| Dualismu | ||||
|---|---|---|---|---|
| conceutu filosóficu | ||||
| conceutu | ||||
 | ||||
| ||||
 | ||||
El dualismu[1] ye la doctrina qu'afirma la esistencia de dos principios supremos, increados, coeternos, independientes, irreductibles y antagónicos, unu del bien y otru del mal, por que la so aición esplicar l'orixe y evolución del mundu; y tamién, nun sentíu más ampliu, a les doctrines qu'afirmen dos órdenes de ser esencialmente distintos, con más o menos radicalismu: por casu, ser ideal y ser real, Dios y mundu, naturaleza y gracia (nel planu cognoscitivu razón y fe), materia y espíritu, orde físicu (de la necesidá) y orde moral (de la llibertá y el deber) (nel planu cognoscitivu constatación y valoración ética), conocer y querer (planu de l'actividá consciente), bien y mal (planu de l'actividá moral), felicidá y murnia, etc.dualismu teolóxicu, cosmogónicu (relativu al orixe del cosmos) o relixosu; nel segundu casu puede falase d'un dualismu filosóficu o metafísicu, que s'opón de manera irreductible al panteísmu y el holismo.
Na filosofía china utilícense los términos yin y yang pa indicar la dualidá de too lo esistente nel universu diendo más allá de dos principios supremos y irreductibles.
Orixe del términu
El términu dualismu ye utilizáu per primer vegada por Tomás Hyde[2] en sentíu teolóxicu pa designar el dualismu de la relixón persa; la mesma significación tien en Pierre Bayle[3] y Gottfried Leibniz.[4] Pela so parte Christian Wolff[5] introdució'l so sentíu metafísicu y ontolóxicu, al emplegar el términu dualismu pa significar les rellaciones de l'alma col cuerpu.
El dualismu teolóxicu
El dualismu relixosu apaez en munchos pueblos antiguos, como China y Exiptu, pero especialmente en Persia. La so relixón, impulsada y reformada por Zoroastru escontra'l s. VI e.C., establez un principiu divín del bien, Ormuz o Ahura Mazda, y otru del mal, Ahrimán. Formes de dualismu atópense dempués nel orfismo (escontra'l s. VI e.C.), el gnosticismu (s. II e.C.), el maniqueísmu, la doctrina gnósticu-maniquea de Prisciliano y yá na Edá Media, nos bogomilos, albigenses y cátaros. La más influyente d'estes doctrines, dempués del mazdeísmo de Zoroastru, foi'l maniqueísmu.
Traces comunes de les doctrines dualistes
En llinies xenerales, les doctrines dualistes coinciden nes siguientes traces: el principiu del Bien ye identificáu cola Lluz y l'Espíritu; el principiu del Mal coles Tiniebles y la Materia, o col diañu o demoniu (maniqueísmu). La materia ye, pos, mala, y principiu del mal; o bien creada por un demiurgu distintu del dios bonu (gnosticismu de Marción), o pol diañu, principiu del mal (Prisciliano), rigorista y estrema; o bien dexen ante lo inevitable y xustifiquen la relaxación: porque nun ye posible aguantar de primeres del mal qu'inclina a pecar, y ye esi principiu, non la persona singular, el responsable del pecáu.
Reaición de la Ilesia Católica contra'l dualismu
Dende'l puntu de vista de la doctrina católica, la inconsistencia del dualismu quedaría de manifiestu polos siguientes enunciaos:
- Dios ye únicu, infinitu y omnipotente;
- El principiu del mal nun puede ser Dios nin puede llindar la potencia infinita del únicu Dios.
- Tou foi creáu por Dios, y como tal bonu;
- Tou lo qu'esiste ye bonu (Dios miró toles coses que creara y vio que yeren bones: Xénesis 1.4.7.10.12.18.21.25.31);
- Tamién lo ye, poro, la materia (amás, el Verbu encarnóse; la Encarnación, nel cristianismu ye una revalorización de la materia y del cuerpu humanu frente al maniqueísmu, y una doctrina optimista).
Principales refutadores
Los principales autores que refutaron con más fondura'l dualismu fueron Santu Tomás d'Aquino y San Agustín. San Agustín, qu'antes de la so conversión fuera maniquéu, opúnxo-y dempués la doctrina del mal como privación: tou procede y participa de Dios, y, en cuanto tien ser, ye bonu. Los maniqueos preguntaben d'entrada: ¿d'ónde procede'l mal? San Agustín dio cuenta de qu'esi planteamientu presuponía la esistencia del mal como daqué positivu y forzaba asina la respuesta maniquea. Tamién entendió que yera anterior otra entruga: ¿qué ye'l mal?.[6] Santu Tomás d'Aquino combatió'l dualismu na so forma albigense utilizando similares argumentos. El conxuntu del so pensamientu ye, sicasí, más eficaz contra'l dualismu pola importancia que da a la materia na constitución del home y na conocencia, siguiendo a Aristóteles.
