrial

Foi inauguráu nel añu 2013, y cuenta con una superficie de más de 50.000 m².^[11]

Atópase na zona este del conceyu, ente la carretera del cruceru y la C-6318.

Arquiteutura civil

Vista llateral de la Torre Pernomada.

Torre Pernomada

Tamién conocida como Torre de los Velasco. Trátase d'un edificiu medieval defensivu, d'estilu góticu y notables dimensiones, asitiada nuna pandiella a veres del ríu Trueba. Tien una estructura d'alzáu trapezoidal nes cares, murios de piedra de sillería d'apareyu regular, con un deséu manifiestu d'espresar masa y volume. Ésta construcción militar data posiblemente del sieglu XIII, anque tien agregos posteriores. Son dignos de mención los cinco escudo de la familia de los Velasco, que son de los más antiguos de tola Contorna.

Torre Berrueza

Edificiu del sieglu XII. Nel so orixe foi una torre defensiva. Consta de dos plantes. Na planta cimera esisten unos pequeños baldíos utilizaos nel so orixe pa la entrada y salida de palombos mensaxeros. Na actualidá rehabilitóse como hotel posada.

Palaciu de los Fernández-Villa, cerca del ríu Trueba.

Palaciu de los Fernández-Villa

Tamién llamáu de carriellu del Hoyo, esti palaciu renacentista empezó a construyise a mediaos del sieglu XVI. Adosar a una casa-fortaleza anterior. El conxuntu del edificiu entámase en redol a dos grandes torres y una inflexón na parte central. L'elementu más señaláu polo curiao de les formes ye'l cubu occidental, l'adosáu a la construcción gótica, qu'abre al interior una portada adintelada, flanqueada por columnes estriaes, posaes sobre eleváu podiu y remataes en capitel, que sofita'l entablamento. Dos tales ménsules, con forma de zapates molduradas, sofiten el dintel en que'l so centru allugar l'escudo familiar.

Foi declaráu Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 16 de marzu de 2000.^[13]

Torre de los Azulexos

Asitiada na cai de los Monteros. Estilu renacentista, del sieglu XVI. Ye llamada de los azulexos, por tener nos sos ventanes dichos materiales de forma decorativa. L'edificiu correspuende na so estructura y concepción al tipu de casa fortaleza. Tien planta cuadrada, formes cúbiques, piedra de sillería, sillarejo n'ocasiones y formes robustes y atayantes. La puerta d'accesu prauticar nel muriu sur, pero queda amenorgada a un senciellu arcu de mediu puntu con pequeña moldura y rosca bien significada. A mediu altor destaca él enmarque de la ventana adelantrada.

Fachada principal del Palaciu de Chiloeches.

Palaciu de Chiloeches

Asitiáu na plaza de Sancho García, entama la so fachada ente dos grandes y avolumaes torres remataes en pequeños pináculos. Ye entá de claros raigaños renacentistes, anque depués el so desenvolvimientu y execución amuesen dellos tintes claramente barrocos. Esti palaciu foi mandáu construyir pol marqués de la Gandara Real nel añu 1600, y sirvió como cuartel a les tropes de Napoleón tres la batalla d'Espinosa, que lo quemar a la so partida.

Foi declaráu Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 6 de xunu de 1991.^[13]

Palaciu de los Marqueses de las Cuevas de Velasco

Asitiáu nel barriu de Quintanilla, foi mandáu construyir por Felipe IV, y vencer a don Pedro Velasco Bracamonte, que yera monteru del so guardia, pa la custodia de don Juan José d'Austria, fíu bastardu habíu con María de Calderón la Calderona. L'edificiu constitúi una muestra única d'estilu manierista nel norte de la provincia de Burgos. Estructuralmente ye un gran cubu, de planta básicamente cuadrada, de formes macices y pesaes, entamáu en tres cuerpos, dixebraos exteriormente por una cornisa y rematáu nos ángulos colos carauterísticos pináculos de formes escurialenses. Adosada a la paré norte, atópase la capiya de Santiago, que la so estatua podemos almirar sobre la puerta d'accesu a la capiya.

