[[Imaxe:|285px]] Dodge Dart Swinger 1973 | ||||
Empresa matriz | Chrysler Group LLC | |||
---|---|---|---|---|
Fabricante | Dodge | |||
Periodu | 1960-1976 | |||
Segmentu |
Tamañu completu (1960-1961) Segmentu F (1962) Segmentu E (1963-1976) | |||
Carroceríes |
Sedán 2 puertes Sedán 4 puertes Familiar 5 puertes Cupé ensin parantes 2 puertes Descapotable 2 puertes | |||
Configuración | Motor delanteru / tracción trasera | |||
Rellacionáu |
Plymouth Valiant Dodge Polara Dodge 3700 | |||
| ||||
El Dodge Dart, automóvil construyíu pola división de Dodge de la Corporación Chrysler, fabricar ente 1960 y 1976 n'América del Norte, con una producción que s'enllargó dellos años más n'otros mercaos.[1] En 1960 y 1961, el Dart presentóse como un automóvil Dodge de tamañu superior económicu, con distancia ente exes amenorgada; convertir nun coche de tamañu mediu en 1962, y finalmente foi un compautu nos Estaos Xuníos de 1963 a 1976.[2] Chrysler aplicara'l nome de «Dart» a un automóvil d'exhibición construyíu por Ghia en 1956.[3]
Carauterístiques
Los diseñadores del proyeutu propunxeron el nome Dart namás solicitar los directivos un costosu programa d'investigación que'l so nome previu yera Zipp. Ésti foi refugáu darréu en favor de Dart.[1] Esta denominación atopaba al so favor que se presentara al mercáu un nuevu avión militar llamáu'l Convair F-106 Delta Dart, popularmente conocíu como'l «Dart Delta», y asina s'intentaba atraer publicidá añadiendo la emoción qu'arrodiaba a la carrera espacial mientres la década de 1960. El so nome tamién ye de la serie de motores turbohélices, que fabrico Rolls Royce naquella dómina y qu'equipu al Fokker F27, NAMC YS 11 y el Bae Hs 748
Evolución del Dodge Dart norteamericanu
Primer xeneración (1960-1961)
Plataforma B de Chrysler
- Batalla: 2,997 mm (118 plg)
- Llargor: 5,319 mm (209.4 plg)
- Anchu: 1,999 mm (78.7 plg)
- Altor: 1,392 mm (54.8 plg)
- Dodge Dart (1960–1961)
Segunda xeneración (1962)
Plataforma B de Chrysler
- Batalla: 2,946 mm (116 plg)
- Llargor: 5140 mm (201 plg)
- Anchu: 1,999 mm (78.7 plg)
- Altor: 1420 mm (55.6 plg)
- Dodge Dart (1962)
Tercer xeneración (1963-1966)
Plataforma A de Chrysler[2]
El Dart taba disponible como un sedán de 2 o 4 puertes, un coupé ensin parantes de 2 puertes, un familiar y un convertible. Ufiértense trés niveles d'equipamientu: el básicu 170, el d'alta especificación 270, y el de luxu GT, que taba disponible namái como un hardtop de 2 puertes o descapotable.
El Dart foi un ésitu inmediatu nel mercáu, con ventes bien positives en 1963. El Dart permaneció bien popular hasta'l final del so ciclu de producción en 1976.
Les ufiertes iniciales de motores fueron de dos tamaños del Slant-6 en llinia: una versión de 170 pulgaes cúbiques (2.8 L), 101 CV (75 kW) foi forníu como equipu estándar, y una versión de 225 plgs³ (3,7 L) de 145 CV (108 kW) taba disponible por menos de $50 USD extra.
Dempués del entamu de los modelos del añu 1964, un totalmente nuevu, compactu y llixeru motor de 273 pulgaes cúbiques (4,5 L) LA V8 produciendo 180 CV (130 kW) con un carburador de doble cuerpu foi presentáu como una opción cimera de motor.
