Eleutoráu del Palatináu
(de 1085 (Gregorianu) a 27 abril 1803)
rexón cultural
Alministración
Nome oficial Electorate of the Palatinate (en)
Kurfürstentum Pfalz (de)
Capital Heidelberg (de 1085 (Gregorianu) a 1690)
Mannheim (de 1720 a 1803)
Düsseldorf (de 1690 a 1720)
Forma de gobiernu Monarquía hereditaria
Llingües oficiales alemán
Xeografía
Coordenaes 49°30′00″N 8°01′00″E / 49.5°N 8.016669°E / 49.5; 8.016669
Demografía
Cambiar los datos en Wikidata
Armes del Erztruchseß o Archidapifer ("mayordomu" o "senescal del arcu"), oficiu imperial que correspondía al Eleutor palatín.

El Condáu Palatín del Rin o Palatináu (n'alemán: Pfalz) ye la denominación histórica del territoriu del Conde Palatín (Pfalzgraf), un títulu que pertenecía a un príncipe secular del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu (Reichfürst),[1] dende'l sieglu XIII venceyáu a la Casa de Wittelsbach, y al que se confirió la condición de príncipe eleutor (Kurfürst). L'Eleutoráu del Palatináu o Palatináu Eleutoral (Kurpfalz) ye la denominación del territoriu d'esi príncipe, que foi de fechu un Estáu independiente hasta 1803. La capital foi primeru Heidelberg y depués, a partir de 1720, Mannheim. Como entidá territorial yera un agregamientu de dominios espacialmente discontinuos.

El Palatináu ta estremáu en dos grandes zones marcadamente estremaes y en discontinuidá territorial: So Palatináu o Palatináu Inferior (Niederpfalz, tamién llamáu Palatináu Renano —Rheinpfalz—) y el Alto Palatináu o Palatináu Cimeru (Oberpfalz).

El Baxu Palatináu o Palatináu Renano (que nun tien de confundir se cola más estensa rexón de Renania, na que s'integra) inclúi dambes riberes del ríu Rin nel so cursu mediu, ente los sos tributarios Meno (Main) y Neckar. Los sos paisaxes naturales y el so clima relativamente nidiu, que-y dexa ser una rexón vinícola; comparaos colos de la rexón italiana de la Toscana, faen que se-y denomine turísticamente como "la Toscana alemana".[2]

L'Altu Palatináu ta al este de Baviera, fronterizu cola República Checa, y ye una rexón más montascosa y relativamente menos poblada.

Na organización territorial d'Alemaña actual, el Baxu Palatináu forma parte del estáu federáu (Bundesland) de Renania-Palatináu (Rheinland-Pfalz), que la so capital ye Mainz (Mainz), ente que l'Altu Palatináu ye una de los siete rexones alministratives (Regierungsbezirk) en que ta estremáu'l "Estáu Llibre de Baviera" (Freistaat Bayern), otru de los länder o estaos federaos alemanes, con capital en Ratisbona (Regensburg).

El xentiliciu del Palatináu ye "palatín" (pfälzisch), denominación que tamién se da a la variedá dialeutal del idioma alemán d'esta rexón.[3]

Historia

Nel sieglu X esistía un Condáu Palatín de Lotaringia, que nel sieglu XI pasó a formar parte de los territorios gobernaos polos ezónidas (Ezzonen),[4] que la so zona central incluyía Colonia y Bonn, llegando dende'l ríu Mosela hasta'l ríu Nahe, y pel sur hasta Alzey.[5] A la muerte del postreru Ezzónida (Hermann II de Lotaringia, 1085), les tierres sobre les que'l conde palatín exercía la so autoridá amenorgar a les más cercanes al Rin, colo que la so denominación pasó a identificase con esti ríu. El primer conde palatín del Rin foi Conrado I en 1156,[6] hermanu de Federico Barbarroja (Casa de Hohenstaufen).

El condáu pasó en 1159 a la Casa de Welf (Güelfos, y nel sieglu XIII a la Casa de Wittelsbach (que yeren tamién duques y condes palatinos de Baviera); en dambos casos por matrimoniu d'herederes femenines. La división del heriedu de Lluis II, duque de Baviera en 1294[7] conformó un territoriu compuestu peles tierres del antiguu palatinado del Rin xunto al antiguu Nordgau[8] de Baviera (el territoriu al norte del Danubiu), con centru na ciudá d'Amberg, colo qu'esti territoriu antes bávaru pasar a denominar Oberpfalz ("Alto Palatináu") pa estremalo del Niederpfalz ("So Palatináu" o Palatináu renano); anque estes denominaciones nun se fixeron comunes hasta'l sieglu XVI.