Foi declaráu Bien d'Interés Cultural na categoría de Monumentu el 6 de xunu de 1991.^[13]

Palaciu del Marqués de Legarda

Tamién llamáu torre de los Monteros, o torre de los Velascos, nel barriu de Berrueza, esta anguaño bastante deteriorada. Les sos formes son les d'una casa-torre, dafechu cúbiques, murios de sillarejo y remate n'almenes con garitones nos ángulos. Aportar a ella dende una espectacular portada d'estructura adelantrada, flanqueada por dos gruesos y avolumaos torrexones. Dos columnes de fuste llisu, sobre elevaos plintos, sofiten el dintel rematáu nuna estructura piramidal y frontón con escudo.

Vista dende la puerta sur de la Torre de los Monteros.

Torre de los Monteros

Construyida nel sieglu XIV como una auténtica fortaleza. La torre ta almenada y el so accesu realizar ente dos gruesos torrexones, tamién almenados. Foi restaurada apocayá.

Torre de Cantinplor

Construyida nel sieglu XIII, ta asitiada nel barriu de Berrueza. Ta esmocada, dizse que tenía un pisu más, amás d'almenes. La torre perteneció a los abás de Vivanco y na actualidá pertenez a la Familia Martínez - Sainz de la Maza. Internándonos más na historia llegamos a los Angulo Vivanco Ortiz. Esta familia tenía n'Espinosa les torres de Valanto y Cantinflor (o Cantimplor). Juan Ortiz, señor de la torre de Cantinflor, considerar pol so apellíu descendiente, nada menos, que d'un capitán d'esti apellíu de tiempos de Fernán González.^[14]

Plaza de Sancho García

Plaza Sancho García y Conceyu.

Trátase de la principal plaza del conceyu y centru neurálxicu del mesmu. Nél atópase tamién el Conceyu.

La plaza ye'l llugar de celebración d'eventos, tales como mercaos o fiestes.

Otros edificios

Entá anguaño na villa esiste una casa-fábrica, qu'ente los sieglos XV y XIX, fabricó les lones pa l'Armada d'España. Tamién esisten otres torres y edificios importantes, como la torre de los Ferradores, torre de Pumarejo y delles casones.

Arquiteutura popular

Viviendes d'estilu montañés asitiaes nel centru históricu, con portales típicos.

N'Espinosa de los Monteros, la casa tradicional ye la que correspuende a la casa montañesa, que tien abondoses traces d'influencia cántabra. Nun se caltienen restos de la Edá Moderna. Esisten dos tipos de cases d'esta arquiteutura: una más antigua, que tien un balcón corríu, llamáu solana, fecha en madera y na que davezu se colgar flores. Otra, la más moderna, presenta galeríes zarraes, faciendo'l habitáculo más atopadizu nel so interior; un bon exemplu d'esto atópase na plaza de Sancho García, arrodiando la ilesia. Amás atopamos abondoses cases solariegas con escudo.

Arquiteutura relixosa

Ilesia de Santolaya .

Atópase na pedanía de Santa Olalla y tien con importantes rellaciones col arte prerrománicu (asturianu, mozárabe). El templu ye d'una sola nave, planta de salón, muro de toscu sillarejo más próximu a la mampostería y cubierta a dos agües. Adosada al muro oeste, pero totalmente independencia del, atopamos una espadaña de formes romániques. Nuna de les pilastres lleemos “tellu aba” de xuru una referencia a la condición del monesteriu de la mesma.

Ilesia de Santa Cecilia

Llateral de la ilesia de Santa Cecilia.