- Batalla: 2,819 mm (111 plg)
- Familiar: 2,692 mm (106 plg)
- Llargor: 4,978 mm (196.9 plg)
- Familiar: 4,826 mm (190 plg)
- Anchu: 1,744 mm (68.7 plg)
- Altor: 1,420 mm (55.9 plg)
- Dodge Dart (1963–1965)
- Dodge Dart (1966)
Cuarta xeneración (1967-1976)
Plataforma A de Chrysler[2]
El Dart y el so hermanu modelu - el Plymouth Valiant - fueron rediseñados sustancialmente pal añu modelu 1967. Amás d'un nuevu diseñu, los coches recibieron sistemes de direición revisaes, exa delantera más ancha y llargueru del bastidor mas espaciado y rediseñados capaces d'aceptar motores más grandes. El Dart caltendría esta forma básica, con rediseños del diseñu de la parte delantera y trasera y moldures interiores, hasta'l final de la producción de la plataforma A en 1976 p'América del Norte y 1981 p'América del Sur.
- Batalla: 2,819 mm (111 plg)
- Llargor: 4,983 mm (196.2 plg)
- Anchu: 1,819 mm (71.6 plg)
- Altor: 1,372 mm (54 plg)
- Dodge Dart (1967)
- Dodge Dart Swinger (1970)
- Dodge Dart Swinger (1975)
El nuevu Dodge Dart (2012-presente)
En 2013 y calteniendo la denominación Dart, presentóse'l nuevu Dodge Dart, utilizando la plataforma global del modular amacera del grupu automovilísticu italianu Fiat S.p.A.
El Dodge Dart nel mercáu internacional
Arxentina
En 1965, el Valiant V-200 arxentín evoluciona con carrocería del Dodge Dart.[4][5] Esi añu'l nuevu modelu llanzáu foi denomináu Valiant III y yera deriváu del norteamericanu Dodge Dart, esti modelu tenía una distancia ente exes de 2,819 mm (111.0 plgs.), mayor que'l Valiant segunda xeneración norteamericanu de 2,692 mm (106.0 in). Ente qu'en 1967, un nuevu modelu presentar so la denominación de Valiant IV. El mesmu, guardaba una alta paecencia col modelu Dodge Dart que se comercializó n'Estaos Xuníos en 1966. Sicasí, dos años dempués d'esti llanzamientu (1968), tola llinia Valiant foi sustituyida pela llinia del Dodge Polara.[5]
Brasil
A finales de 1969, Chrysler do Brasil llanzo'l primera Dart seden cuatro puertes en Brasil como un modelu 1970. Foi exactamente'l mesmu modelu que'l 1969 Dart de los Estaos Xuníos. D'ende d'equí p'arriba, los coches empezaron a tener desarrollos de diseñu dafechu distintu. El Dart allugar ente una gama de luxu qu'incluyía los Ford Galaxie y el Chevrolet Opala.
Pal añu modelu 1971, Chrysler do Brasil llanzó la cupé de 2 puertes Charger y Charger R/T. Yeren modelos Dart rebautizados como Charger, pero con un frontal dafechu nuevu, colos faros ocultos detrás de la parrilla, paneles llaterales na columna C, asientos individuales en cueru y caxa de cambeos manual de cuatro velocidaes al pisu. El motor tenía una tasa de compresión más alta. Los colores yeren brillosos y cada añu resaltaba poles sos nuevu franxa llaterales, la cupé fabricar hasta 1980. Un modelu de 1971, na actualidá puede llegar al nivel de 50.000 dólares d'Estaos Xuníos.
Otros modelos fueron desenvueltos sobre la base del Dart, hasta un máximu de 7 versiones distintes ufiertar nun mesmu añu.
Estos modelos vinieron forníos col motor Slant-Six de 6 cilindros, y a partir de 1971 les cupés teníen el motor más grande enxamás construyíu en Brasil, un V8 de gasolina de 5.212 cm³ (318 plgs³) con un desenvolvió de 205 caballos de fuercia a 4600 rpm pola cual algamaba una velocidá máxima de 180 km/h, (112 mph).
En 1979, l'estilu del Dart brasilanu volvió al modelu de los EE.XX., y foi producíu hasta 1981.
La so fabricación cesó definitivamente en 1981, cuando Chrysler do Brasil cerró les sos puertes y foi mercáu por Volkswagen do Brasil. El Dart brazilero foi l'últimu Dart de plataforma A de Chrysler en construyise d'en el mundu. El Chrysler Valiant d'Australia, que'l so últimu modelu foi desenvueltu n'agostu de 1981, nun ye una plataforma A de Chrysler, sinón un una plataforma totalmente nueva, esclusiva p'Australia.[6][7]
España
Dende 1965 a 1971 la versión española de la tercer xeneración del Dodge Dart foi fabricada pola compañía Barreiros Diésel S.A. na so factoría de Villaverde, Madrid, que fundó Eduardo Barreiros, empresariu industrial español dende los años cuarenta hasta los noventa. El primeru foi comúnmente conocíu como'l Dodge «Barreiros» o tamién el «Dodge Dart».