El Tratáu de Pavía de 1329[9] volvió afectar a la rexón, otorgándola a los fíos del emperador Lluis IV (tamién de la casa Wittelsbach: Rodolfo II "el ciegu"[10] y Roberto I "el colloráu"[11]), que compartieron títulu y territoriu hasta la muerte de Rodolfo en 1353, momentu a partir del cual Roberto exerció como únicu conde palatín. La Bulda d'Oru de 1356 determinó la so condición eleutoral. El conde pasó a denominase Eleutor del Palatináu o Eleutor Palatín (Kurfürst von der Pfalz n'alemán, Palatinus eleutor en llatín) y a ostentar l'hereditariu oficiu de corte imperial de "mayordomu de palaciu mayordomu" o "senescal del arcu" (Erztruchseß n'alemán y Archidapifer en llatín)[12] y la condición de vicariu imperial (Reichsverweser)[13] de Franconia, Suabia, el Rin y Alemaña meridional.

La práutica d'estremar territorios colos heriedos produció la esistencia de delles cañes Wittelsbach, con sedes en Simmern,[14] Kaiserslautern y Zweibrücken (So Palatináu), Neoburgu[15] y Sulzbach[16] (Alto Palatináu). El títulu d'Eleutor Palatín recayía en quien heredara Heidelberg.

Cola Reforma protestante, los eleutores palatinos (Lluis V, Federico II y Otón Enrique)[17] asitiar contra l'emperador Carlos V y el bandu católicu (Guerra d'Esmalcalda), sofitando'l luteranismu nos años 1530 y 1540 y el calvinismu nos años 1550. Cola estinción de la caña principal de la familia en 1559, l'Eleutoráu pasó a Federico III "el Piadosu"[18] (de la caña Palatináu-Simmern),[19] un calvinista radical que convirtió'l Palatináu n'unu de los principales centros calvinistes d'Europa, y sofitu esencial pa los hugonotes franceses (guerres de relixón de Francia) y los rebeldes de los Países Baxos (Guerra de los Ochenta Años).

La Campaña del Palatináu foi unu de los episodios principales de la Guerra de los Trenta Años (1620-1622). El conde Federico V aceptara'l títulu de Rei de Bohemia que-y ufiertaron los rebeldes bohemios. Tal sofitu costó-y la invasión y la so deposición de la so dignidá eleutoral, que-y foi asignada xunto col territoriu del Altu Palatináu a los duques de Baviera, situación que se consolidó na Paz de Westfalia (1648). Anque'l fíu de Federico, Carlos Luis, foi restauráu como conde palatín, el so territoriu acutar al Baxu Palatináu, y la so condición eleutoral pasó a ser inferior en precedencia a la de los demás eleutores.

En 1685 escastóse la llinia Simmern, y el condáu palatín pasó a Felipe Guillermo de Neoburgu, duque de Jülich y Berg (de la caña Palatináu-Neoburgu).[20] El siguiente conde, Juan Guillermo (1690-1716),[21] treslladó la capital a Düsseldorf, tres los que volvió a Heidelberg (1718) y terminóse afitando en Mannheim (1720).

En 1742 el condáu foi heredáu por Carlos Teodoro[22] (de la caña Palatináu-Sulzbach),[23] qu'en 1777 tamién heredó'l ducáu y eleutoráu de Baviera. Dambos electoraos fueron unificaos, al considerase un solu votu. El siguiente conde palatín, Maximiliano José, duque de Zweibrücken, unificó tolos territorios gobernaos polos Wittelsbach en 1799, nel contestu de les guerres revolucionaries franceses, que supunxeren que los territorios al oeste del Rin fueren anexonaos pola República francesa. Pela so parte, los asitiaos al este del Rin fueron anexonaos pol Margrave de Baden en 1803. La disolución del Sacru Imperiu en 1806 (mientres les guerres napoleóniques) supunxo la definitiva desapaición de los títulos del condáu palatín y la dignidá eleutoral.

En 1763, por invitación de Catalina II de Rusia "la Grande", empezara un movimientu migratoriu de cierta importancia (caltener mientres unos cien años), protagonizáu por llabradores del Palatináu y otres rexones alemanes: los denominaos alemanes del Volga.