Ye un edificiu del estilu renacentista español. Trátase d'un templu de tres naves, planta de salón, murios de piedra de sillería, d'apareyu regular y cubierta de bóveda de crucería estrellada, de nervios combados y alcordances góticos. El ábside tien la particularidá de presentar planta cuadrada nel arranque pa depués desenvolvese nun polígonu de cinco lados. Destaca la cubierta avenerada, d'estilu renacentista, que remata'l conxuntu, sofitándose sobre dos pechines pa consiguir la forma pentagonal na so parte cimera.

Ilesia de La nuesa Señora de Berrueza

Asitiada nel barriu de Berrueza, sobre otra anterior que foi monesteriu. Ye una construcción que presenta unes formes más académiques nel podiu del ábside, na llimpieza de los contrafuertes angulares y en trazar de les ventanes. Anque tien elementos del sieglu XVIII, la so estructura ye dafechu barroca, porque s'empezar la construcción a mediaos del sieglu XVII. Hasta apocayá yera un prioratu, nel qu'había monxos y dependía del monesteriu de Oña, y tien nel altar mayor un preciosu camarín.

Ilesia de San Nicolás

Esta nel barriu de Quintanilla. Consagrada nel sieglu XII pero reconstruyida nel sieglu XVII, tien d'una sola nave, planta salón, cubierta a dos agües y murios de mampostería. Nel so interior destaca un performosu retablu góticu del sieglu XV. Les pintures atribuyir a Fray Alonso de Zamora, monxu de Oña, destacando una de les poques representaciones del Espíritu Santu en forma de muyer qu'hai n'España.

Otros llugares d'interés

Cabanes pasiegues

Asitiaes a lo llargo de tol conceyu, resumen el modelu de vida trashumante de los sos habitantes, que buscaben los meyores praos según la dómina del añu.

Llobera del Altu del Caballu

Trátase d'una construcción trampa que'l so oxetivu yera atrapar llobos, evitando qu'atacaren al ganáu. La visita ye llibre, apuértase al traviés de la Pista Forestal de Picón Blanco, dende'l nucleu d'Espinosa, y tien cartelos esplicativos de la so historia y usu.^[15]

Pobláu pastoril de Castromorca

El pobláu de Castromorca ye'l testigu más antiguu de poblamientu pasiegu, los sos diecisiete cabañes de planta rectangular yeren ocupaes pol ganáu ovín y caprino y los sos pastores yá nel sieglu XVI. Les ruines d'estes cabañes, que fueron oxetu de recuperación en 2011, presenten dalgunes de les carauterístiques propies de les cabañes pasiegues, como'l teyáu a dos agües, la planta rectangular y los borciles o colgadizas, que son anexos a les cabañes destinaos a allugar ganáu menor. Esisten cartelos esplicativos na zona. L'accesu al pobláu de Castromorca realízase al traviés de la Pista Forestal de Picón Blanco, a unos 7 quilómetros del cascu urbanu d'Espinosa.^[16]

Quesu

El quesu pasiego ye unu de los quesos más antiguos. La so fama remontar a tiempos alloñaos, nos alboreceres de la humanidá, en qu'ocupaba sitiu xunto a la mantega d'esta rexón que yera oxetu de trueque y comerciu dende los Tartessos, hasta darréu na mesa de los reis y vendíase n'ensame de mercaos de villes y ciudaes.

Mantega

Pa ellaborar la mantega pasiega (o mozaizu), se desnataba la lleche con una olla de folla que na so parte inferior tenía una dúcil. Bastaba abrir el dúcil y recoyer el “mozaizu”, quedando a la fin decantaes les nates. Estes nates echar nun fudre de piel de cabra que tresmitía un sabor especial a la mantega. N'ocasiones el vaqueru llevaba'l fudre al so llombu, y de esa manera, col movimientu, ellaborábase la mantega a lo llargo del día. En llinguaxe tradicional, usábase la frase zurcir el pelleyu, qu'aludía a lo que n'otres ocasiones había que realizar pa la maceración de les nates.