En 1963, Barreiros Diésel S.A., empresa privada constructora de camiones, vehículos industriales, militares y tractores precisaba ampliar la so capital pa empecipiar la fabricación de turismos y entós acomúñase cola multinacional Corporación Chrysler en E.U.A. la cual finalmente adquirió'l 40% del nuevu grupu llamáu Barreiros Chrysler S.A.
Esta ampliación de capitales yera necesaria pa poder fabricar n'España'l modelu d'Estaos Xuníos Dart y el Simca 1000, una y bones la Simca francesa yera entós una filial de Chrysler, toos ellos construyiríense na factoría que Barreiros tenía en Villaverde, Madrid.
Mecánicamente, el Dart en toles sos versiones taba forníu con un motor 6 cilindros en llinia Chrysler Slant-Six de 3687 c.c. (225 in³) con una potencia de 145 CV acopláu a una caja manual de 3 velocidaes pa los modelos básicos y de 4 velocidaes al pisu por aciu la caxa Mopar A-833 dafechu sincronizada y un diferencial más llargu, (2,93:1) pa los modelos cimeros. Pela so parte, la versión diésel taba fornía un motor BARREIROS C-65 de 4 cilindros en llinia de 2007 c.c. (122.5 in³) con una potencia máxima de 65 CV a 4500 rpm, acopláu con una caxa de cambeos A-833, de 4 velocidaes, coles rellaciones daqué modificaes. Esti modelu, estremar de los demás non yá pola so mecánica, sinón tamién polos sos niveles d'equipamientu, siendo en dambes llinies el modelu de base.
Pa 1969 la versión Standard sumiera y apaez la primer variación importante cola versión Dart GT 3700, (que se fabricó solo en 1969) pola cual modifícase'l carburador, según el sistema de frenos. N'anguaño'l frontal foi totalmente modificáu. Creóse una nueva parrilla y utilizáronse faros rectangulares actualizando la so apariencia. Esta versión nun tenía nengún asemeyáu a la versión d'Estaos Xuníos y solo fabricóse n'España.
El total de Dodge Dart ente 1965 a 1971 fabricaos n'España foi de 17589 unidaes. Aproximao 1700 exemplares fueron esportaos a otros países d'Europa.[8]
En 1970 los directivos de Chrysler España andaben tres la idea de remocicar el Dart y en 1971 nel Salón Internacional del Automóvil de Barcelona presentar al públicu'l nuevu Dodge 3700.[9]
Los Dodge 3700
A partir de 1970, los directivos de Chrysler España S.A. teníen cuenta de introducir la cuarta xeneración del Dart d'Estaos Xuníos, que por razones puramente comerciales n'España abandonaba'l nome Dart y pasaría a llamase Dodge 3700 pa promocionar el so calter de potencia, deriváu nel Dodge Polara arxentín, ensin comparanza nos Estaos Xuníos anque basáu nel Dodge Dart (4ª xen.), pero con mecánica española producir a partir de 1971 a 1977. El Dodge foi producíu como un CKD por cuenta de la normativa española d'esos años.[10][11][12]
Méxicu
Dodge Dart plataforma A de Chrysler
El Dodge Dart empezó la so producción en Méxicu en 1963 xunto col Plymouth Valiant como Chrysler Valiant n'ensamblaxe (CKD) na filial de Chrysler Automex, allugada en Lago Alberto, na Ciudá de Méxicu.[13] Siendo automóviles de tamañu medianu, en 1964, al igual que nos Estaos Xuníos seríen reasignados como compactos, disponibles colos motores Slant-6 de seis cilindros en llinia de 225 plgs³ o col V8 de 273 plgs³. Dambos autos tuvieron un ésitu considerable teniendo una competencia bien cerrada col compautu de Ford, el Falcon. Xeneralmente'l Dart foi'l compactu premium de Chrysler de Méxicu, dexando al Valiant como'l modelu básicu de la marca. Mientres el so segundu añu, el Dart foi ufiertáu como sedán de 2 y 4 puertes y familiar (Station Wagon) de 5 puertes, y en 1965 fueron añadíos a la llista'l Dart hardtop coupé y el Dart convertible. Pa 1967 tanto'l Dodge Dart como'l Valiant son rediseñados y revisaos en suspension, frenos y direición, amás de que se rediseñó el vanu motor pa poder allugar motores más grandes y facilitar el so caltenimientu.