Ver tamién

  • Condes palatinos del Rin

Referencies

  1. ↑ Julius Ficker: Vom Reichfürstenstande, Innsbruck, 1861. Fonte citada en de:Reichfürst. Vease n'inglés en:Princes of the Holy Roman Empire.
  2. ↑ [www.dw.de/flaxes/travel/spa/fs_gal05.swf La ruta del Vinu] en dw.de
  3. ↑ Rudolf Post: Pfälzisch. Einführung in eine Sprachlandschaft. 2., aktualisierte und erweiterte Auflage. Pfälzische Verlagsanstalt, Landau/Pfalz 1992, ISBN 3-87629-183-6. Fonte citada en de:Pfälzische Dialekte. Vease n'inglés en:Palatinate German o en francés fr:Palatin (langue).
  4. ↑ Klaus Gereon Beuckers: Die Ezzonen und ihre Stiftungen. Eine Untersuchung zur Stiftungstätigkeit im 11. Jahrhundert. In: Kunstgeschichte. Band 42, Lit , Münster / Hamburg 1993, ISBN 3-89473-953-3 (Zugleich Dissertation an der Universität Bonn 1993). Fonte citada en de:Ezzonen. Ver tamién en:Ezzonids.
  5. ↑ Armin Hohnle, Mittelalterliche Grundlagen; Pfalzgraftenamt, Territorialentwicklung und Kurwürde en Kleine Geschichte der Kurpfalz, Karlsruhe: G. Braun Buchverlag, 2005, pg. 17 ISBN 3-7650-8329-1
  6. ↑ Bernd Brinken: Die Politik Konrads von Staufen in der rheinischen Pfalzgrafschaft. Bonn 1974. Fonte citada en de:Konrad der Staufer. Vease, n'inglés, en:Conrad, Count Palatine of the Rhine.
  7. ↑ en:Louis II, Duke of Bavaria
  8. ↑ de:Nordgau, de:Nordgau (Bayern)
  9. ↑ Fuentes citaes en en:Treaty of Pavia.
  10. ↑ Fuentes citaes en en:Rudolf II, Count Palatine of the Rhine
  11. ↑ Jakob Wille: Ruprecht I.. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 29, Duncker & Humblot, Leipzig 1889, S. 731–737. Fonte citada en de:Ruprecht I. (Pfalz). Vease n'inglés en:Rupert I, Eleutor Palatine
  12. ↑ Tyll Kroha: Lexikon der Numismatik. Gütersloh 1977, ISBN 3-570-01588-2. Fonte citada en de:Erzamt. Ver tamién de:Truchsess (Hofamt) y de:Truchsessischer Krieg (Guerra de Colonia -en:Cologne War-, nel eleutoráu de Colonia, 1583-1588)
  13. ↑ de:Reichsverweser
  14. ↑ de:Simmern/Hunsrück
  15. ↑ de:Neuburg an der Donau
  16. ↑ de:Sulzbach-Rosenberg
  17. ↑ en:Louis V, Eleutor Palatine, en:Frederick II, Eleutor Palatine, en:Otto Henry, Eleutor Palatine
  18. ↑ Friedrich Wilhelm Bautz: Friedrich III. der Fromme. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 2, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, Sp. 127–128. Fonte citada en de:Friedrich III. (Pfalz). Vease n'inglés en:Frederick III, Eleutor Palatine.
  19. ↑
    • Wilhelm Fabricius: Das Pfälzische Oberamt Simmern., in: Westdeutsche Zeitschrift für Geschichte und Kunst, Nr. 28 1909, S. 70-131
    • Willi Wagner: Die Wittelsbacher der Linie Pfalz-Simmern. Ihre Vorfahren, ihre Familien und ihre Grabdenkmäler. Simmern 2003
    Fuentes citaes en de:Pfalz-Simmern. Vease n'inglés en:House of Palatinate-Simmern.
  20. ↑ Michael Cramer-Fürtig: Landesherr und Landstände im Fürstentum Pfalz-Neuburg. Staatsbildung und Ständeorganisation in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Beck, München 1995, ISBN 3-406-10686-2 (Schriftenreihe zur bayerischen Landesgeschichte, Bd. 100; zugleich Diss., Regensburg 1992). Fonte citada en de:Pfalz-Neuburg. Vease n'inglés en:Palatinate-Neuburg
  21. ↑ Arthur Kleinschmidt: Johann Wilhelm, Kurfürst von der Pfalz. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 14, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, S. 314–317. Fonte citada en de:Johann Wilhelm (Pfalz). Vease n'inglés en:Johann Wilhelm, Eleutor Palatine
  22. ↑ Karl Theodor von Heigel: Karl Theodor. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 15, Duncker & Humblot, Leipzig 1882, S. 250–258. Fonte citada en de:Karl Theodor (Pfalz und Bayern). Vease n'inglés en:Charles Theodore, Eleutor of Bavaria.
  23. ↑ Fuentes citaes en de:Pfalz-Sulzbach. Vease n'inglés en:Palatinate-Sulzbach





Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.