Quesada

La quesada pasiega prepárase partiendo d'un quesu fresco, del que tean bien estrayíes les biras (el suero). Esto ye, cuéyese lleche entero, calecer a unos 30 °C y cuáyase. Dempués déxase reposar esta cuayada cerca de la lumbre por que caltenga el calor mientres unos dos hores y córtase con una “gusta” por que desuere por igual. Y córtase la cuayada nun molde de folla por qu'esmuza mientres unes hores sobre una lastra de piedra inclinada.

Sobaos

Los sobaos pasiegos reciben esti nome por cuenta de la necesidá de sobar la masa. L'antiguu sobáu pasiegu fabricar a partir de la masa de pan, a la que s'añedir güevos, azucre y mantega. Anguaño fabrícase colos mesmos componentes, pero en llugar de la masa de fabricación de pan ponse farina. Facer na actualidá una caxina recoyendo cuatro esquines d'una cuartiya de papel blancu y rellénase cola masa “bien sobada”, pa depués introducir nel fornu.

Derivaos del gochu

N'Espinosa ellabórase una morciella de Burgos, como parte de la matanza del gochu, a lo que s'añedir jamón y chorizos. Mientres dura la matanza celebra la comida del Panzo, que sirve p'axuntar a la familia.

Otros productos

Ellabórase pan en fornu de lleña, anchoes salaes y miel d'uz, yá que nestos montes esiste gran variedá d'uzes. Italianes Galletes de mantega pura

Llingua

L'idioma predominante ye'l español, pero recibió influencies pasiegues, con muncho vocabulariu^[17]

Museos

Espinosa cuenta anguaño con 2 museos nel so términu municipal:

Montero d'Espinosa nun dibuxu realizáu pol Conde de Clonard na so obra Álbum d'Infantería Española

Muséu Monteros del Rei.

El Muséu Monteros del Rei inauguró'l 9 de xunu de 2006, abriendo les sos puertes al públicu'l 24 de xunu d'esi mesmu añu. Allugáu nes antigües escueles del pedreru, acueye amás, la biblioteca municipal y una aula d'informática. La so creación enmárcase dientro de los actos realizaos por cuenta de la celebración del Milenariu de los Monteros d'Espinosa (1.006-2.006).

Na actualidá, los visitantes van poder esfrutar de dos sales basaes na historia d'Espinosa: una dedicada a la creación del Cuerpu Monteros del Rei nel añu 1006 y otra basada na batalla d'Espinosa de 1808.

Amás, el muséu cunta con otra sala onde s'alluga una esposición temporal, “Máquines del Tiempu”, onde puede esfrutase d'una gran coleición de relós Moret, relós de torre, y despertador propiedad del espinosiego D. Miguel Ángel Merín.

Los horarios son los siguientes:

Martes de 10:00h. a 14:00h.

Xueves de 17:00h. a 20:00h.

Vienres de 12:00h. a 14:00h. y de 17:00h. a 20:00h.

Sábadu de 12:00h. a 14:00h. y de 16:00h. a 20:00h.

Domingo de 10:00h. a 14:00h.

Muséu Etnográficu Cuatro Río Pasiegos

L'oxetu d'esti muséu ye dar a conocer esti universu singular pasiegu y otres temes comunes de la zona. Trátase de dexar constancia de la tradicional formar y elementos que lu fixeron posible.

El muséu ta distribuyíu en trés plantes:

PLANTA BAXA:

“TRIAR”: espónense preseos y los oxetos más representativos pa la recoyida y esbilláu de les ceberes, según elementos que s'asitiaben sobre los animales de tiru, qu'interveníen nesti llabor.

“LA CARPINTERÍA”: compuesta por una coleición de ferramientes manuales, utilizaes pa la curtia, preparación y posterior trabayu de la madera.