En 1968 inaugúrase la nueva planta d'ensamble en Toluca, Estáu de Méxicu, onde s'empecipia la producción de la segunda xeneración na Plataforma A de los Dodge Dart, Plymouth Valiant y Barracuda mexicanos.[14]
Nesta fase introduz una nueva versión deportiva del Dart, llamada Dart GTS, que fornía'l V8 de 318 pulgaes cúbiques con una potencia de 275 caballos de fuercia, esta opción se descontinuó en 1970, cuando Chrysler de Méxicu toma les riendes de Automex ya introduz los Valiant Duster y Valiant Super Bee (versión deportiva específica pa Méxicu, que tomaba la mesma carrocería del Dodge Dart Sport / Plymouth Valiant Duster).
El Dart llogró un frente y traseru rediseñáu en 1970, esti cambéu cosméticu siguió con pocos cambeos hasta 1973, cuando Chrysler de Méxicu utilizó'l mesmu frente pa tolos vehículos de la plataforma A, que yeren del Dodge Dart d'Estaos Xuníos, ésti incluyía una nueves defenses más predominantes en cumplimientu colos estándares d'Estaos Xuníos de 5 mph, una nueva parrilla, y una arca más abuitada na parte del centru, el coche permaneció ensin cambeos hasta 1975, solamente, el V8 318 foi reemplazáu en 1974 pol nuevu V8 360, que producía 300 hp, yá qu'en Méxicu, nun esistíen les mesmes normes anticontaminantes que na unión norteamericana. Pa 1976 tanto'l Dodge Dart como'l Valiant teníen agora'l mesmu frente del Plymouth Valiant d'Estaos Xuníos, nesti mesmu añu foi descontinuado el Valiant Duster.
Dodge Dart plataforma F de Chrysler
Pa 1977 Chrysler de Méxicu non descontinuó los Dart / Valiant, sinón qu'aprovechó a los Dodge Aspen / Plymouth Voi Volar[15] de la nueva plataforma F de tracción trasera pa presentar los nuevos Dodge Dart y Valiant Volara (ensin l'acentu, disponible en 2 y 4 puertes, amás del familiar de 5 puertes. El Dart tenía'l frente del Plymouth Voi Volar y la parte trasera del Dodge Aspen, y el Valiant Volara tenía'l frente del Dodge Aspen y la parte trasera del Plymouth Voi Volar. La variante Super Bee de Valiant Duster tuvo continuidá con una versión deportiva del Valiant Volara, llamada Valiant Super Bee. Al cuntar el Dodge Dart con una carrocería vagoneta, convertir nel únicu automóvil del so segmentu n'ufiertalo nel mercáu mexicanu, una y bones esti tipu de carrocería nun taben disponible n'autos similares como'l Chevy Nova o'l Ford Maverick; solamente'l VAM American ufiertar, amás del Dart. Una diferencia destacable nos Dodge Dart / Valiant Volara mexicanos al respective de los sos contrapartes d'Estaos Xuníos consistía en que les defenses yeren menos prominentes, lo cuál dába-yos un aspeutu más llimpiu. El Dart y el Valiant Volara namái recibieron cambeos menores na so parrilla y les sos lluces traseres hasta 1979. En 1980, los Dart / Volara recibieron un nuevu frente, con lluces cuadraes, y cuartos llaterales. Un casu únicu ye'l del Dart 2 puertes 1980, yá que recibe la plataforma M na so parte posterior (Dodge Diplomat), compartiendo'l frente de les versiones de 4 puertes y vagoneta. En 1981 el Dart camudar a la plataforma M, que compartió col Chrysler LeBaron, esti Dart yera básicamente'l Dodge Diplomat, pero llixeramente más austeru. Al igual que la xeneración anterior foi ufiertáu como coupé de 2 puertes, sedán de 4 puertes y vagoneta de 5 puertes, amás les sos nueves dimensiones más grandes diéron-y un mayor espaciu interior y dexó-y competir con automóviles de tamañu medianu como'l Chevrolet Malibu y el Ford LTD. Nuevu pa 1981 foi la nueva variante deportiva del Dart, llamáu Dodge Magnum 5.9L, que reemplazaba al Valiant Volara Super Bee, fornía'l V8 360 con 270 hp, tresmisión automática de 3 velocidaes o manual de 4, dambes con palanca de velocidaes al pisu.