Dualismos filosóficos
En distintos autores diéronse formes bien diverses de dualismu ontolóxicos. Atópase en Pitágores, cola oposición ente llende ya ilimitáu, par ya impar, a les que correspuenden otros ocho oposiciones; en Empédocles, col contraste ente l'amistá y l'odiu, que Aristóteles interpreta como'l Bien y el Mal;[7] en Anaxágoras col caos primitivu y l'intelixencia (Nous); nos atomistes, col vacíu infinitu y la multiplicidá de corpúsculos invisibles. Acentuar en Platón, colos dos mundos: el mundu intelixible de les idees, eternu, inmutable y necesariu, y el mundu sensible de la materia, envernada, camudable y corruptible (alma zarrada nun cuerpu). Platón desvaloriza el mundu de la materia; de la so doctrina procede la imaxe del cuerpu como cárcel de l'alma. El dualismu platónicu remanez completu nos neoplatónicos, anque néstos añade la doctrina de la emanación, qu'amiesta dambos mundos.
Descartes acentúa'l dualismu ente l'espíritu (res cogitans) y la materia (res estensu). Kant introduz un nuevu dualismu: ente la razón pura y la razón práutica, el mundu natural de l'apariencia (fenómenu) y el determinismu, y el mundu moral de la realidá en sí (nóumeno) y la llibertá. Los espiritualistes posteriores aportunen nel dualismu ente naturaleza y espíritu. A delles d'estes formes de dualismu opónse'l monismu, que concibe tou lo real como un ser únicu, con diferencies non irreductibles, namái graduales, ente les sos manifestaciones; les diferencies pueden paecer irreductibles, seya que non, pola llimitación de la nuesa conocencia.
El dualismu ye un esgarriu cosmolóxico y esistencial. Hans Jonas señala que nos empiezos del mundu modernu esi dualismu ye reformuláu por Descartes col lema del yo pienso”. Husserl nel sieglu XX propónse rematar tal empresa, ensin dase cuenta qu'asina afondaba'l dualismu que dexa a la Naturaleza abandonada a la categoría de lo inerte, pasivu, inorgánicu y desvitalizado. Afondando con esti nihilismu la categorización d'esa Naturaleza como oxetu d'estudiu y apurrida a la demiurgia teunolóxica. Esta omisión husserliana determinó les investigaciones del maduror de Hans Jonas sobre naturaleza y teunoloxía.[8]
Referencies
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: dualismu
- ↑ Historia religionis veterum Persarum, Oxford 1700, 114.
- ↑ Dictionnaire Historique et Critique, Rotterdam 1697, art. Zoroastre.
- ↑ Essays de Théodicée, 1710, páxs.11,144,149.
- ↑ Psychologia rationalis, Francfort y Leipzig 1734, páx. 34.
- ↑ De natura boni contra maniqueos, cap. IV: «Proinde cum quaeritur unde sit malum, prius quaerendum est inquiz sit malum»
- ↑ cfr. Metafísica, 1,4,984b34-985all
- ↑ Jonas, Hans (1993). La gnosis y l'espíritu de la antiüedad tardida. De la mitoloxía a la filosofía mística.. Valencia. Institució Alfons el Magnànim (2.000).. ISBN 84-7822-296-0. «Presentación: Agustín Andreu (1.999): Gnosticismu y mundu modernu. pp 33-34»
Bibliografía
- N. ABBAGNANO, Diccionario de filosofía, Turín 1960
- E. NOBLE, Il dualismo nella filosofía, Sua ragione eterna e sue storiche vicissitudini, 2 edualismo Nápoles 1935
- ID, Il dualismo filosófico, La filosofía pornográfica anticha dagli esordi a Severino Boezio, l'ultimo dei romani, Nápoles 1940
- S. ELTREMENT, Le dualisme chez Platon, les gnostiques et les manichéens, París 1947
- U. BIANCHI, Il dualismo religioso, Roma 1958
- G. SEMPRINI, M. VIGANÓ, Dualismo, en Enc. Fil. 2,643-646; v. t. la bibl. de MONISMO.
Ver tamién
- Arthur O. Lovejoy
- El conteníu d'esti artículu incorpora material de la Gran Enciclopedia Rialp que por aciu d'una autorización dexó amestar conteníos y espublizalos so llicencia GFDL. L'autorización foi revocada n'abril de 2008, asina que nun se debe añader más conteníu d'esta enciclopedia.