PRIMER PLANTA:

“LA COCINA”: instrumentos, unos destinaos a caltener y manipoliar el fueu como fonte de calor (tiñaces, fuelle, etc.) y otres propies pa la ellaboración de les comíes (olles de folla, cobre, menaxe de cocina, etc.), tamién dalgún mueble destináu al almacenamientu de vivieres y oxetos (escañu, alacena, etc.)

“LA ESCUELA”: material didáctico, pupitres pa los alumnos, mesa del profesor, cayuela, etc. D'aquella escuela antigua que munchos de nós conocimos y que recordamos entrañablemente.

SEGUNDA PLANTA:

“ ELLABORACIÓN DE PRODUCTOS GASTRONÓMICOS”:

Nesta última planta, quixímos rindir homenaxe a eses actividaes, tan mesmes de la economía pasiega, fonte fundamental de los sos ingresos y la so subsistencia.

Axuntemos, toos aquellos oxetos que s'utilizaron y dalgunos siguen usándose, pa la ellaboración de productos gastronómicos básicos como yeren el pan, el quesu, la mantega y el miel.

Abre les sos puertes los domingos pela mañana, de 10:00h a 14:00h.

Festividaes y eventos

• Martes d'antroxu: Ye'l más importante de la contorna, allegando visitantes dende les provincies estremeres.
• Selmana Santa: Celébrense procesiones que parten de les diverses ilesies, siendo acompañaes pola Cofradería del Santu Cristu. Ente los diversos pasos cabo mentar un Cristu de madera policromada del sieglu XVIII y una talla del escultor Quintín-Torres, que foi vecín de la villa. Esta talla ye una Doliosa, y atópase ente les primeres obres del artista.
• 15 d'agostu: Festividá del barriu de Berrueza.
• 8 de setiembre: Fiestes patronales del barriu de Quintanilla.
• Día de los Monteros: Celébrase alternativamente n'Espinosa y Madrid. Destaca la presencia de la Guardia Real, incluyendo la so banda de música.
• 22 de payares: Fiestes de Santa Cecilia, patrona d'Espinosa. Nel so orixe yera Santa Celia, que foi martirizada en Velliga, pero col pasu del tiempu malvóse y tresformóse en Santa Cecilia.
• Fiestes de los pueblos del conceyu:
  • Santa Olalla: Fin de selmana de Pentecostés (principios de xunu).
  • Para: 30 de xunu.
  • Barcenas: 22 de xunetu.
  • Quintana de los Prados: 7 de setiembre
  • Las Machorras: El 5 d'agostu celébrase la Romería a la Virxe de les Nieves. La fiesta arrinca a primer hora de la mañana cuando los danzantes salen a la entrada del pueblu pa recibir a los visitantes. El grupu ta formáu por ocho danzantes, ocho mochachos del pueblu empobinaos pol mayoral, que ye'l mayor y quien dirixe al restu. Amás, hai otru personaxe, el rabadán que ye'l neñu más pequeñu y que lleva nes sos manes un ramito de flores seques. La so misión ye la d'azotar al bobu, un personaxe grotescu que simboliza al llobu y que la so misión ye la de pidir llimosna a tolos qu'alleguen, de nun pagar el tributu nun-yos dexará la entrada. Toles figures guarden la so simboloxía pasiega. Asina, los danzantes representen a les oveyes, el mayoral al pastor, el bobu al llobu y el rabadán al perru del fatáu. Sobre les diez ofíciase una misa pa los danzantes que dempués van volver a la entrada del pueblu. Al mediudía tolos asistentes van allegar hasta la ilesia en procesión, pa dempués dirixise a la plaza del pueblu onde los danzantes van echar versos graciosos y sarcásticos rellacionaos los aconteceres del pueblu. La celebración completar col plantón del haya a les puertes del pueblu'l día anterior a les 21.00h y coles fiestes chiquitas, a otru día, onde una carrera de pollinos y les competiciones del xuegu del texu, declaráu deporte autóctono rural, ponen el puntu final a estos festexos.^[18]