Dodge Dart plataforma K de Chrysler
Pa 1982 estrenar en Méxicu la nueva plataforma K de tracción delantera qu'incluyía los nuevos motores 2.2 llitros de cuatro cilindros en llinia montaos transversalmente. A los nuevos autos Dodge Aries / Plymouth Reliant de la llamada yera «K-cars» asitióse-y los emblemes Dart y Valiant, como nel «Dodge Dart K», que tenía'l frente del Plymouth Reliant y la parte trasera del Dodge Aries, y el «Valiant Volara K», que tenía'l frente del Dodge Aries y la parte trasera del Plymouth Reliant. El Dart K tenía como opción una tresmisión automática de 3 velocidaes y una manual de 4, amás podía ordenar con asientos de cubu, de butaca o la butaca corrida al frente. El Dart K foi ufiertáu como sedán de 2 y 4 puertes y vagoneta de 5 puertes, al igual que'l Valiant Volara K, namái tuvo disponible col motor 2.2L con carburador de 2 gargüelos con 100 CV. En 1983 apaecen les variantes más forníes Chrysler LeBaron y Dodge Magnum 400 (Dodge 600 nos Estaos Xuníos. A finales de 1985 apaez la plataforma mediana Y, ufiertada nos Estaos Xuníos nel Dodge 600, Plymouth Caravelle, Chrysler Y-Class y Chrysler New Yorker. En Méxicu estos autos fueron vendíos como "Dart Y" (que reemplazaba al Dart K 4 puertes, pero siguía ufiertándose xunto al Dart K 2 puertes y vagoneta), y Chrysler New Yorker. El Dart Y foi moteyáu pola xente como "Dart Europa", sicasí, ésta enxamás foi la so denominación oficial. Nesti mesmu añu pierden les marques y submarcas "Dodge" y "Valiant", ufiertándose d'equí p'arriba el "Dart by Chrysler" y el "Volara by Chrysler". Igualmente nueva ye la adición del Volara 4 puertes con plataforma K, como una opción más accesible al Dart. En 1988 el Volara 4 puertes camudar a la plataforma Y, calteniendo'l mesmu fronteru del Volara K. En 1989 apaez el nuevu Chrysler Shadow, que reemplaza a toles variantes con plataforma K, dexando solamente disponibles a les variantes con plataforma Y (Dart 4 puertes, Volara 4 puertes y Chrysler New Yorker). En 1990, estes variantes con plataforma Y son reemplazaes pol Chrysler Spirit y el nuevu Chrysler New Yorker, qu'en realidá yera'l Chrysler LeBaron Landau con plataforma A, presentada unos meses antes nos Estaos Xuníos.
Venezuela
Ente 1960 y 1976, Chrysler de Venezuela ufiertó'l so modelu Dart, claramente basáu na versión d'Estaos Xuníos. El modelu grande, de 1960 y 1961, importar coles carroceríes coupé y sedán, mayormente en versiones Seneca y Phoenix, y motores de seis y ocho cilindros. En 1963, cuando apaez la segunda xeneración, empecípiase l'ensamble del Dart na factoría de Chrysler de Venezuela en Los Cortixos, en carroceríes seden de cuatro puertes y station wagon, dambos con motores de seis cilindros. En 1964 introduzse como tope de gama'l Dart GT, con motor V8. En 1968, Chrysler de Venezuela inaugura la gran factoría de Valencia, daquella la más grande de Llatinoamérica. Ellí treslládase la producción del Dart, con carroceríes sedán, en trim Custom y 270, quedando como tope de gama'l coupé GT. Esti autu foi tan popular qu'inclusive inspiró la creación d'un bien conocíu grupu musical local, "los Dart". Aquel día, la gran capacidá de producción de Chrysler en Valencia y la popularidá del Dart nel mercáu venezolanu, convirtió-y n'unu de los modelos más vendíos. El modelu 1968 foi oxetu d'una gran publicidá al ser el primeru que se ensamblaba na nueva factoría Chrysler de Valencia y realizóse un show en Caracas con delles unidaes conducíes por pilotos acróbates. Esi añu, la revista Automóvil de Venezuela dio-y el gallardón "Carru Del Añu en Venezuela 1968" Según pasen los años, acentúase l'enclín d'ufiertar un Dodge Dart en trim estándar, con versiones forníes con motores d'ocho cilindros y un Plymouth Valiant, qu'esencialmente yera'l mesmu carru, pero con motor seis cilindros y equipu bien elemental. En 1972 la llinia complementar cola llegada del Dart GT Sport, que va reemplazar al anterior coupé GT. En 1973 el seden Dart ufiertar en versiones básica, Custom y SE, mientres el coupé GT ufiertar en versión Sport. Pa 1975, el Dart convertir na propuesta de Chrysler de Venezuela nel segmentu de "carros regulaos", que yeren carros d'equipu básicu pa ser vendíos a precios populares. Na gama coupé GT, el modelu Sport forníu con ruedes "rallye" y el kit de franxes deportives de la firma, complementar pola serie Special, con techu de vinilu, franxes sencielles, pintura metalizada y tapes ruedes. La gama seden ufierta'l modelu reguláu, el Custom y el Special Edition. En Venezuela'l Dodge Dart foi unu de los primeros carros n'ufiertar volumes d'ensamblaxe y ventes cimeres a les 2000 unidaes mensuales y foi'l carru más vendíu del mercáu nacional na década de 1970. El so cese de producción, en 1977, deber a que Chrysler de Venezuela nun podía llograr más CKD pa él, decidiéndose'l so relevu col Dodge Aspen pa 1978. Inda'l Dodge Dart cuenta con una fuerte imaxe nel país. Los exemplares sobrevivientes son bien cotizaos nel mercáu d'ocasión y los fanáticos del modelu han inclusive creáu clubes d'aficionaos p'axuntase ya intercambiar pieces, repuestos y comentarios. El más popular ye'l Club Dodge Dart Venezuela.
Los modelos ensin designación yeren los modelos básicos ente que la designación de Coronado foi un modelu de luxu, magar el GT foi la versión deportiva.
Entá ye frecuente velos funcionando en dellos llugares de Venezuela sobremanera como tresporte públicu.
Ver tamién
- Dodge Dart (2012)
Referencies
- 1 2 R. M. Clarke, (2002), Dodge Dart 1960-76, Brooklands Books, ISBN 1855205882
- 1 2 3 www.oldcarbrochures.com Dodge Dart 1963
- ↑ www.todoautos.com.pe Historia del Dodge Dart
- ↑ www.autohistoria.com.ar Historia de Chrysler y Dodge n'Arxentina
- 1 2 "www.cocheargentino.com.ar". Archiváu el 15 de payares de 2011 na Wayback Machine. - Consultáu'l 07/01/2012.
- ↑ www.allpar.com/cars.com The Last Dart: 1981 Brazilian Dodge Dart Coupé de Luxo - (n'inglés) - Consultáu'l 23/01/2012
- ↑ www.valiant.org Chrysler and Dodge cars of Brazil - (n'inglés) - Consultáu'l 24/01/2012
- ↑ Club Dodge d'España, sitiu oficial. Historia del Dodge Dart.
- ↑ Club Dodge d'España, sitiu oficial. Historia del Dodge 3700.
- ↑ www.clubdodgedespana.com 'Historia del Dodge Dart - Consultáu'l 08/01/2015
- ↑ Dodge 3700 GT, Piel de toru.net
- ↑ Club Dodge d'España, sitiu oficial. Historia del Dodge 3700.
- ↑ www.allpar.com Chrysler de Méxicu - Consultáu'l 14/09/2015.
- ↑ www.automotores-rev.com Conmemoró Chrysler 75 años de presencia en Méxicu - Consultáu'l 14/09/2015.
- ↑ «Plymouth Voi Volar and Dodge Aspen including Super Coupé cars and Chrysler LeBaron». Allpar.com. Consultáu'l 8 de xunetu de 2010.
Referencies esternes